MURU 15
Waattittimiha Anamuyari Ahu Oowuuluvala
1. Itthu xeeni anamuyari ahu annilokiha aya, nto hiyo niwooneleke sai ni nipakeke exeeni?
NAMIRUKU mmosa a khalai ohimmye so: “Mwawiriyane atith’inyu òyanreni: muhathanyé ame anyu yuluvala”. (Miruku 23:22) Nyuwo pooti ohimya wira: ‘Miyo nkinikhala-khala kaathanyaka anamuyari aka!’ Ohiya waathanya aximaama ahu aahiiso axitiithi ihu, anceene a hiyo ninnaaphenta vanceene. Ninnisuwela wira awo anninlokiha vanceene. Nthowa noopacerya, anamuyari ahu aanivaha okumi. Nnaamwi Yehova oryeene Mwaneene okumi, masi yahaakhanle anamuyari ahu, hiyo khinaakhala. Khiivo etthu eri yootthuneyexa eniwerya ahu waavaha anamuyari ahu ovikana okumi. Nto, nkahaya muupuwele wiivahererya, okhapelela wuulupale, musurukhu oniyiiheya, ni othokorerya moophenta onivekeleya wira mutthu amuhuwe mwaana okhuma onamwane awe mpakha wunnuwa. Tivonto vary’aya voophwanelela Biibiliya ovaha miruku oriki: “Mwattittimihe atith’inyu n’ame anyu . . . wira mwetteke ni murettele n’ikumi mahiku manjene vathí-va”!—aÉfeso 6:2, 3.
OSUWELA SOOTTHUNEYA SAYA SA MMUUPUWELELONI
2. Anamwane oowunnuwa anrowa ‘wakhapelelaka’ sai anamuyari aya?
2 Murummwa Paulo ohaalepela maKristau oriki: “Nto namukhweli àkhalana an’awe walá axisùlu awe, atthu ala [anamwane aahiiso axisulwaawe] yixutte toko wattittimiha amusi aya ni wakhapelela axitithi aya mwaha w’ohùwa ni yawo. Eyo t’inimusivela Muluku”. (1 Timótheyo 5:4) Anamwane yinnunwe ‘annakhapelela axitithi aya’, axukhurelaka ophenta, muteko ni okhapelela yiireliwe aya ni anamuyari aya, axitaata aya ni axipiipi aya mu iyaakha sinceene. Enamuna emosa anamwane anrowa aya owerya opaka eyo ti osuwela wira, ntoko khuta mutthu oniphavela awe ophentiwa, nto ikwaha sinceene atthu oowuuluvala anniphavela-tho ophentiwa ni olipihiwa. Ntoko khuta mmosa a hiyo, awo anniphavela ovahiwa efaita. Anniphavela woonaka wira okumi aya ti wootthuneya.
3. Ninrowa waattittimiha sai anamuyari vamosa ni axitaata ni axipiipi ihu?
3 Nto nnoowerya waattittimiha anamuyari ahu, axitaata ni axipiipi ihu, naaleelaka wira hiyo ninnaaphenta. (1 aKorinto 16:14) Akhala wira anamuyari ahu khanikhala ni hiyo, nohaana wuupuwela wira olavula n’awo pooti waalipiha vanceene. Waalepela ewarakha ya niphento, waatelefonarela, aahiiso waaxukurya, pooti waahakalaliha vanceene. Muthiyana mmosa oniihaniwa Miyo, yoowo onikhala oJapão, aahilepa epaphelo okathi aarina awe iyaakha 82 oriki: “Mwanaka [yoowo iyawe ori mutokweene ooweetteetta] onnikileela wira: ‘Xontte, maama, “mweette mukwaha” ni hiyo’. Khuta esumana, owo onnikileela muloko anrowa aya oxukurya ni nummuru na telefoni na opuro owo. Vano kinnitthukula maapha aka, nto khiyahimya wira: ‘Aahe. Vano awo arisa va!’ Okathi wotheene kinnimuxukhuru Yehova mwaha wa okireeliha khukhalana mwaana ntoko owo”.
