MURUU WA NEERARU
Nvarexexe Saana Nuulumo na Muluku
1. (a) Moota xeeni anaIsarayeli a okathi wa khalai yoonaly’aya ororomeleya wa nuulumo na Muluku? (b) Nthowa xeeni eyo ery’aya yootthuneya wa hiyo?
“NTO nyuwo musuwelexe ni murim’anyu wothene n’ikuru sanyu sothene wira Apwiya Muluku anyu àmaliherya molumo othene yahimyalyaya, yorerihakani. Muhìreliwa sothene: khanivo nulumo nihimalelihiwe, nnákhala nimosa”. (Yoxuwa 23:14-16) Ela ti etthu Yoxuwa yaahimenrye awe akhulupale a Isarayeli nuumala wiitikitherya Elapo Yooleiheriwa. Aayo, anatiri a Yehova yaahooniherya okhala oororomeleya. Yoohimmwa eyo, ni sowiiraneya sotheene siri mBiibiliyani, soolempwa wira hiyo “niphwanyé ororomela”.—aRoma 15:4.
2. (a) Mmukhalelo xeeni Biibiliya ory’awe ‘owupuxeriwa ni Muluku’? (b) Muritti xeeni orina ahu mwaha wa osuwela wira Biibiliya uupuxeriwe ni Muluku?
2 Nnaamwi yaarumeeliwe alopwana oophiyeryaka 40 wira amulepe Biibiliya, Yehova mmensawe tokhanle Mwaneene Biibiliya owo. Niireke wi ela entaphulela wira Yehova aahihoolela khuta etthu yaalempwa mBiibiliyani? Aayo. Yehova aahipaka ela orumeelaka munepa awe wootteela, eyo piiyo, ikuruu sawe soowerya. Mwekeekhai murummwa Paulo ohimmye wira: “Solempwa sothene supuxeriwé ni Muluku. . . . Siso, mutthu a Muluku onolikanyihiwa murohoni mwawe, onolipiheriwa ovara miteko sothene sorera”. Elapo yotheene, atthu yaale anikupali wira Biibiliya uupuxeriwe ni Muluku, annivarihela muteko ni annikhala moovarihana ni ele Biibiliya oniixuttih’awe.—2 Timótheyo 3:16, 17; 1 aTesalonika 2:13.
Mwaakhaliherye Akina Omwiiwexexa ni Omuttittimiha Biibiliya
3. Etthu xeeni yooreera opaka wira naakhaliherye atthu yaale ahineemererya wira Biibiliya Nuulumo na Muluku?
3 Atthu akina yaawo anilavulana ahu khaneemererya ele enikupali ahu wira Biibiliya Nuulumo na Muluku. Nto ninrowa waakhaliherya sai atthu awo? Ikwaha sinceene, etthu yooreera opaka orii omuhula Biibiliya ni owooniherya ele enihimya awe. “Masu a Muluku ti makumi: awo t’òwerya ni t’òwithexa onvikana xowa onitha ninno-ninno. . . . Masu a Muluku annitokosa sowupuwela ni sotthuna sa mmurimani mwa mutthu”. (aHéberi 4:12) “Masu a Muluku” khahiyo ehantisi paahi ehirina yootaphulela aya okathi ahu ola; okhala wira masuu awo ti makumi! Khiivo enikhoottiherya waakhwanela woorowa vahoolo wa anatiri ari mBiibiliyani. Muhupi ori mBiibiliyani wookhalana owerya wuulupale wa orukunuxa murima wa mutthu, ovikana etthu eri yotheene eniwerya ahu ohimya.
4. Otthokiheriwa xeeni wa ikeekhai sa Biibiliya owiirinhe atthu akina orukunuxa moonelo aya voohimya sa Biibiliya, ni nthowa xeeni?
4 Vaavo atthu anceene vaniweha aya nsina na Muluku mBiibiliyani mwaya, eyo enniwiiriha ophavela omutokosa Biibiliya. Atthu akina aalakela omusoma Biibiliya nuumala wooniheriwa ele Biibiliya enihimya awe sa yoolakela ya okumi, nthowa naya Muluku vaneemererya awe otakhala, yootaphulela ya itthu siniiraneya okathi ahu ola, aahiiso yoolipelela ya okumi woohimala mparayiisu valaponi. Mu ilapo seiyo sowiira sa itiini siniwiiriha aya atthu ohaaxiwa ni minepa sootakhala, otthokiherya wa Biibiliya voohimya sa etthu eniiriha okhumelela ela ni moota woophwanya otaphuwa, onniwiiriha atthu ophavela osuwela. Nthowa xeeni miyaha iya sinaasivela aya atthu a murima wooloka? Mwaha woowi Biibiliya paahi tokhanle mathipelo a soohimmwa soororomeleya mmiyaha iyo sootthuneya.—Esalimo 119:130.
