Nyuwo Mookhalana “Murima” wa Omusuwela Yehova?
‘Kinimwavaha [murima] wira ekisuwele okhala [Yehova], awo anrowa okhala atthu a nloko naka’.—YER. 24:7.
MWAAROWA WAAKHULA SAI?
Moota xeeni mirima sa aYuda anceene okathi wa Yeremiya sahaalonke aya?
Nthowa xeeni vanireerela aya otokosa murima ahu wa nthoonyeryo?
Ninrowa okhalana sai ‘murima wa omusuwela’ Yehova?
1, 2. Exeeni eniwiiriha atthu akina ophavelaka olya ifiigu?
IFIIGU siri ifruta saasivela aIsarayeli a khalai. Nyuwo mootoko olya? Sinnoosivelani sikithi wala sowuuma? Anamunceene waasivela, tivonto sinnaaliwa ifiigu sinci. Khalai aYuda sanaasivela olya. (Nah. 3:12; Luka 13:6-9) Ifiigu sihaana ivitamina sinci; fibras, antioxidantes, ni mineral; tivonto atthu akina anihimya wira ifiigu sinniiriha murima okhala saana.
2 Khalai Yehova aahilikanyiha ifiigu ni mirima. Muluku khahiyo aalavula efaita erina aya mwerutthuni olya ifiigu. Aalavula ntoko ntakiheryo. Etthu aalavunle awe orweela mwa profeta Yeremiya, enniirela mpantta murima anyu ni mirima sa ale anaaphenta anyu. Vaavo ninthokorerya ahu ele ehimyale awe, moone yootaphulela aya wa maKristau.
3. Ifiigu siromoliwe ni Yeremiya 24 sintaphulelani?
3 Wanipacerya nrowe nivarerye etthu Muluku aalavunle awe mahiku a Yeremiya voohimya sa ifiigu. Eyaakha ya 617 AEC, aYuda yahihonona wataana waya ni Muluku. Muluku aahooniherya vahinatthi, itthu saarowa okhumelela muhoolo, nto khulikanyiha eyo ni mithinto miili sa ifiigu—‘sorera’ ni ‘sowuntta’. (Mmusome Yeremiya 24:1-3, Tradução do Novo Mundo) Ifiigu soowuntta, saataphulela Mwene Zedekiya ni atthu yaale yaalikana awe, yahooxiwe ni Mwene Nabukhodonosori ni anakhotto awe. Nto ankhi Ezekiyeli, Daniyeli ni apatthani awe araru vamosa ni aYuda akina yaakuxiwe eroihiwaka oBabilonia? Awo yaataphulela ifiigu sooreera. Ale yooponwe, yaarowa otthika wira yamuteke-tho Yerusalemu ni empa ya Muluku. Nuumala ophiya okathi, eyo yaahiiraneya.—Yer. 24:8-10; 25:11, 12; 29:10.
4. Yoolipiha xeeni eniphwanya ahu mwa ele ehimmwale ni Muluku sa ifiigu sooloka?
4 Yehova aahihimya ele yaataphulela aya ifiigu sooloka oriki: ‘Kinimwavaha [murima], wira ekisuwele okhala [Yehova], awo anrowa okhala atthu a nloko naka’. (Yer. 24:7) Ela teri yoolepa yuulupale ya yoosoma ela, nto yoolepa ela ennitepa onilipiha! Muluku onnisiveliwa onvaha khula mutthu ankhili wala murima wira amusuwele owo. Mmwaha ola, murima onitaphulela ele mutthu eniphavela awe. Tthiri nyuwo munniphavela okhalana murima owo wira mukhale mutthu a Yehova. Nto itthu sinitthuneya ori osomaka ni weettela Nuulumo nawe, ottharuwa ni orukunuxa murima, ni ovahererya okumi anyu wa Muluku wira mbatiziwe mwa nsina na Tiithi, na Mwaana, ni munepa wootteela. (Math. 28:19, 20; Mit. 3:19) Waaniheryasa nyuwo moopaka itthu iyo, wala munnithukumana ni Anamoona a Yehova, nto munniphavela opaka eyo muhoolo.
