MURU 4
‘Mmone! Kharamu a Nloko na Yuda’
“Ti yomi”
1-3. Woopiha xeeni onimurweela Yesu, nto exeeni owo onipaka awe?
MUTTITTHI wa atthu ootakhala omphavela onvara Yesu. Muttitthi owo w’atthu onnikuxa ikatana ni ikopo, ni aakhala atoropa. Akhalaka ntoko aneettihiwa ni muupuwelelo wootakhala, awo anneetta attharaka iphiro sooriipela sa oYerusalemu ni annilapuwa Ekhato Keduroni arowaka Omwaako Olivera. Mweeri ti woosareya, masi muttitthi ole onnikuxa mithuko. Niireke wira awo akuxenrye wira amwaleeleke ephiro mwaha woowi meeku annivuvurya mweeri? Aahiiso anuupuwela wira ole animphavela aya onrowa wiipitha opuro wooriipela? Masi etthu emosa ekeekhai: Akhala mutthu onuupuwela wira Yesu onimoova, mutthu owo nlelo khonimusuwela.
2 Yesu onnisuwela woopiha onaattamela. Masi owo onneemela khiyalipelela. Muttitthi ole w’atthu ootakhala onnaattamela ohooliwaka ni Yuda, yoowo khalai aari mpatthani oororomeleya a Yesu. Mowooneya, Yuda onninvariha Yesu, omukhomasaka ni ombexari moomulupattha. Masi, Yesu onnivikaniha okhala oomaala. Nto onneetta orowaka vari muttitthi ole. Owo onnikoha oriki: ‘Tani onimphavela anyu?’ Atthu awo annaakhula ariki: “Yesu muNazarethi”.
3 Anamunceene yaarowa woova vanceene muttitthi wootakhala ntoko ole waakunxe ikapwitthi. Waaniheryasa, muttitthi ole waalipelela wira mulopwana ole aari ohoolo waya aarowa woova vanceene. Masi Yesu khonoova, khontthyawa, ni khonoothererya etthu wira ohivariwe. Ohiya vo, owo onihimya wira: “Ti yomi”. Mukhalelo awe ti woomaala ni woohoova, nto alopwana ale annitikiniheya. Awo annitthika yeettaka nttuli-nttuli atikinihen’ye ene ni annimorela vathi!—Yohani 18:1-6; Matheyo 26:45-50; Marko 14:41-46.
4-6. (a) Mwaana a Muluku onlikanihiwa ni xeeni, ni nthowa xeeni? (b) Mu iphiro xeeni tthaaru Yesu oonihenrye awe olipa murima?
4 Yesu aarowa weettiherya sai woopiha iwo wuulupale moohikhummwa murima ni mowiihiiha? Olipa murima ti waarowa omwiiriha opaka eyo. Olipa murima ori mukhalelo mmosa wootthuneyexa ni onittottopeliwa wa muhooleli, ni khuuvo mutthu otonko olikana nnakhala onvikana Yesu mu wooniherya olipa murima. Mmuru ovinre nihiixutta wiiyeviha ni omaala waarina awe. Moophwanelela, owo ohiihaniwa okhala “Mwapwittipwitthi”. (Yohani 1:29) Masi olipa murima wa Yesu ti waamwiirinhe okhala oovirikana ni atthu akina. Olavulaka sa Mwaana a Muluku, Biibiliya onihimya so: ‘Mmone! Kharamu a nloko na Yuda’.—Wisupulula 5:5.
5 Ikwaha sinceene, kharamu onnirumeeliwa ntoko nthoonyeryo na olipa murima. Niireke wira mootoko okumana vakhiviru vene ni kharamu oolopwana? Akhala wira mootoko, woonasa wene kharamu owo aari mukintaali yootekeleliwa ni oraami. Hata vari siiso, onweha kharamu vakhiviru, etthu yowoopiha. Vaavo vaniweha anyu owiitho wa mwaamunama ola muulupale ni a ikuru, nave-tho owo onoowehexexani mmaithoni mwanyu, waaniheryasa nyuwo khamunuupuwela wira kharamu owo onootthyawa mwaha wa woova. Biibiliya onnilavula sa “kharamu, [okhala] òtupexa mwa inama sothene, ohinòva etthu, ohinimòva mutthu”. (Miruku 30:30) Olipa murima wa Kristu onlikana ni olipa murima wa kharamu.
