Watchtower EBIBLIOTEKA ONLAINE
Watchtower
EBIBLIOTEKA ONLAINE
Emakhuwa
  • BIIBILIYA
  • ILIIVURU
  • MITHUKUMANO
  • bh muru 14 ipaax. 134-143
  • Moota Woohakalaliha Okumi wa Vatthokoni Vanyu

Mpantta ola khekhanle eviidiyu.

Muniswaamihe, khivaniweryaneya orumiha eviidiyu ela.

  • Moota Woohakalaliha Okumi wa Vatthokoni Vanyu
  • Biibiliya Oniixuttiha Exeeni Tthiri?
  • Miru Saamukhaani
  • Mwaha Onlikana Nuula
  • MULUKU TOPANKE MUREHERERYO WA ETTHOKO
  • NTAKIHERYO NINTTHUNEYA OTTHARIWAKA NI ALOPWANA OOTHELA
  • NTAKIHERYO NINTTHUNEYA OTTHARIWAKA NI ATHIYANA OOTHELIWA
  • NTAKIHERYO NOOLOKA NINVAHIWA ANAMUYARI
  • NTAKIHERYO NINTTHUNEYA OTTHARIWAKA NI ANAMWANE
  • MOOTA WOWIIRIHA ETTHOKO OKHALA YOOHAKALALA
  • Etthoko Anyu Enoowerya Okhala Yoohakalala
    Biibiliya Onniixuttiha Exeeni?
Biibiliya Oniixuttiha Exeeni Tthiri?
bh muru 14 ipaax. 134-143

Muruu Wa Namuloko Neexexe

Moota Woohakalaliha Okumi wa Vatthokoni Vanyu

Exeeni enitthuneya wira mulopwana eettiheke saana etthoko awe?

Moota xeeni muthiyana sinrowa awe weettiha saana etthoko awe?

Exeeni enivekeliwa wira mutthu okhalee namuyari ooloka?

Anamwane anikhaliherya sai ohakalaliha okumi wa vatthokoni?

YEHOVA MULUKU oniphavela wira okumi wa etthoko anyu okhalee woohakalala. Biibiliya, Nuulumo nawe, onnilakiherya muritti a khuta mutthu a vatthokoni, ohimyaka muteko yoowo Muluku oniphavela awe wira khuta mutthu ovareke. Vaavo khuta mutthu a vatthokoni vanaakhwaniherya awe muteko awe eettelaka miruku sa Muluku, sookhumelela saya sinikhala sooreera vanceene. Yesu aahimmye wira: “Òreriwa toko t’ale anìwa molumo a Muluku, enettela”.—Luka 11:28.

2 Tthiri ohakalala wa etthoko onlipa ni osuwela wahu wira okumihenrye etthoko ti Yehova, yoowo Yesu aamuhimmya awe okhala “Tith’ihu”. (Matheyo 6:9) Tiith’ihu ori wirimu tokumihenrye khuta emusi valaponi ni mwekeekhai owo onnisuwela eniiriha itthoko okhala soohakalala. (aÉfeso 3:14, 15) Vano, Biibiliya oniixuttiha exeeni voohimya sa muritti wa khuta mutthu a vatthokoni?

MULUKU TOPANKE MUREHERERYO WA ETTHOKO

3 Yehova aahaapattuxa apinaatamu oopacerya, Adamu ni Eva, ni aathelanyiha ntoko mutthu ni mwaarawe. Owo aahaakuha mparayiisu valaponi, mujardim mwa eEdeni, ni khaaleela wira yaayareke anamwane. Yehova aahimmye so: “Mwayareke an’inyu, munjerereyeke: musareyeke mulaponi mothene”. (Maphattuwelo 1:26-28; 2:18, 21-24) Ela khahiyo ethale aahiiso ehantisi, mwaha woowi Yesu aahooniherya wira ele enihimya eliivuru ya Maphattuwelo sa mapacereryo a etthoko, tthiri ekeekhai. (Matheyo 19:4, 5) Nnaamwi nikumanaka ni mixankiho sinceene ni okumi wa olelo ohikhanle ntoko Muluku saaphavela awe, nrowee niwehee nthowa naya vanweryaneya aya etthoko okhala yoohakalala.