5. Yeremiya aalepela atthu xeeni?
5 Pooti nipanke ene itthu iyo sotheene wala sikina paahi, nlelo nihaana ovikanihaka okhalana ephoole makhalelo ahu. Nyuwo pooti oweha etthu ekina Yeremiya aalempe awe voohimya sa murima. Ikapiitulu sikina sa iliivuru ya Yeremiya, sinaahimya atthu a maloko makina, masi itthu sinci sinaahimya aYuda a okathi wa olamulelo wa khuta mamwene mathanu. (Yer. 1:15, 16) Vanceenexa, Yeremiya aalepela alopwana, athiyana ni anamwane yaari oowiivahererya ni wataana ni Yehova. Khalai, amuhavinre aya yaaheemya okhala nloko nowataana ni Muluku. (Okhum. 19:3-8) Nave okathi wa Yeremiya atthu ale yaaheemya-tho okhala atthu yaivaherenrye wa Muluku. Yaalavunle so: ‘Ayo! Hiyo nri va, hiyo nawinyu. Muluku ahu ti nyuwo [Yehova]’. (Yer. 3:22) Masi, niireke murima aya waari wooloka?
NIIREKE MURIMA WA NTHOONYERYO ONNOOPERARIWA?
6. Nthowa xeeni nintthuneya ahu ocalelaka ele Muluku olavunle awe voohimya sa murima?
6 Alipa aniloola iretta sa vano, anniwerya orumeela itekonologia sa vano wira yoone mukhalelo wa murima ni ovara waya muteko. Masi, Yehova, onniwerya otokosa saana ntoko siirale awe okathi wa Yeremiya. Muluku tootepexa osuwela murima ntoko sinoona ahu masu awe ani: ‘Tani onwerya otokosa murima wa mutthu? Khivo etthu yotakhala envikana murima wowotha. Murima owo khunttharuwa. Vano miyo [Yehova], kinnitokosa mirima s’atthu, . . . kinnimutthuvela mutthu ti mutthu, kittharihaka makhalelo awe, ntoko simpwanela aya miteko sivanryawe’. (Yer. 17:9, 10) ‘Otokosa murima’ onihimmwa-va, khahiyo murima yoole mutthu akhalana iyaakha 70 wala 80, onimana aya ikwaha sowiiraka ibilyau tthaaru. Yehova aahimya sa murima wa nthoonyeryo. “Murima” owo, onitaphulela makhalelo otheene a mutthu owo, ntoko soophavela sawe, miyuupuwelelo sawe, ophavela wawe opaka itthu, mweettelo awe ni soolakela sawe. Nto nyuwo mookhalana murima owo. Muluku onniwerya otokosa murima owo, masi nyuwo-tho munoowerya otokosa mwa enamuna eniwerya anyu.
7. Yeremiya aatthokihenrye sai mirima sa aYuda a mahiku awe?
7 Wira nivarerye saana nihaana wiikoha so: ‘Muthinto xeeni wa murima yaarina aya aYuda anceene okathi wa Yeremiya?’ Wira naakhule, moone masu Yeremiya aalavunle awe: ‘Atthu awo othene a Israyeli [murima aya] t’ohinnuwihiwa’, moolumo ala khahiyo anihimya winnuwihiwa wala othikiliwa wa aana axilopwana aYuda, maana Yeremiya onihimya so: ‘Enihimya awe [Yehova] tiila: ‘Animorwa mahiku vantthuna aka omuhukhumu [khuta mutthu oinuwihiwe nlelo onikhala ntoko khinnuwihiwe]’’. Tthiri hata aYuda aana axilopwana yaari owinnuwihiwa, yaakhala wira murima aya khainuwihiwe. (Yer. 9:25, 26) Nto eyo yaataphulela exeeni?
8, 9. Ayuda anceene yaatthuneya wiiriha exeeni mirima saya?