6 Nrowe nthokorerye iphiro tthaaru Yesu oonihenrye awe olipa murima ntoko kharamu: mu waakiherya ekeekhai, ovarexexa exariya ni moota woovilela olupatthiwa. Nave-tho, ninrowa oweha wira otheene ahu nnoowerya omutakiha Yesu mu wooniherya olipa murima, pooti nryeene mweephattu atthu oolipa murima aahiiso oohilipa murima.
Yesu Aahaakiherya Ekeekhai Moolipa Murima
7-9. (a) Etthu xeeni yaakhumelenle okathi Yesu aarina awe iyaakha 12, ni moota xeeni onoona anyu wira etthu eyo ti yowoopiha? (b) Yesu oonihenrye sai olipa murima vaavo aalavula awe ni awiixuttihi mpaani mwa Muluku?
7 Mu elapo ela eneettihiwa ni Satana, yoowo ori “tithi a wothá”, ikwaha sinceene onitthuneya olipa murima wira naakiherye ekeekhai. (Yohani 8:44; 14:30) Yesu khaalipelenle mpakha wunnuwa wira opacerye waakiherya ekeekhai. Okathi waarina awe iyaakha 12, Yesu aahivalaana ni axitiithi awe nuumala niira na Paasikha, oYerusalemu. Axankale ene, Maria ni Yosefe, yaahimphavelasa Yesu mahiku mararu. Wanikisa waya, awo yaahimphwanya oryeene mpaani mwa Muluku. Exeeni Yesu aapaka awe mpaani mme? Awo yamphwannye “akilanthene eriyari y’asuweli: anawiriyana yawo, anakoha-tho”. (Luka 2:41-50) Nkahaya noone mwaha waathokoreriwa.
8 Alipa-oolepa sowiiraneya anihimya wira anamahoolela akina oottittimiheya a itiini yaanihala mpaani mwa Muluku nuumala miira, ni yaaniixuttiha mu niphiryoni nuulupale. Atthu yaanikilaathi ohoolo waya khiyaawiriyana ni khiyaakoha. Alipa-oowiixuttiha ala yaari asuweli. Awo yaanisuwela oratteene Nlamulo na Moise, nave-tho yaanisuwela oratteene malamulo ni mihapo sinceene soovila ni soopakiwa ni apinaatamu, seiyo sancerereya khuta mwaakha. Mwaari mwa nyuwo mukilanthi eriyari aya, mwaarowa okhala sai? Niireke wira mwaarowa woova? Woova iwo waarowa okhala woophwanelela. Nto sai akhala wira mwaarina iyaakha 12? Amiravo anceene toowoovelela. (Yeremiya 1:6) Amiravo akina anneererya osyaka olimaleliwa ni maprisoori aya; awo annoova okohiwa etthu, annoova othanliwa, ni annoova khino wuulihihiwa muru aahiiso oveehiwa.
9 Masi, Yesu aahikilaathi eriyari ya asuweli ale, mohoova opakaka makoho yaawiiriha wuupuwelela. Nave-tho aahipaka etthu ekina ovikana eyo. Yoolepa enninleela eriki: “Othene ale yamwiwa yanithamala, mana Yesu aniwiwa n’usuwela, anakhula ni miruku”. (Luka 2:47) Biibiliya khoninleela ele Yesu aahimmye awe okathi ole, masi ninniroromela wira owo khaamakela otthikela olavula ithiru seiyo saasivela awiixuttihi ale a itiini. (1 Pedru 2:22) Owo aahaakiherya ekeekhai ya Nuulumo na Muluku, ni atthu yanwiriyana yaahitikiniheya tthiri onweha mmiravo a iyaakha 12, alavulaka mwa miruku ni moolipa murima.
