NYUWO MWAANISUWELA?

Ipottha saakhala sai mwa olamulelo wa oRoma?

Olamulelo wa oRoma, atthu anceene yaahikhala ipottha mwaha wooxinttiwa ni anakhotto wala ovariwa. Ale yaavariwa, yaanitumihiwa, ni khiyaatthikela owannyeya wala imusi saya.

Ipottha sinci saanivara muteko mapuro oowoopiha waathipiwa eweero. Masi alimi a imatta suulupale ni anamuteko a vatthokoni yanaakhela musurukhu wooreerela. Epottha yaanikhanyereriwa owara ekoolari ya eyuuma, yaahimya wira akhala wira yaamutthyawa ni khutthikela wa pwiyaya, eyo yaamutthuveliwa. Ipottha saatthyawa ikwaha sinci saanilempwa vayuuci waya eleetera F, yeeyo yaataphulela fugitivus (namutthyawa).

Eliivuru ya Biibiliya ya Filémoni, ennihimya wira murummwa Paulo aahimuruma Oneesimo yoowo aari epottha otthikela wa pwiyawe Fileemoni. Nnaamwi Fileemoni aarina ehakhi yoomuhukhumu vanci Oneesimo, Paulo aahinvekela Fileemoni wira ‘omwaakhele’ mooreera murima ni orweela wa niphento ni opatthani.​—Filémoni 10, 11, 15-18.

Xeeni muttetthe wa khalai wa oFeniisia waasuweliwe aya mwaha wa ikuwo sa epurpura?

OFeniisia wa khalai, onnihimmwa okhala elapo ya oLíbano. Muttetthe owo waahisuweliwa mwaha wa ikuwo sa epurpura sa oTiro, maana saapakiwa epooma yeeyo. Mwene Salomoni a wIsarayeli a khalai aahilokiherya empa ya Muluku ni “malinya a epurpura” yaapakiwe ni mutthu ookhuma oTiro.​—2 Wahala 2:​12, 13, Bibliya Exirima.

Epurpura ya oTiro yaari ya faita vanci, mwaha wa muteko munceene waavariwa wira epakiwe. Wanipacerya, alipa ootthatta ihopa yanikumiha mphareya nummuru ninceene na molusco múrex (ikhoropa sa mphareya)a. Awo yaanirumeela ikhoropa sowiiraka 12.000 wira apake ekuwo emosa paahi. Nto, ikhoropa iya saanikumihiwa munikosini mwaya wira sipakiwe ikuwo. Ale yaapaka ikuwo iya yaanitakaha ikhoropa iyo ni maakha, ni anaaneya vansuwani mahiku oowiiraka 3. Moottharelana, yaanihela mutankini yookhuneeliwa, memmo mwaari maasi ooviha a mphareya nto sinaviriha mahiku manceene memmo.

[Footnote]

Mwa iyaakha sinci amwiiraka nakoso ni waalamulela akina, atthu oFeniisia yaanipaka ni otumiha epurupura ya oTiro. Ikuwo sa khalai soopakiwa ni epurpura soophwanyiwa Ephareya ya oMediteraaneo, ni mpantta wootteivela onikela nsuwa oCádiz, wEspanya.

Courtesy of SDC Colour Experience (www.sdc.org.uk)