MURU 11
“Khavo Otonko Olavula Ntoko Mulopwan’owo!”
1, 2. (a) Nthowa xeeni anakhotto yaarummwale onvara Yesu yoocenle aya onvara? (b) Nthowa xeeni Yesu aari awe mwiixuttihi muulupale?
AFARISI aananariwa vanceene. Yesu ori mpaani mwa Muluku, owiixuttihaka atthu voohimya sa Tiithi awe. Atthu ale aninwiriyana aakawanyeya; anceene annimwaamini Yesu, masi akina aniphavela onvara. Ahooleli a itiini khaniwerya waamaaliha atthu ale, nto annaaruma anakhotto orowa onvara Yesu. Masi, anakhotto ale annitthika ahinvanre Yesu. Akhulupale aanamukuttho ni aFarisi annikoha ariki: “Muhimuruhenle-ni?” Anakhotto aniwaakhula wira: “Khavo otonko olavula ntoko mulopwan’owo!” Awo yaahitikiniheya vanceene ni mwiixuttiho wa Yesu, nto khuhinvara.a—Yohani 7:45, 46.
2 Khahiyo paahi anakhotto ale ti yaatikinihen’ye ni mwiixuttiho wa Yesu. Atthu anceene yaanithukumana wira anwiriyaneke Yesu aixuttihaka. (Marko 3:7, 9; 4:1; Luka 5:1-3) Nthowa xeeni Yesu aari awe mwiixuttihi muulupale? Ntoko niwenhe ahu mMuru 8, Yesu aaniphenta ikeekhai aixuttiha awe, ni aanaaphenta ale aawiixuttiha awe. Nave-tho aanirumeela oratteenexa inamuna sowiixuttiha. Nrowe nthokorerye inamuna tthaaru sooloka Yesu orumenle awe, ni moota xeeni ninrowa ahu otakiha.
Wiixuttiha Mmukhalelo Wookhweya
3, 4. (a) Nthowa xeeni Yesu aarumenle awe moolumo ookhweya okathi aixuttiha awe? (b) Moota xeeni Mwaha waalavuliwe ni Yesu Omwaako, ory’aya ntakiheryo na moota Yesu aixuttiha awe mookhweya?
3 Nyuwo munniwerya wuupuwela moolumo oovirikana Yesu aarowa awe owerya orumeela? Masi, okathi aixuttiha awe, owo khonalavule itthu soovila wiiwexexiwa n’ale yanwiriyana, yaawo anamunceene yaari atthu “yahasomme ni yahòneliwa vatthu”. (Miteko s’Arummwa 4:13) Yesu aanithokorerya ohiwerya waya, ni khaaleela itthu sinceene ekwaha emosa. (Yohani 16:12) Moolumo awe yaari ookhweya, masi ikeekhai saahimya awe saari sootthuneya vanceenexa.
4 Mwa ntakiheryo, nkahaya muthokorerye Mwaha waalavuliwe ni Yesu Omwaako, yoowo olempwale mMatheyo 5:3 mpakha 7:27. Yesu aahivaha miruku mmwaha ola, seiyo siniiriha wuupuwelela, sooniheryaka etthu ene enikumiherya muxankiho. Khasikhanle miyuupuwelelo aahiiso moolumo oovila. Tthiri, ti voorika ophwanya masu hata mwaana ohinwerya awe wiiwexexa mowaakuveya! Tivonto nihintikhina ahu wira okathi Yesu aamalinhe awe olavula, atthu otheene ale, waahela muhina alimi, amakampusi, ni alipa-oomiserya, “yahitikinihiwa n’uwixuttiha wawe”.—Matheyo 7:28.