Mohoova amiravo anceene eeKristau annaaleela akhw’aya itthu sinikupali aya
10. Amiravo eeKristau olelo va, animutakiha sai Yesu mu wooniherya olipa murima?
10 Olelo va, amiravo anceene eeKristau annitthara mavalo a Yesu. Mwekeekhai, awo toohimalela moovirikana ni Yesu. Masi, amutakihaka Yesu, amiravo awo khanlipelela wunnuwa wira yaakiheryeke ekeekhai. Oxikola aahiiso mmuttettheni anikhala ala, moophwanelela annaapaka atthu makoho, annaawiriyana, ni moottittimiha anniwiixuttiha ekeekhai atthu awo. (1 Pedru 3:15) Ntoko ekrupu, amiravo ala anniwiixuttiha apatthani a oxikola, maprisoori, ni anamwaattamanani aya wira akhale atthareli a Kristu. Tthiri, olipa waya murima onnimuhakalaliha Yehova! Biibiliya onnaalikanyiha amiravo ala ni okame, yoowo ori wooriiriha murima, woohakalaliha ni wowaatta.—Esalimo 110:3.
11, 12. Okathi annunwe awe, Yesu oonihenrye sai olipa murima mu waakiherya ekeekhai?
11 Okathi annunwe awe, ikwaha sinceene Yesu aahooniherya olipa murima mu waakiherya ekeekhai. Mwekeekhai, wanipacerya wa orummwa awe, Yesu aahikumana muxankiho yoowo atthu anceene yaarowa aya ohimya okhala wowoopiha vanceene. Ohiya ntoko nlaikha nuulupale, masi ntoko pinaatamu, Yesu aahiwana ni Satana yoowo ori nwanani oowerya ni oowoopiha waavikana awanani otheene a Yehova. Yesu aahimukhootta Satana ni aahikhootta weererya wa Satana orumeela moohiloka Soolempwa. Yesu aahimaliha ovaanela wawe ni Satana, olamulaka mohoova wira: “Khuma va, Satana!”—Matheyo 4:2-11.
12 Tivonto, Yesu oovaha ntakiheryo mmuteko awe woolaleerya, aakiheryaka moolipa murima Nuulumo na Tiithi awe vaavo Satana iimananiha awe orukunuxa aahiiso orumeela moohiloka nuulumo nno. Ntoko siniiraneya aya olelo va, ohittittimihiwa etiini yaari etthu yoolema okathi ole. Yesu aahaahimeerya ahooleli a itiini a mahiku awe oriki: “Nyuwo munnittipiha ikano sa Muluku mwaha wa ikano s’ephattu anyu”. (Marko 7:13) Alopwana ale yaari atthu yaattittimihiwa ni atthu anceene, masi Yesu moolipa murima aahaalaleya okhala ahooleli ahinoona ni oowootha.a (Matheyo 23:13, 16) Ninrowa otakiha sai mukhalelo ola wa Yesu wa wooniherya olipa murima?
13. Etthu xeeni enitthuneya ahu wuupuwelaka vaavo vanimutakiha ahu Yesu, masi nnaamwi vari siiso, eparakha xeeni erina ahu?
13 Hiyo noosuwela tthiri wira khanrina owerya waarina Yesu wa woona ele eri vamurimani, hata ehakhi ya olamula. Masi, hiyo nnoowerya otakiha olipa wawe murima mu waakiherya ekeekhai. Mwa ntakiheryo, vaavo vanooniherya ahu itthu soowoka siniixuttihiwa ni itiini, eyo piiyo, itthu soowoka voohimya sa Muluku, soolakela sawe, ni Nuulumo nawe, hiyo ninnimwaleela elapo ela eri mweepiphini mwaha wa soohimmwa soowoka sa Satana. (Matheyo 5:14; Wisupulula 12:9, 10) Ninnikhaliherya waataphula atthu mu opottha wa sowiixuttiha soowoka seiyo siniwiiriha osareya woova ni sinihonona wataana waya ni Muluku. Tthiri hiyo nookhalana eparakha yuulupale, okhala wira ninniweha waakhwanihereya wa natiri a Yesu oni: “Ekekhai yeyo enimokhalihani òtaphuwa”!—Yohani 8:32.
Mohoova Yesu Aahivarexexa Exariya
14, 15. (a) Mu enamuna xeeni emosa Yesu aatthokihenrye awe oratteene ele “exariya” enitaphulela aya? (b) Nthalu xeeni Yesu nihaathokorenrye awe okathi aalavula awe ni muthiyana muSamariya?
