Nto Vano Mootteelihiwa
‘Nto vano morapihiwa . . . [mootteelihiwa]’.—1 AKOR. 6:11.
WAAROWA WAAKHULA SAI?
Xeeni vanitthuneya ahu osyaka opatthana naatthu oohiloka?
Ninrowa okhaliherya sai miteko sa Muluku?
Exeeni enrowa onikhaliherya opweha opuro woopacerya itthu somunepani wira nivikanihe mukhalelo wa eKristau ahu?
1. Mixankiho xeeni Nehemiya siniweha awe nuumala ophiya oYerusalemu? (Moone efootu eri wanipacerya wa yoosoma.)
ATTHU anikhala oYerusalemu, annivaanela. Akhulupale a ilapo sikina ari vaniyateni na mutemplo. ALevi annihiya miteko saya. Ohiya okhapelelaka miteko sa okokhorela, axitokweene anithokorerya myaha sa eSaabadu paahi. AnaIsarayeli anceene anaathela atthu ahikhanle aYuda. Iya siri mixankiho Nehemiya oonale awe okathi aatthikenle awe oYerusalemu okathi wa 443 A.E.C.—Neh. 13:6.
2. Moota xeeni anaIsarayeli yaari aya nloko noothanliwa?
2 Isarayeli naari nloko nowiivahererya wa Muluku. Eyaakha ya 1513 A.E.C., anaIsarayeli yaahihakalala wira yeetteleke yootthuna ya Yehova. Awo yaahilavula wira: ‘Aayo! Molumo othene orumalyawe [Yehova], nnimwettelaka yawo’. (Okh. 24:3) Nto Muluku ahaatteeliha awosa, wala ahaasuka ntoko atthu awe oothanliwa. Tthiri eyo yaari eparakha yuulupale! Nuuvira iyaakha 40, Moise aahiwuupuxerya ariki: ‘Tthiri nyuwo mwa nloko noreriheliwa [Yehova] pwiya Muluku anyu, yowo othanlaleni, wira okhaliheni nloko nawe, nivalanyiwe ni maloko makina othene ari mulaponi mothene’.—Otum. 7:6.
3. Mukhalelo xeeni wa omunepani yaarina aya aYuda okathi Nehemiya aaphin’ye awe oYerusalemu ekwaha ya nenli?
3 Mooriipiha murima, ohakalala woopacerya wa anaIsarayeli, khiwaapinse. Ekeekhai wira yaahikhala atthu akina yaamurumeela Muluku, masi aYuda anceene yaaphavela wiixooniherya paahi wira yooniweke okhala atthu animurumeela Muluku, masi khiyaapaka yootthuna ya Muluku. Okathi Nehemiya aaphin’ye awe oYerusalemu ekwaha ya nenli, saahivira iyaakha emiya emosa okhuma okathi yoole aYuda oororomeleya yaatthikenle aya oYerusalemu ekhumaka oBabilonia wira ettikiherye okokhorela wekeekhai. Nave-tho, oluttuweliwa waya ni itthu somunepani waanivukuwa.
4. Iponto xeeni ninrowa ahu othokorerya sinrowa onikhaliherya ovikaniha okhala atthu ootteelihiwa?
4 Ntoko anaIsarayeli, Anamoona a Yehova olelo-va aatteelihiwa ni Muluku mmukhalelo wotheene. MaKristau oowoottihiwa ni a ‘muttitthi mulupale’, otheene aya toowaarya ni aathanleliwa muteko wootteela. (Wis. 7:9, 14, 15; 1 aKor. 6:11) Khuuvo a hiyo oniphavela oyeleela ophwanelela wahu ohoolo wa Muluku ntoko anaIsarayeli yaayelenle aya. Exeeni enrowa onikhaliherya osyaka oniiraneela etthu eyo, nto wira nivikanihe okhala ooloka ni orumeeliwa ni Yehova? Yoosoma ela, ninrowa othokorerya inamuna xexe sinittittimiheriwa ekapiitulu 13 ya Nehemiya: (1) Osyaka wataana woohiloka; (2) okhaliherya miteko sa Muluku; (3) opweha opuro woopacerya itthu somunepani; ni (4) okhapelela mukhalelo anyu weeKristau. Nrowe vano nithokorerye khula eponto ya itthu iya.