WAAKHALIHERYA MMUKHALELO WA WERUTTHUNI
4. Moota xeeni yoolema ya etiini ya aYuda yaatumererya aya atthu waatakhalela murima anamuyari aya oowuuluvala?
4 Niireke wira ikwaha sikina, waattittimiha anamuyari onnihela muhina okhapelela sootthuneya saya sa werutthuni? Aayo, ikwaha sinceene onnihela muhina. Okathi wa Yesu, ahooleli a etiini aaYuda yaanitthara yoolema yoowi akhala wira mutthu aahimya wira musurukhu aahiiso muhakhu awe ti ‘w’onvaha Muluku’, mutthu owo khaakhalana muritti wa orumeela muhakhu owo wira aakhapelele anamuyari awe. (Matheyo 15:3-6) Tthiri iwo waari otakhala murima! Mwekeekhai, ahooleli ale a etiini ohiya waatumererya atthu waattittimiha anamuyari aya, yaatumererya waathanya, akhoottaka othokorerya sootthuneya saya. Hiyo nihikhala-khale niphavelaka opaka etthu eyo!—Otumererya 27:16.
5. Nnaamwi ilapo sikina kuvernu aakhapelelaka alipa-oowuuluvala, nthowa xeeni waattittimiha anamuyari ikwaha sikina onihela aya muhina waavaha musurukhu?
5 Mu ilapo sinceene olelo va, iprograma sa kuvernu sinnaakhapelela alipa-oowuuluvala, yaavahaka yoolya, ikuwo, ni opuro wookhala. Mowuncererya, atthu awo oowuuluvala, waaniheryasa yaahiisukerya itthu sikina wira yarumeeleke muhoolo yuuluvala vale. Masi akhala wira makhaliheryo anivahiwa ni kuvernu aahiiso itthu saisukenrye aya soomala wala khasimphiyerya, anamwane ahaana waattittimiha anamuyari aya, apakaka ele eniwerya aya wira yaakhwaniherye sootthuneya sa anamuyari aya. Tthiri, waakhapelela anamuyari oowuuluvala onnooniherya mweettelo wa omuluku, eyo piiyo, wira mutthu onnimurumeela Yehova Muluku, yoowo Opattunxe murehereryo wa etthoko.
OPHENTA NI WOONIHERYA MUNEPA WOWIIKHOOTTA
6. Marehereryo xeeni anamwane akina oowunnuwa anipaka aya wira yaakhapelele anamuyari aya?
6 Anamwane anceene oowunnuwa annaakhapelela anamuyari aya oowuuluvala, awooniheryaka ophenta ni munepa wowiikhootta. Akina annaakuxa anamuyari aya khiyakhalana vatthokoni vaya, aahiiso annithaama khiyawaattamela anamuyari aya. Akina annithaama khiyakhala empa emosa ni anamuyari aya. Opaka eyo, ikwaha sinceene onnikumiherya mareeliho wa anamuyari ni anamwane.
