MURU 7
‘Mmupuweleni Ole Ovilenle’
1-3. (a) Owereya xeeni wuulupale wamphwannye Yesu ojardim ya oJeseemani, ni nthowa xeeni? (b) Exeeni eniwerya ohimmwa wa ntakiheryo na Yesu na wooniherya ovilela, ni makoho xeeni anikhumelela?
OLUPATTHIWA onnincerereya. Yesu khotonko oviriha owereya wa mmuupuweleloni ntoko ola. Yesu onikhala okathi wookiserya wa okumi awe valaponi. Vamosa ni arummwa awe, onnirowa nipuro naalimalenle aya, ejardim ya oJeseemani. Ikwaha sinceene owo aanithukumana ni awiixutti awe nipuro nna. Masi ohiyu ola, Yesu oniphavela okhala mekhawe mu okathi vakhaani. Aahiyaka arummwa awe, owo onnirowa muhina mwa ejardim, onnikokhora, khiyapacerya ovekela. Onnivekela mooluttuweliwa ni khiyapacerya woona owereya vamurimani vawe, “khuretthela ntoko mattonttoni èphome, enamorela vathí”.—Luka 22:39-44.
2 Nthowa xeeni Yesu ory’awe ooxankiheya vanceene? Tthiri, ekeekhai wira owo oosuwela wira moohipisa onrowa omphwanya ohaawa wuulupale wa werutthuni, masi eyo khahiyo etthu emmuxankiha. Sookhala myaha suulupalexa onuupuwelela awe. Owo onnixankiheya vanceene mwaha wa nsina na Tiithi awe, ni onnisuwela wira okumi wa muhoolo wa apinaatamu onlipa ni ovikaniha wawe okhala oororomeleya. Yesu onnisuwela wira ti vootthuneyexa okhala oovilela. Vaakhanle wira onimooceela okhala oovilela, owo aarowa onyoholiha vanceene nsina na Yehova. Masi Yesu khanooceela. Okathi mukina, masi nihiku nenne, ohinatthi okhwa, Yesu, yoowo aavanhe ntakiheryo noolokexa na ovilela, onnikhuwela mooxintta oriki: “Sothene somaliheriwa!”—Yohani 19:30.
3 Biibiliya onnintumererya ‘omupuwelela Yesu yowo ovilenle’. (aHéberi 12:3) Masi annikhumelela makoho makina ootthuneya, ani: Mixankiho xeeni sikina Yesu aavilenle awe? Exeeni yaamukhalihenrye ovilela? Ninrowa otthara sai ntakiheryo nawe? Nto, nihinatthi waakhula makoho awo, nrowe nthokorerye ele ovilela enitaphulela aya.
Ovilela Onitaphulela Exeeni?
4, 5. (a) “Ovilela” ontaphulela exeeni? (b) Ninrowa olikanyiha sai moophavela wooniherya wira ovilela onihela muhina itthu sikina, ohiya paahi okumana mixankiho sihinsyakeya?
4 Ikwaha sinceene otheene ahu ‘ninnihawa mwaha wo wehereriwa n’inamuna sinjene’. (1 Pedru 1:6) Niireke wira mwaha wa mutthu ophwanyiwa muxankiho, ontaphulela wira onnivilela muxankiho owo? Nnaari. Nuulumo na eKriki noowi “ovilela” nintaphulela “owerya okhala oowiixeemexa okathi wa mixankiho”. Voohimya sa muthinto mmosa wa ovilela onihimmwa ni anamalepa a Biibiliya, musomi mmosa onitthokiherya oriki: “Ovilela, mukhalelo wa owerya weettiherya itthu, ohiya paahi weemererya itthu moohikhootta, masi ni nlipelelo noolipa . . . Ola ti mukhalelo onimwiiriha mutthu okhala oowiixeemexa nnaamwi okumanaka mixankiho. Ti mukhalelo oniwerya orukunuxa muxankiho wootepexa owereya okhalihaka wooloka, okhala wira owo oniweha sookhumelela sooloka sa muhoolo nuuvira muxankiho ole”.
