Muttittimihe Nsina Nuulupale na Yehova
‘Kini kìnnuwihe nsina nayu mwa mahiku othene’. —ESAL. 86:12; BiblyaExirima
MUNNIWERYA OTTHOKIHERYA?
Onitaphulela exeeni osuwela nsina na Muluku?
Yehova uupulunle sai wala wooniherya oratteene nsina nawe?
Onitaphulela exeeni weettela nsina na Yehova?
1, 2. Moovirikana ni iKerexa siniihimya okhala maKristau, Anamoona a Yehova anoonela sai nsina na Muluku?
MWA ENAMUNA YUULUPALE, Ikerexa siniihimya okhala maKristau, sinniivalaanya ni Muluku. Mwa ntakiheryo, ookhala Biibiliya oniiriwa Revised Standard Version onihimya wira: “Orumeela nsina na mwaneene Muluku mmosa . . . etthu yookhoottihiwa wa atthu otheene a mulaponi aneettela waamini wa eKerexa ya eKristau”.
2 Masi Anamoona a Yehova, annisiveliwa okuxa ni ovuwiha nsina na Muluku. (Musome Esalimo 86:12; Yesaya 43:10, Tradução do Novo Mundo) Nto ninnivaha efaita yuulupale osuwela ele enitaphulela aya nsina nlo, ni myaha siniirela aya mpantta sa olumwenku wotheene. (Math. 6:9) Nihooneke eparakha ntoko etthu ehinimala-tho. Nkahaya niwehe makoho mararu maalupale: Exeeni enitaphulela aya osuwela nsina na Muluku? Moota xeeni Yehova onikhala awe moovarihana ni nsina nawe nuulupale, ni wuncererya ovuwa wawe? Nave ninrowa weettela sai nsina na Yehova?
ONITAPHULELA EXEENI OSUWELA NSINA NA MULUKU?
3. Ontaphulela exeeni osuwela nsina na Muluku?
3 Osuwela nsina na Muluku onihela muhina, ohiya osuwela paahi moolumo a nsina noowi “Yehova”. Eyo enihela mpuwa osuwela sohimmwa sooloka sa Yehova; mikhalelo sawe, yoolakela awe, ni miteko sawe sinilavuliwa mBiibiliyani, ntoko moota onaakhapelela awe arumeyi awe. Tthiri, Yehova onnikumiherya miruku iyo khula okathi, moovarihana ni yoophavela awe. (Mir. 4:18) Yehova aahihimya nsina nawe nuumala waapattuxa anamathelana oopacerya; tivonto, Eva aahiromola nsina nlo nuumala omuyara Kayini. (Maph. 4:1) Muhavinre Nowe, Abrahamu, Isakhi ni Yakobe, yaanisuwelasa nsina na Muluku. Nto, ovaha waya efaita nsina na Yehova waahiwiiriha oreelihiwa, okhapeleliwa nuuwo, nave Yehova anaahimeerya yoolakela awe. Moise aahisuwelihiwa itthu sinci voohimya sa nsina na Muluku.
4. Xeeni Moise aakoha awe nsina na Muluku, nto xeeni oxankiheya wa Moise waarina wookhalela?
4 Mmusome Okhuma 3:10-15. Okathi Moise aarina awe iyaakha 80, Muluku aahinvaha yooruma yuulupale ariki: ‘Mwakumihe wEjitu atthu aka, anaIsarayeli’. Moise aahaakhula arumelaka nikoho naarina yootaphulela yuulupale. Moise aahikoha wira: ‘Nsina nanyu tanii’. Okhala wira nsina na Muluku naanisuweliwa, nto exeeni Moise aakoha awe? Vannisuwanyeya wira owo aaphavela osuwela mukhalelo wa mwaneene nsina nlo; etthu yeeyo yaarowa waakupaliha atthu awo wira animoopoliwa tthiri. Etthu yaamuxankiha Moise, waari mwaha woowi aIsarayeli yaari ipottha okhuma khalai. Woonasa wene awo khiyaarowa okupaleela wira Muluku a amuhavinre aya anwerya owoopola tthiri. Ekeekhai wira aIsarayeli akina yaahipacerya waakokhorela amuluku a wEgitu!—Ezek. 20:7, 8.