8 Mwa ele Muluku yaatumerenrye awe aYuda opaka enninikhaliherya osuwela ele enitaphulela aya murima ohinnuuhiwe: ‘Murerihe mirima sanyu, nyuwo [alopwana] oYuda ni oYerusalemu; Wira onanariwa waka ohivarele . . . mulattu wa miteko sanyu sonanara’. Masi sowiira saya sootakhala saakhuma woowi? Muhina mwaya, vamurimani vaya. (Mmusome Marko 7:20-23.) Nto, orweela mwa Yeremiya, Muluku aahiweha opuro waakhuma itthu sootakhala sa aYuda. Mirima saya saanithipelela ottheka. Soophavela saya ni miyuupuwelo saya khisaamusivela Yehova. (Mmusome Yeremiya 5:23, 24; 7:24-26.) Muluku aahaaleela wira: ‘[munnuwihiwe, muthikiliwe mwa Yehova], murerihe mirima sanyu’.—Yer. 4:4; 18:11, 12.
9 Tthiri aYuda a mahiku a Yeremiya yahaana wooperariwa mirima saya sa ntakiheryo, ntoko siren’ya aya mmahiku a Moise. (Otum. 10:16; 30:6) Moolumo oowi ‘mureerihe murima’ wala ovenxa esapala ya murima, yaataphulela omala-maliha soophavela sotheene soohiloka, niire so, muupuwelo, itthu saasivela, soophavela saya sahaavarihana ni Muluku.—Mit. 7:51.
MURIMA ONIMUSUWELA MULUKU OLELO
10. Ntoko Davidi olavunle awe, etthu xeeni enitthuna ahu opaka?
10 Nihaana omuxukhurela Muluku maana onooniherya yootaphulela ya murima wa nthoonyeryo! Masi akina pooti okohaka so: ‘Vannireerela tthiri olelo Anamoona a Yehova othokoreryaka mwaha ola? Eyo khenitaphulela wira maKristau a mmulokoni aneetta mootakhala wala ari ntoko ‘ifiigu’ soowuntta ntoko yaari aya aYuda akina khalai. Moovirikana, arumeyi a Muluku atthu ooloka. Masi, muupuwele ele Davidi anvekenle awe Yehova wira: ‘Muluku! Mutokose murima aka musuwele, mukehererye: musuwele sinùpuwelaka; Kakelá ephiro yotakhala mukitthikihe’.—Esal. 17:3; 139:23, 24.
11, 12. (a) Xeeni vanitthuneya aya khula mmosa otokosa murima awe? (b) Etthu xeeni Muluku ohinrowa awe opaka?
11 Yehova oniphavela wira khula mmosa a hiyo avikaniheke wataana nuuwo. Voohimya sa anaxariya, Yeremiya onihimya so: ‘Nyuwo [Yehova] òwerya sothene, nyuwo munnalamula atthu n’ixariya, nyuwo munnisuwela makhalelo ni mirima s’atthu. (Yer. 20:12) Muluku Oowerya Sotheene onnitokosa mirima ohela muhina sa anaxariya; nto khivanireerela hiyo wiitokosaka nave? (Musome Esalimo 11:5.) Okathi onipaka ahu eyo, hiyo pooti woona etthu, soophavela wala muupuwelo ohinooneya onitthuneya olokiheriwa. Nnoowerya woonela etthu eniiriha murima ahu ohiphavelaka ovenxa itthu soohiloka wala esapala ya murima ahu, enoona ahu okhala etthu enireerela ottharuwa. Eyo enitaphulela ompaka operasau a murima wa nthoonyeryo. Akhala wira munnikupali wira vannireerela tthiri otokosa murima anyu wa ntakiheryo, nto munrowa waavyaka exeeni? Munrowa opaka sai mirukunuxo sinitthuneya?
12 Etthu emosa enitthuneya ahu osuwela tiila: Nihuupuweleke wira Yehova onrowa onikhanyereryaka orukunuxa murima ahu. Owo aalavunle wira ‘ifiigu sorera’ aarowa ‘ovaha murima wa omusuwela owo’. Owo khaalavunle wira aarowa waakhanyereryaka atthu orukunuxa mirima saya. Awo yahaana ophavela orukunuxa murima aya mwaha woomusuwela Muluku. Niireke khahiyo ti etthu eniphavela ahu?
