Ireferensia sa Okumi ni Orummwa Ahu Ekaderno Enirumeeliwa Omuthukumanoni ya Maio
7-13 YA MAIO
MIHAKHU SINIKHUMA MBIIBILIYANI | MARKO 7-8
“Mukuxe Mwiri Anyu wa Nihaaxeryo, Mukitthareke”
(Marko 8:34) Yesu ahìhana muttitthi w’atthu vamosá n’awixutti awe, khwahimerya wira: - Akhalá mutthu ontthuna okitthara, aikhotte mwanene, akapatte [“mwiri awe wa nihaaxeryo”, Tradução do Novo Mundo], akitthareke. Tthiri, ole ontthuna wopola ekumi awe, enomurimela;
nwtsty enoota yoosoma ya Mar 8:34
aikhotte: wala “ohiye idireitu sawe sotheene”. Eyo entaphulela wira mutthu owo oolakela wiikhootta moomalela, aahiiso, oohiya itthu sirina awe mwaha wa Muluku. Nuulumo na eGriki ninthoonyerya ‘wikhotta’ pooti otaphuleliwa so: “owo ohaana wiixiirela nnaari”. Eyo ennimwiiriha mutthu okhoottela soophavela sawe, soolukama sawe, wala mureerelo awe. (2 aKor 5:14, 15) Nuulumo nimosaru na eGriki, noorumeeliwa ni Marko vaavo onilavula awe sa okathi Pedru aamukhoottale awe Yesu.—Mar 14:30, 31, 72.
w92 1/8 17 etti. 14
Nyuwo Munitthimaka Sai Ephiro ya Okumi?
14 Yesu aahaaleela awiixutti awe ni atthu akina yanwiriyana wira: “Akhalá mutthu ontthuna okitthara, aikhotte mwanene (wala “owo ohaana wiixiirela ‘nnaari’”, Charles B. Williams), akapatte [“mwiri awe wa nihaaxeryo”, NM], akitthareke”. (Marko 8:34) Vaavo nneemererya ahu omutthara Yesu, nihaana omananiha opaka eyo moohihiyererya, maana wiikhootta paahi khoniphwanyiha mureerelo. Mutthu aahikhalane ephoole, aahiiso ohuupuwela saana, pooti ohonona itthu sotheene saapanke awe. Eyo etthu yowoopiha, maana pooti omwiiriha mutthu owo ohiphwanya okumi woohimala. Wira mutthu okhale muKristau onnivira okathi munceene, nto naahikhalane ephoole, moowaakuveya hiyo pooti opweteiwa waamini wahu!
(Marko 8:35-37) vano, ole onkupali orimeliha ekumi awe mwaha wa miyo ni wa Ehapari Yorera, owo onimòpola yeyo. 36 - Mutthu onttotta-ni okhala mwanene itthu sothene sa vathí, ekumi awe erowaka opweteya? 37 Walá ontthuna ovaha exeni wira àkakhanye n’ikumi awe?
w08 15/10 25-26 itti. 3-4
Exeeni Munrowa Anyu Ovaha Wira Mphwanye Okumi Woohimala?
3 Yesu aahipaka makoho manli: “Mutthu onttotta-ni okhala mwanene itthu sothene sa vathí, ekumi awe erowaka opweteya? Walá ontthuna ovaha exeni wira àkakhanye n’ikumi awe?” (Marko 8:36, 37) Waakhuliwa wa nikoho noopacerya, onooniherya wira mutthu khomphwanya etthu akhala wira onookhala mwaneene itthu sotheene sa vathi, masi orowaka opweteiwa okumi awe. Mihakhu sinnikhalana efaita paahi akhala wira mwaneene mihakhu iyo, mukumi wira orumeeleke. Vano nikoho na nenli na Yesu noowi: “[Mutthu] ontthuna ovaha exeni wira àkakhanye n’ikumi awe?”, woonasa wene naahiwuupuxerya atthu ale, ovaanyiha wa Satana okathi wa Yobi. Satana aahimyale so: “Atthu annivaha sothene sirinaya wira esuke ekumi aya”. (Yobi 2:4) Ale ahinimurumeela Yehova pooti wuupuwelaka wira masu awo tekeekhai, maana yanwerya opaka khula etthu, wala ohiya mweettelo wooloka, aphavelaka okhala akumi. Masi, maKristau ekeekhai arina moonelo mukina.
4 Hiyo noosuwela wira Yesu khaarwaale valaponi wira onivahe ekumi, muhakhu, wala okumi wa mahiku manceene. Masi aarwenle onivaha eparakha ya okhala mahiku otheene elapo esya. Nto hiyo ninnivaha efaita nlipelelo nno. (Yohani 3:16) Nto muKristau oniiwexexa sai nikoho noopacerya na Yesu noowi: “Mutthu onttotta-ni akhala mwaneene itthu sotheene sa vathi, masi orowaka opweteiwa nlipelelo nawe na okumi woohimala?” Khonttotta etthu! (1 Yohani 2:15-17) Wira naakhule nikoho na nenli na Yesu, niikoheke so: ‘Itthu xeeni kiniweryaka oleva nenna-va wira kihooceele waakhela elapo esya?’ Waakhula wahu nikoho nlo, moovarihana ni mweettelo wa okumi ahu, onimooniherya akhala wira nlipelelo nahu ti noolipa.—Mulikanyihe ni Yohani 12:25.