4 Khuta mutthu a vatthokoni onitakiha ophenta wa Muluku, onoowerya okhaliherya wira okumi wa vatthokoni okhalee woohakalala. (aÉfeso 5:1, 2) Vano, ninrowa omutakiha sai Muluku, yoowo ohinwerya ahu omoona? Nnoowerya opaka eyo niixuttaka moota Yehova sinooniherya awe ophenta, okhala wira owo aahimurumiha Mwanawe oopacerya oyariwa okhuma wirimu orwaaka vathii. (Yohani 1:14, 18) Okathi Yesu Kristu, Mwaana a Muluku, vaary’awe valaponi, aahimutakiha saana Tiithi awe a wirimu, tivonto, onweha ni onwiriyana Yesu waalikana ni onweha ni onwiriyana Yehova. (Yohani 14:9) Ti maana aya, niixuttaka moota Yesu soonihenrya awe ophenta ni otthara ntakiheryo nawe, khuta mmosaa a hiyo onoowerya ohakalaliha vanceene okumi wa vatthokoni.

NTAKIHERYO NINTTHUNEYA OTTHARIWAKA NI ALOPWANA OOTHELA

5 Biibiliya onihimya wira alopwana oothela ahaana waathokoreryaka axaara aya ntoko siisaale Yesu sinaathokorerya awe awiixutti awe. Muthokorerye yoolakiherya ela ya Biibiliya: “Nyuwo, alopwana, mumphenteke mwar’inyu, sisale Kristu saphentalyawe Ekerej’awe, khuleva ekumi awe mwaha w’Ekerej’eyo. . . . Siso ole othenle ohana omphenta mwar’awe ntoko erutthu awe. Ole onimphenta mwar’awe, onnìphenta mmansawe. Khavo mutthu oniphweliwa n’erutthu awe: ohiya vo, khula mutthu onnilyiha erutthu awe, onniphwanyiha sorera, sisale Kristu sinìrelawe Ekerej’awe”.—aÉfeso 5:23, 25-29.

6 Moota Yesu saaphentaly’awe muloko awe, onnitikitherya ntakiheryo nooloka wa alopwana oothela. Yesu “ohaphenta mpakha wokiseryani” aavahaka okumi awe ntoko mukuttho, nnaamwi yaari atthu oohimalela. (Yohani 13:1; 15:13) Moolikanasa, alopwana oothela annitumereriwa wira: “Mwaphenteke amwar’inyu, muhahaxeké”. (aKolosi 3:19) Exeeni enrowa omukhaliherya mulopwana othenle ovarihela muteko miruku iyo, mwa vameekh’aya akhala wira mwaarawe ikwaha sikina onihiya opaka etthu mwa miruku? Mulopwana ohaana wuupuwela soovonya sawe ni ele enitthuneya awe opaka wira oleveleliwe ni Muluku. Nto onitthuneya opaka exeeni? Owo ohaana waalevelela ale animutthekela, waahela muhina amwaarawe. Nave-tho, amwaarawe ahaana omulevelelaka. (Matheyo 6:12, 14, 15) Nyuwo munnoona nthowa naya atthu akina vanihimya aya wira, anamathelana aneettihana saana taale aniwerya olevelelana?

