Cha mẹ, Hãy vui thích nơi con cái

“Ước gì cha và mẹ con được hớn-hở” (CHÂM-NGÔN 23:25).

1. Điều gì sẽ khiến cha mẹ thấy vui thích nơi con cái?

THẬT là vui mừng biết bao khi thấy một cây non mọc thành một cây to lớn đem lại cảnh đẹp và bóng mát, nhất là khi chính bạn trồng và chăm sóc nó! Tương tự như vậy, cha mẹ chăm lo cho con cái lớn khôn thành những tôi tớ thành thục của Đức Chúa Trời thấy vui thích vô cùng, như câu châm ngôn trong Kinh-thánh nói: “Cha người công-bình sẽ có sự vui-vẻ lớn, và người nào sanh con khôn-ngoan sẽ khoái-lạc nơi nó. Ước gì cha và mẹ con được hớn-hở, và người đã sanh con lấy làm vui-mừng” (Châm-ngôn 23:24, 25).

2, 3. a) Làm sao cha mẹ có thể tránh bị buồn rầu và cay đắng? b) Những cây non và con trẻ cần gì để trở thành nguồn vui thích?

² Tuy nhiên, một đứa con không tự nhiên trở nên “công-bình” và “khôn-ngoan” được. Chúng ta cần phải cố gắng thật nhiều để ngăn ngừa việc con trẻ gây ra “buồn-rầu” và “cay-đắng”, giống như việc phải bỏ công sức ra để chăm sóc cho một cây non mọc thành một cây to lớn (Châm-ngôn 17:21, 25). Thí dụ, những cây cọc chống đỡ có thể tập cho cây non mọc thẳng đứng và vững chắc. Được tưới nước đều đặn là điều quan trọng, và cây non có thể cần được che chở để không bị sâu bọ làm hại. Cuối cùng, việc cắt tỉa giúp cho cây được xinh xắn.

³ Lời Đức Chúa Trời cho thấy con cái cần những điều như sự dạy dỗ theo ý Đức Chúa Trời, được tưới dồi dào bằng nước lẽ thật của Kinh-thánh, được che chở khỏi những điều có hại về mặt luân lý đạo đức, và những tính xấu được cắt tỉa bằng sự sửa trị đầy yêu thương. Để thỏa mãn những nhu cầu này, đặc biệt các người cha nên “dùng sự sửa-phạt khuyên-bảo của Chúa” mà nuôi nấng chúng (Ê-phê-sô 6:4). Điều này bao hàm những gì?

Nhấn mạnh đến Lời Đức Giê-hô-va

4. Các bậc cha mẹ có trách nhiệm gì đối với con cái, và họ phải làm gì trước khi họ có thể chu toàn trách nhiệm ấy?

⁴ Chữ “khuyên-bảo của Chúa” có nghĩa là chỉnh đốn cách suy nghĩ của chúng ta để phù hợp với ý muốn Đức Giê-hô-va. Vậy thì bậc cha mẹ phải làm cho lòng con trẻ thấm nhuần ý tưởng của Đức Giê-hô-va về những vấn đề. Và họ cũng phải bắt chước gương của Đức Chúa Trời là phải sửa phạt với lòng trắc ẩn hoặc dạy bảo để chỉnh đốn (Thi-thiên 103:10, 11; Châm-ngôn 3:11, 12). Nhưng trước khi cha mẹ có thể làm điều này, chính họ cũng phải thấm nhuần lời của Đức Giê-hô-va, như nhà tiên tri của Đức Chúa Trời là Môi-se đã khuyên bảo dân Y-sơ-ra-ên xưa: “Các lời [từ Đức Giê-hô-va] mà ta truyền cho ngươi ngày nay sẽ ở tại trong lòng ngươi” (Phục-truyền Luật-lệ Ký 6:6).