5 Tivonto, ovilela khahiyo onitaphulela paahi okumana muxankiho ohinsyakeya. Moovarihana ni Biibiliya, ovilela onihela muhina ororomeleya, okhalana muupuwelelo wooloka ni oweha muhoolo ni nlipelelo, nnaamwi mutthu owananaka mixankiho. Nkahaya muthokorerye ntakiheryo nna: Alopwana anli atthukweliwe nipuro nimosa, masi milattu soovirikana. Mmosa, mutakhali oosuweliwa, nto moonanariwa onniviriha okathi ophukeliwe awe mukhatteya. Mukina, muKristau eekeekhai yoowo otthukweliwe mwaha wa mweettelo awe woororomeleya. Owo onnivikaniha okhala oolipa ni okhalana moonelo wooloka, nave-tho onnoona wira mukhalelo awe ole, ori okathi wooreerela wira ooniherye nroromelo nawe. Tthiri mutakhali ole khoniphwanelela okhala ntakiheryo na ovilela, masi muKristau ole oororomeleya tori nthoonyeryo na mukhalelo ola wooloka.—Yakobo 1:2-4.
6. Ninwerya sai wunnuuherya ovilela?
6 Ovilela ti wootthuneya akhala wira ninniphavela woopowa. (Matheyo 24:13) Masi hiyo khaniyaraniwe mukhalelo ola wootthuneya. Ovilela ohaana wunnuuheriwa. Moota xeeni? ARoma 5:3 onihimya wira: “Ohawa onniphwanyiha nthiti [“ovilela”, NM]”. Aayo, akhala wira tthiri ninniphavela wunnuuherya mukhalelo wa ovilela, hiyo khaninrowa otthyawaka moowoova, soweeha sotheene sa nroromelo nahu. Ohiya vo, hiyo nohaana owanana soweeha iyo. Ovilela onikhumelela vaavo khuta nihiku vaniwanana ahu mixankiho suulupale ni saamukhaani. Khuta yoweeha enivira ahu enninlipiha wira niwanane ni yoweeha ekina. Mwekeekhai, khinniwerya ovilela nihikhaliheriwe. Hiyo ninlipa ni ‘ikuru sinivahiwahu ni Muluku’. (1 Pedru 4:11) Moophavela onikhaliherya wira nikhale oowiixeemexa, Yehova oonivaha ntakiheryo noolokexa na Mwanawe. Nrowe nthokorerye oratteene ntakiheryo noolokexa na ovilela, nenno Yesu ovanhe awe.
Mixankiho Yesu Ovilenle Awe
7, 8. Etthu xeeni Yesu aavilenle awe vaavo waattamela aya wanikisa wa okumi awe valaponi?
7 Vaavo waattamela aya wanikisa wa okumi awe valaponi, Yesu aahivilela ohaaxiwa wuulupale, ni mmikhalelo soovirikana. Moowuncererya owereya wuulupale wa mmuupuweleloni wamphwannye ohiyu ole wookiserya, nkahaya muthokorerye ovololiheya waaniheryasa aarina awe ni moota uulihihiwe awe muru. Mpatthani awe a vamurimani aahinvariha, awiixutti awe yaahimutthyawa, aahiphukeliwa moohixariya, nto okathi yoowo akhulupale a itiini yaanimutheya, omusenela, ni ommana. Hata vaari siiso, Yesu aahivilela itthu iyo sotheene moophwanelela ni mwa ikuru.—Matheyo 26:46-49, 56, 59-68.
8 Ohalaka wiiviwa, Yesu aahivilela muxankiho wootepa owereya wa werutthuni. Aahiwaxuliwa, omaniwa vanceene weiwo onihimmwa wira “waanithikila vanceene erutthu ni oyiiheya ephome yinceene”. Owo aahikhomeliwa, eyo piiyo, mukhalelo woowiiviwa onikumiherya “owereya ni ohaawa wuulupale, masi okhwaaka vakhaani-vakhaani”. Nkahaya muupuwelele owereya wuulupale oona awe vaavo ipereku suulupale saakhomakeliwa aya mmatatani ni inawu sawe, silipihaka erutthu awe vamwirini vale. (Yohani 19:1, 16-18) Nkahaya muupuwelele owereya wuulupale wamphwanya, vaavo waavenxiwa aya mwiri ole aakhomeliwe awe, erutthu awe yotheene yaavarelelen’ye ni ipereku paahi, ni makhata awe yaawo yaapereyanse, yaaniwarakhuwa vamwirini. Ni aahivilela ohaawa nno wuulupale wa werutthuni, nave-tho mu okathi ene yoowo ovirihaka muxankiho muulupale mmuupuweloni mwawe, ntoko sitthokiheriwa aya wanipacerya wa ekapiitulu ela.