7 Nave-tho, alopwana oothela aahaana osuwela wira okathi wotheene Yesu aahaathokorerya saana awiixutti awe. Yesu ansuwela otteettheya waya ni sootthuna saya sa werutthuni. Mwa ntakiheryo, vaavo vaakhulumunwa aya, Yesu aahimmye so: “Nyuwano murwé wiphini, nipuro nihinviraviriwa: mwamumule vakhani”. (Marko 6:30-32) Nave-tho athiyana ootheliwa ahaana othokoreriwaka mooreerela. Biibiliya onihimya wira makhalelo a athiyana “t’òttèttheya”, tivonto axilopwana anirummwa aya wira ‘yattittimiheke’. Nthowa xeeni? Nthowa noowi athiyana “anohiyeriwa vamosá ni nyuwo oreriwa w’ekumi”. (1 Pedru 3:7) Alopwana oothela aahaana wuupuwelaka wira enimwiiriha mutthu okhala a faita wa Muluku, waamini, moohicikha etthu akhala wira mulopwana aahiiso muthiyana.—Esalimo 101:6.

8 Biibiliya onihimya wira mulopwana oothela, “ole onimphenta mwar’awe, onnìphenta mmansawe”. Ntoko Yesu saahimmye awe mulopwana ni mwaarawe “khahiyó-tho atthu anli: ari mutthu mmosá pahi”. (Matheyo 19:6) Anamathelana ahaana osyaka oraruwa. (Miruku 5:15-21; aHéberi 13:4) Anoowerya osyaka oraruwa iwo, akhala wira oowanli aya anniphavela ohakalaliha soophavela sa mukhw’aya. (1 aKorinto 7:3-5) Yooreera wuupuwela tiila: “Khavo mutthu oniphweliwa n’erutthu awe: ohiya vo, khula mutthu onnilyiha erutthu awe, onniphwanyiha sorera”. Alopwana oothela, anitthuneya waaphentaka axaara aya ntoko siniiphenta aya, yuupuwelaka wira anrowa waakhula wa muhooleli aya, Yesu Kristu.—aÉfeso 5:29; 1 aKorinto 11:3.

9 Murummwa Paulo aahilavula sa ‘ophenta wa Yesu Kristu’. (aFilipi 1:8) Ophenta wa Yesu waari etthu yaamaaliha atthu yanla, nto waahikuxa murima wa muthiyana mmosaa khukhala mwiixutti awe. (Yohani 20:1, 11-13, 16) Tivonto, athiyana anniphavela ophentiwa ni axiiyaya.

NTAKIHERYO NINTTHUNEYA OTTHARIWAKA NI ATHIYANA OOTHELIWA

10 Etthoko mulokiheryo, nto wira evareke muteko mooreerela enitthuneya muhooleli. Hataa Yesu ookhalana Ole onimwiiwelela awe ntoko Muhooleli awe. “Muluku ti murú wa Kristu” nto, “mulopwana ti murú wa mwar’awe”. (1 aKorinto 11:3) Moota Yesu siniiwelela awe ohoolela wa Muluku, onnivaha ntakiheryo noolokexa, okhala wira otheene ahu nookhalana ole onitthuneya ahu omwiiwelelaka.

11 Apinaatamu annivonya mwaha wookhala atthu oohimalela, ni ikwaha sinceene annivonya okhala muhooleli ooloka a etthoko aya. Vano, muthiyana ooneleke sai soovonya sa iyawe? Owo khontthuneya oramusa ele iyawe enipaka awe aahiiso weererya ohoolela etthoko. Muthiyana ootheliwa ohaana wuupuwelaka wira oreera murima ni omaala ti etthu yuulupale vameithoni va Muluku. (1 Pedru 3:4) Okhala ooreera murima ni oomaala, onrowa omukhweeherya muthiyana owo wiiwelela moomoova Muluku, hataa oryeene mmikhalelo sooxankiha. Ohiya vo, Biibiliya onihimya wira “muthiyana amuttittimiheke iy’awe”. (aÉfeso 5:33) Masi sai akhala wira mulopwana owo khonimwaakhulela Kristu okhala Muhooleli awe? Biibiliya onnaatumererya athiyana ootheliwa wira: “Nwìweleleke aiy’anyu: siso, yakhala wira aiy’anyu khanamini masu a Muluku, ephwanyihiweke wamini ni mwettelo anyu worera. Nyuwo khamumphavela olavula, okhala wira awo onimona mwettelo anyu worera ni wottittimiheya”.—1 Pedru 3:1, 2.