14 Eprofesia ya Biibiliya yaahihimya vahinatthi wira Mesiya aarowa otthokiherya oratteene maloko, ele “exariya” enitaphulela aya. (Matheyo 12:18; Yesaya 42:1) Tthiri Yesu aahipacerya wooniherya exariya okathi aari awe valaponi. Moolipa murima vanceene, okathi wotheene aahooniherya exariya ni ohikhalana nthalu mmoota aathokorerya awe atthu. Mwa ntakiheryo, owo aahikhootta otthara muupuwelelo woohiloka wa wooniherya nthalu, nenno nahaareere okathi ole.
15 Okathi Yesu aalavunle awe ni muthiyana muSamariya veehimeni yooSikari, awiixutti awe yaahitikiniheya. Mwaha wa xeeni? Mahiku ale, aYuda anceene yaanaathanya aSamariya; othanya nno waapacenrye khalaixa Yesu ohinatthi orwa valaponi. (Ézira 4:4) Nave-tho, alipa-oowiixuttiha ikano akina khiyaawoonela vatthu athiyana. Malamulo aalipa-oowiixuttiha ikano, yaawo yaalempwe nuuvira okathi, yaanaavololiha alopwana olavula ni athiyana; ni yaanihimya-tho wira athiyana khamphwanelela wiixuttihiwa Nlamulo na Muluku. Mwa vameekh’aya, khuta muthiyana muSamariya ooniwa okhala oohiloka. Yesu khaamuthokorenrye muthiyana owo ni nthalu, masi aahimwiixuttiha vanlakani vene (muthiyana yoowo aarina mweettelo woohiloka), amuleelaka wira owo aari Mesiya.—Yohani 4:5-27.
16. Nthowa xeeni maKristau anitthuneya aya olipa murima wira akhale oovirikana ni atthu akina voohimya sa wooniherya nthalu?
16 Niireke wira mootoko okhala ni atthu anooniherya nthalu? Waaniheryasa atthu awo annaaveeha ni waathanya atthu a nikhuli nikina aahiiso elapo ekina, yaaramusaka ale a enoka ekina, aahiiso yaathokoreryaka saana ale oothaaciri, nto ahaacalelaka alipa-oohaawa. Atthareli a Kristu khaneemererya miyuupuwelo iyo soohiloka, ni anniimananiha vanceene wira amalihe vamurimani vaya mikhalelo sotheene sa nthalu. (Miteko s’Arummwa 10:34) Khuta mmosa a hiyo ohaana okhala oolipa murima wira ohikhalane nthalu.
17. Etthu xeeni Yesu aapanke awe mpaani mwa Muluku, ni nthowa xeeni?
17 Olipa murima waahimwiiriha-tho Yesu wiimananiha vanceene wira atthu a Muluku akhale ooloka, ni aahipaka marehereryo wira vakhale okokhorela wooloka. Wanipacerya wa orummwa awe, Yesu aahikela mpaani mwa Muluku, oYerusalemu ni vaahimunanara vanceene waaweha alipa a nakoso ni alipa oowaakakhanya musurukhu, amweettaka nakoso mpaani mme. Onyoonyiwe ene moophwanelela, Yesu aahiwoomola mpaani mme alipa a nakoso ale oosareya nrima vamosa ni marotta aya. (Yohani 2:13-17) Muhoolo mwaya aahipaka etthu emosaru, waattamela wanikisa wa orummwa awe. (Marko 11:15-18) Itthu iya saapaka awe saahiwiiriha atthu akina okhala awanani awe, masi owo khoova etthu. Nthowa xeeni ahoova awe? Okhuma enamwane awe, owo aaniitthana empa ele okhala empa ya Tiithi awe, ni tthiri eyo yaari ekeekhai. (Luka 2:49) Itthu saapakiwa seiyo saananariha okokhorela wooloka mu empa ele ya Muluku, saari soohiloka, vano Yesu khaakhala-khala eemereryaka itthu iyo. Nthiti naarina awe naahimwiiriha olipa murima wira opake ele yaatthuneya.