5. Nvahe matakiheryo a moolumo Yesu aalavunle awe, yaawo yaari ookhweya wiiwexexa, masi yaari ootthuneya vanceenexa.
5 Ikwaha sinceene okathi aixuttiha awe, Yesu aanirumeela moolumo ookhweya ni ookhuveya, ni aanilavula masu yaari ootthuneya vanceenexa. Okathi ole siira aya nlelo sihikhanle iliivuru, Yesu aanilavula mmukhalelo wookhweya, nto moolumo awe yaanikhala mu okathi wotheene mmuupuweleloni ni vamurimani wa ale yanwiriyana. Nkahaya nthokorerye matakiheryo vakhaani: “Muhalamuleké akhw’inyu: siso Muluku khanrowa wolamulani”. “Khahiyó atthu akumi amphaveleliwa mukulukhana: aretta t’amphaveleliwa”. “Eroho [“munepa”, NM] ya mutthu ti yowilipiha: masi erutthu khilimpe”. “Munvaheke mwené ekhanle ya mwené, munvaheke Muluku ekhanle ya Muluku”. “Mulipa-òvaha onoreriwa onvikana mulipa-òvahiwa”.b (Matheyo 7:1; 9:12; 26:41; Marko 12:17; Miteko s’Arummwa 20:35) Soovira iyaakha sowiiraka 2.000 nuumala olavuliwa masu ala, masi nlelo khanliyaleya.
6, 7. (a) Nthowa xeeni ory’aya vootthuneya orumeela moolumo ookhweya wira niixuttihe mookhweya. (b) Moota xeeni ninrowa ahu osyaka omuleela ole onimusomiha ahu Biibiliya, itthu sinceene ekwaha emosa?
6 Ninrowa wiixuttiha sai mookhweya? Etthu emosa yootthuneya enivekeliwa, ti yoowi hiyo nohaana orumeela moolumo ookhweya, anamunceene aniwerya aya wiiwexexa mowaakuveya. Ikeekhai soopacerya sa Nuulumo na Muluku khasinvila. Yehova onnaaleela soolakela sawe ale aniphavela tthiri osuwela ni oowiiyeviha. (1 aKorinto 1:26-28) Moolumo ookhweya ni oothanleliwa oratteene, pooti wiiwanyeiha saana ikeekhai sa Biibiliya.
Okathi oniixuttiha anyu, mukhweiheryeke
7 Wira niixuttihe mookhweya, hiyo nohaana okhalana ephoole wira nisyake omuleela ole onimusomiha ahu Biibiliya, itthu sinceene ekwaha emosa. Nto, okathi nniiriha ahu yoosoma ya Biibiliya, khivantthuneya otthokiherya khuta etthu; hata othokorerya mwaha owo mowaakuveya, okhalaka wira yoophavela ahu yuulupale ti omaliha ipaaxina sinceene paahi. Moovirikana ni vo, hiyo nohaana ohiya wira sootthuneya ni maweryelo a ole onimwiixuttiha ahu, sihimye moota ninrowa ahu omusomihaka. Yoophavela ahu ti omukhaliherya ole onimusomiha ahu, okhala mutthareli a Kristu ni namakokhorela a Yehova. Wira naakhwaniherye eyo, hiyo nohaana orumeela okathi wotheene onitthuneya wira naxikola ole iiwexexe ele eniixutta awe. Nto niira siiso, ikeekhai sa Biibiliya sinoovara murima awe, ni sinoomwiiriha ovarihela muteko ele yiixuntte awe.—aRoma 12:2.
Opaka Makoho Oophwanelela
8, 9. (a) Nthowa xeeni Yesu aapaka awe makoho? (b) Yesu aarumenle sai makoho moophavela omukhaliherya Pedru wuupuwelela mmensawe waakhuliwa wooreerela, voohimya sa oliva mpoosito wa empa ya Muluku?
8 Yesu aanirumeela oratteene makoho, nnaamwi waarowa otthuneya okathi vakhaani paahi, wira aaleele ale yanwiriyana mwaha aaphavela awe otthokiherya. Nto, nthowa xeeni owo aapaka awe makoho? Ikwaha sikina Yesu aanirumeela makoho yiiriha wuupuwelela, wira ooniherye muupuwelelo wootakhala wa awanani awe, nto aamaalihaka. (Matheyo 21:23-27; 22:41-46) Masi ikwaha sinceene, aahirumeela makoho wira owiirihe awiixutti awe ohimya ele yuupuwela aya, waatumererya, ni wiiniha nikuruta muupuwelelo aya. Vano, aanipaka makoho ntoko ala: “Nyu munòna sai?” ni “Nyuwo munnamini etthu ila?” (Matheyo 18:12; Yohani 11:26) Orumeelaka makoho, Yesu aanivara mirima sa awiixutti awe. Muthokorerye ntakiheryo nimosa.