13, 14. Moota xeeni murima wa muKristau oniwerya aya omuhaaxa?
13 Yesu aahilavula wira: ‘Vekekhai, mmurimani mwa mutthu sinnikhuma sowupuwela sonanara, wiva, oraruwa, enamuttompe, wiya, owotherya atthu n’uwapa. (Math. 15:19) Nto akhala wira murima woohiloka wa munna woomwiiriha oraruwa wala onamuttompe, nto anavikaniha ohittharuwa, owo onooyeleela khuluwi wataana ni Muluku. Nto pooti mutthu ohipanke yoottheka eyo, waaniherya owo pooti ohiyereryaka soophavela soohiloka vamurimani vawe. (Mmusome Matheyo 5:27, 28.) Nto vakhala wira ti siiso, vanniloka otokosa murima ahu. Nyuwo mwatokosa oratteene murima anyu niireke munniphwanya miyuupuwelo soohiloka ntoko osiveliwa woohiloka ni mutthu ohithelanne anyu, wala soophavela soowiipitha Muluku oninyokha awe sinitthuneya ovenxiwa vamurimani?
14 Wala munnihu ohitonko ‘wiiva’, owo pooti onyoonyiheya vanceene vamurimani vawe ni muKristau mukina, mpakha omunyokha. (Ona. 19:17) Niireke okhalana muupuwelo owo khiwaarowa murima awe omwiiriha okhalana nthowa?—Math. 5:21, 22.
15, 16. (a) Nvahe ntakiheryo moota muKristau vaniweryaneya aya okhalana murima woohiloka. (b) Xeeni munuupuwela anyu wira murima woohiloka khonimusivela Yehova?
15 Ti voohakalaliha osuwela wira maKristau ancene kharina ‘murima owo woohiloka’. Yesu aahilavula-tho wira murima wookhalana ‘sowupuwela sonanara’. Iyo siri miyoonelo sinihonona makhalelo manceene a okumi. Mwa ntakiheryo, mutthu pooti okhalana moonelo woohiloka voohimya sa ororomeleya ni amusi awe. Aayo maKristau ahaana ‘waphenta’ amusi aya, ni osyaka waatakiha ale ahiniphenta ‘mahiku ala okiserya’. (2 Tim. 3:1, 3) Nto, vanniweryaneya mutthu otepa waaphentexa amusi awe. Anamunceene anoona wira “ephome” ti yoolemela ovikana maasi. Nto awo pooti ophavela waakiheryaka mpantta ahu mwa inamuna sotheene, vanceenexa akhala wira mmusi ahu owo oonyoonyiwa. Nkuupuwelani miyuupuwelelo sootepana ntoko iyo, saahiwiiriha axirokorawe Dina wira itthu sootakhala. (Maph. 34:13, 25-30) Nkahaya muupuwele murima wa Absalomi waamwiirinhe omwiiva muhima awe, iihaniwa Aminoni. (2 Sam. 13:1-30) Nto khahiyo saari ‘miyuupuwelelo’ sootakhala sawiiriha atthu awo?
16 Ninnisuwela wira maKristau ekeekhai khaniiva. Masi niireke nlelo annimunyokha munna wala murokora yoowo otonko waanyohola wala onihoverya aya wira mmusi aya ootoko waanyohola? Awo pooti ohisiveliwa omwaakhela ntoko muletto munna anoona aya wira ootoko waanyohola amusi aya, nto ehinaphavela-tho omwaakhela. (aHéb. 13:1, 2) Miyuupuwelelo iyo khisinloka, ni okhootta waathokorerya saana akina khivanloka, eyo entaphulela ohikhalana ophenta. Nto Otokosa murima ahu, pooti oweha wira kholonke, onitthuneya olokiheriwa. (Yer. 9:25, 26) Muupuweleke masu oolopola a Yehova oowi: ‘Mureriheke mirima sanyu’.—Yer. 4:4.