(Marko 8:38) Akhalá mutthu onùliwa muru mwaha wa miyo ni wa itthu sinixuttihaka, ùliwaka eríyari y’atthu ala òhiroromeleya ni òttheka, nave miyo kinimùleliwa muru yowo, vanrwaka movuwani mw’Atithi vamosá ni malaikha òwarya.
Yesu ti Ephiro 143 etti. 4
Ti Pani Ori Mwaana a Mutthu?
Tthiri, wira Yesu oweemererye atthareli awe, awo yaahaana olipa murima ni wiileva. Yesu aahimmye wira: “Akhalá mutthu onùliwa muru mwaha wa miyo ni wa itthu sinixuttihaka, ùliwaka eríyari y’atthu ala òhiroromeleya ni òttheka, nave miyo kinimùleliwa muru yowo, vanrwaka movuwani mw’Atithi vamosá ni malaikha òwarya”. (Marko 8:38) Mwekeekhai, vaavo Yesu onrowa awe orwa, “ononvaha khula mutthu sinimphwanela mwaha wa miteko sawe”.—Matheyo 16:27.
Otokosa Itthu sa Efaita Soomunepani
(Marko 7:5-8) Vano aFarisi awo n’awixuttihi a ikano yahimukoha Yesu wira: - Awixutti anyu ahinttharela-ní ikano sa makhulupal’ihu a khalai? Anlyelya-ni ehinyanwe? 6 Yesu ahiwakhula wira: - Anawothe! Profeta Yesaya òhimya ekekhai ya nyuwo, valempyawe wira: “Atthu ala ankittittimiha ni molumo pahi: nto mirima saya siri ottaiwene ni miyo. 7 Awo ankittittimiha siyo: ikano sinixuttihaya ti soruma s’atthu pahi”. 8 Nyuwo munnihiya otthara molumo a Muluku, munatthara ikano s’atthu.
Makoho Anikohiwa ni Ale Anisoma Irevista Sahu
Xeeni anamavaanyiha a Yesu yaaxankiheya aya ni mwaha wa onyawa?
Sookhala myaha sinceene anamavaanyiha a Yesu yaamoonana aya nthowa yena ni awiixutti awe. Ola waari mwaha mmosa. Nlamulo na Moise naanihimya itthu saarowa omwiiriha mutthu orava mwiikho, ntoko itthu soonanara sinkhuma mweerutthuni, makuttula, aahiiso ovara murutthu wala enama yookhwa. Nave-tho Nlamulo naanivaha malakiheryo a moota mutthu owo aarowa awe okhala ooloka. Mutthu owo aahaana ovaha mukuttho, orapa, aahiiso wiitathela maasi.—Onamukuttho, ikapitulu 11-15; Mothakoni, ekapitulu 19.
Awiixuttihi a etiini ya aYuda, yaawo-tho yaasuweliwa okhala marabbi, yaanincererya malamulo aya. Eliivuru emosa enihimya wira marabbi yaanivaha malamulo manceene voohimya sa itthu saarowa omwiiriha mutthu orava mwiikho, wala waaraviha mwiikho akina. Nave-tho yaahincererya malamulo voohimya sa itthu saarumeeliwa saarava mwiikho ni iye sahaarava mwiikho. Yaanihimya-tho itthu saatthuneya opaka wira mutthu otthikele okhala ooloka.
Awanani a Yesu yaahimukoha ariki: “Awixutti anyu ahinttharela-ni ikano sa makhulupal’ihu a khalai? Anlyelya-ni ehinyanwe?” (Marko 7:5) AFarisi ale khahiyo yaalavula voohimya sa oratta, eyo piiyo, onyawa mutthu ohinatthi olya. AFarisi ale yaahikumiherya nlamulo noowi, mutthu ohinatthi olya, aahaana oheleliwa maasi mmatatani. Eliivuru eromoliwe, ennihimya-tho wira marabbi “yaahithanla muthinto wa mihasa sene saarumeeliwa, maasi yaaphwanelela, mutthu aaphwanelela ohelela, ni mpantta wa matata waareerela orapihiwa ni maasi”.
Yesu oonela sai malamulo ala yaapakeleliwe ni apinaatamu? Yesu aahaaleela ahooleli ale a etiini ya aYuda oriki: “Anawothe! Profeta Yesaya òhimya ekekhai ya nyuwo, valempyawe wira: ‘Atthu ala ankittittimiha ni molumo pahi: nto mirima saya siri ottaiwene ni miyo [Yehova]. Awo ankittittimiha siyo: ikano sinixuttihaya ti soruma s’atthu pahi’. Nyuwo munnihiya otthara molumo a Muluku, munatthara ikano s’atthu”.—Marko 7:6-8.