5. Yehova aamoonihenrye sai Moise yootaphulela ya nsina nawe?
5 Yehova aamwaakhunle sai Moise? Owo aahilavula wira: ‘Mwahimerye atthu a Isarayeli wira: ‘Ole onìhaniwa ‘MIYO-KOKHALA’ t’okirumme’’.a Nuuvira-vo, aahilavula wira: ‘[Yehova]’ Muluku àxitithi inyu, t’okirumme. Nto Muluku aahiipulula wira aarowa okhala khula etthu wira akhwaniherye yoolakela awe, ni wira khula okathi aarowa wooniherya okhala ekeekhai moolumo awe. Tivonto eveersu 15 Yehova onihimya awe wira. “Nla ti nsina naka wa mahiku othene: nla ti nsina ninrowaya okìhanela maloko othene”. Tthiri wiisupulula wa Yehova waahilipiha nroromelo na Moise ni otikiniheya vanceene!
YEHOVA ONIKHALA MOOVARIHANA NI NSINA NAWE
6, 7. Yehova aapanke exeeni ottharihelaka nsina nawe nuulupale?
6 Moohipisa, nuumala Yehova onvaha muteko Moise, Yehova aahikhala moovarihana ni nsina nawe ‘oniheryaka’ okhala Mulipa Oniwoopola aIsarayeli. Owo ahaayeviha atthu a wEgitu ni ihukhumu muloko sootakhala, okathi owo ahooniherya wira amuluku a wEgitu kharina owerya, ohela muhina Farawo. (Okhum. 12:12) Nuuvira-vo, Yehova aahihula Ephareya Yooxeerya, khowiiriha anaIsarayeli olapuwa, nto Farawo ni anakhotto awe yaahipwetexiwa ni maasi. (Esal. 136:13-15) ‘Mothakoni mowopiha’, Yehova aahikhala Mulipa-Oowakiha, waavaha yoolya ni maasi atthu awe oovikani imilyau tthaaru! Yehova aahiiriha wira ikuwo ni ixapattho saya sihithaaleke. (Otum. 1:19; 29:5) Tthiri, khiivo etthu enimooceeliha Yehova waakhwaniherya yootaphulela ya nsina nawe. Nuumala okathi, aahimuleela Yesaya wira: ‘Miyo pahi, miyo k’Apwiya [Yehova]: kihikhanle miyo, khavo onòpola’.—Yes. 43:11.
7 Yoxuwa, mulipa oomuranttela Moise, aahiirela-tho onamoona sowoopiha Yehova aakumihenrye awe wEgitu ni mutakhwani. Ohalaka vakhaani okhwa, Yoxuwa anwerya tthiri waaleela anaIsarayeli akhwaawe wira: ‘Miyo va kihanle ovira ephiro enviraya atthu othene; nto nyuwo musuwelexe ni murim’anyu wothene n’ikuru sanyu sothene wira Apwiya Muluku anyu àmaliherya molumo othene yahimyalyaya, yorerihakani. Muhireliwa sothene, khanivo nulumo nihimalelihiwe, nnákhala nimosa’. (Yox. 23:14) Tthiri Yehova ahaakhwaniherya masu awe oowi ‘onniiriha wiiraneya’.
8. Yehova onikhala sai moovarihana ni nsina nawe mahiku ala?
8 Etthu emosaru olelo-va, Yehova ‘onniiriha itthu wiiraneya’. Orweela mwa Mwanawe aahilavula vahinatthi wira mahiku ookiserya, ihapari sa Omwene sinrowa olaleiwa ‘mulaponi mothene’. (Math. 24:14) Khuuvo mukina voohikhala paahi Muluku Oowerya Sotheene aawenrye ohimya vahinatthi sa muteko owo, khiyaweha ovariwaka, ohiya-vo, onnaarumeela atthu anceene akina ‘oohisomexa’ wira yaakhwaniherye yoolakela awe. (Mit. 4:13) Vaavo ninvara ahu muteko owo, nnaakhwaniherya eprofesia ya Biibiliya. Ninninvuwiha Tiithi ahu ni wooniherya ele enitaphulela aya vaavo vanilavula ahu wira: ‘Nsina nanyu nivuwihiwe. Omwene anyu orwe. Otthuna wanyu wireye wirimu ntoko vathi-va’.—Math. 6:9, 10.