12 Hataa iyawe oryeene ookupali aahiiso oohikupali, khahiyo ohikhalana nttittimiho, akhala wira muthiyana ootheliwa mooreerela onnihimya etthu enivirikana ni muupuwelelo wa iyawe. Pooti wira muupuwelo awe tooloka, nto etthoko yotheene enoowerya ottottela mureerelo akhala wira iyawe onootthara muupuwelo a mwaarawe. Hataa Abrahamu ahaamwaakhulenle mwaarawe, Sara aahivaha miruku sooloka wira olokiheriwe muxankiho aakhumelenle vatthokoni, nto Muluku aahimuhimeerya Abrahamu wira: “Mwireke sothene Sara sinovekelaweni”. (Maphattuwelo 21:9-12) Mweephattu, vaavo mulopwana oothela vanihimya awe etthu ehinvirikanya nlamulo na Muluku, mwaarawe ohaana omwiiwelela ni omukhaliherya.—Miteko s’Arummwa 5:29; aÉfeso 5:24.

13 Aakhwaniheryaka muritti awe, muthiyana owo onoowerya okhapelela etthoko awe mu iphiro soovirikana. Mwa ntakiheryo, Biibiliya onooniherya wira athiyana ootheliwa ahaana “waphenta axiy’aya n’an’aya, okhala òwìsumaliha ni òwìsinanela, wettiha sana etthoko aya, okhala òrera murima, òwiwelela axiy’aya”. (Tito 2:4, 5) Muthiyana ootheliwa yoowo okhanle maama ni onipaka itthu mmoota ola, onrowa ophentiwaka ni ottittimihiwa ni etthoko awe moohimala. (Miruku 31:10, 28) Nto, okhala wira ale athelanne atthu oohimalela, mixankiho sikina suulupale pooti okumiherya ovalaana aahiiso omwalana. Aakhala mathowa makina yaawo Biibiliya oneemererya awe ovalaana wa ale athelanne. Hataa varii siiso, ovalaana khahiyo mwaha woothweeliha. Mwaha woowi Biibiliya onitumererya so: “Muthiyana otheliwe ahimwalané n’iy’awe. . . . Siso-tho, mulopwana ahimwalané ni mwar’awe”. (1 aKorinto 7:10, 11) Biibiliya onneemererya omwalana paahi akhala wira mmosaa wa ale athelanne ooraruwa.—Matheyo 19:9.

NTAKIHERYO NOOLOKA NINVAHIWA ANAMUYARI

14 Moota Yesu saathokorerya awe anamwane oovaha ntakiheryo nooloka wa anamuyari. Vaavo atthu akina vaakhoottiherya aya anamwane omwaattamela Yesu, owo aahimmye so: “Mwahiye anamwane ekirweleke miyo. Muhakhottiheryé”. Biibiliya onihimya wira: “Numalá, ahakuxa anamwane awo mmatatani, khwareliha, awixatheryaka matata”. (Marko 10:13-16) Okhala wira Yesu aanaathokorerya anamwane okathi munceene, nyuwo-tho moohaana wiiraka siiso ni aniinyu axilopwana ni axithiyana. Waathokorerya aniinyu onitthuneya okathi munceene ohiya okathi vakhaani paahi. Vantthuneya okathi munceene wira nyuwo nwiixuttiheke aniinyu, okhala wira ela ti etthu Yehova enaaruma awe anamuyari.—Otumererya 6:4-9.