MUSYAKE WATAANA WOOHILOKA
5, 6. Eliyaxibi ni Tobiya yaari aani, nto exeeni yaamwiirinhe Eliyaxibi wataana ni Tobiya?
5 Mmusome Nehemiya 13:4-9. Noorukureriwa ni itthu soohiloka, nto khivanikhweya okhala ooloka mahiku ala. Muthokorerye ntakiheryo na Eliyaxibi ni Tobiya. Eliyaxibi aari mukhulupale a alipa-amukuttho nto Tobiya aari a elapo ya Amoni nave aari muhooleli moolamuleloni mwa oPersia wa oYudeya. Tobiya ni apatthani awe aahimulupattha Nehemiya okathi aatthikela awe oteka ixiri sa Yerusalemu. (Neh. 2:10) Axilopwana Amonita, yaanikhoottiheriwa waattamela niyate na empa ya Muluku. (Otum. 23:3) Nto nthowa xeeni muhooleli a anamukuttho aarowa awe onvaha opuro mutthu oohithikiliwa ntoko Tobiya?
6 Tobiya aari mpatthani a Eliyaxibi. Tobiya ni mwanawe iihaniwa Yehohanani, yaahaathela athiyana aYuda, nto aYuda anceene yaanimulavula moomuttittimiha Tobiya. (Neh. 6:17-19) Aahikhala musulu awe Eliyaxibi, aamuthenle, mwali aayariwe ni Sanibalati mulamuleli a oSamariya, yoowo aari mwaapara awe Tobiya. (Neh. 13:28) Wataana nno, onnooniherya nthowa naya Mukhulupale a Anamukutthu, Eliyaxibi eemerenrye awe ohapuxiwa ni atthu oohaamini ni awanani. Masi Nehemiya ahooniherya ororomeleya wa Yehova, nto khurihela ota itthu sa Tobiya saalyelyiwa vasaala.
7. Moota xeeni axitokweene ni anna akina anisyaka aya ohonona wataana waya wooloka ni Yehova?
7 Okhala wira hiyo atthu owiivahererya wa Muluku, wanipacerya, hiyo nihaana okhala oororomeleya wa Yehova. Naahiiweleleke malamulo awe a exariya, khaninrowa otteelihiwa. Amusi ahu, ahiniiriheke ohiya weettela sooruma sa Biibiliya. Axitokweene maKristau ahaana weettihiwa ni muupuwelo wa Yehova ohiya muupuwelo aya wala moonelo aya. (1 Tim. 5:21) Axitokweene annimananiha osyaka khula etthu yaarowa ohonona wataana waya ni Muluku.—1 Tim. 2:8.
8. Etthu xeeni arumeyi otheene owiivahererya a Yehova anireerela aya wuupuwela voohimya sa opatthani?
8 Ti vooloka wuupuwela wira ‘wetta ni alavilavi ohonona makhalelo òrera’. (1 aKor. 15:33) Amusi ahu akina pooti oniiriha okhalana mweettelo woohiloka. Eliyaxibi aahivaha ntakiheryo nooloka mwaha wa omukhaliherya saana Nehemiya wira ateke ixiri sa Yerusalemu. (Neh. 3:1) Masi nuuvira okathi, mweettelo woohiloka wa Tobiya ni wa atthu akina waahimwiiriha Eliyaxibi opaka itthu sinimunanara Yehova. Wataana wooloka onninlipiha okhala maKristau oophwanelela, orweela mwa omusoma Biibiliya, orowa omuthukumanoni, ni olaleerya ihapari sooreera. Amusi yaale anniiriha opaka itthu sooloka, ahaana ophentiwaka ni ovahiwa efaita.