NSINA NAWE TI NUULUPALE
9, 10. Yehova aakhapelenle sai aIsarayeli, ni aavikaninhe sai wuncererya yootaphulela ya nsina nawe, nto exeeni yaakhumelenle?
9 Ohivinre okathi munceene nuumala aIsarayeli okhuma wEgito, Yehova aahipacerya wooniherya mikhalelo sawe isya. Orweela mwa Nlamulo na nivarihano, owo ari ntoko ‘iyaya’ yoowo onaakhapelela mmikhalelo sotheene. (Yer. 3:14) Nto anaIsarayeli yaari mwa ntakiheryo, ntoko muthiyana ootheliwa; nawe yaari atthu awe. (Yes. 54:5, 6) Vaavo awo yaamwiiwelela aya oratteene, ni otthara malamulo awe, nto owo aarowa okhalaka ntoko tthiri ‘Iyaya’. Owo aarowa waareeliha, waakhapelela ni waavaha opuro wookhala. (Moth. 6:22-27) Nto nsina nuulupale na Yehova, naarowa ovuwihiwa ohoolo wa maloko othene. (Mmusome Otumererya 4:5-8; Esalimo 86:7-10.) Nto, orweela wa sowiiraneya sa anaIsarayeli, atthu a ilapo sikina yaahipacerya omukokhorela Yehova. Atthu awo yaahilavula masu a mMowabita Ruthi alavunle so: ‘Atthu anyu anrowa okhalaka atthu aka, Muluku anyu onrowa okhalaka Muluku aka’.—Ruth. 1:16.
10 Etthu yowiiraka iyaakha 1.500 Yehova aakhapelelaka aIsarayeli, saahooneya mikhalelo sawe mwa inamuna sinci. Nnaamwi atthu ale yahaamwiiwelela Yehova, owo anaavilela okathi wotheene, ooniheryaka okhala ‘Muluku òmoriwa ikharari, òvilela ni òpisa onanariwa’. Owo aari Muluku oopixa murima. (Okhum. 34:5-7) Masi, opixa murima wa Yehova wookhalana mukano, nto mukano owo waahiphiya okathi yoole aYuda yaamwiivale aya Mwanawe mwana awe. (Math. 23:37, 38) Nto aana a Isarayeli a werutthuni yaahihiya wiitthaneliwa nsina na Muluku. Awosa yaahikhwa omunepani waya, ntoko mwiri wowuuma. (Luka 23:31) Nto niireke mweettelo aya waaniwiiriha ottittimiha nsina na Muluku?
11. Moota xeeni nsina na Muluku naamala-malihiwa aya ni aYuda?
11 Sowiiraneya sihooniherya wira muhoolo mwaya, aYuda yahipacerya woonaka okhala mwiikho oromola nsina na Muluku ehimyaka wira nsina nlo nihiromoliweke-tho. (Okhum. 20:7) Nto nsina na Muluku naahimala-malihiwa mwa itiini ya aYuda. Moohaaniherya Yehova vaanimunanara oweha nsina nawe ninyoholiwaka. (Esal. 78:40, 41) Masi, Muluku yoowo nsina nawe nintaphulela ‘Èhaje’ khaarowa ohiya nsina ninyoholiwaka ni atthu yaale yahamphavela ni owo aakhoottale awe. (Okhum. 34:14) Nto wuupuwela eyo ohaana oniirihaka othokorerya nsina na Mpattuxa mwa enamuna enooniherya ottittimiha wuulupale.
NLOKO NSYA NINNIHANELIWA NSINA NAWE
12. Yehova okumihenrye sai nloko naahimmwale nniihaneliwa nsina nawe?
12 Orweela mwa profeta Yeremiya, Yehova aahipaka ‘nivarihano nsya’ ni aIsarayeli ntoko nloko nawe. Atthu awe otheene, okhuma ‘axikhani ni alupale’ Yeremiya aahaaleela wira yaarowa ‘omusuwela’ Yehova. (Yer. 31:31, 33, 34) Eprofesia eyo yaahipacerya waakhwanela mPentekoositi 33 E.C., vaavo Muluku aapakale awe nivarihano nsya. Nto nloko nsya, ‘Isarayeli a Muluku’, naarowa okhala atthu yaari aYuda, ni ale yahaakhanle aYuda; wira ‘yihaneliwe nsina na Muluku’, Yehova.—aGal. 6:16; musome Miteko 15:14-17; Math. 21:43.
