-
Yesu Aahiphukeliwa Osineedrio ni Aahiroihiwa wa PilatoYesu ti Ephiro, Ekeekhai ni Ekumi
-
-
MURU 127
Yesu Aahiphukeliwa Osineedrio ni Aahiroihiwa wa Pilato
MATHEYO 27:1-11 MARKO 15:1 LUKA 22:66–23:3 YOHANI 18:28-35
ESINEEDRIO YAAHITHUKUMANA VOOSIISU WIRA EMPHUKELE YESU
YUDA ISIKARYOTI AAHEERERYA WIIHOPHA
YESU AAHIROIHIWA WA PILATO WIRA ALAMULIWE
Vahalaka oxa, ohiyu yoole Pedru aamukhoottale awe Yesu ikwaha tthaaru; makhulupale a oSineedrio yaahimaliha omphukela waya woohixariya Yesu ni yaahirowa. Namathanu voosiisu, eSineedrio yaahithukumana-tho wira ewiirihe atthu woona wira yaahiphuka mwaha ole mwa xariya. Nto Yesu aahiruuhiwa yaari aya.
Makhulupale ale yaahitthikela onvekela Yesu wira: “Mwari Mòpoli munlèle”. Yesu aahiwaakhula wira: “Miyo kòlèlani, khamunkikupali; kòkohani, khamunakhula etthu”. Masi, moolipa murima, Yesu aahiwooniherya omutthu awe olavulaka masu yaahimmwale vahinatthi ari Daniyeli 7:13. Yesu aahimmye so: “Okhuma olelo, Mwana a mutthu onokilathi mono wolopwana wa Muluku òweryexa”.—Luka 22:67-69; Matheyo 26:63.
Awo yaahimukoha-tho wira: “Weso nyuwo mwá Mwana a Muluku?” Yesu aahiwaakhula wira: “Ti siso sinhimyanyu: miyo ka Mwana a Muluku!” Awo yaaniphavela omwiiva Yesu mwaha woohimya wira aari mwaana a Muluku. Awo yaahilavula ariki: “Nnaphavelela-ni-tho anamona?” (Luka 22:70, 71; Marko 14:64) Nto yaahimutthuka Yesu, khumurowana wa Guvernatoro a oRoma, Ponsio Pilato.
Yuda Isikaryoti aahinweha Yesu oroihiwaka wa Pilato. Vaavo Yuda oonale awe wira Yesu aarowa wiiviwa, aahithanana ni wiivaha nthowa. Masi ohiya ottharuwa ni ohokolowela wa Muluku, Yuda aahirowa waattikiherya ahooleli a itiini musurukhu 30 wa maluku wa paratha. Yuda aahaaleela ahooleli aanamukuttho wira: “Kottheka! Konveleliherya okhwa mutthu ohitthenke!” Vano awo yaahimwaakhula wira: “Hiyo khav’etthu ahu vo! Eyo ti yawawo!”—Matheyo 27:4.
Yuda aahirihela mutemplo musurukhu ole 30 wa maluku wa eparatha ni aahincererya itampi sawe vaavo eerenrye awe wiixiiva. Vaavo Yuda iihopha awe, eritta aatthukelenle awe mukhoi wira iihophe yaahinteya. Aahimorela vamwala khuphuleya.—Miteko 1:17, 18.
Nlelo waari voosiisu okathi Yesu aaroihiwe awe etthoko ya Ponsio Pilato. Masi aYuda yaamukunxe Yesu, yaahikhootta okela etthoko ya Pilato. Awo yaahisuwela wira okhala ni Amalapo yaamukhalana mwiikho. Eyo yanwiiriha ohilya Niira na Iphaawu Soohiheliwa Miropo naarowa opacerya 15 a Nisani, nenno niirela mpantta okathi wa Paasikha.