(Marko 7:32-35) Vano ahiruheliwa mulopwana ahaiwa, ahalavula sana, khuvekeliwa wira amwixatherye matata. 33 Yesu ahimurowana okhwipi, ahimukwannya owaruni ni ntata, ahitapha mar’awe, khwottiha nlumi na mulopwan’owo. 34 Vano, ahiweha osulu, ahittha iphumu, khumwirela: - Effathá! (eyo p’iyo: “Otthukuwe”). 35 Nananoru, owaruni wawe wahitthukuwa, nlumi nawe nahitaphuwa; owo khupajerya olavula orattene.
w00 15/2 17-18 itti. 9-11
Niireke Nyuwo Mookhalana “Ankhili a Kristu”?
9 Aahikhala mulopwana mmosa ahaiwa ni ahaalavula saana. Woonasa wene, Yesu aahoona wira mulopwana ole aari ooxankiheya wala oowuuliwa muru. Nto Yesu aahipaka etthu yoohilimaleliwa. Aahimuroiha okhwipi, ottaiwene wa atthu akina. Moottharelana Yesu aahipaka itthu wira omooniherye mulopwana owo ele Yesu aarowa awe opaka. Owo “ahimukwannya owaruni ni ntata, ahitapha mar’awe, khwottiha nlumi na mulopwan’owo”. (Marko 7:33) Moottharelana, Yesu aahiweha osulu, aahiittha iphumu ni aahivekela. Itthu iyo saahimukhaliherya mulopwana ole osuwela wira ele ‘Yesu aarowa awe opaka waari owerya wa Muluku’. Nto Yesu aahimwiirela so: “Otthukuwe”. (Marko 7:34) Vano, owaruni wa mulopwana ole waahitthukuwa, ni aahipacerya olavula oratteene.
10 Tthiri, Yesu aanaathokorerya akina! Owo aanuupuwelela makhalelo a atthu ni aaniwoonela othunku. Eyo yaanimwiiriha opaka itthu uupuwelelaka makhalelo aya. Nto okhala wira hiyo na maKristau, nihaana okhalana ni wooniherya ankhili a Kristu. Biibiliya onnitumererya so: “Othene anyu mukhaleke òwìwanana ni òkhupanyerya; mphentaneke ntoko axinna; mukhaleke a ikharari ni òwìyeviha”. (1 Pedru 3:8) Eyo enniixuttiha wira nihaana othokoreryaka makhalelo a atthu naaphavelaka olavula aahiiso opaka etthu.
11 Mmulokoni nnoowerya othokorerya makhalelo a atthu akina vaavo nnaattittimiha ahu, ni owiirela itthu siniphavela ahu wira naawo nave aniirele. (Matheyo 7:12) Nto nihaana okhalana ephoole ni itthu sinlavula ahu ni moota sinlavula ahu. (aKolosi 4:6) Muhiliyaleke wira moolumo oohuupuweliwa saana pooti ‘wiitha ntoko mwaalo’. (Miruku 12:18, Biblya Exirima) Ankhi vatthokoni? Anamathelana aniphentana mwekeekhai, annithokorerya makhalelo a mukhwaaya. (aÉfeso 5:33) Awo annisyaka moolumo oowereya aahiiso oohiloka, ooveeha, ni oonyoholela. Moolumo awo pooti okumiherya mixankiho vatthokoni ni ohiiwanana. Nave anamwane annoona owereya. Nto anamuyari oophenta annithokorerya makhalelo a anaaya. Vakhala wira anamwane anireerela olakiwa, anamuyari annipaka eyo moophenta ni mwa nttittimiho, asyakaka waanyoonyiha moohikhalela. (aKolosi 3:21) Nto vaavo ninthokorerya ahu makhalelo a atthu akina, ninnooniherya wira nookhalana ankhili a Kristu.
14-20 YA MAIO
MIHAKHU SINIKHUMA MBIIBILIYANI | MARKO 9-10
“Yowoonihiwa Yeeyo Enilipiha Waamini”
(Marko 9:1) Yesu ahahimerya-tho wira: - Kinolèlani ekhweli wira: àkhala vava ahinrowa okhwa, ahonne toko omwene wa Muluku orwaka n’uwerya waya.
w05 15/1 12 itti. 9-10
Kristu, ti Mathipelo a Iprofesia sa mBiibiliyani
9 Nkahaya muupuwele ela: Woovira mwaakha mmosa nuumala Yesu wooniherya wira owo Mesiya. Nave Paasikha a 32 nuumala Kristu orwa oovira. Anamunceene yaahihiya omutthara Yesu, mwaha wa olupatthiwa, ophavela mihakhu, wala soophavela sa okumi. Akina yaahixankiheya mwaha woowi Yesu aahikhootta okhalihiwa mwene. Okathi eehereriwe awe ni ahooleli a itiini sa aYuda, Yesu aahikhootta opaka etthu yootikiniha ya wiirimu yaarowa omwiiriha wiivuwiha. (Matheyo 12:38, 39) Atthu akina yaahitikinihiwa vaavo yamoonale aya Yesu okhoottaka opaka etthu eyo. Nto, Yesu aahipacerya waaleela awiixutti awe itthu saarowa omukhumelela oriki: “Kihana orowa oYerusalemu, n’uhaxiwa vanjene ni mahumu n’alupale ànamukuttho n’awixuttihi a ikano: kinimwiviwa”. Awiixutti awe khiyaiwexenxe moolumo awo.—Matheyo 16:21-23.