9. Exeeni enihela aya muhina okapatta “mwiri [ahu] wa nihaaxeryo”, ni khiyamutthara Yesu?
9 Ntoko atthareli a Kristu, itthu xeeni waaniheryasa, ninrowa ahu ovilela? Yesu aahimmye so: “Akhala mutthu ontthuna okitthara, . . . akapatteke mwiri awe wa nihaaxeryo, ni akitthareke”. (Matheyo 16:24, NM) Nuulumo noowi “mwiri wa nihaaxeryo”, ninrumeeliwa mwa nthoonyeryo ni nintaphulela ohaawa, ehaaya, aahiiso okhwa. Omutthara Kristu khahiyo mweettelo wookhweya. Malamulo eeKristau anitthara ahu anniniiriha okhala atthu oovirikana. Olumwenku ola onninthanya mwaha woowi hiyo khanniirela mpantta wa elapo. (Yohani 15:18-20; 1 Pedru 4:4) Masi, hiyo ninniphavela okapatta mwiri ahu wa nihaaxeryo, aayo, hiyo nri oolikana wira nihaawe, nnakhala okhwa, masi ohiya wooceela omutthara ole ori Ntakiheryo nahu.—2 Timótheyo 3:12.
10-12. (a) Nthowa xeeni ohimalela wa atthu ale aakhalana awe, yaari aya yoweehererya ya ovilela wa Yesu? (b) Mixankiho xeeni sikina Yesu aavilenle awe?
10 Okathi wa orummwa awe valaponi, Yesu aahikumana soweeha sikina saakhumelela mwaha wa ohimalela wa atthu ale aakhalana awe. Muupuweleleke wira owo aari “funti a miteko”, yoowo Yehova omurumenle awe wira opake elapo ya vathi ni itthu sotheene siri memmo. (Miruku 8:22-31, NM) Tivonto, Yesu aahisuwela ele Yehova aalakenle awe wa apinaatamu; awo yahaana wooniherya mikhalelo sa Yehova ni okhalana ekumi yooloka. (Maphattuwelo 1:26-28) Okathi aary’awe valaponi, Yesu aahiweha sookhumelela sootakhala sa yoottheka mmukhalelo mukina, okhala wira owo aari pinaatamu, ni aahikhalana miyuupuwelo soopinaatamu. Tthiri, vaahinwereya vanceene oweha owo mwaneene, ohimalela wuulupale wa apinaatamu, moovirikana ni Adamu ni Eva yaawo yaari oomalela! Nto, ovilela wa Yesu waheehereriwa. Niireke wira owo anvololiheya ni aamooceela, uupuwelaka wira apinaatamu oottheka khanvareleya-tho muteko? Nrowe niwehe.
11 Ohicalela wa aYuda waaninwereya Yesu vanceene mpakha wunla vanlakani vene. Niireke wira owo aahihiyererya wira ohicalela w’atthu ale ovukule nthiti nawe, aahiiso omwiirihe ohiya olaleerya? Nnaari, moovirikana ni vo, Yesu “anixuttiha mpani mwa Muluku mahiku othene”. (Luka 19:41-44, 47) Yesu ‘ahiripiwa murima’ mwaha wa ohimoriwa ikharari wa aFarisi, yaawo yanwehexexa vakhiviru vene akhala wira owo aamunvoniha mulopwana mmosa nihiku na eSaabadu. Niireke wira aahaahiya anamavaanyiha ale yaikupali okhala anaxariya, amoopopihaka? Mwekeekhai nnaari! Owo aaheemela eriyari ya esinagoga ni khunvoniha mulopwana ole!—Marko 3:1-5.