9 Ekwaha emosa, alipa-ooliviha mpoosito yaahimukoha Pedru akhala wira Yesu aaniliva mpoosito wa empa ya Muluku.c Ohinatthi wuupuwelela oratteene, Pedru aahaakhula wira: “Onníliva!” Muhoolo mwaya, Yesu aahuupuwelela ni Pedru oriki: “Simoni, munòna sai? Mamwene a mulaponi-mu anakhela mpósito walá múlutha w’awani? Anakhela w’atthu aya walá w’amalapo?” Pedru aahaakhula iiraka: “W’amalapo”. Yesu aahimuhimeerya wira: “Vari siso, atthu aya khamphwanela oliva!” (Matheyo 17:24-27) Moohaaniherya, Pedru aanisuwela yoophavela ya makoho ale, okhala wira emusi ya mamwene khiyaaliva mpoosito. Tivonto, okhala wira Yesu aari Mwaana mmoseene a Mwene a wiirimu, yoowo aakokhoreliwa empa ele ya Muluku, Yesu khaavekeliwa oliva mpoosito. Nwehe wira Yesu khaamulenle Pedru waakhuliwa waya, masi mooreerela aahirumeela makoho wira omukhaliherye Pedru wuupuwelela mmensawe waakhuliwa waya wooreerela, ni wira muhoolo ohaana wuupuwela oratteene ohinatthi waakhula.
Mpakeke makoho moovarihana ni soophavela sa mwaneene etthoko
10. Moota xeeni nikhanle ahu oorumeela oratteene makoho okathi onilaleerya ahu empa ni empa?
10 Moota xeeni nikhanle ahu oorumeela oratteene makoho mmuteko woolaleerya? Okathi onilaleerya ahu empa ni empa, pooti orumeela makoho wira niwiirihe atthu ophavela osuwela, nitthukulaka ephiro wira naalaleerye ihapari sooreera. Mwa ntakiheryo, akhala wira ninnaakheliwa ni mutthu oowuuluvala, moottittimiha hiyo pooti omukoha so: “Elapo evirikanne sai okathi wotheene ola onikhala anyu?” Nuumala owiriyana waakhula wawe, nto hiyo pooti omukoha wira: “Nyuwo munuupuwela wira exeeni enitthuneya opaka, wira elapo ela ekhale nipuro nooreera okhala?” (Matheyo 6:9, 10) Akhala wira nnaakheliwa ni maama orina mwaana mwaamukhaani, hiyo pooti omukoha so: “Mootoko wiikoha wira elapo ela enrowa okhala sai okathi aniinyu anrowa aya wunnuwa?” (Esalimo 37:10, 11) Oweha-weha okathi oniphiya ahu vatthokoni, nnoowerya opaka makoho anivarihana ni sootthuneya sa mwaneene etthoko eyo.
11. Moota xeeni nikhanle ahu oorumeela oratteene makoho okathi oniiriha ahu yoosoma ya Biibiliya?
11 Moota xeeni nikhanle ahu oorumeela oratteene makoho okathi oniiriha ahu yoosoma ya Biibiliya? Makoho oothanleliwa oratteene, pooti onikhaliherya okumiherya ota moonelo ori vamurimani wa ole onimusomiha ahu Biibiliya. (Miruku 20:5) Mwa ntakiheryo, nkahaya muupuwelele yaarookhala wira ninsoma muru oni: “Mweettelo wa Okumi Onimuhakalaliha Muluku”, mu eliivuru Biibiliya Oniixuttiha Exeeni Tthiri?d Muru owo onithokorerya moonelo wa Muluku voohimya sa oraruwa, ohapaliwa, ni wootha. Waakhula wa ole onimusoma Biibiliya pooti wooniherya wira owo onniiwexexa ele Biibiliya oniixuttiha awe, masi niireke wira onnikupali ele eniixutta awe? Hiyo pooti omukoha so: “Niireke wira nyuwo munnoona okhala vooreerela Muluku woonela siiso myaha iyo?” Pooti-tho omukoha so: “Munrowa ovarihela sai muteko itthu iya mookumini mwanyu?” Masi, muupuweleke wira nohaana okhalana ephoole, wira nimuthokoreryeke ni nttittimiho ole onimusomiha ahu Biibiliya. Hiyo khanimphavela ompaka makoho oohiphwanelela, yaawo anrowa omwiiriha wuuliwa muru.—Miruku 12:18.