15 Vaavo elapo ela vanitepa aya otakhala, anamuyari ahaana owaakiherya anaaya, mwaha wa atthu aniphavela owiiriha etthu yootakhala, ntoko waalupattha anamwane aphavelaka waarupiha. Muthokorerye moota Yesu saawaakihenrya awe awiixutti awe, yaawo moophenta yaahimmya awe okhala ‘an’awe’. Vaavo vaatthukiwa awe ni vaarowa awe wiiviwa moohipisa, Yesu aahipaka malokiheryo wira awiixutti awe ahivariwee. (Yohani 13:33; 18:7-9) Ntoko anamuyari, nyuwo muntthuneya okhala ooweha-weha mwaha wa Diabo yoowo oneehererya owiiriha etthu yootakhala aniinyu ooyeveela. Muhaana waalakiherya aniinyu yoowiira ahinatthi okumana ni yootakhala.a (1 Pedru 5:8) Olelo va, vannitthuneya vanceene owaakiherya aniinyu mmukhalelo wa werutthuni, wa omunepani, ni makhalelo ooloka ovikana khalai.

16 Okathi vakhaani ohinatthi Yesu wiiviwa, awiixutti awe yaahivaanyihana yaaworu voohimya sa ole aari muulupale. Mmapuro mwa waapwapwela, Yesu aahivikaniha waareerela murima mmasuu ni ntakiheryo. (Luka 22:24-27; Yohani 13:3-8) Akhala wira nyuwo mookhalana anamwane, munniwerya woona moota wootthara ntakiheryo na Yesu, vaavo vanaalaka anyu aniinyu? Ekeekhai wira awo ahaana olakiwa, masi yoolaka eyo yohaana ovahiwa “n’ixariya” ohiya waalaka ni owali. Nyuwo khimunrowa ophavela olavula moohuupuwela ntoko “tukuthi onvulaliha”. (Yeremiya 30:11; Miruku 12:18) Yoolaka yohaana ovahiwa mmukhalelo wooloka, wira vattuli vaya mwaninyu oone moota yoolaka ele yaary’aya yooreerela.—aÉfeso 6:4; aHéberi 12:9-11.

NTAKIHERYO NINTTHUNEYA OTTHARIWAKA NI ANAMWANE

17 Niireke wira anamwane anoowerya wiixutta etthu wa Yesu? Aayo, anoowerya! Yesu mwaneene ohooniherya moota anamwane sinrowa aya owiiwelela anamuyari aya. Yesu aahimmye wira: “Miyo kinnilaleya itthu sikixuttihalyaya Atithi”. Owo aahihimya-tho: “Mahiku othene miyo kinnìra itthu sinimusivela”. (Yohani 8:28, 29) Yesu aanimwiiwelela Tiithi awe a wirimu, nto Biibiliya onnaatumererya anamwane owiiwelela anamuyari aya. (aÉfeso 6:1-3) Hataa Yesu aari mwaana oomalela, owo aaniwiiwelela anamuyari awe yaawo yaari apinaatamu oohimalela, Yosefe ni Maria. Wiiwelela wa Yesu mwekeekhai waanimwiiriha ohakalala khuta mutthu a etthoko ele!—Luka 2:4, 5, 51, 52.

18 Niireke wira anamwane anoowerya omutakiha Yesu ni waahakalaliha anamuyari aya? Mwekeekhai, okathi mukina amiravo pooti woona okhala woovila owiiwelela anamuyari aya, masi Muluku oniphavela wira anamwane awiiweleleke anamuyari aya. (Miruku 1:8; 6:20) Okathi wotheene Yesu aanimwiiwelela Tiithi awe a wirimu, hataa mu okathi wooxankiha. Okathi mmosaa, vaavo Muluku vaaphavela awe wira Yesu opake etthu yeeyo yaari yoovilexa, Yesu aahimmye so: “Tiithi! Mwatthuná, mukakiherye ohawa waka nno [etthu yaavekeliwa awe ni Muluku]”. Hataa vaari siiso, Yesu aahipaka ele Muluku yanvekenly’awe, okhala wi aahisuwela wira Tiithi awe aanisuwela saana ele yaari yooloka. (Luka 22:42) Vakhala wira anamwane animwiixutta wiiwelela, anrowa waahakalaliha vanceene anamuyari aya ni Tiithi aya a wirimu.b—Miruku 23:22-25.