MOOTA WOOPHWANYA “MURIMA WA OMUSUWELA” MULUKU
17. Moota xeeni omoova Yehova onnikhaliherya aya okhalana murima wowiiwelela?
17 Ankhi akhala wira mootokosa murima anyu wa nthoonyeryo khiphwanya wira khiwaiwelela miruku sa Yehova mwaha wa ohilokiheriwa? Waaniheryasa nyuwo pooti omoovaka pinaatamu, wala ophavela ovuwa, aahiiso mihakhu, hata weettela murima anyu. Nyuwo khahiyo ti munipacerya eyo owiiraneelani. (Yer. 7:24; 11:8) Yeremiya aahilepa wira aYuda oohiroromela a mahiku awe yaahikhalana ‘murima wohileleya ni wohìwelela’. Owo aahihimya-tho: ‘Khiyùpuwela mmurimani mwaya wira: mwattittimihe Apwiya [Yehova] Muluku ahu, yowo onnivaha epula okathi wophaveleya, epula ya eyita ni epula ya elimwe, yawo annikumiherya okathi wa ohepha khuta eyakha’. (Yer. 5:23, 24) Nto eyo khenooniherya wira olokiherya murima onivekela omoova Yehova ni omuttittimiha? Omoova enamuna eyo, onoonikhaliherya wiiwelela ele Muluku eniphavela awe wira nipakeke.
18. Yoolaiherya xeeni Yehova onaavaha awe ale arina wataana wa niinaano?
18 Nto, niimananihe wira Yehova onivahe ‘murima womusuwela’ owo. Tthiri ala ti masu a wataana Muluku onipaka awe ni anna oowoottihiwa ariki: ‘Apwiya annihimya wira: Anophiya mahiku antthunaka opaka watàna wa nanano ni nloko na Isarayeli ni na aYuda. Kinrowa ohela ikano saka mmuruni mwaya; kinrowa olepa masu aka mmurimani mwaya. Miyo kinrowa okhala Muluku aya, vano awo ekhalé nloko naka’. Nto ontaphulelani omusuwela Muluku saana? Owo aalavunle wira: ‘Awo khanrowa-tho ophavela owixuttiha akhw’aya, ehimyaka wira: ‘Mwixutte wasuwela Apwiya [Yehova]’. Mahiku awo, atthu othene anokisuwela, ale ahinòneliwa vatthu n’ale òttittimiheya. . . Miyo kinimwalevelela sottheka saya; nkinrowa-tho wupuwela itampi saya’.—Yer. 31:31-34.a
19. MaKristau ekeekhai arina iparakha xeeni sooreera?
19 Nnaamwi wataana wa naanano ophwanyihaka nlipelelo na orowa wiirimu ni okhala valaponi, khula mutthu ohaana omusuwela Yehova wira akhale mutthu awe. Etthu khula mutthu enivekeliwa awe wira aakhele mareeliho awo, ori oleveleliwa soottheka orweela mwa mukuttho onoopola wa Kristu. Akhala wira munoophavela oleveleliwa, nto muhaana waalevelela akina pooti yaale yaapanke etthu yahoosivenleni. Ophavela wanyu ohuluxa murima anyu wa khula etthu yoohiloka, munookhaliha saana murima anyu. Opaka eyo enimooniherya wira muniphavela omurumeela Yehova, ni wira muniphavela omusuwela saana. Nto nyuwo munrowa olikanaka ni atthu yaale Yehova olavunle awe amurumeelaka Yeremiya wira: ‘Nyuwo munokiphavela, munokiphwanya, okhala wira munokiphavela ni murima anyu wothene. Miyo kinimwihiya wira mukiphwanye’.—Yer. 29:13, 14.
[Enoota]
a Wataana wa niinano onithokoreriwa ekapiitulu 14 eliivuru Jeremias e a Mensagem de Deus para Nós.
[Elatarato epaaxina 8]
[Elatarato epaaxina 10]
[Elatarato epaaxina 11]
Otokosa murima ahu, ni okhalana soophavela sooloka onoonivaha mareeliho manceene
[Elatarato epaaxina 12]