Otthokiherya Mwaha Mmukhalelo Wooloka
12-14. (a) Moota xeeni Yesu aavarihenle awe muteko owerya wuulupale aarina awe wa otthokiherya mooloka? (b) Otthokiherya xeeni wooloka Yesu aarumenle awe okathi aFarisi yaahimya aya wira owerya wawe waakhuma wa Satana?
12 Okhala wira Yesu aahikhalana muupuwelelo woomalela, owo aanaatthokiherya saana itthu atthu. Okathi mukina aanitthokiherya mmukhalelo wooloka wira ovaanyihe moolumo oowootha a anamavaanyiha awe. Ikwaha sinceene, Yesu aanitthokiherya mmukhalelo waamukupaliha mutthu, okathi aawiixuttiha awe atthareli awe itthu sooreera. Nrowe niwehe matakiheryo makina.
13 Nuumala Yesu onvoniha mulopwana mmosa aavariwe ni nlaikha nootakhala, yoowo-tho ahoona hata wiiwa, aFarisi yaahihimya wira: “Ola òmolaka malaikha òtakhala, onnòmola n’uwerya wa Bèlizebuli [Satana], mulupale a malaikh’awo”. Moolumo aya yaahooniherya wira onitthuneya owerya woohikhala woopinaatamu, wira mutthu oomole malaikha ootakhala. Nto, awo yaanihimya wira owerya wa Yesu waakhuma wa Satana. Moolumo awo khahiyo yaari paahi oowootha, masi-tho yaari oohuupuweleliwa oratteene. Ooniheryaka wira muupuwelo w’atthu ale waari woohiloka, Yesu aahaakhula oriki: “Omwene omosá wakawanyeyaka yoworu, onopweteya. Ntthoko walá muttetthe wakawanyeyaka yoworu, khunwerya okhala. Siso, Satana aìsomolaka mwanene, ohìkawanya mmansawe: nto omwene awe onkhala-tho sai?” (Matheyo 12:22-26) Tthiri, Yesu aahimya wira: “Akhala wira miyo ka murumeyi a Satana, ni kinihonona miteko Satana ovanre awe, weeso Satana owo oniwanana soophavela sawe, nto moohipisa onoomora”. Atthu awo yaarowa ovaanya sai muupuwelelo ola wooloka?
14 Yesu nlelo khaamalinhe waatthokiherya saana itthu atthu ale. Osuwelaka wira awiixutti akina aaFarisi yaanoomola malaikha ootakhala, Yesu aahipaka nikoho nookhweya, masi noowerya oriki: “Vano, miyo kòmolaka malaikha a Satana n’uwerya wa Bèlizebuli, khi atthu [aahiiso, awiixutti] anyu anòmola n’uwerya wa wani?” (Matheyo 12:27) Yootaphulela yuulupale ya masu a Yesu yaari ela: “Akhala wira miyo kinoomola malaikha ootakhala n’uwerya wa Satana, nave-tho awiixutti anyu anirumeela owerya wa Satana”. AFarisi yaarowa ohimya exeeni? Awo khiyaakhala-khala yeemereryaka wira awiixutti aya yaarumeela owerya wa Satana. Nto, Yesu aahirumeela muupuwelelo aya woohiloka wira aakhaliherye atthu ale ophwanya waakhuliwa waya, weiwo wahaasivenle. Niireke wira khahiyo voohakalaliha osoma moota Yesu aatthokiherya itthu atthu ale? Nkahaya nto, nwuupuwele atthu ale yanwiriyana Yesu, moota yaahakalanle aya, okhala wira yaanimwiiwa Yesu mwaneene alavulaka, ni nsu nawe nanttittimiherya masu awe.