Vano Pilato aahikhuma aakoha wira: “Etthu xeni enimuhimyananyu mulopwan’ola?” Awo yaahimwaakhula wira: “Owo ahakhanle mulavilavi, khinoruhelani”. Okhala wira Pilato aanoona wira atthu ale yaanimukhanyererya, aahihimya wira: “Mukuxekeni nyuwo, mmulamuleke muttharaka ikano sanyu”. Vano aYuda ale yaahooniherya wira yaaphavela wira Yesu iiviwe, tivonto yaahimwaakhula wira: “Hiyo khanrina owerya w’omwiva mutthu”.—Yohani 18:29-31.
Tthiri vaakhanle wira yammwiiva Yesu okathi wa Paasikha, eyo yaamukumiherya manyaku-nyaku. Masi, akhala wira yanwiiriha aRoma woona wira Yesu ohaarukunuwela ni khumwiiva, eyo yanwiiriha atthu woona wira makhulupale a aYuda khiyaarina nthowa.
Ahooleli ale a itiini ya aYuda khiyaamulenle Pilato wira yaahimphukela Yesu mwaha wa onveeha Muluku. Tivonto, yaahoothererya etthu ekina, ariki: “Mulopwan’ola nimphwannyé [1] àhapuxaka atthu ahu, [2] àkhottiheryaka oliva mpósito wa mwené òRoma, [3] nave-tho ìsiraka Mòpoli ni mwené”.—Luka 23:2.
Okhala wira aari guvernatoro ooRoma, Pilato aanixankiheya vaavo vaahimmwa aya wira Yesu mwene. Tivonto, Pilato aahikela-tho empa awe ele ya omwene, omwiitthana Yesu khumukoha wira: “Nyuwo mwá mwené àYuda?” Mwa enamuna ekina, Pilato aamukonhe so: ‘Nyuwo moohonona nlamulo na olamulelo mwiihimyaka okhala mwene munvirikanyaka Seesari?’ Woonasa wene, ophavelaka osuwela etthu Pilato iiwale awe voohimya sa Yesu, aahimukoha wira: “Etthu ila murolakela okoha, walá murohimeriwa n’akina?”—Yohani 18:33, 34.
Okhalaka ntoko khaiwale etthu voohimya sa Yesu ni ophavelaka omusuwela Yesu, Pilato aahimukoha wira: “Nto miyo ki muYuda?” Nave aahincererya oriki: “Atthu a nloko nanyu n’alupale ànamukuttho t’òvaherenryeni wa miyo. Mwirale-ni?”—Yohani 18:35.
Yesu aahihimya wira aari mwene. Tivonto, waakhula wawe waahimutikiniha Pilato yoowo aari Guvernatoro.
-
-
Pilato ni Herodi Khiyamphwanyanne Mulattu YesuYesu ti Ephiro, Ekeekhai ni Ekumi
-
-
MURU 128
Pilato ni Herodi Khiyamphwanyanne Mulattu Yesu
MATHEYO 27:12-14, 18, 19 MARKO 15:2-5 LUKA 23:4-16 YOHANI 18:36-38
PILATO NI HERODI YAAHIMUKOHA YESU
Yesu khaakhoottale ohoolo wa Pilato wira aari mwene. Masi Omwene awe khiwaakanyerya omwene wa oRoma. Yesu aahimmye so: “Omwene aka khuhiyó wa vathí-va. Wàri wa vathí-vava, arumeyi aka yamukumiha ekhotto, wira kihiveleliwe w’aYuda. Vano Omwene aka khuhiyó wa vathí-va”. (Yohani 18:36) Tthiri Omwene wa Yesu khiwaari wa vathi-va.
Pilato aahivikaniha olavula mwaha ole, omukohaka Yesu wira: “Vano-nto, nyuwo mwá mwené tthirí?” Omooniheryaka Pilato wira aahimya ekeekhai, Yesu aahiira: “Ti nyuwo munihimya wira miyo ki mwené. Miyo kiyariwe, kirwenle mulaponi, wira kikhale namona èkekhai. Othene ale anettela ekekhai, annìwelela molumo aka”.—Yohani 18:37.