13. (a) Niireke maKristau oopacerya yaanirumeela nsina na Muluku? Mutthokiherye. (b) Mmuteko anyu woolaleerya munoonela sai eparakha ya orumeela nsina na Yehova?
13 Ntoko ‘Atthu yihaneliwa nsina na [Muluku]’, atthu awo a Isarayeli omunepani, yaaniromola nsina nlo ntoko naaphwanyaneya aya mwa Soolempwa sa eHeeberi.b Okathi Pedru aalepela awe atthu a ilapo sotheene, sa aYuda, ni ale yaari anamurwa okathi ole wa Pentekoositi a 33 E.C., owo aahirumeela nsina na Muluku iyaakha sinceene. (Mit. 2:14, 20, 21, 25, 34) MaKristau oopacerya, yaahimuttittimiha Yehova, nto owo aahaareeliha mwaha wa wiimananiha waya olaleerya. Etthu emosaru, Yehova onnireeliha muteko ahu; vaavo ninnilaleya ahu nsina nawe nihoovaka etthu, ni owooniherya vaareerelaka opuro olempwale aya mBiibiliyani mwaya. Nto ninnaaroiha opuro onikokhoreliwa Muluku ekeekhai. Tthiri ela eparakha yuulupale wa atthu awo ni hiyo! Opaka eyo, pooti owiiriha atthu awo opacerya wataana ni Yehova wooreerexa onkela winnuwaka ni okhala mahiku otheene.
14, 15. Nnaamwi anammwareya yuulaanale ene etthu xeeni Muluku opanke awe voohimya sa nsina nawe nihinliyaleya?
14 Nuuvira okathi, mmulokoni mwa eKristau yaahikhumelela anammwareya, vanceenexa nuumala okhwa arummwa a Yesu. (2 aTes. 2:3-7) Alipa oowiixuttiha owootha, yaahitthara soolema sa aYuda wira nihirumeeliweke nsina na Muluku. Masi niireke Yehova aarowa ohiya nsina nawe nittipihiwaka? Nnaari! Ekeekhai wira moota naaromoliwa aya khalai pooti ohikhala siisoxa, masi nsina nlo nookhala mpakha vano. Mwa okathi munceene, ninniphwanyaneya mwa aBiibiliya anci, hata muliivuruni mwa alipa animutokosa Biibiliya. Mwa ntakiheryo, eyaakha ya 1757, Charles Peters, aahilepa wira: “Nsina ‘Yehova’, ti noopwhanelela okhala wira ninnivirikana ni miihaneliweo manceene a Muluku”. Eyaakha ya 1797, eliivuru eniihaniwa omukokhorela Muluku, epakiwe ni Hopton Haynes, nto epaaxina 7, eyo ennipacerya ni moolumo oowi “YEHOVA niri nsina na mwaneene MULUKU, yoowo aYuda yaamukokhorela aya; ntoko sisaale-tho Kristu ni Atthareli awe yaamukokhorela aya”. Iyaakha sa (1781-1862), Henry Grew, owo aahirumeela nsina nlo nave aanikupaleela wira naahinanarihiwa nto ti maana aya naatthuneya aya otteelihiwa. Nave-tho, iyaakha sa (1796-1879) George Storrs, mpatthani awe Charles T. Russell, aanirumeela nsina na Muluku ntoko siira awe Russell.