5. Khi nào và bằng cách nào các bậc cha mẹ người Y-sơ-ra-ên phải dạy dỗ con cái mình, và “ân-cần dạy-dỗ” có nghĩa gì?

⁵ Việc học hỏi Kinh-thánh đều đặn, suy gẫm và cầu nguyện giúp cho bậc cha mẹ làm những gì Môi-se truyền ra kế tiếp: “Khá ân-cần dạy-dỗ điều đó [lời của Đức Giê-hô-va] cho con-cái ngươi, và phải nói đến, hoặc khi ngươi ngồi trong nhà, hoặc khi đi ngoài đường, hoặc lúc ngươi nằm, hay là khi chổi dậy”. Chữ Hê-bơ-rơ dịch ra là “ân-cần dạy-dỗ” có nghĩa là “lặp đi lặp lại”, “nói đi nói lại”, “khắc ghi”. Hãy chú ý đến cách Môi-se nhấn mạnh thêm rằng lời Đức Giê-hô-va phải được đặt lên hàng đầu: “Khá buộc nó trên tay mình như một dấu, và nó sẽ ở giữa hai con mắt ngươi như ấn-chí; cũng phải viết các lời đó trên cột nhà, và trên cửa ngươi”. Rõ ràng là Đức Giê-hô-va đòi hỏi bậc cha mẹ phải thương yêu chăm lo cho con cái mình một cách đều đặn! (Phục-truyền Luật-lệ Ký 6:7-9).

6. Các bậc cha mẹ cần phải khắc ghi gì vào lòng con cái mình, và với lợi ích gì?

⁶ “Các lời” của Đức Giê-hô-va mà bậc cha mẹ phải khắc ghi vào lòng con cái là những lời nào? Môi-se vừa nhắc lại cái mà thường được gọi là Mười Điều Răn, gồm có điều răn không được giết người, phạm tội tà dâm, trộm cướp, làm chứng dối và tham lam. Những đòi hỏi luân lý đó cũng như điều răn phải “hết lòng, hết ý, hết sức kính-mến Giê-hô-va Đức Chúa Trời” là những điều mà các bậc cha mẹ Y-sơ-ra-ên phải đặc biệt khắc ghi trong lòng con cái mình (Phục-truyền Luật-lệ Ký 5:6-21; 6:1-5). Bạn có đồng ý rằng đây là điều dạy dỗ mà ngày nay con cái cần đến hay không?

7. a) Trong Kinh-thánh con cái được so sánh với gì? b) Bây giờ chúng ta sẽ xem xét điều gì?

⁷ Kinh-thánh nói với người cha Y-sơ-ra-ên: “Vợ ngươi ở trong nhà ngươi sẽ như cây nho thạnh-mậu; con-cái ngươi ở chung-quanh bàn ngươi khác nào những chồi ô-li-ve” (Thi-thiên 128:3). Thế nhưng các bậc cha mẹ phải chú tâm đến con cái mình hằng ngày nếu muốn thấy vui thích thay vì sầu khổ nơi “các mầm non” này (Châm-ngôn 10:1; 13:24; 29:15, 17). Chúng ta hãy xem xét cách mà các bậc cha mẹ có thể huấn luyện, tưới nước về mặt thiêng liêng, che chở và sửa trị con cái mình với lòng yêu thương hầu thấy vui thích thật sự nơi chúng.

Huấn luyện ngay từ thuở còn thơ

8. a) Ai được ví như những cây cọc rèn luyện cho Ti-mô-thê? b) Sự rèn luyện bắt đầu từ lúc nào, và với kết quả nào?

⁸ Hãy xem kinh nghiệm của Ti-mô-thê, ông được hai cây cọc vững chắc nói theo nghĩa bóng rèn luyện, đó là mẹ và bà ngoại của ông. Vì cha của Ti-mô-thê là người Hy Lạp và rõ ràng không phải là người tin đạo, nên chính người mẹ Do Thái của Ti-mô-thê, tên là Ơ-nít và bà ngoại tên là Lô-ít đã huấn luyện đứa con trai này ‘về Kinh-thánh khi còn thơ-ấu’ (II Ti-mô-thê 1:5; 3:15; Công-vụ các Sứ-đồ 16:1). Họ được phần thưởng dồi dào vì đã siêng năng dạy dỗ Ti-mô-thê—ngay từ khi ông còn bé—về “công-việc lạ lùng mà [Đức Giê-hô-va] đã làm” (Thi-thiên 78:1, 3, 4). Ti-mô-thê trở thành người giáo sĩ ở những nơi xa xôi, có lẽ khi ông còn là thanh niên, và ông đã có một vai trò quan trọng trong việc làm vững mạnh các hội thánh tín đồ đấng Christ lúc ban đầu (Công-vụ các Sứ-đồ 16:2-5; I Cô-rinh-tô 4:17; Phi-líp 2:19-23).