5. (a) Vaavo atthu vanihimya aya wira khanimukupali Biibiliya, waaniheryasa exeeni eniwiiriha wuupuwelaka siiso? (b) Ninrowa waakhaliherya sai atthu awo?
5 Masi, sai akhala wi atthu annileela wira khanimukupali Biibiliya? Niireke wira eyo yahaana omaliha ovaanela wahu? Nnaari, akhala wira atthu awo anniphavela osuwela sa mwaha owo. Ela pooti wiiraneya akhala wira atthu awo anuupuwela wi Biibiliya eliivuru ya eKristau Yoowootha. Soohimmwa sa eKristau Yoowootha okhuma khalai, voohimya sa owoka ni okhaliherya waya epoliitika, vamosaa ni oveka waya musurukhu moohihiyererya, pooti owiirihaka atthu okhootta onwiriyana Biibiliya. Sai ohaakohaka nthowa naya nniwiiriha ohimukupali Biibiliya? Waasuweliha wira Biibiliya onnuulumela mweettelo woohiloka wa eKristau Yoowootha, ni miyaha sinooniherya ovirikana okhanle eriyari ya eKristau Yoowootha ni eKristau yekeekhai, pooti owiiriha atthu awo ophavela osuwela ele enihimya Biibiliya.—Mikeya 3:11, 12; Matheyo 15:7-9; Yakobo 4:4.
6. (a) Etthu xeeni enookupalihani wira Biibiliya Nuulumo na Muluku? (b) Mathipelo xeeni makina aniwerya anyu ovarihela muteko wira mwaakhaliherye atthu akina wiiwexexa wira tthiri Biibiliya ta Muluku?
6 Wa atthu akina, waatthokiherya oratteene itthu sinooniherya wira Biibiliya uupuxeriwe ni Muluku, pooti waakhaliherya. Etthu xeeni eniwiirihani nyuwo okupali wira Biibiliya ta Yehova Muluku? Niireke wi mwaha woowi Biibiliya ene onnihimya wira uupuxeriwe ni Muluku? Aahiiso niireke wira mwaha woowi Biibiliya ookhalana iprofecia sinceene seiyo sinooniherya osuwela oratteene wa itthu sa muhoolo, iprofecia seiyo sinooniherya wira khisinikhuma wa apinaatamu? (2 Pedru 1:20, 21) Hataa nthowa noowi iliivuru sa Biibiliya sinnivarihana oratteene, nnaamwi silempwale ene ni alopwana 40, mu okathi woophiyeryaka iyaakha 1.600? Aahiiso mwaha wa ovarihana wawe ni siensia, moovirikana ni iliivuru sikina sa okathi ole? Aahiiso mwaha woowi anamalepa a Biibiliya khiyaavitha etthu? Aahiiso mwaha wa okhapeleliwa wawe, nnaamwi atthu akina yaalakenle wira ammalamalihe? Etthu eri yotheene enoona anyu okhala yoovara murima, nyuwo-tho pooti orumeela eyo wira mwaakhaliherye atthu akina.a
Yoosoma Ahu ya Biibiliya
7, 8. (a) Ohiya waakhaliherya atthu akina paahi omukupali Biibiliya, etthu xeeni enitthuneya ahu opaka? (b) Ohiya omusoma Biibiliya mmensihu, etthu xeeni ekina eri yootthuneya? (c) Nwenrye sai wiiwexexa soolakela sa Yehova?
7 Ohiya waakhaliherya atthu akina paahi wira amukupali Biibiliya, hiyo mmensihu nohaana okhalana okathi wa omusoma Biibiliya khuta nihiku. Niireke wira nyuwo munniira eyo? Eriyari ya iliivuru sotheene sipakiwe, Biibiliya eliivuru yootepa otthuneya. Hataa vari siiso, ela khentaphulela wira namusomaru Biibiliya mekhihu, khanintthuneya opaka etthu ekina. Biibiliya oninlopola wira nihiivalaanyeke ni axinna. Nihuupuweleke wira nnoowerya ophwanya waakhuliwa wa makoho otheene nimutokosaka Biibiliya mmensihu paahi. Omusoma Biibiliya vamosaa ni ohicompela mithukumano sa arumeyi a Muluku, ti sootthuneya akhala wira nimphavela okhala maKristau ookilaatheya.—Miruku 18:1; aHéberi 10:24, 25.