19 Diabo aahimweehererya Yesu, nto hiyo nohaana osuwelexa wira owo onoowehererya amiravo wira apakee etthu yoohiloka. (Matheyo 4:1-10) Satana Diabo onirumeela sookhanyererya sa apatthani, seiyo sinikhala soovila okhootta. Nto ti vootthuneya wira anamwane ahipatthane ni ale anipaka itthu soohiloka! (1 aKorinto 15:33) Dina mwaana mwaamuthiyana a Yakobe aahipatthana ni atthu yahaamukokhorela Yehova, nto ela yaahikumiherya mixankiho sinceene. (Maphattuwelo 34:1, 2) Nkaapuwelani moota emusi yaarowa aya okhala yooriipiwa murima akhala wira mmosaa a emusi ele oneetta onamuttompe!—Miruku 17:21, 25.

MOOTA WOWIIRIHA ETTHOKO OKHALA YOOHAKALALA

20 Akhala wira sinivariheliwa muteko miruku sa Biibiliya, ti vookhweya olokiherya mixankiho vatthokoni. Mwekeekhai, ovarihela muteko miruku iyo ti etthu enrowa ohakalaliha etthoko. Siiso mulopwana oothela, omphenteke mwaarawe, ni omuthokoreryeke ntoko siisaale Yesu onithokorerya awe muloko awe. Muthiyana ootheliwa ohaana wiiwelelaka ohoolela wa iyawe, ni otthara ntakiheryo na muthiyana ookhoomala olempwale mu eliivuru ya Miruku 31:10-31. Nyuwo anamuyari, nwiixuttiheke aniinyu. (Miruku 22:6) Nyuwo axitiithi, ‘musuweleke owettiha sana atthu ètthoko anyu’. (1 Timótheyo 3:4, 5; 5:8) Nto nyuwo anamwane, nwiiweleleke anamuyari anyu. (aKolosi 3:20) Vatthokoni khuuvo omalenle, okhala wira otheene annivonya. Nto mukhaleke oowiiyeveiha, mulevelelanaka mukina ni mukhw’awe.

21 Mwekeekhai, Biibiliya ookhalana miruku sinceene sa efaita ni soolakiherya sa okumi wa vatthokoni. Ohiya vo, Biibiliya onniniixuttiha sa elapo esyaa ya Muluku ni eparayiisu valaponi yoosareya atthu oohakalala yaawo animukokhorela Yehova. (Wisupulula 21:3, 4) Ele enlipelela ahu muhoolo etthu yooreera! Pooti olelo va, nnoowerya okhalana okumi woohakalala wa vatthokoni, nivarihelaka muteko malakiheryo a Muluku aniphwanyaneya mu Nuulumo nawe, Biibiliya.

[Footnotes]

a Yookhaliherya ekina ya moota oowaakiherya anamwane eniphwanyaneya mmuruu 32 a eliivuru Aprenda do Grande Instrutor, yoolaleiwa ni Anamoona a Yehova.

b Paahi akhala wira tiithi onimuleela mwaana wira ohiiwelele nlamulo na Muluku, ti vookhalela mwaana owo ohiwiiwelela atithi awe.—Miteko s’Arummwa 5:29.

ELE BIIBILIYA ENIIXUTTIH’AWE

▪ Alopwana oothela ahaana waaphenta axaaraya ntoko irutthu saya.—aÉfeso 5:25-29.

▪ Athiyana ootheliwa ahaana ophenta etthoko aya ni omuttittimiha iyaya.—Tito 2:4, 5.

▪ Anamuyari ahaana waaphenta, owiixuttiha, ni owaakiherya anaaya.—Otumererya 6:4-9.