9. Làm sao con trẻ học cách tránh được cạm bẫy của vật chất?

⁹ Hỡi các bậc cha mẹ, các bạn là những loại cọc để rèn luyện như thế nào? Thí dụ, bạn có muốn con bạn vun trồng một quan điểm thăng bằng về của cải vật chất không? Vậy thì bạn phải nêu gương bằng cách không chạy theo những dụng cụ mới ra hoặc những thứ khác mà bạn thật sự không cần đến. Nếu bạn quyết định chạy theo các lợi lộc vật chất, thì đừng ngạc nhiên khi thấy các con bắt chước bạn (Ma-thi-ơ 6:24; I Ti-mô-thê 6:9, 10). Thật vậy, nếu cây cọc để rèn luyện không ngay thẳng thì làm sao cây non có thể mọc thẳng được?

10. Các bậc cha mẹ nên luôn luôn tìm sự chỉ dẫn của ai, và họ cần phải có thái độ nào?

¹⁰ Các cha mẹ nào thấy vui thích nơi con cái sẽ thường xuyên tìm sự giúp đỡ của Đức Chúa Trời để huấn luyện chúng, luôn luôn xem điều gì có lợi nhất cho con cái mình về mặt thiêng liêng. Một bà mẹ có bốn đứa con kể lại: “Ngay cả trước khi các con tôi sanh ra, chúng tôi thường cầu nguyện Đức Giê-hô-va giúp chúng tôi khéo làm cha làm mẹ, được dìu dắt bởi Lời ngài và áp dụng những lời này trong đời sống của chúng tôi”. Bà kể tiếp: “ ‘Đức Giê-hô-va là trên hết’, đó không chỉ là một phương châm thông thường mà là đường lối chúng tôi sống” (Các Quan Xét 13:8).

Đều đặn cung cấp “nước”

11. Cả cây non lẫn con trẻ cần gì để tăng trưởng?

¹¹ Các cây non đặc biệt cần có nước luôn luôn, như được thấy rõ qua các cây mọc xanh tươi bên bờ sông. (So sánh Khải-huyền 22:1, 2). Các em bé cũng sẽ phát triển về mặt thiêng liêng nếu chúng nhận được nước của lẽ thật trong Kinh-thánh một cách đều đặn. Nhưng các bậc cha mẹ cần phải để ý đến khả năng tập trung tư tưởng của con mình. Có lẽ nhiều buổi học ngắn sẽ có hiệu quả hơn là một vài buổi học dài. Đừng xem thường giá trị của những buổi học ngắn đó. Dành thì giờ gần gũi nhau là điều rất cần thiết để tạo sự gắn bó giữa cha mẹ và con cái, một sự gần gũi mà Kinh-thánh nhiều lần khuyến khích (Phục-truyền Luật-lệ Ký 6:6-9; 11:18-21; Châm-ngôn 22:6).

12. Cầu nguyện với con trẻ có giá trị gì?

¹² Một trong những buổi học ngắn với các con còn nhỏ có thể là vào cuối ngày. Một em nhớ lại: “Mỗi buổi tối cha mẹ em ngồi ở cuối giường và nghe chúng em cầu nguyện”. Nói về giá trị của việc này, một người khác nói: “Điều này làm cho tôi có thói quen cầu nguyện Đức Giê-hô-va mỗi tối trước khi đi ngủ”. Khi con cái hàng ngày nghe cha mẹ nói về Đức Giê-hô-va và cầu nguyện ngài, ngài trở nên một đấng có thật đối với chúng. Một anh trẻ tuổi nói: “Tôi có thể nhắm mắt cầu nguyện Đức Giê-hô-va và thấy được một người có thật, như là ông của tôi vậy. Cha mẹ giúp tôi thấy rằng Đức Giê-hô-va có một vai trò trong bất cứ điều gì mà chúng tôi làm và nói”.