10 Muhina mwa myeeri 9 wala 10, wamphiya “okathi awe [Yesu] w’okhuma olumwenk’ula, [wira] arowé w’Atithi”. (Yohani 13:1) Oxankale ene vanceene mwaha wa awiixutti awe oororomeleya, owo aahaaleiherya awiixutti awe akina wira aamwaavaha etthu yeele aakhontte awe waavaha aYuda oohaamini, eyo piiyo, ethoonyeryo ya wiirimu. Yesu aahimmye so: “Kinolèlani ekhweli wira: àkhala vava ahinrowa okhwa, ehimonne toko Mwana a Mutthu arwaka n’umwene awe”. (Matheyo 16:28) Eyo, khentaphulela wira Yesu aaleela awiixutti awe wira yaamukhala akumi mpakha okumiheriwa Omwene wa Mesiya mwaakha wa 1914. Masi, Yesu uupuwela owooniherya awiixutti awe araru ethoonyeryo ya ovuwa wa Omwene awe. Yowoonihiwa eyo eniitthaniwa othatuwa.
(Marko 9:2-6) Vavinryaya mahiku mathanu na mosa, Yesu ahimukuxa Pedru ni Yakobo ni Yohani, khwarowana vamwako worekama. Vavo yari yaworu. Yesu ahithatuwa oholo waya. 3 Sowara sawe sahikhala sowaryexa ni sottelexa: mulaponi khavo mulipa-òkattha onwerya otteliha siso ikuwo sinkatthawe. 4 Vano, ahakhumelela Eliya ni Moise, elavulaka ni Yesu. 5 Pedru ahimuhimerya Yesu wira: - Pwiya, varerenle hiyo okhalaka vava. Nnoteka vava ihema ttharu: emosá yawinyu, ekina ya Moise, ekina-tho y’Eliya. 6 Awixutti awo yanova vanjene: tivó Pedru khòna y’ohimya.
w05 15/1 12 etti. 11
Kristu, ti Mathipelo a Iprofesia sa mBiibiliyani
11 Nuuvira mahiku 6, Yesu aahimukuxa Pedru, Yakobo ni Yohani, khwaarowana vamwaako woorekama, waattamela mwaako Hermoni. Weiwo, Yesu “ahithatuwa oholo waya. Owitho wawe wanatutha ntoko nsuwa, ikuwo sawe sahittela, sinàrya”. Nuumala-vo yaahikhumelela ale yaalikana ni maprofeta Moise ni Eliya elavulaka ni Yesu. Woonasa wene, yowoonihiwa ele yaakhumelenle ohiyu, nto awiixutti ale yaahiweha saana. Tthiri yowoonihiwa ele yaakhala ntoko etthu yekeekhai! Ti maana aya Pedru aivaherenrye awe oteka iheema tthaaru: emosa ya Yesu, ekina ya Moise, ni ekina ya Eliya. Pedru olavulaka nlelo, neeku noowaarya nahaakhuneela ni naahiiwanyeya nsu naakhuma wiirimu nihimyaka wira: “Ola ti Mwan’aka onimphentexaka: yola t’osiveliwa waka. Mmwiweleleke yola!”—Matheyo 17:1-6.
(Marko 9:7) Okathi uwo nahikhumelela neku, nakhunela. Munekunimmo, nahìwanyeya nsu nahimya wira: Ola Mwan’aka onimphentexaka: mmwiweleleke yola!
nwtsty enoota yoosoma ya Mar 9:7
nsu: Ela ekwaha ya nenli wa ikwaha tthaaru Evangelyo enihimya aya wira Yehova aahilavula ni apinaatamu.—Nvehe enoota yoosoma ya Mar 1:11.
Otokosa Itthu sa Efaita Soomunepani
(Marko 10:6-9) Nto wopajeryani, Muluku àpattuxaka atthu, “àmpakalé mulopwana ni muthiyana. 7 Tivó, mulopwana onimwahiya atithi awe n’ame awe, wira aphitàne ni mwar’awe: 8 òwanli aya enakhala mutthu mmosá pahi”. Siso awo khahiyó-tho atthu anli: ari mutthu mmosá pahi. 9 Tivó, yeyo Muluku ephitanyalyawe, mutthu ahimwalanyihé-tho.
w08 15/2 30 etti. 8
Iponto Suulupale sa Eliivuru ya Marko
10:6-9. Muluku oniphavela wira anamathelana ehimwalaneke. Nto, ohiya waakuvela omwalana, anamathelana ahaana wiimananiha weettela miruku sa Biibiliya wira aphuke mixankiho sa mukasamentoni.—Math. 19:4-6.