15-17. Muhimye ntakiheryo nnooniherya moota Yesu aarumenle awe moolumo oowi ‘votepa-tho’, wira iixuttihe ikeekhai soolipiha voohimya sa Tiithi awe.
15 Yesu aahirumeela-tho otthokiherya wooloka ni woovara murima wira iixuttihe ikeekhai soolipiha voohimya sa Tiithi awe. Ikwaha sinceene, owo aahirumeela moolumo oowi ‘votepa-tho’, aakhaliheryaka ale yanwiriyana okupali vanceene ele aahimeerya awe, orweela mwa ele yaasuwenle aya khalai-ru. Muupuwelelo ola woovirikaniha itthu, onniwerya ohala mmuupuweleloni mwa mutthu mu okathi munceene. Nrowe nthokorerye malikanyiho manli paahi.
16 Okathi aakhula awe yooveka awiixutti awe yaapanke aya, wira awiixuttihe moota woovekela, Yesu aahitthokiherya ophavela arina axitiithi oottheka ‘wavaha an’aya itthu sorera’. Owo aahimaliherya oriki: “Munamwi muri nyuwo, muri òtakhala murima, munasuwela wavaha àn’inyu itthu sorera, Atith’inyu ari wirimu anotepa wavaha Eroho Yowarya [“munepa wootteela”, NM] ale anavekela”. (Luka 11:1-13) Yesu onnirumeela myaha miili soovirikana wira iiwanyeihe etthu eniphavela awe ohimya. Akhala wira axitiithi oopinaatamu, yaawo ari anamattheka annaakhapelela anaaya, vootepa-tho Tiithi ihu a wiirimu, yoowo ori oohittheka ni ooloka mu iphiro sotheene, onimwaavaha munepa wootteela anamakokhorela awe oororomeleya, yaawo mowiiyeviha animwaattamela ni nivekelo!
17 Yesu aahitthokiherya moota owo, okathi aavaha awe miruku sooloka sa moota woweettiherya itthu soothananiha. Owo aahimmye so: “Nkaweheni anakhuku: khanàla walá khanihepha, kharina empa y’osuka yolya, nnákhala ntatha. Vano Muluku onnalyiha. Nto nyuwo muhavikana vanjene axinuni! Nkawehani ithutu, enamuna sininnuwaya! Khasinvara muteko, nnákhala otthava . . . vano Muluku, yowo onwariha siso malaxi a mmathalani, olelo ankhala, melo khupahiwa, onotepa wowarihani nyuwo, atthu òwamini vakhani!” (Luka 12:24, 27, 28) Akhala wira Yehova onnaakhapelela axipalame ni ithutu, vootepa-tho apinaatamu, owo onrowa waakhapelela saana yaale animphenta ni animukokhorela! Mwaha wootthokiherya mmukhalelo owo, moohaaniherya Yesu aahivara mirima sa ale yanwiriyana.
18, 19. Ninrowa omutthokiherya sai mutthu yoole onihimya wira khonimukupali Muluku ohiniwerya awe onweha?
18 Mmuteko ahu woolaleerya, hiyo nohaana otthokiherya mmukhalelo wooloka wira nivaanyihe sookupali sowootha. Nave-tho, nohaana otthokiherya mmukhalelo onimukupaliha mutthu, wira niwiixuttihe atthu ikeekhai voohimya sa Yehova. (Miteko s’Arummwa 19:8; 28:23, 24) Niireke wira hiyo nohaana otthokiherya mmukhalelo woovila wiiwexexa? Nnaari. Etthu eniixutta ahu wa Yesu, ti yoowi otthokiherya mmukhalelo wookhweya, ti voottotteleya mureerelo munceene.