12 Yookhala etthu ekina yamweehererya Yesu, eyo piiyo, sootteettheya sa awiixutti awe aakhalana awe. Ntoko niixuntte ahu mMuru 3, ikwaha sinceene, awo yahooniherya ophavela okhulupale. (Matheyo 20:20-24; Luka 9:46) Ikwaha sinceene, Yesu aahaalopola awiixutti awe wira yahaana okhala oowiiyeviha. (Matheyo 18:1-6; 20:25-28) Masi awo yaanipisa wiiwa. Nto, ohiyu wookiserya wa Yesu aary’awe ni awiixutti awe, awo yaahipacerya “ovanyihana yaworu”, voohimya sa ole aari mukhulupale eriyari aya! (Luka 22:24) Niireke wira Yesu aahiwooceela awiixutti awe, uupuwelaka wira awo khiyaavareleya-tho muteko? Nnaari. Opixaka murima, owo aahivikaniha okhalana moonelo wooloka ni nlipelelo, ovikanihaka othokorerya mikhalelo saya sooloka. Yesu aahisuwela wira vamurimani vaya, awo yaanimphenta Yehova ni yaaniphavela tthiri opaka yootthuna Awe.—Luka 22:25-27.
Niireke wira ninrowa weemererya wira olupatthiwa onivololiheke, aahiiso ninrowa ovikanihaka olaleerya ni nthiti?
13. Soweeha xeeni nikhanle ahu oovilela, ntoko iye Yesu ovilenle awe?
13 Hiyo pooti okumana soweeha sinlikana ni iye Yesu aavilenle awe. Mwa ntakiheryo, hiyo pooti waaphwanya atthu ahincalela aahiiso anivaanyiha muhupi wa Omwene. Niireke wira ninrowa weemererya wira ohicalela iwo w’atthu onivololiheke, aahiiso ninrowa ovikanihaka olaleerya ni nthiti? (Tito 2:14) Hiyo pooti weehereriwaka mwaha wa ohimalela wa annihu eeKristau. Masu anilavuliwa mohuupuwelela ni itthu sinipakiwa moohikhalana ephoole, pooti onriipiha murima. (Miruku 12:18) Niireke wira hiyo nnimweemererya wira soovonya sa annihu eeKristau sinooceelihe waathokorerya, aahiiso nnoovikanihaka ovilela soovonya saya ni owehaka mikhalelo saya sooloka?—aKolosi 3:13.
Exeeni Yaamukhalihenrye Yesu Ovilela?
14. Itthu xeeni piili saamukhalihenrye Yesu okhala oowiixeemexa?
14 Etthu xeeni yaamukhalihenrye Yesu okhala oowiixeemexa ni ovikaniha okhala oororomeleya, nnaamwi aaveehiwa, ovololihiwa, ni oxankiheya? Sookhala itthu piili sootthuneya saamukhalihenrye Yesu. Etthu yoopacerya, ti yoowi owo aanimuroromela Muluku, onvekelaka “Muluk’uwo, onvaha nthiti [“ovilela”, NM]”. (aRoma 15:5) Etthu ya nenli, ti yoowi Yesu aaniweha itthu sa muhoolo, uupuwelaka ele yaarowa okhumelela mwaha wa ovilela wawe. Nrowe nthokorerye itthu iya, emosa-emosa.
15, 16. (a) Exeeni enooniherya wira Yesu khaaroromela ikuru sawe wira ovileleke? (b) Nroromelo xeeni Yesu aarina awe wa Tiithi awe, ni nthowa xeeni?
15 Nnaamwi aari Mwaana oohittheka a Muluku, Yesu khaaroromela ikuru sawe wira ovileleke. Ohiya vo, owo aanimuroromela Tiithi awe a wiirimu, ni aanivekela okhaliheriwa ni Muluku. Murummwa Paulo aalempe so: “Yes’uwo, mahiku akhalawe vathí-va, ahivekela n’uvara metto akhuwelaka, anlaka vanjene, anvekelaka Muluku, yole awerya omwakiherya okhwa”. (aHéberi 5:7) Nwehe wira ohiya ‘ovekela-ru’ paahi, masi-tho Yesu aahivara metto. Nuulumo noowi ‘ovara metto’ nintaphulela oveka ni murima wotheene ni moohihiyererya, aayo, ovara metto wira mukhaliheriwe. Mwaha wa orumeela nuulumo noowi ‘ovara metto’, onooniherya wira Yesu aahinvekela Yehova ikwaha sinceene. Tthiri, mujardim ya oJeseemani, Yesu aahivekela ikwaha sinceene ni mooluttuweliwa.—Matheyo 26:36-44.