(Marko 10:17, 18) Yesu atthikelaka ekhwah’awe, mulopwana mmosá ahimutthimakela, ahikokhora oholo wawe, khumukoha ìraka: - Mwixuttihi òrera murima, kìreke exeni wira kiphwanyé ekumi yohimala? 18 Yesu ahimwakhula wira: - Munkìrelela-ni òrera murima? Òrera murima ti Muluku pahi: khavo-tho mukina.
nwtsty inoota soosoma sa Mar 10:17, 18
Mwixuttihi òrera murima: Woonasa wene, mulopwana ole aahirumeela moolumo oowi “Mwixuttihi òrera murima” ophavelaka omuttottopela wala omuttittimiha Yesu, maana ahooleli a itiini yaaphavela ottittimihiwa moota owo. Yesu khaakhootta wiireliwa “Mwixuttihi ni Pwiya” mookhalela. (Yoh 13:13) Masi, owo aaphavela wira ovuwa wotheene ovahiweke Tiithi awe.
Òrera murima ti Muluku pahi: khavo-tho mukina: Yesu aanisuwela wira Yehova paahi tori Muluku ooreera murima; nave owo torina ehakhi yoohimya ele ekhanle yooloka ni yoohiloka. Vaavo Adamu ni Eva yahaamwiiwelenle aya Muluku, nto khulyaaka muhokorokho wa mwiri waasuweliha yooloka ni yoohiloka, awo yaahooniherya wiixinnuuha. Masi, Yesu aahivirikana naawo; mowiiyeviha aanikhupali wira Tiithi awe torina ehakhi ya ohimya etthu yooloka ni yoohiloka. Muluku oohimya ni ootthokiherya ele eri yooloka orumeelaka malamulo awe ari mBiibiliyani.—Mar 10:19.
MAKHALELO A MAKRISTAU
“Yeyo Muluku Ephitanyalyawe . . . ”
(Marko 10:4) Awo khwira: - Moise òmutthuniherya mulopwana omulepela mwar’awe epaphelo y’omwalana, n’umomola.
nwtsty enoota yoosoma ya Mar 10:4
epaphelo y’omwalana. Nwehe enoota yoosoma ya Mat 19:7.
(Marko 10:11) Yesu ahahimerya wira: - Mulopwana onimwalana ni mwar’awe, anamuthela mukina, onnimuraruwela mwar’awe ole òpajerya.
nwtsty enoota yoosoma ya Mar 10:11
onimwalana ni mwar’awe: Wala “onimwiirela mwaarawe wira oroweke”. Masu a Yesu alempwale ni Marko anniiwanyeiha oratteene masu ari eliivuru ya Mat 19:9, yaawo ani: “ohikhanle mwaha w’oraruwa”. (Nwehe enoota yoosoma ya Mat 5:32.) Nto olepaka moonelo wa Yesu, Marko ohooniherya wira Yesu kheemererya wira atthu athelanne amwalaneke vahikhanle wira mmosa a anamathelana orooraruwa (eGriki, por·neiʹa).
21-27 YA MAIO
MIHAKHU SINIKHUMA MBIIBILIYANI | MARKO 11-12
“Owo Òvaha Vowavikana Atthu Othene”
(Marko 12:41, 42) Yesu ahikilathi oholo wa nipuro naheliwa musurukhu wovahiwa empa ya Muluku, anaweha atthu erihelaka-mo musurukhu aya. Athajiri anjene yahela-mo musurukhu munjene. 42 Vano ahirwa muthiyana namukhweli òthoiwa, khuhela inota pili.
nwtsty inoota soosoma sa Mar 12:41, 42
nipuro naheliwa musurukhu: wala ikaaxa sa muhakhu. Iliivuru sa khalai sa AYuda sinihimya wira ikaaxa saaheliwa musurukhu, saakhala ntoko malope wala manyaka, ni saanikhalana ephaka yaamukhaani vasulu. Atthu yaanihela mme soovaha soovirikana. Nuulumo na eGriki nirumeeliwe eveersu ela, ninniphwanyaneya-tho yoolepa ya Yoh 8:20, nenno nintaphulela “nipuro na muhakhu”. Waaniheryasa, nuulumo nno ninhimya opuro yoole wiireliwa Nivate na Athiyana. (Nwehe elivrinyu Malakiheryo Anikhaliherya Osoma Nuulumo na Muluku, mpantta 15.) Moovarihana ni iliivuru sa marabino, saahikhala ikaaxa 13 sa muhakhu seiyo saarukurerya etemplo. Akina, anaamini wira mutemplo waahikhala opuro waaheliwa musurukhu waakumihiwa ikaaxa sa muhakhu.
inota pili: wala, “ilepita piili, eyo piiyo, ekwadrante emosa”. Nuulumo na eGriki, le·ptonʹ (elepita), nintaphulela etthu yaamukhaani. Ilepita 128 saalikanela musurukhu wa edenaario emosa. Elepita waari musurukhu wa maluku wa ekoobre wala ebronze wootepexa oyeva waarumeeliwa wIsarayeli. Nuulumo na eGriki noowi ko·dranʹtes (nttaava na eLatim quadrans), ninhimya musurukhu wa maluku wa ekoobre wala ebronze wa oRoma. Ikwadrante 64 saalikanela edenaario emosa. Eveersu ela, Marko aahirumeela musurukhu wa oRoma wira otthokiherye musurukhu waarumeeliwa ni aYuda.—Nwehe elivrinyu Malakiheryo Anikhaliherya Osoma Nuulumo na Muluku, mpantta 18-B.