8 Mmwaha ola, Biibiliya onnihimya sa murumeyi muulupale a wEthiyopia yoowo aasoma eliivuru ya mprofeta Yesaya. Nlaikha nimosaa naahimuhoolela namalaleerya muKristau Filipe wira omukohe mulopwana ole: “Khino munníwa-mo sinsomanyu?” Moowiiyeveiha, mulopwana ole a wEthiyopia aahimwaakhula wira: “Kinwerya sai wiwa-mo, ahikhanle mutthu onkitaphulela?” Nto mulopwana owo aahinvekela Filipe wira omutthokiherye Yoolepa ele. Nto, Filipe khahiyo aari mulipa oomusoma Biibiliya oowiivalaanya, yoowo aavaha muupuwelo awe voohimya sa Soolempwa. Owo aanivara muteko moovarihana ni mulokiheryo wowooneya wa Muluku. Ti mulattu aya Filipe vaawenrye awe omukhaliherya mulopwana ole a wEthiyopia, wira ottottele mureerelo wiixuttiha weiwo Yehova waavaha awe orweela mwa mulokiheryo awe. (Miteko s’Arummwa 6:5, 6; 8:5, 26-35) Moolikanasa, olelo va khuuvo mutthu oniwerya wiiwexexa soolakela sa Yehova ohikhaliheriwe. Otheene ahu nintthuneya okhaliherya woophenta onivahiwa ni Yehova orweela mwa mulokiheryo awe wowooneya.
9. Eprograma xeeni ya omusoma Biibiliya eniwerya oniphwanyiha mureerelo otheene ahu?
9 Wira onikhaliherye omwiiwexexa Biibiliya, mulokiheryo wa Yehova onninivaha soohimmwa sooloka mmiyaha sa Biibiliya orumeelaka iliivuru soohiyana-hiyana. Nave-tho, nookhalana eprograma ya omusoma Biibiliya khuta nihiku moovarihana ni Exikola ya Orummwa wa Muluku, eniiriwa mmiloko sotheene sa Anamoona a Yehova elapo yotheene. Osoma Soolempwa Sootteela pooti omphwanyiha mutthu mireerelo suulupale. (Esalimo 1:1-3; 19:7, 8) Mwiimananihe vaalupale wira mmusomeke Biibiliya khuta nihiku. Hataa muhiiwexexaka oratteene miyaha sotheene, omusoma wanyu Biibiliya otheene onrowa okhala wa efaita yuulupale. Mwa ntakiheryo, akhala wira munisoma paahi ipaaxina xexee aahiiso thanuu khuta nihiku, nyuwo munoowerya ommaliha omusoma Biibiliya otheene vamwaakhani.
10. (a) Okathi xeeni muniwerya anyu omusoma Biibiliya? (b) Tanii anitthuneya oheliwa muhina mwa eprograma ya omusoma Biibiliya, ni nthowa xeeni vary’aya vootthuneya omusomaka khuta nihiku?
10 Okathi xeeni muniwerya anyu omusoma Biibiliya? Akhala wira munookhalana eprograma ya omusoma Biibiliya okathi wa iminutu 10 aahiiso 15 khuta nihiku, nyuwo munrowa ottottela mureerelo muulupalexa. Akhala wira khamuniwerya omusoma khuta nihiku, musuke okathi khuta esumana wira mmusomeke, nto nvarexexe eprograma anyu eyo. Mwaari mulipa-oothela, nyuwo ni amwaarinyu pooti omusoma Biibiliya moowiiwanyeya, muranttelanaka. Mwakhalana anamwane anisuwela osoma, awo pooti okela eprograma eyo ya omusoma Biibiliya moowiiwanyeya ni mooranttelana. Omusoma Biibiliya ohaana okhala yoolema anyu, ntoko yoolya. Ntoko sinisuwela anyu, akhala wira mutthu khonilya saana, ekumi awe khenikhala yooloka. Moolikanasa, okumi ahu womunepani, vamosaa ni okumi ahu woohimala, onlipa ni olya saana moohihiyererya “khula nulumo ninkhuma mwano mwa Muluku”.—Matheyo 4:4.