7. Nthowa xeeni vary’aya vooloka ohipaka soothanla mookhummwa murima voohimya sa anamuyari inyu oowuuluvala?
7 Masi ikwaha sinceene othaama iyo khonikhumela saana. Mwaha wa xeeni? Waaniheryasa mwaha woowi atthu awo annithanla opaka eyo mowaakuveya aahiiso mookhummwa murima. Biibiliya onnilopola mwa miruku oriki: “Mulipa-ànkhili onniwehaweha mwettelo awe wothene”. (Miruku 14:15) Mwa ntakiheryo, nkahaya muupuwele wira amaminyu oowuuluvala khaniwerya saana okhala mekhaya, nto nyuwo munuupuwela wira vaamureerela awo okhalaka vatthokoni vanyu. Vaavo vanithokorerya anyu oratteene muupuwelo owo, nave-tho muhaana othokorerya makoho ala anittharelana: Tisivi siri sootthuneya saya tthiri? Niireke wira sookhala iprograma soohikhala sa kuvernu aahiiso sa kuvernu sinaakhapelela alipa-oowuuluvala, seiyo sinivaha makhalelo ooloka? Niireke wira anniphavela tthiri othaama? Akhala wira anniphavela, nto othaama iwo onrowa ohapuwela sai okumi aya? Niireke wira anrowa waahiya apatthani aya? Ela enrowa ohapuwela sai muupuwelelo aya? Niireke wira nyuwo moovaanela n’awo mwaha ola? Othaama iwo onrowa woohapuwelani sai nyuwo, amwaarinyu, ni aniinyu? Akhala wira amaminyu anrowa ophavelaka othokoreriwa, tani onrowa waathokoreryaka? Niireke wira atthu otheene a vatthokoni animwaathokoreryaka? Niireke wira moovaanela mwaha owo n’atthu a vatthokoni vanyu?
8. Tani khino onitthuneya anyu omukoha, akhala wira muniphavela opaka yoothanla, voohimya sa moota wowaakhaliherya anamuyari inyu oowuuluvala?
8 Okhala wira muritti wa omukhapelela mutthu oowuuluvala vatthokoni onnaahela muhina anamwane, nto ti vooreerela opaka muthukumano wa etthoko wira atthu otheene yiireleke mpantta opaka soothanla. Nave-tho vanookhaliherya akhala wira munoolavula mwaha owo ni axitokweene a mmulokoni aahiiso apatthani atonko okhalana mwaha mmosa-ru. Biibiliya onnilopola oriki: “Mwahikoheru miruku, munimojela miteko sanyu: yattá anvaha miruku sorera, miteko iyo sinokelela oholo”.—Miruku 15:22.
MUKHALEKE OOMORIWA IKHARARI NI OOWIIWEXEXA ORATTEENE
Khahiyo ti vooloka opaka soothanla voohimya sa namuyari anyu oowuuluvala muhinatthi toko ovaanelana
9, 10. (a) Atthu oowuuluvala athokoreriweke sai, nnaamwi arineene iyaakha sinceene? (b) Nnaamwi mwaana oowunnuwa apakaka marehereryo moophavela waakhaliherya anamuyari awe, etthu xeeni enitthuneya awe waavahaka okathi wotheene?
9 Waattittimiha anamuyari ahu oowuuluvala onivekela okhala oomoriwa ikharari ni oowiiwexexa oratteene. Vaavo wuuluvala onikumiherya aya mixankiho, atthu ala pooti woonaka okhala vootepa ovila weetta, olya, ni wuupuwela. Awo pooti otthuneyaka okhaliheriwa. Ikwaha sinceene anamwane anniphavela vanceene waakhapelela anamuyari aya ni anneererya waavaha malakiheryo. Masi atthu oowuuluvala aakhalana osuwela wunceene ni sookumanana sinceene, apacenrye khalai wiikhapelela ni opaka soothanla saya mmensaya. Omutthu aya ni nttittimiho naya nohaana wooniheryaka wira awo t’anamuyari ni atthu aalupale. Anamuyari oowuuluvala anoona wira ahaana ohiya okumi aya weettihiwaka ni anaaya, pooti okhala ooriipiwa murima aahiiso oonanariwa. Anamuyari akina anninanariwa ni khiyakhootta ele anoona aya okhala ntoko aniphavela okhoottiheriwa otaphuwa waya.