(Marko 12:43) Yesu ahiwihana awixutti awe, khwahimerya wira: - Kinolèlani ekhweli wira: namukhweli ula òthoiwa òvaha vowavikana atthu othene ahenle-mo.
w97 15/10 16-17 itti. 16-17
Yehova Onnivaha Efaita Muteko Oninvarela Ahu ni Murima Wotheene
16 Yaahivira mahiku vakhaani. Nto nihiku na 11 a Nisani, Yesu aahiviriha okathi munceene mutemplo, weiwo okhulupale awe waavaanyihiwe aya ni aakhunle awe makoho manceene ooxankiha voohimya sa oliva mpoosito, ohihimuwa, ni myaha sikina. Owo aahaapwapwela awiixuttihi a ikano yaawo ‘yalya mihakhu s’athiyana anamukhweli’. (Marko 12:40) Nuumala-vo, Yesu aahikilaathi Nivate na Athiyana. Moovarihana ni yoolema ya aYuda, opuro owo saahikhala ikaaxa sa muhakhu 13. Okilanthe ene vaavale, aanaaweha atthu ahelaka soovaha saya. Nave, yaahirwa athaaciri anceene, akina a yaawo yaixoona okhala a xariya, akina yaaphavela wooniherya itthu saarina aya. (Mulikanyihe ni Matheyo 6:2.) Yesu aahinwehexexa muthiyana mmosa. Woonasa wene, atthu akina yahaarina ephoole, khiyaawerya onweha muthiyana ole wala yoovaha awe. Masi Yesu, yoowo aawerya oweha mirima sa akina, aahisuwela wira muthiyana ole aari “namukhweli òthoiwa”. Nave-tho aahisuwela musurukhu aavanhe awe: “inota pili”.—Marko 12:41, 42.
17 Yesu aahiwiihana awiixutti awe, maana aaphavela wira yoone ele aarowa awe wiixuttiha. Yesu aahaahimeerya wira: Owo “òvaha vowavikana atthu othene”. Moota xeeni? Owo aavanhe “sothene sarinawe”, eyo piiyo, enoota yookiserya ya musurukhu aarina awe. Vaavo aapanke awe eyo, naamukhweli ole aahooniherya omuroromela Yehova. Musurukhu aavanhe awe, waarina efaita vakhaani. Masi yena oorumeeliwa ntoko ntakiheryo na mutthu onvanhe etthu Muluku. Vamaithoni va Yehova, yoovaha awe yaahikhalana efaita yuulupale!—Marko 12:43, 44; Yakobo 1:27.
(Marko 12:44) Tthiri, akin’awo othene avanhé musurukhu waxuwela: namukhweli ula, mothoiwani mwawe, òleva sothene sarinawe, ekumi awe yothene.
w97 15/10 17 etti. 17
Yehova Onnivaha Efaita Muteko Oninvarela Ahu ni Murima Wotheene
17 Yesu aahiwiihana awiixutti awe, maana aaphavela wira yoone ele aarowa awe wiixuttiha. Yesu aahaahimeerya wira: Owo “òvaha vowavikana atthu othene”. Moota xeeni? Owo aavanhe “sothene sarinawe”, eyo piiyo, enoota yookiserya ya musurukhu aarina awe. Vaavo aapanke awe eyo, naamukhweli ole aahooniherya omuroromela Yehova. Musurukhu aavanhe awe, waarina efaita vakhaani. Masi yena oorumeeliwa ntoko ntakiheryo na mutthu onvanhe etthu Muluku. Vamaithoni va Yehova, yoovaha awe yaahikhalana efaita yuulupale!—Marko 12:43, 44; Yakobo 1:27.
w87 1/12 30 etti. 1
Niireke Yoovaha Anyu Yookhalana Efaita?
Hiyo nnoowerya wiixutta itthu sinceene ni yowiiraneya ela. Etthu yuulupale eniixutta ahu tiila: Otheene ahu nnoowerya okhaliherya okokhorela wekeekhai, nirumeelaka musurukhu ahu. Etthu Muluku enivaha awe efaita, khahiyo onvaha etthu ehimphavela ahu, masi ovaha ele ya efaita erina ahu. Nto, niikoheke so: ‘Kiireke kininvaha Muluku itthu seiye kihimphavela aka? Wala kininvaha etthu ya efaita kirina aka?’