MUKHALIHERYEKE MITEKO SA MULUKU
9. Xeeni mareheryo a mutemplo yaakanyeren’ye aya, nto tani Nehemiya aavanhe awe nthowa?
9 Mmusome Nehemiya 13:10-13. Vanikhala wira soovaha saapakiwa wira ekhaliheriweke ale yaavara mutemplo, saahihiiwa opakiwa okathi yoole Nehemiya aatthikenle awe oYerusalemu. Mwaha woohikhaliheriwa, aLevi yaahihiya miteko saya mutemplo, nto enarowa olimaka mmatta. Nehemiya ahaavaha nthowa akhulupale yaakumihenrye etthu ele. Woonasa wene awo khiyaavara saana miteko saya. Nave khiyaarowa okuxaka soovaha sa atthu wala waaleelaka atthu wira eroiheke otemplo soovaha saya. (Neh. 12:44) Nto, Nehemiya aahipacerya ovara muteko wa othukumanyaka soovaha sa atthu otheene otemplo. Owo, aahaathanla alopwana oororomeleya wira ethukumanyeke soovaha iyo ni wira muhoolo mwaya yaakaweleke maLevi.
10, 11. Eparakha xeeni arumeyi a Muluku arina aya okhaliherya okokhorela wekeekhai?
10 Niireke yookhala etthu eniixutta ahu? Aayo, ninnuupuxeriwa wira nihaana eparakha ya omuttittimiha Yehova ni itthu sa efaita sirina ahu. (Mir. 3:9) Okathi hiyo nimpaka ahu soovaha wira nikhaliherye muteko awe, hiyo nimmuttikiherya Yehova itthu siri sawawe. (1 Wah. 29:14-16) Nihooneke wira vanitthuneya ovaha itthu sinceene, masi etthu enitthuneya ophavela ovaha.—2 aKor. 8:12.
11 Etthu yowiiraka iyaakha sinceene, emusi emosa yaanimulattulaka mutokweene mmosa aari pioneero a vameekhaawe oothela wira ekwaha emosa khuta esumana yalyeeke vamosa. Nnaamwi anamuyari ale yaarina anamwane anceene owiiraka 8, maama ole mwaneene etthoko vaanimulema olavula wira: “Iparatho iya siri muloko paahi vameesa, nto sikina piili siri woowi?” Yoolya ele yaavahiwa aya mapioneero ale khahiyo yaamwaattexa masi awo yaanixukhurela mwaha wa waakheliwa ntoko aletto! Nto mapioneero awo yaanikumiherya ohakalala wa emusi ele. Wa masu oolipiha yaalavula aya ni osuwela waya itthu sa Muluku, waaniwiiriha anamwane ale orowa vahoolo momunepani. Muhoolo, otheene aya yaahikela muteko wa okathi wotheene.
12. Ntakiheryo xeeni nooloka anivaha aya alopwana oothanliwa mmulokoni?
12 Etthu ekina eniixutta ahu tiila: Ntoko Nehemiya, alopwana athanliwe olelo-va, annikhaliherya miteko sa Muluku. Anna akina annittottela mureerelo ntakiheryo naya. Nto, axitokweene awo annimutakiha-tho murummwa Paulo. Owo aahikhaliherya okokhorela wekeekhai ni ovaha malakiheryo. Mwa ntakiheryo aahivaha malakiheryo manceene a moota woopaka soovaha.—1 aKor. 16:1-3; 2 aKor. 9:5-7.
MPWEHEKE NIPURO NOOPACERYA ITTHU SOMUNEPANI
13. Exeeni yiiraneya ni aYuda yaale yahaattittimiha nihiku na eSaabadu?
13 Mmusome Nehemiya 13:15-21. Akhala wira ninrowa oluttuweliwaka ni itthu sa werutthuni, nto vakhaani-vakhaani, ninrowa otteettheya omunepani wahu. Ntoko sinihimya awe Okhuma 31:13, wuupuwelela eSaabadu khula esumana, yaari etthu yaawuupuxerya anaIsarayeli wira yaari atthu ootteelihiwa a Muluku. ESaabadu, naari nihiku na omulompa Muluku vatthokoni, ovekela ni wuupuwelela Nlamulo na Muluku. Masi atthu akina a okathi wa Nehemiya, yaanirumeela eSaabadu ntoko mahiku makina wira empakeke nakoso. Vano okokhorela khiwaattittimihiwa. Nehemiya nuumala oweha etthu yiiraneya, aahiruma owaliwa mikhora sa esidade, ohiyu wa namathanu, wira alipa ootumiha a ilapo sikina ekhume ehinatthi opacerya nihiku na eSaabadu.