▪ Anamwane aahaana owiiwelela anamuyari aya.—aÉfeso 6:1-3.

[Study Questions]

1. Exeeni enikumiherya ohakalala vatthokoni?

2. Ohakalala wa etthoko onlipa ni osuwela wahu exeeni?

3. Biibiliya onihimya exeeni sa mapacereryo a okumi wa etthoko ya apinaatamu? Nto ninsuwela sai wira ele enihimya Biibiliya, tthiri ekeekhai?

4. (a) Moota xeeni khuta mutthu a vatthokoni vanikhaliherya awe ohakalala wa etthoko? (b) Nthowa xeeni wiixutta mweettelo wa Yesu vary’aya wootthuneya wira etthoko ehakalaleke?

5, 6. (a) Alopwana oothela, aniixutta exeeni mmoota Yesu sinithokorerya awe muloko? (b) Wira mutthu oleveleliwe soottheka sawe, opakee exeeni?

7. Itthu xeeni Yesu saasuwela awe wa awiixutti awe, ni ntakiheryo xeeni nivanha awe wa alopwana oothela?

8. (a) Nthowa xeeni vanihimmwa aya wira mulopwana “onimphenta mwar’awe, onnìphenta mmansawe”? (b) Okhala ‘erutthu emosá pahi’ ontaphulela exeeni wa mulopwana ni mwaarawe?

9. Mukhalelo xeeni wa Yesu onihimmwa mu aFilipi 1:8, ni nthowa xeeni alopwana oothela vanitthuneya aya owooniheryaka axaaraya mukhalelo ola?

10. Moota xeeni Yesu sivanha awe ntakiheryo nooloka wa athiyana ootheliwa?

11. Mukhalelo xeeni muthiyana ootheliwa onitthuneya awe omooniheryaka iyawe? Nto waaniheryasa mweettelo wa muthiyana onrowa okumiherya exeeni?

12. Nthowa xeeni vahikhanle aya vootthekeya muthiyana ootheliwa mooreerela ohimya muupuwelo awe?

13. (a) Tito 2:4, 5 onaatumererya opaka exeeni athiyana ootheliwa? (b) Biibiliya onihimya exeeni sa ovalaana ni omwalana?

14. Yesu aathokorerya sai anamwane, nto anamwane aniphavela exeeni wa anamuyari aya?

15. Anamuyari apakee exeeni wira awaakiherye anaaya?

16. Anamuyari aniixutta exeeni moota Yesu saathokorenrya awe ovaanyihana wa awiixutti awe?

17. Moota xeeni Yesu saavanha awe anamwane ntakiheryo nooloka?

18. Nthowa xeeni okathi wotheene Yesu aamwiiwelela awe Tiithi awe a wirimu, nto tanii onihakalala vaavo anamwane vaniwiiwelela aya anamuyari aya olelo?

19. (a) Satana oniweehererya sai anamwane? (b) Anamuyari anoonela sai mweettelo woohiloka wa anamwane?

20. Wira etthoko ekhalee yoohakalala, khuta mutthu a vatthokoni onitthuneya wira exeeni?

21. Etthu xeeni yooreera ya muhoolo enilipelela ahu, nto ninwerya sai olelo va okhalana okumi woohakalaliha wa vatthokoni?

[Picture on page 139]

Sara ovanhe ntakiheryo xeeni nooreera wa athiyana ootheliwa?

[Pictures on page 140]

Anamuyari aniixutta exeeni mmukhalelo yoowo Yesu saathokorenrya awe anamwane?

[Picture on page 142]

Amiravo yuupuweleke exeeni okathi yoowo oneehereriwa aya?

    Watchtower EBIBILIOTEKA ONLAINE (1982-2025)
    Okhuma
    Okela
    • Emakhuwa
    • Ovaha
    • Siniphavela Anyu
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malamulo Oorumeela
    • Mwaha Woosuka Isiiri
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Okela
    Ovaha