16 Yesu aaniroromela moomalela wira Yehova aarowa waakhula ovara wawe metto, okhala wira aahisuwela wira Tiithi awe ‘Onniwìwa ale aninvekela’. (Esalimo 65:3) Okathi waakhala awe wiirimu ohinatthi orwa valaponi, Mwaana ole oopaceriwa opattuxiwa, aahiweha moota Tiithi awe onaakhula awe mavekelo aatthu animukokhorela mwekeekhai. Mwa ntakiheryo, Mwaana aaniweha oryeene wiirimu okathi Yehova aarumme awe nlaikha, wira naakhule nivekelo profeta Daniyeli aapaka awe ni murima wotheene. Nto nlaikha nne naahiphiya Daniyeli ahinatthi omaliha ovekela. (Daniyeli 9:20, 21) Vano, Tiithi aarowa wooceela sai waakhula nivekelo nenno Mwanawe mmoseene aapaka awe ni murima wotheene ni “anlaka vanjene, anvekelaka Muluku”? Yehova aahaakhula mavekelo a Mwanawe ni aahiruma nlaikha wira nrwe nimulipihe wira avilele muxankiho ole.—Luka 22:43.
17. Nthowa xeeni onitthuneya ahu omuroromelaka Muluku wira onikhaliherye ovilela, ni moota xeeni ninrowa ahu opaka eyo?
17 Hiyo-tho nohaana omuroromela Muluku wira onikhaliherye ovilela, okhala wira owo ‘tonivaha ikuru’. (aFilipi 4:13, NM) Akhala wira Mwaana a Muluku, yoowo aari oohittheka, aahoona okhala vootthuneya onvara metto Yehova wira omukhaliherye, nto hiyo ninnitthuneya vanceenexa! Ntoko Yesu, hiyo pooti ophavelaka onvarela metto Yehova ikwaha sinceene. (Matheyo 7:7) Nnaamwi nisuwelaka wira hiyo khaninlipelela oxukuriwa ni nlaikha, masi hiyo pooti ororomelaka wira Muluku ahu oophenta, onimwaakhula mavekelo a maKristau oororomeleya, yaawo ‘anvekela okhaliheriwa, othana n’uhiyu’. (1 Timótheyo 5:5) Moohicikha etthu sa mixankiho waaniheryasa ninrowa ahu okumana, ekhale eretta, okhwa wa ole amphenta ahu, aahiiso olupatthiwa ni anamavaanyiha, Yehova onrowa waakhula mavekelo ooluttuweliwa anipaka ahu, ninvekelaka miruku, olipa murima, ni ikuru wira niwerye ovilela.—2 aKorinto 4:7-11; Yakobo 1:5.
Yehova onrowa waakhula mavekelo ooluttuweliwa anipaka ahu, ninvekelaka onikhaliherya wira niwerye ovilela
18. Moota xeeni Yesu aaweha awe ele yaarowa wiiraneya muhoolo?
18 Etthu ya nenli yaamukhalihenrye Yesu ovilela, ti yoowi, owo aaniweha ele yaarowa wiiraneya muhoolo, ohiya paahi ohaawa waamwiiraneela okathi ole. Olavulaka sa Yesu, Biibiliya onihimya wira: “Mwaha wa itthu soohakalaliha saalipelela awe, owo aahivilela okhwa vamwirini va nihaaxeryo”. (aHéberi 12:2, NM) Ntakiheryo na Yesu ninnooniherya moota nlipelelo, otteeliwa murima, ni ovilela, sinivara aya muteko vamosa. Ela pooti ohimmwa mmasu vakhaani ntoko sinttharelana aya: Nlipelelo ninniphwanyiha otteeliwa murima, ni otteeliwa murima, onnikumiherya ovilela. (aRoma 15:13; aKolosi 1:11) Yesu aahikhalana soolipelela sooloka. Aahisuwela wira okhala oororomeleya waarowa okhaliherya ovuwiha ehakhi ya Tiithi awe ya olamulela, ni yammukhaliherya owoopola apinaatamu mu yoottheka ni okhwa. Yesu aahikhalana-tho nlipelelo na olamulelaka ntoko Mwene ni okhala Namukuttho Muulupale, aaruuhelaka mareeliho manceene apinaatamu oowiiwelela. (Matheyo 20:28; aHéberi 7:23-26) Mwaha wa oluluwanya niitho nawe mu soolipelela iyo sa muhoolo saarina awe, Yesu aahiphwanya otteeliwa murima wuulupale, nto otteeliwa murima iwo waahimukhaliherya ovilela.