14, 15. (a) Exeeni enrowa onikhumelela akhala wira khanirina mukano ni anakoso ahu? (b) Ninrowa okela sai moophumuryani ni Muluku.
14 Ntakiheryo na Nehemiya ninniixuttiha exeeni? Hiyo nihaana okhalana mukano moota onimpaka ahu nakoso ahu. Ohikhalana ephoole eyo, enrowa onithweeleliha, wala okawanya wataana orina ahu; vanceenexa akhala wira ninvarexexa muteko ahu wa mulaponi. Muhiliyale olopola wa Yesu voohimya sa waarumeela mapatarau manli. (Mmusome Matheyo 6:24.) Nehemiya aahikhalana mihakhu sawe. Masi owo aarumeela sai okathi awe oYerusalemu? (Neh. 5:14-18) Ohiya orowa owiiraka anakoso ni atthu a oTiro, wala ni atthu akina, Nehemiya aanirumeela okathi awe wira aakhaliherye axinnawe opaka itthu sinitteeliha nsina na Yehova. Emosaru, olelo-va, axitokweene maKristau, ni arumeyi oorumeela, awo anivarexexa itthu sinrowa ophwanyiha mureerelo muloko; nto awo anniphentiwa ni axinnaya mwaha wa muteko aya. Mwaha waivaavo, anniphwanya ophenta, murettele, ovareleleya eriyari ya atthu a Muluku.—Ezek. 34:25, 28.
15 Nnaamwi maKristau ehivekeliwaka ottittimiherya eSaabadu, Paulo onihimya wira ‘nlelo wokhala omumula wa nloko na Muluku onlikana ni omumula wa esábadu’. Owo aahittittimiherya ariki: ‘Ole okenle omumulaka vamosá ni Muluku, onomumula miteko sawe sothene, ntoko Muluku simumulenlyawe sawawe’. (aHéb. 4:9, 10) Hiyo maKristau, nnookela moophumuryani mwa Muluku naavaraka muteko moowiiwelela ni yoolakela ya Muluku enivikaniha wiiraneya. Niireke nyuwo ni emusi anyu munnipweha opuro woopacerya omulompa Muluku, orowa omuthukumanoni, ni olaleerya? Nihaana okhala oolipa murima ni mapatarau ahu, atthu anivarana ahu muteko, vanceenexa akhala wira khanivaha efaita miteko sahu sa eKristau. Nto opaka eyo onlikana ni ‘owala mikhora sa esidade ni waakumiha atthu a oTiro’, wira nikhapeleleke itthu sa Muluku oratteene. Okhala wira hiyo nootteelihiwa, ti vooloka wiikohaka so: ‘Moota onikhala aka onnooniherya wira kinnivaha efaita muteko wa Yehova’?—Math. 6:33.
MUKHAPELELE MUKHALELO ANYU WEKRISTAU
16. Waahononiwa sai osuwanyeya wa nloko nootteelihiwa na anaIsarayeli mahiku a Nehemiya?
16 Mmusome Nehemiya 13:23-27. Mahiku a Nehemiya, alopwana anaIsarayeli yaanaathela athiyana a ilapo sikina. Okhuma ekwaha awe yoopacerya orowa oxukurya oYerusalemu, Nehemiya ahaaphwanya alopwana akhulupale etthekelaka nlamulo naahimya wira ehaatheleke athiyana yaari mapagau. (Neh. 9:38; 10:30) Nuuvira iyaakha vakhaani, Nehemiya ahoona wira axilopwana ale aYuda, khahiyo paahi yaathela mapagau, masi-tho, yaaniyeleela wataana ni Muluku ntoko atthu ootteelihiwa! Nto Anamwane a atthu awo a ilapo sikina, khiyaawerya olavula hata osoma eHeeberi. Niireke okathi yaarowa aya wunnuwa yaarowa wiihimyaka okhala anaIsarayeli? Wala yaarowa okhala atthu a wAxidodi, Amonita wala Amowabi? Ehisuwelaka olavula nttaava na eHeeberi niireke awo yanwerya wiiwexexa nlamulo na Muluku? Yaarowa omusuwela sai ni omurumeela Yehova ohiya amuluku eethiru yaakokhoreliwa ni aximaama aya? Vaanitthuneya opaka etthu mowaakuveya, nto Nehemiya aahipaka etthu ene.—Neh. 13:28.