13. Những buổi học đều đặn có thể gồm có những gì?

¹³ Để giúp các con cái nhỏ hấp thụ được nước của lẽ thật Kinh-thánh, cha mẹ có thể nêu ra những điều thực tiễn trong những buổi học đều đặn. Cha mẹ có hai con trong tuổi thiếu niên nói: “Chúng tôi bắt đầu huấn luyện cả hai phải ngồi im lặng trong Phòng Nước Trời ngay từ khi hai cháu mới được mấy tuần”. Một người cha kể về những gì gia đình mình đã làm: “Chúng tôi viết ra tất cả tên sách trong Kinh-thánh vào những miếng giấy nhỏ và tập xếp chúng theo thứ tự, tất cả chúng tôi đều thay phiên nhau làm. Các con chúng tôi luôn luôn mong đến lúc được chơi trò này”. Nhiều gia đình có một buổi học ngắn trước hay sau bữa ăn. Một người cha nói: “Bữa cơm tối là lúc thuận lợi để chúng tôi thảo luận về đoạn Kinh-thánh mỗi ngày”.

14. a) Chúng ta có thể cùng tham gia với các con trẻ vào những sinh hoạt thiêng liêng bổ ích nào? b) Con trẻ có tiềm năng học hỏi nào?

¹⁴ Các em nhỏ cũng thích thú nghe những mẩu chuyện sống động trong Sách kể chuyện Kinh-thánh.a Một cặp vợ chồng nhận xét: “Khi các con còn nhỏ, sau khi học qua một bài trong sách Chuyện Kinh-thánh, thì các con thường hóa trang và diễn lại phần vừa mới học dưới hình thức một màn kịch ngắn gọn. Chúng rất thích điều này và mỗi lần thường đòi học nhiều hơn một câu chuyện”. Đừng xem thường khả năng học hỏi của con bạn! Những em bốn tuổi đã nhớ thuộc lòng cả chương trong sách Chuyện Kinh-thánh và ngay cả tập đọc cuốn Kinh-thánh nữa! Một người trẻ nhớ lại rằng khi em vào khoảng ba tuổi rưỡi, em cứ đọc sai mãi chữ “phán quyết” nhưng cha của em khuyến khích em tiếp tục tập đọc.

15. Những điều nào có thể đề cập đến trong những buổi thảo luận với con cái, và bằng chứng nào cho thấy những buổi thảo luận như thế là có giá trị?

¹⁵ Những buổi học với các con cái còn nhỏ cũng có thể được dùng để chuẩn bị cho chúng trình bày lẽ thật với người khác, chẳng hạn bằng cách bình luận tại các buổi họp (Hê-bơ-rơ 10:24, 25). Một chị trẻ tuổi nhớ lại: “Trong những lúc chúng tôi tập dượt, tôi phải bình luận bằng chính lời lẽ của tôi. Tôi không được phép chỉ đọc mà không hiểu”. Hơn nữa, con cái có thể được huấn luyện để tham gia đầy đủ vào thánh chức rao giảng. Một chị nọ được cha mẹ tin kính dạy dỗ, chị giải thích: “Chúng tôi không bao giờ chỉ lẽo đẽo theo sau khi cha mẹ đi rao giảng. Chúng tôi biết mình cũng góp phần, ngay dù chỉ nhấn chuông và để lại một tờ giấy nhỏ. Nhờ chuẩn bị kỹ càng trước những sinh hoạt mỗi cuối tuần, chúng tôi biết mình phải nói gì. Chúng tôi không bao giờ thức dậy vào sáng Thứ Bảy và hỏi xem mình có đi rao giảng hay không. Chúng tôi biết là sẽ đi”.

16. Tại sao có một buổi học hỏi gia đình đều đặn với con cái là điều quan trọng?

¹⁶ Chúng ta không thể nói cho hết vấn đề cần phải đều đặn cung cấp cho con trẻ nước lẽ thật của Kinh-thánh, đây có nghĩa là buổi học Kinh-thánh gia đình hàng tuần là điều thiết yếu. Một người cha có hai đứa con quả quyết rằng “yếu tố chính làm cho trẻ em khó chịu là sự thiếu nhất quán” (Ê-phê-sô 6:4). Ông nói rằng: “Tôi và vợ tôi ấn định giờ giấc và cứ thế luôn luôn hướng dẫn buổi học gia đình vào đúng ngày giờ đó. Chẳng bao lâu thì các con quen học vào giờ đó”. Sự huấn luyện dưới mọi hình thức như thế, ngay từ thời thơ ấu là quan trọng, thể theo chân lý hiển nhiên: ‘Măng không uốn, để tre uốn sao được’.