Yoolakela Ahu
11. Tiivi yaatthuneya okhala yoolakela ahu vaavo vanimusoma ahu Biibiliya?
11 Tiivi yaatthuneya okhala yoolakela ahu vaavo vanimusoma ahu Biibiliya? Yoolukama ahu khahiyo paahi osoma ipaaxina sinceene. Yoophavela ahu yohaana okhala ophavela omusuwela Muluku oratteene, wira nto niwerye wunnuuherya omphenta wahu ni omukokhorela moweemerereya. (Yohani 5:39-42) Muupuwelo ahu ohaana okhala ntoko ole wa namalepa a Biibiliya yoowo aahimmye so: “Apwiya! Mukixuttihe iphiro sahu: mukòniherye miphito sanyu”.—Esalimo 25:4.
12. (a) Nthowa xeeni ophwanya “osuwela w’ekekhai” ory’aya wootthuneya, ni vaavo vanimusoma ahu Biibiliya, wiimananiha xeeni onitthuneya ahu opaka wira niphwanye osuwela iwo? (b) Iphiro xeeni xexee sa moota woomuthokorerya Biibiliya siniwerya oniphwanyiha mureerelo vaavo vanithokorerya ahu ele esommya ahu mBiibiliyani? (Nwehee ekaaxa eri epaaxina 30.) (c) Mulikanyiherye iphiro iya vaavo vanaakhula anyu makoho ari ettima ala. Nwehee soolepa siromoliwe, masi khuhilempwa masuu aya.
12 Vaavo vaniixuttihiwa ahu ni Yehova, yoophavela ahu yaahaana okhala ophwanya “osuwela w’ekekhai”. Naahiphwanye osuwela wekeekhai iwo, niireke wira nnoowerya ovarihela muteko saana Nuulumo na Muluku mookumini mwahu, aahiiso waatthokiherya oratteene atthu akina? (aKolosi 3:10; 2 Timótheyo 2:15) Wira niphwanye osuwela wekeekhai nohaana omusoma Biibiliya oratteene, ni akhala wira ele enisoma ahu ti yoovila, pooti otthuneya otthikela osoma wira niiwexexe saana mwaha owo. Nave-tho, hiyo ninrowa ottottela mureerelo akhala wira nnimuupuwelela ele esommye ahu, nuupuwelelaka saana mu iphiro soovirikana. Epaaxina 30, sookhala iphiro xexee sootthuneya seiyo sinooniherya moota wowuupuwelela saana. Mipantta sinceene sa Biibiliya munoowerya othokorerya moottotteleya mureerelo murumeelaka ephiro emosaa aahiiso iphiro iya soovirikana. Vaavo vanaakhula anyu makoho ari ipaaxina sinttharelana, nyuwo munrowa woona mathowa aya.
(1) Ikwaha sinceene, ettima ya Biibiliya enisoma anyu pooti woleelani etthu voohimya sa omutthu wa Yehova. Mwa ntakiheryo, Esalimo 139:13, 14, enniixuttiha wira Yehova onnimuthokorerya mwaana orupaliwe. “Ti nyuwo mùpale erutthu aka mmirimani mw’amama. Kinnoxukhuruni, mana mukùmpe votikiniha: kolaleya wira miteko sanyu sothene ti sovuwa. Nyuwo mosuwela orattene eroho aka”. Tthiri, itthu sipattunxe Yehova ti sootikiniha! Moota sipakiwe aya apinaatamu onooniherya ophenta wawe wuulupale.
Moovarihana ni ele enihimya Yohani 14:9, 10, vaavo vanisoma ahu moota Yesu saathokorerya awe atthu akina, tthiri hiyo ninnoona moota Yehova saarowa awe waathokoreryaka atthu awo. Nisuwelaka eyo, nnuupuwela wira Yehova aarowa opaka exeeni voohimya sa sowiiraneya siri mu Luka 5:12, 13 ni Luka 7:11-15?
(2) Nkahaya moone moota mwaha onithokorerya anyu onivarihana aya ni muruu wa Biibiliya, eyo piiyo, osuwanyeihiwa wa ehakhi ya olamulela wa Yehova ni otteelihiwa wa nsina nawe orweela mwa Omwene onihooleliwa ni Yesu Kristu, Mmiso yoowo waaleiheriwe.