Yesu ootoko omuleela Tome wira: “Miyo k’ephiró. Miyo k’ekekhaí. Miyo k’ekumí”. Vano, Pilato aahisuwela wira yoolakela ya Yesu oruuhiwa valaponi waari ovaha onamoona ‘wèkekhai’, otepexa wene, ekeekhai voohimya sa Omwene awe. Yesu aahilakela ovikaniha okhala oororomeleya wa ekeekhai eyo, hata eyo yaarowa omwiiriha wiiviwa. Pilato aahimukoha Yesu wira: “Ekekhai, exeni?” Nto khaaweherenrye waakhuliwa ni Yesu, maana oona wira aahisuwela itthu sotheene wira omphukele Yesu.—Yohani 14:6; 18:38.
Vano Pilato aahitthikela waari muttitthi, yoowo waamulipelela ota. Woonasa wene Yesu aahikhala, okathi Pilato aaleela awe akhulupale a anamukuttho ni atthu akina wira: “Miyo nkinimphwanyana mulattu mulopwan’ola”. Ananariwe ene mwaha wa yoothanla ya Pilato, atthu ale yaahithipelela ohimya wira: “Owo onahapuxa atthu, axuttihaka oYudeya wothene, okhuma oGalileya mpakha nno!”—Luka 23:4, 5.
Pilato aahitikinihiwa okhala wira aYuda yaathipelela wira Yesu aahikhalana mulattu. Vaavo akhulupale a anamukuttho ni makhulupale makina yaakhuwela aya, Pilato aahimukoha Yesu wira: “Khamunìwa sothene sinohimyanayani atthu ala?” (Matheyo 27:13) Yesu khaamwaakhunle etthu. Omaala wa Yesu okathi ootheriwa awe, waahimutikiniha Pilato.
AYuda yaahimmye wira Yesu aapacenrye “oGalileya”. Mwaha wooleeliwa eyo, Pilato aahisuwela wira Yesu aari a oGalileya. Nto eyo yaahimwiiriha Pilato osyaka muritti wa omphukela Yesu. Herodi Antipa (mwaana a Herodi Muulupale) taalamulela oGalileya. Nto okathi ole, owo aari niira na Paasikha oYerusalemu. Tivonto, Pilato aahimuroiha Yesu wa Herodi. Owo aari Herodi Antipa yoole aamwiivale Yohani Mbatiza. Muhoolo mwaya, nuumala wiiwa wira Yesu aanipaka miiriirya, Herodi, uupuwela wira Yesu aari Yohani aahihimuxiwe mwa alipa-ookhwa.—Luka 9:7-9.
Vano Herodi aahihakalala maana aaniphavela omoona Yesu. Owo khahiyo wira aaphavela omukhaliherya Yesu, aahiiso osuwela akhala wira itthu ootheriwa awe saari sekeekhai. Masi, Herodi aaphavela “omona apakaka sotikiniha” aahiiso miiriirya. (Luka 23:8) Nto, Yesu khaapanke ele Herodi aaphavela awe. Tthiri okathi Herodi aamukoha awe, Yesu khaakhunle etthu. Onyoonyiwe ene, Herodi ni maguarda awe “ahimunyemula Yesu”, niire so, yaahinveeha. (Luka 23:11) Awo yaahimukhuneela ni ekuwo yooreera anamuramusa. Moottharelana, Herodi aahimuroiha Yesu wa Pilato. Musuweleke wira Herodi ni Pilato yaaninyokhana, masi okathi ole awo yaahikhala apatthani ooloka.
Okathi Yesu aapixiwe awe, Pilato aahaathukumanya akhulupale a anamukuttho, anamalamulela a aYuda ni atthu akina, khuhimya wira: “Vano, komukohexexa oholo wanyu: nkimphwanyanne mulopwan’ola mulattu w’omulamula mwaha wa itthu sinimuhimyananyu. Nnákhala Herodi khamphwanyanne etthu: tthiri òmuhokoloxerya wa miyo. Tivó owo khatthenke etthu yophwanela wiviwa. Nanso, kinoruma omaniwa, numalá kimutaphule”.—Luka 23:14-16.