Achegue-se a Jeová 185 etti. 15
Biibiliya Ookhalana Miruku Soovareleya Muteko
15 Nihiku nne yaahirowa otemplo atthu anceene, masi naamukhweli ole paahi toniromoliwa mBiibiliyani. Nto, ntakiheryo nawe, ninniixuttiha wira Yehova ti Muluku ooxukhuru. Owo onneemya moohakalala soovaha sahu ni murima wotheene, hata sirina ene efaita yaamukhaani wala yuulupale, nalikanyiha ni soovaha sa atthu akina. Yehova oorumeela yowiiraneya ela wira oniixuttihe ekeekhai ela yoovara murima!
Otokosa Itthu sa Efaita Soomunepani
(Marko 11:17) Vano ahipajerya owixuttiha atthu, ìraka: - Khivalempwe wira: “Emp’aka yakhalele empa y’olompa atthu a maloko othene”? Nto nyuwo mokhaliha nikhuku n’anawiye.
nwtsty enoota yoosoma ya Mar 11:17
empa y’olompa atthu a maloko othene: Ivangelyo tthaaru sinniromola masu a Yes 56:7. Masi Marko paahi tolempe moolumo oowi: “atthu a maloko othene”. (Mat 21:13; Luk 19:46) Etemplo ya oYerusalemu, yaatekiwe wira aIsarayeli ni atthu yahaakhanle aIsarayeli, amulompeke ni onvekela Yehova. (1 Ma 8:41-43) Ti maana aya Yesu aapwapwenle awe aYuda yampaka nakoso otemplo, nto khiyakhaliha nikhuku n’anawiye. Nto sowiira sa aYuda ale, saanaakhoottiherya atthu a maloko otheene orowa onvekela Yehova empa ele yoolompa, ni omusuwela yena.
(Marko 11:27, 28) Vano, yahiphiya-tho oYerusalemu. Yesu ettakasaka mpani mwa Muluku, alupale ànamukuttho n’awixuttihi a ikano ni mahumu yahimwattamela, 28 khumukohasa yiraka: - Owerya xeni onìrananyu itthu iya? T’ani òvahaleni owerya iwo wo wira itthu iya?
Yesu ti Ephiro 244 etti. 7
Yesu Aahirumeela Mwiri wa Efiigu Wira Iixuttihe Waamini
Moohipisa, Yesu ni awiixutti awe aahiphiya oYerusalemu. Ntoko aalimalenle awe, Yesu aahirowa mutemplo onapacerya wiixuttiha. Woonasa wene, yuupuwelaka ele Yesu aawiirinhe awe atthu yaakakhanya musurukhu nihiku naavinre, makhulupale a anamukuttho ni makhulupale makina, yaahimukoha wira: “Owerya xeni onìrananyu itthu iya? T’ani òvahaleni owerya iwo wo wira itthu iya?”—Marko 11:28.
28 YA MAIO–3 YA JUNYO
MIHAKHU SINIKHUMA MBIIBILIYANI | MARKO 13-14
“Musyake Owoova Atthu”
(Marko 14:29) Pedru ahimuhimerya wira: - Othene yahapuwá, nto miyo, nnari!
(Marko 14:31) Pedru ahìlipiherya, ahimyaka wira: - Nnari! Nkinorunani, mpakha okhwa ni nyuwo! Nave akina othene yanihimya etthu emosaru yeyo.
(Marko 14:50) Okathi ule, awixutti awe othene yahimuhiya, khutthyawasa.
(Marko 14:47) Vano mmosá àtthu yari ni Yesu, ahitholola ekatan’awe, ahimphwatela murumeyi a mulupale ànamukuttho, khuthikila niyaru.
(Marko 14:54) Pedru animuttharelela Yesu, ettaka ottaiwene, mpakha vaté vawe mulupale ànamukuttho, khukilathi vamosá n’arumeyi, khíyora.
(Marko 14:66-72) Okathi Pedru waryawe vaté, muniyateni, ahiphiya muthiyana mmosá, ari murumeyi a mulupale ànamukuttho. 67 Owo, amonakaru Pedru òraka, ahinwehexexa, khumuhimerya wira: - Nyuwo-tho mwari ni Yesu muNazarethi! 68 Vano Pedru ahiruna ìraka: - Nkinìwa, nnákhala nkinsuwela enihimyanyu. Numalá, ahivenya vale, khurowa mpithela. Okathi uwo muthupi wahìpa. 69 Muthiyana yowo ahimona-tho Pedru, khupajerya wahimerya atthu yari vavale, wira: - Ola mmosá a yale. 70 Pedru ahiruna ekwaha yanenli. Ovinrene okathi vakhani, atthu ale yari vavale yahimwirela Pedru: - Tthiri nyuwo mwá mmosá a yawo: tthiri vekekhai mwá muGalileya. 71 Vano Pedru ahipajerya wilaphela sotakhala n’ulipela, ahimyaka wira: - Nkimusuwenle mulopwan’owo onimuhimyanyu. 72 Okathi yowo, muthupi wahìpa vanenli. Vavo Pedru ahupuwela molumo ahimeriwawe ni Yesu wira: “Muthupi ohinatthi wipa imara pilí, nyuwo munokiruna imara ttharú”. Vano ahitthyawela otá khíyanla.