10 Khekhanle enamuna yookhweya ophuka mixankiho iyo, masi ti vooreerela murima waahiya anamuyari oowuuluvala wiikhapelela mmensaya ni opaka soothanla saya mekhaya mpakha vaniwerya aya. Khahiyo ti vooloka opaka soothanla voohimya sa etthu enireerela wa anamuyari anyu muhinatthi toko ovaanelana. Waaniheryasa awo aapweteiwa itthu sinceene mwaha wa wuuluvala. Mwaahiye akhaleke mootaphuwa mpakha vaniwerya aya. Mwiira siiso munooweha wira wataana wanyu n’awo onrowa otepa okhala wooloka. Anoohakalala vanceene, ni nyuwo-tho munoohakalala. Nnaamwi vatthuneyaka waakhanyererya itthu sikina mmureerelo aya, muupuweleke wira muhaana waavaha anamuyari inyu nlemeliho ni nttittimiho aniphwanelela aya. Nuulumo na Muluku ninnivaha miruku wira: “Nvenyeke oholo wa nakhulu, mmuttittimiheke ni wuluvala wawe”.—Onamukuttho 19:32.
OVIKANIHA OKHALANA MUUPUWELO WOOLOKA
11-13. Akhala wira mwaana oowunnuwa khaarina wataana wooloka ni anamuyari awe okathi aari awe mwaamukhaani, nto eettiheryeke sai muxankiho wa waakhapelela anamuyari awe okathi yuuluvanle aya?
11 Okathi mukina, muxankiho anamwane oowunnuwa anikhalana aya voohimya sa waattittimiha anamuyari aya oowuuluvala, onihela muhina moota khalai yaatanne aya. Waaniheryasa tiithi inyu aari oolipa murima ni oohiphenta, maama anyu aari oolamulela nthaapu ni oohaaxa. Waaniheryasa nyuwo muri oonyoonyiheya, oonanariwa, aahiiso oowereeya mwaha woowi anamuyari inyu khahiyo ntoko saaphavela anyu wira akhale. Niireke wira munoowerya oxintta miyuupuwelelo iyo?a
12 Mulopwana mmosa oniitthaniwa Basse, yoowo onnunwe oFinlandia, onihimya wira: “Atithi aka ookiphwanya yaari toropa a SS a epartido Nazista, wAlemanha. Awo yaanaakuva onanariwa, ni yaari mutthu oowoopiha. Yaanaamana amaama ikwaha sinceene ohoolo waka. Ekwaha emosa yaahinanariwa ni miyo, nto yaahikumiha esintu aya khukimana owiitho ni efivela. Yaahikimana vanceene mpakha miyo omorela vakhaamani”.
13 Masi saahikhala itthu sikina voohimya sa mukhalelo aya. Basse onincerereya oriki: “Mwa mpantta mukina, awo yaanivara muteko mowiilipiha, ni khiyooceela okhapelela etthoko mmukhalelo wa werutthuni. Khaatonko okiphenta ntoko mwanaya, masi miyo kaahisuwela wira awo yaahikhalana muxankiho mmuupuweleloni mwaya. Amamaya yaroowoomola owaani nlelo aryeene mwaana. Yannunwe amakelaka owana paahi ni yaahikela mukhottoni aryeene mmiravo mwaamukhaani. Miyo kaanisuwela vakhaani mukhalelo aya, nto nkaakhupanya. Okathi kannunwe aka ni tiithi aka aawereiwa awe, miyo kaaniphavela omuthokorerya mpakha vaawerya aka, mpakha okhwa awe. Khivaakhwen’ye, masi miyo kaahipaka ele kaawerya aka. Kaaheererya okhala mwaana ooloka mpakha okhwa wawe, ni kinuupuwela wira tiithi aka owo aahikeemererya ntoko mwanawe”.
14. Yoolepa xeeni enivareleya muteko mmyaha sotheene, ohela muhina iye sinikhumelela okathi mutthu onaakhapelela awe anamuyari awe oowuuluvala?