Pilato aaphavela omutaphula Yesu, maana aanisuwela wira aYuda yaahinvahererya mwaha woomukhalela nrima. Nto vaavo Pilato eererya awe omoopola Yesu, yaahikhumelela etthu yaamutumererya opaka eyo. Okilanthe ene opuro aaphuka awe milattu, amwaarawe yaahimuruma mulopwana mmosa wira amuleele wira: “Muhikelé mulattu wa naxariy’owo! Olelo nkirere omuhawela kilohaka”.—Matheyo 27:19.
Niireke Pilato aahiwerya omutaphula Yesu yoowo ahaatthenke?
-
-
Pilato Aahihimya Wira: “Mmoneke Mutthu!”Yesu ti Ephiro, Ekeekhai ni Ekumi
-
-
MURU 129
Pilato Aahihimya Wira: “Mmoneke Mutthu!”
MATHEYO 27:15-17, 20-30 MARKO 15:6-19 LUKA 23:18-25 YOHANI 18:39–19:5
PILATO AAHEERERYA OMUTAPHULA YESU
AYUDA YAAVEKENLE OTAPHULIWA BARABA
YESU AAHIHASULIWA NI ONYOHOLIWA
Pilato aahaaleela atthu ale yaphavela omwiiva Yesu wira: “Nkimphwanyanne mulopwan’ola mulattu w’omulamula mwaha wa itthu sinimuhimyananyu. Nnákhala Herodi”. (Luka 23:14, 15) Ophavelaka omutaphula Yesu, Pilato aahirumeela enamuna ekina aaleelaka atthu ale wira: “Vano nyuwo, okathi wa Pásikha, molimalela otaphuleliwa òtthukeliwa mmosá. Munnitthuna wira kotaphuleleni Mwené àYuda?”—Yohani 18:39.
Pilato aanimusuwela mulopwana aatthukiwe iihaniwa Baraba, yoowo aasuweliwe okhala natarau, mutthu aamurukunuwenle guvernu ni nawiive. Tivonto Pilato aahaakoha wira: “Onimphavelanyu wira kotaphuleleni t’uvi? Barabá, walá Yesu, onìhaniwa Kristu?” Okhala wira atthu ale yanikhanyereriwa ni akhulupale a anamukuttho, awo yaahivekela wira otaphuliwe Baraba, ohiya Yesu. Pilato aahaakoha-tho oriki: “W’atthu ala anli onimphavelanyu wira kotaphuleleni t’uvi?” Muttitthi ole, waakhunle wira: “Muntaphulele Barabá!”—Matheyo 27:17, 21.
Onyoonyiwe ene, Pilato aahaakoha wira: “Vano, kimwirihe exeni Yesu, yowo onìhaniwa Kristu?” Atthu ale yaakhunle ariki: “Akhoméliwe” vamwirini va nihaaxeryo! (Matheyo 27:22) Moomoriha ikharari, atthu ale yaathanlale wiiviwa mulopwana aahaatthenke etthu. Tivonto Pilato aakonhe awe wira: “Otthenke-ni yola? Miyo nkimphwanyanne mulattu wophwanela okhwa. Tivó, kinoruma omaniwa; numalá kimutaphule”.—Luka 23:22.
Nnaamwi Pilato iimananiha ophavela omutaphula, muttitthi ole waanithipelela okhuwela oriki: “Akhoméliwe!” (Matheyo 27:23) Ahooleli a itiini yaahiwiiriha atthu ale ophavela wira eyiihiwe ephome yoohittheka! Ohiya ephome ya nakrime aahiiso ya nawiive. Masi yaaphavela ephome ya mulopwana aahaatthenke etthu, yoowo mahiku 5 yaavinre aakheliwe saana oYerusalemu ntoko Mwene. Vakhala wira awiixutti a Yesu yaahikhala opuro ole awo khiyaahimmye etthu ni khiyaapanke etthu.