17. Điều gì cũng quan trọng tương đương với việc dạy cho con trẻ biết lẽ thật của Kinh-thánh?

¹⁷ Việc dạy cho con trẻ biết lẽ thật của Kinh-thánh là điều quan trọng, nhưng gương của cha mẹ cũng quan trọng không kém gì. Các con của bạn có thấy bạn học hỏi, đều đặn dự buổi họp, tham gia thánh chức rao giảng, đúng vậy, thấy vui sướng làm theo ý muốn của Đức Giê-hô-va không? (Thi-thiên 40:8). Trọng yếu là chúng thấy được điều ấy. Điều đáng chú ý là có một chị nói về mẹ chị là người đã từng chịu sự chống đối của chồng và đã nuôi nấng sáu đứa con thành Nhân-chứng trung thành. Chị nói như sau: “Điều gây ấn tượng cho chúng tôi nhiều nhất chính là gương của mẹ—nó làm chứng mạnh hơn là lời nói”.

Che chở con trẻ

18. a) Làm sao bậc cha mẹ có thể cho con cái sự che chở cần thiết? b) Các con trẻ tại Y-sơ-ra-ên nhận được những sự chỉ dẫn nào về các cơ quan sinh sản?

¹⁸ Giống như các cây non thường cần sự che chở để không bị sâu bọ làm hại, thì trong hệ thống mọi sự gian ác này, con trẻ cần sự che chở chống lại những “người hung-ác” (II Ti-mô-thê 3:1-5, 13). Làm sao bậc cha mẹ có thể che chở chúng? Bằng cách giúp chúng thâu thập sự khôn ngoan từ Đức Chúa Trời! (Truyền-đạo 7:12). Đức Giê-hô-va truyền cho dân Y-sơ-ra-ên, kể cả các “con trẻ” của họ, là phải nghe đọc Luật pháp, gồm có việc nhận biết thế nào là hạnh kiểm thích hợp và không thích hợp về tình dục (Phục-truyền Luật-lệ Ký 31:12; Lê-vi Ký 18:6-24). Các cơ quan sinh sản của con người được nhắc đến nhiều lần, gồm có “hòn nang [tinh hoàn, NW]” và “dạ dưới [bộ phận sinh dục, NW]” (Lê-vi Ký 15:1-3, 16; 21:20; 22:24; Dân-số Ký 25:8; Phục-truyền Luật-lệ Ký 23:10). Vì thế giới ngày nay hết sức sa đọa, nên các con trẻ cần phải biết công dụng thích hợp và không thích hợp của các bộ phận ấy trong cơ thể; những bộ phận này trong số những điều mà Đức Chúa Trời cho là “rất tốt-lành” (Sáng-thế Ký 1:31; I Cô-rinh-tô 12:21-24).

19. Khi nói về bộ phận kín của cơ thể các con trẻ, ta có thể dạy chúng một cách thích hợp như thế nào?

¹⁹ Tốt nhất thì cả cha lẫn mẹ hoặc mỗi người giám hộ nên nói rõ cho con trẻ biết các bộ phận kín của các em. Rồi họ nên giải thích cho chúng rằng không một ai khác được phép sờ mó đến các bộ phận ấy. Vì những người sách nhiễu tính dục trẻ em thường thử xem trẻ em phản ứng thế nào trước những lời mời dâm dục khéo léo, nên trẻ em cần được dạy cách chống cự một cách cương quyết và nói: “Tôi sẽ mách đó!” Hãy dạy cho con trẻ của bạn là lúc nào cũng phải mách về bất cứ ai tìm cách đụng tới chúng làm chúng thấy khó chịu, dù có bị dọa nạt đi nữa.

Hãy sửa trị với tình yêu thương

20. a) Sự sửa trị giống việc cắt tỉa như thế nào? b) Tác động đầu tiên của sự sửa trị là gì, nhưng kết quả là gì?