19. Okathi onikumana ahu soweeha sa nroromelo nahu, ninrowa ohiya sai wira nlipelelo, otteeliwa murima, ni ovilela ovareke muteko vamosa mwa mureerelo ahu?
19 Nimutakihaka Yesu, hiyo nohaana ohiya nlipelelo, otteeliwa murima, ni ovilela wira ovareke muteko vamosa mwa mureerelo ahu. Murummwa Paulo aahimmye so: “Mutteliweke murima mororomelani”. Aahincererya-tho ohimyaka wira: “Mwahawaka, nvileleke”. (aRoma 12:12) Niireke wira nyuwo mookhalana muxankiho wootepa owereya vano? Nto, mwa sotheene, nweheke muhoolo. Muhiliyaleke wira ovilela wanyu onoovuwiha nsina na Yehova. Muupuweleke oratteene yoolipelela yooloka ya Omwene. Muupuweleleke muryeene mu elapo esya ya Muluku, yeeyo enirwa, ni muupuweleleke mwaakhelaka mareeliho mParayiisu. Wuupuwelela waakhwanihereya wa itthu sooreera sotheene Yehova oleihenrye awe, ohela muhina ovuwa wa ehakhi awe ya olamulela, omalihiwa otakhala, iretta, ni okhwa valaponi, onrowa wootteelihani murima. Nto otteeliwa murima iwo onrowa wookhaliheryani ovilela, moohicikha etthu sa mixankiho sinrowa wookhumelelani. Nalikanyiha ni itthu sinrowa waakhwaniheriwa ni Omwene wa Muluku, mixankiho sotheene sa mukhalelo ola wa itthu, tthiri “itthu soveya sinvira”.—2 aKorinto 4:17.
“Mmutthareke Yowo Munvirawe”
20, 21. Voohimya sa ovilela, exeeni Yehova onlipelela awe wa hiyo, ni nlakeleke opaka exeeni?
20 Yesu aahisuwela wira okhala mutthareli awe, yaarowa okhala etthu yooxankiha, mweettelo onitthuneya ovilela. (Yohani 15:20) Owo aarummwale wira ovahe nthoonyeryo, osuwelaka wira ntakiheryo nawe naarowa waalipiha akina. (Yohani 16:33) Moophwanelela, Yesu oovaha ntakiheryo noomalela na ovilela, masi hiyo nri atthu oohimalela. Exeeni Yehova onlipelela awe wa hiyo? Pedru onnitthokiherya oriki: “Kristu ohohawelani-tho nyuwo, ni siso ohothonyeryani ephiro, wira mmutthareke yowo munvirawe”. (1 Pedru 2:21) Moota Yesu eettihenrye awe mixankiho, owo oohiya ‘nthoonyeryo’, eyo piiyo, ntakiheryo nintthuneya otthariwaka.a Ntakiheryo na ovilela ohin’ye awe, pooti olikanyihiwaka ni opuro ‘onvirawe’, aahiiso inawu sawe. Hiyo khaninwerya otthara inawu iyo moomalela, masi hiyo pooti omutthara vakhiviru vene.
21 Nto, otheene ahu nlakeleke otthara ntakiheryo na Yesu mmukhalelo wooreera oniwerya ahu. Nihikhala-khale nliyalaka wira vaavo nintthara ahu vanceene mavalo a Yesu vakhiviru vene, hiyo nnookhala oolikana oratteene wira nivilele “mpakha womaliheryani”, okhale wanikisa wa mukhalelo ola wa itthu aahiiso wa okumi ahu wa vano. Hiyo khaninsuwela tiivi enrowa opacerya ophiya, masi ninnisuwela wira: Mu okathi woohimala, Yehova onrowa ontthuvela mwaha wa ovilela wahu.—Matheyo 24:13.
a Nuulumo na eKriki nintaphuleliwa ‘nthoonyeryo’ nintaphulela “yoolepa enitakihiwa”. Mu Soolepa sa eKriki sa eKristau, murummwa Pedru torumeenle nuulumo nna, nenno nnihimmwa wira nintaphulela okhala “‘yoolepa’ eri muliivuruni mwa mwaana, yeeyo enivekeliwa awe wira otakiheryeke oratteene elepeliwo aya”.