17. Moota xeeni anamuyari anrowa aya waakhaliherya anaaya wataana mmensaya ni Yehova?
17 Olelo-va, nihaana opaka etthu wira naakhaliheryeke aniihu okhalana mukhalelo weKristau. Nyuwo anamuyari, mwiikoheke so: ‘Kiireke mwanaka onniwerya olavula nttaava “nooloka” nenlo niri Munuulumoni na ekeekhai? (Sof. 3:9) Niireke malavulelo a anaaka anooniherya munepa wa Muluku, wala wa mulaponi? Muhaakuveleke okhumuwa akhala wira muhoona etthu enireerela olokiherya. Vanitthuneya ovira okathi wira mutthu iixutte nttaava nisya, vanceenexa akhala wira sookhala itthu sinnixankiha. Nto aniinyu sinnaaphwanya mixankiho suulupale wira exintte. Ti vonto, mukhaleke oovola murima okathi wa Omulompa Muluku Vatthokoni ni okathi mukina wira mwaakhaliherye aniinyu wunnuuherya wataana waya ni Yehova. (Otum. 6:6-9) Muttittimiheryeke mareeliho arivo mutthu okhala oovirikana ni elapo ela ya Satana. (Yoh. 17:15-17) Mwiimananiheke wira nvareke murima aya.
18. Nthowa xeeni anamuyari maKristau, aryaaya oophwanelela waakhaliherya anaaya wiivahererya wa Yehova?
18 Muhoolo mwaya, khula mwaana onrowa opaka yoothanla awe voohimya sa omurumeela Muluku. Tthiri anamuyari aakhalana muritti muulupale. Eyo enihela muhina ovaha ntakiheryo nooloka, ni ohimya saana itthu sinireerela opaka ni sihinloka opaka ni othokorerya ni anamwane mixankiho sinikhumelela mutthu aahiiwelele. Nyuwo anamuyari, khuuvo mutthu oophwanelela onrowa waakhaliherya aniinyu wiivahererya wa Yehova moohikhala nyuwo. Awo anitthuneya okhaliheriwa ni nyuwo wira evikaniheke wooniherya oKristau aya. Nto, otheene ahu nintthuneya wiikasoopa wira nihiyeleele ‘ikuwo sahu sottela’: eyo enitaphulela mikhalelo sa eKristau ni malamulo anooniherya wira hiyo atthareli a Kristu.—Wis. 3:4, 5; 16:15.
WUUPUWELELIWA MWAHA WA ITTHU ‘SORERA’
19, 20. Ninrowa wuupuweleliwa sai moophwanelela ni Yehova?
19 Mutthu mmosa aakhanle okathi wa Nehemiya, aari Malakhiya yoowo aalavunle wira saahipacerya ‘. . . olempwa mulivuruni masina àtthu ale animuttittimiha [Yehova] Muluku, etthyawelaka wa yowo’. (Mal. 3:16, 17) Muluku khanrowa waaliyala ale animoova mwa nttittimiho ni ophenta nsina nawe.—aHéb. 6:10.
20 Nehemiya aahivekela ariki: ‘Muluku aka! Mukupuwele miyo’. (Neh. 13:31) Ntoko Nehemiya, masina ahu anrowa olempwa muliivuruni a wuupuweleliwa mwa Muluku akhala wira ninnivikaniha osyaka wataana woohiloka, okhaliherya miteko sa Muluku, ovaha efaita miteko somunepani ni okhapelela oKristau ahu. Nihaana ‘okohaka murima ahu wira none nari ni wamini’. (2 aKor. 13:5) Nto, navikaniha okhala ooloka ni wataana ni Yehova, owo onrowa onuupuwela moophwanelela!
[Elatarato epaaxina 3]
[Elatarato epaaxina 5]
Nehemiya oonihenrye sai ororomeleya wawe wa Yehova? (Moone ittima 5, 6)
[Elatarato epaaxina 7]
Mwaakhaliherye aniinyu wataana saana ni Yehova (Moone ittima 17, 18)