15 Eyaakha ya 1931, yaari yootepa otthuneya, nto mwaakha ole, arumeyi a Muluku, yaawo yaasuweliwa okhala Alipa-Oomusoma Biibiliya Olumwenku Wotheene, yaahikuxa nsina na mBiibiliyani noowi: Anamoona a Yehova. (Yes. 43:10-12) Yaahilaleya olumwenku wotheene wira yaanivaha efaita yuulupale okhala arumeyi a Muluku mmosa ekeekhai, ni okhala ‘atthu anihaneliwa nsina nawe’ wira evuwiheke nsina nlo. (Mit. 15:14) Nto yoowiiraneya ela, yahuupuxerya masu a Yehova ari mMalakhiya 1:11, anihimya wira: ‘Mana okhuma onikhuma nsuwa mpakha onikelaya amalapo a maloko othene anoovuwiha nsina naka’.
MWEETTEKE MOOVARIHANA NI NSINA NA YEHOVA
16. Xeeni vanitthuneya ahu woonaka okhala eparakha weetta mwa nsina na Muluku?
16 Profeta Mikeya oolepa so: ‘Atthu a ilapo sikina annimwettela khula elapo muluku aya: vano hiyo nnimwettela [nsina na Yehova] Muluku ahu mpakha mahiku othene’. (Mik. 4:5) Mwaha wa Yehova waahiyerya Alipa-Oomusoma Biibiliya ekuxaka nsina nawe, yaari etthu enooniherya ottittimiheya wuulupale. Enitaphulela-tho yowooniherya yuulupale wira Muluku onniweemya. (Mmusome Malakhiya 3:16-18.) Ankhi nyuwo mensinyu? Niireke munniilipiha ‘wettela’ nsina na Yehova? Munnivaha efaita ele enitaphulela aya nsina nlo?
17. Exeeni enihela muhina weettela nsina na Muluku?
17 Weettela nsina na Yehova onihela muhina itthu tthaaru. Yoopacerya: nihaana waalaleeryaka akina nsina nlo, nikupaliki wira yaale paahi anromola wala ‘ovekela’ nsina na Yehova tanrowa woopowa. (aRom. 10:13) Ya nenli: nihaana otthokelelaka mikhalelo sa Yehova, vanceenexa ophenta wawe. Nto ya neereru: ninneettela nsina na Muluku, vaavo moohakalala nniiwelela ahu malamulo awe a exariya, ni waakiherya wira nsina nlo nootteela na Tiithi ahu nihinanarihiwe. (1 Yoh. 4:8; 5:3) Nyuwo muhiilipiha tthiri ‘wettela’ nsina na Yehova Muluku ahu okathi wotheene?
18. Nthowa xeeni otheene anittittimiha nsina nuulupale na Yehova arina aya nlipelelo nekeekhai?
18 Otheene yale ahinimucalela wala onveeha Yehova, moohipisa-va anrowa omusuwela hata ahiphavelakaa. (Ezek. 38:23) Atthu awo anihela muhina naale anlikana ni Farawo aalavunle so: ‘[Yehova] tani okhanle aka omwiwelela’? Masi khivaapinse mpakha omusuwela tthiri! (Okhum. 5:1, 2; 9:16; 12:29) Hiyo noothanla mmensihu wira nimusuwele Yehova. Ninniittottopa moophwanelela okuxa nsina nawe ni okhala atthu awe oowiiwelela. Nto, nikupaleelaka hiyo ninniwehererya mareeliho a muhoolo ari va Esalimo 9:10, ani: ‘[Yehova!] ale anosuwelani animororomelani, nyuwo khamunanyanyala ale anophavelani’.
[Inoota]
a Nsina na Muluku, yootaphulela aya, ninkhuma mwa masu eHeeberi oowi: ‘wiiraneya wala okhala’. Nto, nsina ‘Yehova’ nintaphulela ‘Owo Onniiriha Wiiraneya’.—Maph. 2:4.
b Soolempwa sa aHeeberi seiyo maKristau oopacerya yaarumeela aya saahikhalana nsina na Yehova na Tetragrama wala Ileetera Xexe. Etthu emosaru yahiiraneya ni ikoopiya sa Septuaginta, ni Soolempwa sa eHeeberi sitaphuleliwe eGrego.
[Elatarato epaaxina 24]
[Elatarato epaaxina 25]
Moise aanisuwela yootaphulela ya nsina na Muluku, nto eyo yaahilipiha waamini wawe.
[Elatarato epaaxina 26]
Farawo aahikhootta omukupali Yehova okhala Muluku