Owo Aahiixutta Olevelela wa Pwiyawe
14 Omuttharaka Yesu masi ottaiwene, Pedru aahiphiya vamukhora va empa emosa yuulupale ya oYerusalemu. Ele yaari enupa ya Kaifa, thaaciri ni muulupale aanamukuttho. Okhala wene ipa iye saatekiwa sirukureryaka niyate ni saanikhalana mukhora waaweha ohoolo. Tivonto Pedru kheemereriwe okela. Masi Yohani yoowo aamusuwela muulupale aanamukuttho, nave yoowo aari mpaani okathi ole, aahirwa khuveka wira Pedru eemiheriwe ovira vamukhora. Woonasa wene Pedru khaakhanle opuro omosaru ni Yohani, ni kheerenrye okela mpaani wira akhale ni Pwiyawe. Owo aari vaniyateni opuro waakhala ipottha ni arumeyi akina yooraka mooro mwaha wooriirya ohiyu ole; nto onaweha okathi anamoona oowootha yaakela ni okhuma opuro waaphukeliwa awe Yesu.—Mar. 14:54-57; Yoh. 18:15, 16, 18.
it-3211 etti. 5
Pedru
Okhaliheriwaka ni murummwa mukina, woonasa wene yoowo aamuhoolale mpakha owannya awe namukuttho, Pedru aahemereriwa ovolowa mpaani mwaaroihiwe Yesu. (Yoh 18:15, 16) Pedru, khaakhanle mekhawe nipuro nooriipa, masi aari ni atthu akina ooraka mooro. Nto, waarya wa mooro waahaakhweiherya atthu akina omusuwela Pedru wira aari murummwa a Yesu, nave elavulelo awe yaahiwiiriha atthu akina otepa omusuwela okhala mugalileya. Okathi eehereriwe awe, Pedru aahimuruna Yesu ikwaha tthaaru ohimyaka wira khaamusuwela, owo aahilapha wira khaamusuwela Yesu. Muttetthe mmosa wa epooma ele, waahiipa muthupi ekwaha ya nenli, nto Yesu ‘ahirukunuwa, onwehaka Pedru’. Pedru aahikhuma oriipiwe ene murima, ni aahinla vanceene. (Mat 26:69-75; Mar 14:66-72; Luk 22:54-62; Yoh 18:17, 18; nwehe GALO, CANTO DO; JURAMENTO.) Nto, naahaakhuliwa nivekelo na Yesu voohimya sa Pedru, ni waamini wa Pedru khiwaahononeyale. —Luk 22:31, 32.
Otokosa Itthu sa Efaita Soomunepani
(Marko 14:51, 52) Mwammiravo mmosá, awanre mukhumi pahi, animutthara Yesu, khuvariwa. 52 Owo ahihiya mukhumi awe, khutthyawa pwitipwiti.
w08 15/2 30 etti. 6
Iponto Suulupale sa Eliivuru ya Marko
14:51, 52—Waaniheryasa mmiravo xeeni aatthyanwe ahiwanre etthu? Marko paahi tonilavula mwaha ola, nto ti vookhalela wira owo aihimya mmansawe.
(Marko 14:60-62) Okathi uwo mulupale ànamukuttho ahemela eriyari y’atthu othene, khumukoha Yesu, ìraka: - Nyuwo khamunakhula etthu? Atthu ala anohimyanani exeni? 61 Nto Yesu khakhunle etthu, aromàla. Mulupale ànamukuttho ahimukoha-tho ìraka: - Ti nyuwo Kristu Mòpoli, Mwana a Muluku òttottopeliwa? 62 Yesu ahakhula wira: - Ayo, ti yomi! Vano nyuwo munomona Mwana a Mutthu akilanthene mono wolopwana w’Ole òweryexa ni arwaka mmekuni wirimu.
Yesu ti Ephiro 287 etti. 5
Yesu Aahiroihiwa wa Hana ni wa Kaifa
Kaifa aahisuwela wira aYuda khiyaasiveliwa omwiiwa mutthu ohimyaka wira Mwaana a Muluku. Wanipacerya, okathi Yesu aamuhimmye awe Muluku okhala Tiithi awe, aYuda yaaniphavela omwiiva, maana yaahimya wira “ahìlikanyiha ni Muluku”. (Yohani 5:17, 18; 10:31-39) Osuwelaka moonelo wa aYuda, moolavilavi Kaifa aahimulaphiha Yesu oriki: “Kinolipelihani ni nsina na Muluku mukumi, wira munlèle mwàri Kristu, Mwana a Muluku”. (Matheyo 26:63) Tthiri Yesu aanisuwela wira Mwaana a Muluku. (Yohani 3:18; 5:25; 11:4) Vaakhanle wira khaapanke eyo, owo aamukhootta okhala Mwaana a Muluku ni Kristu. Tivonto Yesu aahimmye awe wira: “Ayo, ti yomi! Vano nyuwo munomona Mwana a mutthu akilanthene mono wolopwana w’ole òweryexa ni arwaka mmekuni wirimu”.—Marko 14:62.