Vano Pilato aahoona wira wiimananiha wawe omoopola Yesu, khiwaarowa okhumela saana. Tivonto, aahikuxa ekoopho ya maasi orapiha matata awe ohoolo wa muttitthi ole, ohimyaka wira: “Miyo nkin’etthu n’iphome ya mulopwan’ola! Mulattu ti wawinyu!” Hata Pilato aapanke eyo, atthu ale khiyaaturunke moonelo aya. Masi awo yaahihimya wira: “Ephome awe enimorele hiyo n’an’ihu!”—Matheyo 27:24, 25.
Ohiya opaka etthu ya xariya, guvernatoro ole aahiphavela waahakalaliha atthu ale. Tivonto, Pilato aahimutaphula Baraba. Nto aahiruma wira Yesu oruliwe ikuwo ni owaxuliwe.
Nuumala omaniwa vanceene, anakhotto ale yaahimuroiha Yesu empa ya guvernatoro. Nave egrupu ele ya anakhotto yaahimuhasula ni omuramusa vanceene Yesu. Awo yaahipaka ekhara ya miiwa khuhela mmuru mwawe. Nave-tho, anakhotto ale yaahinvareleliha ekopo moono woolopwana ni yaahinwariha ekuwo yooxerya yooniheryaka okhulupale. Nto yaahipacerya omutheya ariki: “Moxeleliwa, Mwené àYuda?” (Matheyo 27:28, 29) Ohiya-vo, awo yaanimusenela ni ommana Yesu owiitho. Nave yaahikuxa ekopo yanvarelelinha aya anammanela vamuru. Eyo yaaniiriha miiwa sa “ekhara” ele omuhoma vanceene.
Pilato aahitikinihiwa vanceene, vaavo anweha awe Yesu omaalale ene ni olipa murima hata aamaniwa, nto aaheererya-tho omuthaphula, oriki: “Va kinomukumiherya oholo wanyu, wira musuwelexe wi nkinimphwanyana mulattu”. Niireke Pilato uupuwela wira omukumiherya Yesu ota, ohasuliwene vanceene ni okhumaka ephome waanwiiriha atthu ale oturuka moonelo aya? Okathi Yesu eemexiwe awe ohoolo wa muttitthi ole, Pilato aahihimya wira: “Mmoneke mutthu!”—Yohani 19:4, 5.
Hata aamaniwe ni ovulalihiwa, omaala wa Yesu waahimwiiriha ottittimiheya. Pilato aahoona eyo, moolumo awe yaakhala ntoko wira aanimuttittimiha ni omoonela othunku Yesu.
-
-
Yesu Aahivahereriwa Wira IiviweYesu ti Ephiro, Ekeekhai ni Ekumi
-
-
MURU 130
Yesu Aahivahereriwa Wira Iiviwe
MATHEYO 27:31, 32 MARKO 15:20, 21 LUKA 23:24-31 YOHANI 19:6-17
PILATO AAHERERYA OMUTAPHULA YESU
YESU AAHIPHUKELIWA WIRA IIVIWE
Nnaamwi Yesu aahasuliwe ni oramusiwa vanceene, wiimananiha wa Pilato wira omutaphule, khiwaawiirinhe ahooleli a itiini ni atthu aya yaamulupattha Yesu, ohiya yoophavela aya. Awo yaaphavela paahi omwiiva Yesu. Tivonto, yaavikaniha aya okhuwela ariki: “Akhomeliwe! Akhomeliwe!” Vano, Pilato aahiwaakhula oriki: “Mmukuxeke yenyu, mwamukhomeleke! Miyo va nkinimphwanyana mulattu!”—Yohani 19:6.
AYuda ale khiyaawenrye omwiiriha Pilato okupali wira Yesu aahihonona nlamulo na guvernu onaphwanela wiiviwa. Masi ankhi mwaha wa etiini? Awo yaahitthikela omootherya wira onveeha Muluku, etthu yeeyo yaahimyale aya oSineedrio, ariki: “Hiyo nokhalana ikano sahu. Vano, natthará Ikano sahu seiyo, owo onniphwanela okhwa, mana ohìpaka Mwana a Muluku”. (Yohani 19:7) Etthu ela Yesu ootheriwa awe, Pilato khaasuwela.