19 Mwa ntakiheryo, naarowa waakhula sai akhala wira mutthu onnihimya wira khonimukupali Muluku ohiniwerya awe onweha? Hiyo pooti orumeela nlamulo n’ephattu noowi: khuta etthu eniiraneya yookhala enikumiherya. Vaavo vaniweha ahu etthu yiiranen’ye, ninnisuwela wira yookhala etthu ekumihenrye. Hiyo pooti ohimya wira: “Vaakhanle wira nyuwo muri nipuro nihinkhaliwa ni moophwanya empa yootekiwa oratteene ni erina yoolya mpaani (etthu yiiranen’ye), niireke wira nyuwo moohipisa khimwaarowa wuupuwelela wira ookhala mutthu (etthu ekumihenrye) otenke empa ele? Moolikanasa, okathi oniweha ahu itthu sipattuxiwe, ni eyoolya yinceene esukiwe ‘vantathani’ va elapo (etthu yiiranen’ye), niireke wira khahiyo ti voophwanelela ohimya wira Ookhala (Etthu Ekumihenrye) opanke itthu iyo? Biibiliya onihimya so: ‘Vekekhai, khul’empa entekiwa ni mutthu: vano Muluku t’upanke itthu sothene’”. (aHéberi 3:4) Mwekeekhai, otthokiherya wahu pooti okhala wooloka, masi khahiyo atthu otheene anrowa okupali enihimya ahu.—2 aTesalonika 3:2.
Mutthokiheryeke mu enamuna enrowa ovara murima wa mutthu owo
20, 21. (a) Ninrowa orumeela sai moolumo oowi ‘votepa-tho’, wira nttittimiherye mikhalelo sa Yehova ni moota sinipaka awe itthu? (b) Exeeni enirowa ahu othokorerya mmuru onittharelana?
20 Okathi oniixuttiha ahu, okhale mmuteko woolaleerya aahiiso mmulokoni, hiyo pooti orumeela-tho moolumo oowi ‘votepa-tho’, wira nttittimiherye mikhalelo sa Yehova ni moota sinipaka awe itthu. Mwa ntakiheryo, moophavela wooniherya wira yowiixuttiha ya opahiwa omooroni ennimunyohola tthiri Yehova, hiyo pooti ohimya so: “Tiithi xeeni oophenta aarowa omuhukhumu mwanawe, ohelaka ntata nawe vaikho? Vootepa-tho omunanara Tiithi ihu oophenta a wiirimu, okhala wira onnithanya muupuwelo owo woowi onnaapaha atthu omooroni!” (Yeremiya 7:31) Moophavela omulipiherya munnihu eeKristau wira onniphentiwa ni Yehova, hiyo pooti ohimya so: “Akhala wira Yehova onnimuthokorerya mwaapalame mwaamukhaani, vootepa-tho hiyo, Owo onnaathokorerya ni waaphenta anamakokhorela awe otheene a valaponi, woohelani muhina nyuwo!” (Matheyo 10:29-31) Otthokiherya moota owo, pooti onikhaliherya ovara mirima sa atthu akina.
21 Nuumala othokorerya paahi inamuna tthaaru sa wiixuttiha wa Yesu, mookhweya hiyo pooti oweha wira anakhotto ale yoocenle onvara Yesu khahiyo yaalavula mootepiha, vaavo yaahimya aya wira: “Khavo otonko olavula ntoko mulopwan’owo!” Mmuru onittharelana, ninrowa othokorerya enamuna emosa yowiixuttiha, yeeyo waaniheryasa Yesu enisuwelaniwa awe oratteene, eyo piiyo, orumeela malikanyiho.
a Woonasa wene, anakhotto ale yaavara muteko oSineedrio, ni yaahooleliwa ni akhulupale aanamukuttho.
b Moolumo ala ookiserya, yaawo aniphwanyaneya mMiteko s’Arummwa 20:35, aniromoliwa ni murummwa Paulo paahi. Waaniheryasa, owo aarooleeliwa paahi (khino ni mutthu aamwiiwale Yesu alavulaka aahiiso aamwiiwale Yesu mwaneene, yoowo aahihimuxiwe) hata aarimuupululeliwa ni Muluku.
c Khuta mwaakha, aYuda yaanivekeliwa idracma piili wira alive mpoosito wa empa ya Muluku, musurukhu yoowo waari esisapo ya mahiku manli a muteko. Eliivuru emosa enihimya wira: “Mpoosito ola waarumeeliwa wira okhaliherye oliverya mukuttho waapahiwa khuta nihiku ni mikuttho sotheene saavahiwa mmureerelo w’atthu”.
d Yoolaleiwa ni Anamoona a Yehova.