18. Waaniheryasa, moota xeeni maKristau olelo va anooniherya aya olipa murima moophavela otteeliha muloko?
18 Moolikanasa, atthareli a Kristu olelo va annikhalela nthiti nuulupale moophavela otteeliha nloko na Muluku ni okhala moovarihana ni marehereryo a okokhorela wooloka. Yaweha wira munna aya eeKristau oopaka etthu yootepa otthekeya, awo khanivitha etthu eyo. Mohoova, annilavula ni mutthu ole otthenke aahiiso waaleela axitokweene a mmulokoni. (1 aKorinto 1:11) Annaaleela axitokweene a mmulokoni. Axitokweene a mmulokoni anoowerya waakhaliherya ale aniwereiwa mmukhalelo womunepani, ni pooti-tho olokiherya ele yiiranen’ye wira ipwittipwitthi sa Yehova sivikaniheke okhala sooloka.—Yakobo 5:14, 15.
19, 20. (a) Itthu xeeni soohixariya saapakiwa okathi wa Yesu, ni yookhanyererya xeeni owo aakumanne awe? (b) Nthowa xeeni atthareli a Kristu anikhootta aya wiirela mpantta myaha sa epoliitika ni otuphelana, ni yookhumelela xeeni aniphwanya aya?
19 Nto, nihimyeke wira Yesu aahiwana wira omalihe ohikhala exariya eriyari ya atthu mulaponi motheene? Ekeekhai wira khiyaakhanle exariya okathi ole. Elapo awe yaalamuleliwa ni omwene wa elapo ekina. Yaarumeelaka atoropa oowerya, aRoma yanaahaaxa aYuda, yaanaavekela mpoosito munceene, ni yaaniihela muhina mu soolema sa etiini ya aYuda. Ti mulattu aya atthu anceene yaaphavela aya wira Yesu iireleke mpantta epoliitika mmahiku ale. (Yohani 6:14, 15) Nave-tho ekwaha ela Yesu aahaana wooniherya olipa murima.
20 Yesu aahitthokiherya wira Omwene awe khiwiirela mpantta elapo. Orweela mwa ntakiheryo nawe, owo aahiwiixuttiha atthareli awe ohiirela mpantta owana-wana wa epoliitika wiiriwa mahiku ale, ohiya vo, yahaana ovaha ephoole yuulupale muteko woolaleerya ihapari sooreera sa Omwene wa Muluku. (Yohani 17:16; 18:36) Okathi muttitthi w’atthu ootakhala waarwiiye aya onvara, Yesu aahiixuttiha etthu yooreerexa voohimya sa ohiirela mpantta elapo. Mowaakuveya, Pedru aahaatuphela. Mookhummwa murima, owo aahikumiha ekatana awe khukwasa niyaru na mulopwana mmosa. Ti vookhweya omuttottopela Pedru. Vakhala wira vaanireerela owana, nto vaarowa okhala vooreerela owana ohiyu yoole, vaavo Mwaana a Muluku vaatupheliwa awe nnaamwi ahaatthenke. Nto, Yesu oohiya ntakiheryo wa atthareli awe a valaponi okhuma okathi ole mpakha vano oriki: “Mwixathi ekatan’anyu mwaryaya, okhala wira othene ale anrumela ekatana, anokhwa ekatana yeyo”. (Matheyo 26:51-54) Atthareli a Kristu a okathi ole, yaatthuneya olipa murima wira avikaniheke okhala atthu a murettele, siiso ntoko siniira aya atthareli awe a olelo va. Ntoko yookhumelela ya ohiirela waya mpantta elapo mwaha wookhala maKristau, olelo va, atthu a Muluku khaniirela mpantta ikhotto sa vano, wookotthiwa atthu anceene ekwaha emosa, owana-wana, ni inamuna sikina sootuphelana. Soohimmwa iyo sooloka sa maKristau ti yookhumelela ya olipa waya murima.
Mohoova Yesu Aahivilela Ovaanyihiwa
21, 22. (a) Nikhaliheryo xeeni Yesu aavahiwe awe ohinatthi okumana ni yoweeha yoovilexa mookumini mwawe? (b) Moota xeeni Yesu oonihenrye awe olipa murima mpakha wanikisa?