Ezekiyeli ni Daniyeli, attittimihenrye sai muruu wa Biibiliya? (Ezekiyeli 38:21-23; Daniyeli 2:44; 4:17; 7:9-14)
Moota xeeni Biibiliya onooniherya awe oratteene wira Yesu orii Mmiso yoowo waaleiheriwe? (aGalasia 3:16)
Moota xeeni Wisupulula onitthokiherya awe waakhwanela wuulupale wa yoolakela ya Omwene? (Wisupulula 11:15; 12:7-10; 17:16-18; 19:11-16; 20:1-3; 21:1-5)
(3) Mwiikoheke moota woovarihela muteko ele enisoma anyu. Mwa ntakiheryo, hiyo ninnisoma muliivuruni ya Okhuma mpakha Otumererya voohimya sa onamuttompe ni ohiiwelela wa anaIsarayeli. Hiyo ninniixutta wira mikhalelo iye ni sowiira saya saahikumiherya ihasara. Mwekeekhai, hiyo naahaana okuxiwa murima wira ninvuwihe Yehova nihittharaka ntakiheryo noohiloka na anaIsarayeli. “Itthu iya sothene sahakhumelela axitith’ihu a khalai wira sinikhalele nthonyeryo: sahilempwa wira sinlopole hiyo, okhala wira omala wa mahiku wonattamela”.—1 aKorinto 10:11.
Yoohimmwa ya Kayini omwiiva Abeli, enniixuttiha exeeni? (Maphattuwelo 4:3-12; aHéberi 11:4; 1 Yohani 3:10-15; 4:20, 21)
Niireke wira miruku sa Biibiliya wa maKristau anlipelela orowa wirimu, sinnivariheleya-tho muteko wa ale anlipelela okumi woohimala vathii-va? (Mothakoni 15:16; Yohani 10:16)
Hataa nryeene saana mmulokoni mwa eKristau, nthowa xeeni nnitthuneya ahu othokorerya oratteene moota woovarihela muteko saana miruku sa Biibiliya seiyo sinisuwela ahu? (2 aKorinto 13:5; 1 aTesalonika 4:1)
(4) Muupuwelele moota woorumeela ele enisoma anyu wira mwaakhaliherye atthu akina. Atthu otheene annithanana ni mixankiho sa ekumi, tivonto, hiyo pooti osoma n’awo itthu seiye Yesu saapanke awe wira niwooniherye ele enrowa awe opaka moomalela orumeelaka ikuruu sa Omwene: “Mittitthi sulupale s’atthu sahirowa wa yowo, simuroihelaka atthu òrakala n’alipa-òhona n’alipa-òtuthunya n’alipa-òhilavula n’aretta akina anjene. . . . Yesu: yowo anavoniha”.—Matheyo 15:30.
Tanii aniwerya okhaliheriwa ni yoohimmwa ya ohihimuxiwa wa mwaana mwaamuthiyana a Jairo? (Luka 8:41, 42, 49-56)
13. Sookhumelela xeeni siniwehererya ahu navikaniha otthara eprograma ahu ya omusoma ni omwiixutta Biibiliya ni mulokiheryo wa Yehova?
13 Moota vary’aya voottotteleya mureerelo omusoma Biibiliya vaavo vanithokorerya ahu iponto xexee sihimmwale vasuluu! Ohimya ekeekhai, omusoma Biibiliya khahiyo etthu yookhweya. Masi omusoma Biibiliya onoowerya onikhaliherya okumi ahu wotheene, okhala wira opaka eyo onrowa onlipiha momunepani. Omusoma Biibiliya khuta nihiku, onrowa onaattameliha vanceene Tiithi ihu oophenta, Yehova, ni maKristau akhw’ihu. Ela enrowa onikhaliherya otthara miruku soowi nvarexexe “molumo èkumi”.—aFilipi 2:16.
[Enoota]
a Moophavela osuwela nthowa naya Biibiliya oniphwanelela awe othokoreriwa, nwehee ebroxura Um Livro para Todas as Pessoas, yoolaleiwa ni Anamoona a Yehova.
Makoho Oowuuluula
• Nthowa xeeni Biibiliya olempwale awe ni okhapeleliwa mpakha olelo va?
• Ninwerya sai waakhaliherya akina omwiiwexexa ni omuttittimiha Biibiliya?
• Nthowa xeeni omusoma Biibiliya khuta nihiku vary’aya voottotteleya mureerelo? Itthu xeeni xexee siniwerya onikhaliherya othokorerya moottotteleya mureerelo ele enisoma ahu?
[Ekaaxa/Elatarato eri epaaxina 30]
VAAVO VANISOMA ANYU MPANTTA MMOSAA WA BIIBILIYA, MUTHOKORERYE ITTHU IYA:
Ele enisoma anyu eniwiixuttihani exeeni sa omutthu wa Yehova
Moota ele enisoma anyu enivarihana aya ni muruu wa Biibiliya
Moota xeeni ele enisoma anyu enihapuwela aya okumi anyu
Munrowa orumeela sai ele enisoma anyu wira mwaakhaliherye atthu akina