14 Mmyaha sa etthoko ni myaha sikina, muruku ola wa Biibiliya onnivareleya muteko: “Mukuxe murima w’othunku, murima worera, wowiyeviha, womàla ni wovilela. Nvilelaneke, mulevelelaneke imara sothene muntthekelananyu. Ntoko Muluku òlevelenlyaweni nyuwo, siso-tho nyuwo mwaleveleleke akhw’inyu”.—aKolosi 3:12, 13.
ALIPA-OOKHAPELELA ANNIPHAVELA-THO OKHAPELELIWA
15. Nthowa xeeni okathi mukina ory’aya wooxankiha waakhapelela anamuyari?
15 Omukhapelela namuyari oniwereiwa mwaha woowuuluvala, muteko woovila, onihela muhina miteko sinceene, muritti woowuncerereya, ni iwoora sinceene. Masi mpantta woovilexa ti wa muupuwelelo. Ti voowereya vanceene waaweha anamuyari inyu awereiwaka, opweteiwa muupuwelelo, ni ahikhalaka ootaphuwa. Muthiyana mmosa oniitthaniwa Sandy, yoowo onikhala elapo eniitthaniwa oPorto Rico, onihimya wira: “Otheene ahu vatthokoni vale, naanixanka mwaha wa amaama yaawereiwa. Yaari etthu yoowereya vanceene waaweha awereiwaka ni waakhapelela. Wanipacerya awo yaamututhunya; moottharelana yaahipacerya weetta ni ekopo, nave-tho yaahipacerya weetta ni ekarinyu. Nuumala vo yaanitepa owereiwa, nto wanikisa waya khukhwa. Awo yaarina eretta eniitthaniwa canser a mmakhuvani ni yaanitthuneya okhapeleliwa okathi wotheene, ohiyu n’uthana. Naanaarapiha, waalyiha ni naanisoma awo khiyawiriyana. Yaari etthu yootepa oxankiha muupuwelelo. Vaavo kaasuwenle aka wira amamaka yaamookhwa, miyo kaahinla okhala wira kaanaaphenta vanceene”.
16, 17. Miruku xeeni waaniheryasa sinrowa omukhaliherya mulipa-ookhapelela okhalana moonelo woweereryaneya wa itthu?
16 Akhala wira nyuwo murina muxankiho mmosa-ru, exeeni enirowa anyu opaka wira nwerye ovilela? Onwiriyana Yehova orweela mwa omusoma Biibiliya ni olavula n’uwo orweela mwa nivekelo onimookhaliheryani vanceene. (aFilipi 4:6, 7) Mmukhalelo woovareleya muteko, nweheke akhala wira munnoolya saana ni mweereryeke orupa okathi oniphiyerya. Opaka ela, onimookhaliheryani okhala saana mmuupuweleloni ni mwerutthuni, wira nwerye omukhapelela ole onimphenta anyu. Waaniheryasa nyuwo pooti ompaka palano wira murukunuxe miteko sinivara anyu khuta nihiku. Nnaamwi muhirowaka owerya okumiha ifeeriya, masi ti vooreerela okumiha okathi wira mmumule. Wira nwerye okumiha okathi owo woomumula, nyuwo pooti omphavela mutthu mukina wira orwe ohale ni namuyari anyu ole onimukhapelela anyu.
17 Ikwaha sikina, alipa-ookhapelela anniwehererya mootepana itthu sinceene wa awo aneene masi ahiniwerya aya opaka. Muhiivaheke nthowa mwaha wa itthu iyo sihinwerya anyu opaka. Akhala wira mwa mulipa-ookhapelela, muhiwehereryeke wira munrowa owerya opaka itthu sotheene. Muhaana okhapelela sootthuneya sanyu, sa aniinyu ni ole othelanne anyu, ohiya paahi sa anamuyari inyu anaakhapelela anyu.
IKURU SINIVIKANA IYE SIRINA AHU
18, 19. Yooleiherya xeeni ya okhaliherya Yehova opanke awe, ni sowiiraneya xeeni sinooniherya wira owo onnaakhwaniherya ele eleihenry’awe?