21 Mwaana a Yehova aahisuwela vahinatthi wira aarowa ovaanyihiwaka okathi aarowa awe okhala valaponi. (Yesaya 50:4-7) Ikwaha sinceene aaphavela wiiviwa, mpakha wiiraneya ele enihimmwa wanipacerya wa ekapiitulu ela. Yesu aavikaninhe sai olipa murima nnaamwi aalupatthiwa? Masi exeeni Yesu aapaka awe ohinatthi muttitthi ole w’atthu ootakhala onvara? Owo anvekela wa Yehova mooluttuweliwa. Nto exeeni Yehova aapanke awe? Biibiliya oninleela wira Yesu ‘àhakhuliwa’ mooreerela. (aHéberi 5:7) Yehova aahiruma nlaikha orwa valaponi wira nimukhaliherye Mwanawe ole oolipa murima.—Luka 22:42, 43.
22 Okathi vakhaani ohinatthi okhaliheriwa, Yesu aahaavenxa awiixutti awe oriki: “Venyani, nrowé!” (Matheyo 26:46) Muupuwelele owerya wa masu awo. Owo aahiwiirela awiixutti awe wira “nrowé”, okhala wira aahisuwela wira aarowa ovekela muttitthi ole w’atthu ootakhala wira ohiwiirihe etthu yootakhala apatthani awe, ni aahisuwela wira apatthani awe ale yaamummwareela ni omutthyawa, ni wira aarowa ohala mekhawe mu yoweeha ele yoovilexa mookumini mwawe. Yesu aahikhala mekhawe aphukeliwaka moohixariya, ohaaxiwaka, ni wiiviwa. Mwa itthu sotheene iyo, owo khonahiye wooniherya olipa murima.
23. Mutthokiherye nthowa naya nikhanle ahu oohihimya wira Yesu khaacikha etthu mmoota saasyanke awe atakhali yaaphavela omwiiva.
23 Niireke wira Yesu aari mutthu oohicikha? Nnaari; ohicikha khonivarihana ni olipa murima wekeekhai. Tthiri, Yesu aahiwiixuttiha atthareli awe wira akhaleke oowiikasoopa, atthyaweke mwa miruku etthu yowoopiha wira avikaniheke ovara yootthuna ya Muluku. (Matheyo 4:12; 10:16) Masi ekwaha ela, Yesu aahisuwela wira khaarina manera ootthyawa itthu iyo. Owo aahisuwela ele yootthuna ya Muluku enivekela aya. Yesu aahilakela ovikaniha okhala oororomeleya, tivonto, etthu yaatthuneya opaka yaari ovikaniha orowa vahoolo nnaamwi nroromelo nawe neehereriwa.
Anamoona a Yehova annooniherya olipa murima nnaamwi alupatthiwaka
24. Nthowa xeeni nikhanle ahu oosuwelexa wira hiyo nnoowerya wooniherya olipa murima, nnaamwi khino nrowaka okumana muxankiho?
24 Tthiri, ikwaha sinceene atthareli a Yesu annitthara moolipa murima mavalo a Pwiya aya! Anceene annikhala oororomeleya nnaamwi aveehiwaka, olupatthiwa, otthukweliwa mukhatteya, ohaaxiwa, hata wiiviwa. Apinaatamu oottheka amphwanya woowi olipa murima iwo? Eyo khenikhuma vamurimani vaya paahi. Okhala wira Yesu aakhaliheriwe ni Muluku, nave-tho atthareli awe anikhaliheriwa ni Muluku. (aFilipi 4:13) Tivonto, muhikhala-khale moovaka itthu sinrowa okhumelela muhoolo. Mulakeleke ovikaniha okhala oororomeleya, nto Yehova onrowa woovahani olipa murima oniphavela anyu. Nvikaniheke ophwanya ikuru orweela mwa ntakiheryo na Muhooleli ahu, Yesu, yoowo aahimmye wira: “Mulipihe murima: miyo koxintta elapo ela ya vathí”.—Yohani 16:33.
a Alipa-oolepa sowiiraneya aaweha wira mahiye aalipa-oowiixu-ttiha ikano, yaanittittimihiwa vanceene ntoko saattittimihiwa aya mahiye a maprofeta ni aamuhavinre.