²⁰ Các con trẻ sẽ được lợi nếu chúng được sửa trị với tình yêu thương, giống như cây cần được cắt tỉa (Châm-ngôn 1:8, 9; 4:13; 13:1). Khi những cành xấu bị cắt tỉa đi thì các cành tốt khác sẽ mọc ra. Vì thế, nếu con cái bạn đang chú tâm đặc biệt vào của cải vật chất hoặc đang thiên về những bạn bè xấu hoặc những thú tiêu khiển không lành mạnh, thì những khuynh hướng xấu này giống như những cành cây cần được tỉa đi. Nếu làm thế thì con bạn sẽ được giúp tăng trưởng theo chiều hướng thiêng liêng. Lúc đầu những sự sửa trị như thế không có vẻ thú vị gì cả, cũng giống như việc cắt tỉa làm cho cây ít nhiều xáo động. Nhưng sự sửa trị đem lại kết quả tốt, đó là con bạn được tăng trưởng mạnh hơn trong đường hướng mà bạn muốn (Hê-bơ-rơ 12:5-11).

21, 22. a) Điều gì chứng tỏ rằng người sửa trị hay người bị sửa trị đều không thấy thú vị? b) Tại sao bậc cha mẹ không nên chần chừ trong việc sửa trị con cái?

²¹ Nhiều người nhận thấy là sự sửa trị không thú vị cho cả người sửa trị lẫn người bị sửa trị. Một người cha nhận xét: “Con trai tôi thường hay chơi với một đứa trẻ mà các trưởng lão đã cho tôi biết nó không phải là loại bạn tốt. Đáng lẽ tôi phải phản ứng mau chóng hơn. Mặc dù con trai tôi không làm điều gì sai quấy trắng trợn, nhưng nó phải mất một thời gian khá lâu để điều chỉnh lại lối suy nghĩ”. Đứa con trai nhận định: “Khi tôi phải từ bỏ người bạn thân nhất của tôi, tôi cảm thấy rất buồn nản”. Nhưng cậu này nói tiếp: “Đây là một quyết định tốt, vì ít lâu sau đó bạn tôi bị khai trừ”.

²² Lời Đức Chúa Trời viết: “Sự quở-trách khuyên-dạy là con đường sự sống”. Do đó, dù bạn thấy khó sửa trị con cái mình đến đâu đi nữa, chớ chần chừ (Châm-ngôn 6:23; 23:13; 29:17). Về sau, chúng sẽ biết ơn là bạn đã sửa trị chúng. Một người trẻ nhớ lại: “Tôi còn nhớ tôi rất bực tức với cha mẹ khi tôi bị sửa trị. Ngày nay tôi sẽ cảm thấy bực tức hơn nếu cha mẹ tôi đã không sửa trị tôi vào lúc ấy”.

Phần thưởng bõ công

23. Tại sao dồn hết khả năng chăm lo đầy yêu thương cho con cái không phải là chuyện luống công?

²³ Không ai có thể nghi ngờ gì cả, những đứa con mà cha mẹ cũng như những người khác thấy vui thích là kết quả của rất nhiều sự chăm nom hàng ngày và đầy yêu thương. Tuy nhiên, tất cả những cố gắng dồn hết cho con cái—dù là con ruột hay là con thiêng liêng—thật bõ công vì chúng ta có được niềm vui. Sứ đồ lão thành Giăng cho thấy điều này khi ông viết: “Tôi nghe con-cái tôi làm theo lẽ thật, thì không còn có sự gì vui-mừng hơn nữa” (III Giăng 4).

[Chú thích]

Bạn có nhớ không?

◻ Cả cây non lẫn con cái cần gì để trở nên đáng được tiếng khen?

◻ Trên thực tế, làm sao bậc cha mẹ có thể là những cây cọc rèn luyện hữu hiệu?

◻ Chúng ta có thể nói đến điều gì trong các buổi học với con trẻ, và chúng phải được dạy cách chống cự lại điều gì?

◻ Bằng cách nào sự sửa trị đem lại lợi ích cho đứa con, giống như việc cắt tỉa cho cây?

[Nguồn hình ảnh nơi trang 10]

Courtesy of Green Chimney’s Farm