18 Orweela mwa Biibiliya, Yehova moophenta onnivaha malakiheryo aniwerya omukhaliherya vanceene mutthu onaakhapelela anamuyari awe oowuuluvala. Masi nno khahiyo paahi nikhaliheryo onivaha awe. Nasalimo uupuxeriwe ni Yehova olempe so: “Apwiya anniwattamela othene ale anavekela . . . anniwakiha ale anaphenta”. Yehova onoowoopola, aahiiso waasuka atthu awe oororomeleya, hata avirihaka mixankiho sootepa owereya.—Esalimo 145:18, 20.
19 Muthiyana oniitthaniwa Myrna, yoowo onikhala elapo ya oFilipina, aahiweha wira Yehova onnaakhapelela atthu awe oororomeleya, vaavo aakhapelela awe amamawe yaawo yaawereiwale vanceene mwaha wa supiyaani. Myrna olempe so: “Khiivo etthu yootepa wiiniha murima enivikana onweha ole onimphenta anyu awereiwaka, ahiweryaka wooleelani opuro oninwereya. Waalikana ntoko waaweha amiryeyaka vakhaani-vakhaani, nto miyo khihiyawerya opaka etthu wira kaakhaliherye. Ikwaha sinceene kaanikokhora khiyamuleela Yehova moota kaakhulumunwe aka. Kaahinla ntoko Davidi, yoowo anvekenle vanceene Yehova wira osuke maithori awe mmurinkini ni amuupuwele. [Esalimo 56:9] Vano, ntoko Yehova oleihenry’awe, owo aahikivaha ikuru kaaphavela aka. Yehova ‘àhikikhapelela’”.—Esalimo 18:19.
20. Sooleiherya xeeni sa mBiibiliyani sinaalipiha ale anaakhapelela anamuyari aya oowuuluvala, hata akhala wira ole animukhapelela aya onimookhwa?
20 Vannihimmwa wira waakhapelela anamuyari owuuluvala ti “ethale ehinimala moohakalaliha”. Nnaamwi ole onikhapelela iimananihaka vanceene, mutthu owo oowuuluvala onikhapeleliwa pooti okhwa, ntoko yiiranen’ye aya ni maama awe Myrna. Masi atthu yaale animuroromela Yehova annisuwela wira okhwa khahiyo wanikisa wa ethale eyo. Murummwa Paulo ohimmye so: “Miyo kinniroromela oholo wa Muluku, . . . wira atthu othene, ale òrera murima n’ale òtakhala murima, anohihimuwa mokhwani”. (Miteko s’Arummwa 24:15) Wa ale akhweliwe anamuyari aya oowuuluvala annilipiheya mwaha wa yoolipelela ya ohihimuwa, ni yooleiherya ya okhala mu elapo esya enrowa opakiwa ni Muluku, yeeyo ohinrowa aya “okhala-tho okhwa”.—Wisupulula 21:4.
21. Mireerelo xeeni sinikhumelela mwaha wa waattittimiha anamuyari oowuuluvala?
21 Arumeyi a Muluku annaathokorerya vanceene anamuyari aya, hata yuuluvanle ene. (Miruku 23:22-24) Annaattittimiha. Vaavo anipaka aya eyo, anniweha waakhwanela masu a muruku wowuupuxeriwa ni Muluku oni: “Atith’inyu n’ame anyu etteliweke murima: etthapeke ale òyanreni”. (Miruku 23:25) Mootepexa otthuneya, ale anaattittimiha anamuyari aya oowuuluvala annimuhakalaliha ni omuttittimiha Yehova Muluku.
a Hiyo khaninlavula voohimya sa myaha seiyo anamuyari yaarumeela aya moohiloka owerya waya, etthu yeeyo enithokoreriwa okhala ekrime.