Otthikelaka owannyawe Pilato, aahaavya enamuna ya omoopola mulopwana ole aavilenle ohaaxiwa vanceene. Nave mwaarawe Pilato aahiloha mwaha wa Yesu. (Matheyo 27:19) Enamuna xeeni ela esya aYuda yaamootherya aya Yesu, yoowo aatthukiwe mwaha woohimya wira “mwana a Muluku”? Pilato aanisuwela wira Yesu aari a oGalileya. (Luka 23:5-7) Tivonto Pilato aahimukoha Yesu wira: “Nyuwo munkhuma vai?” (Yohani 19:9) Woonasa wene, Pilato aamukoha Yesu akhala wira ootoko okhala, ni uupuwela wira aakhumme wa Muluku.
Pilato aahimwiiwa Yesu ohimyaka wira owo mwene a Omwene ohiniirela mpantta olumwenku. Okhala wira Yesu khaaphavela ohimya etthu ekina, owo aahimaala. Nto eyo yaahimwiiriha Pilato onanariwa, maana aari oowiixinnuwiha, nto aahimukoha wira: “Khamunkakhula etthu? Khamunsuwela wira miyo kirina owerya wo wotaphulani, ni kirina-tho owerya wo wokhomelani”.—Yohani 19:10.
Yesu aahimmye so: “Nyuwo khamwakhalana owerya w’okìriha etthu mwahavahiwe osulú. Tivó, ole okivaherenrye wa nyuwo t’otempe ottheka”. (Yohani 19:11) Woonasa wene, Yesu khaamuhimya mutthu mmosa. Masi Yesu aamuhimya Kaifa, makhulupale akhwaawe ni Yuda Isikaryoti yoowo aarina nthowa nuulupale onvikana Pilato.
Otikinihiwe ene mwaha wa mukhalelo ni moolumo a Yesu, ni oovaka wira Yesu aakhumme wiirimu, Pilato aaheererya-tho omoopola Yesu. Masi, aYuda yaahilavula etthu ekina wira amoopopihe Pilato. Awo yaahimya wira: “Mwamutaphula vale, khamuhiyó mpatthani a mwené òRoma. Mutthu ti mutthu onìkhaliha mwené oninvirikanya mwené òRoma”.—Yohani 19:12.
Guvernatoro ole aahimukumiherya-tho Yesu ota, nto okilaathale ene opuro aaphuka awe myaha, aahaaleela atthu ale wira: “Mwené any’ula va!” Masi nlelo aYuda ale yaanithipelela, ohimya wira: “Aiviwe! Aiviwe! Mmukhomele!” Vano Pilato aahaaxonttela oriki: “Kimukhomele mwené anyu?” Waahivira okathi munceene aYuda ahisiveliwaka ni olamulelo wa oRoma. Nnaamwi vaari siiso akhulupale a anamukuttho yaahihimya wira: “Khanrina mwené mukina, ahikhanle ole òRoma!”—Yohani 19:14, 15.
Okhala wira khaawerya ovirikanyiha ele aYuda yaaphavela aya, Pilato aahiruma wira Yesu akhomeliwe. Anakhotto ale yaahimurula Yesu ekuwo ele yooxeerya ni khunwariha ikuwo sawe. Anakhotto ale yaahimukhanyereriha Yesu okapatta mwiri awe wa nihaaxeryo.
Vano waari voosiisu wa Namathanu, 14 a Nisani. Yesu khaarumpe okhuma Namaxexe voosiisu ni aahihaaxiwa vanceene mwa inamuna soovirikana. Owo aaniimananiha wira okuxe mwiri ole wa nihaaxeryo, masi khaawerya. Tivonto, anakhotto yaahimukhanyererya mulopwana aavira opuro ole iihaniwa Simoni aakhala oKireeni wÁfrica, oteexa mwiri ole mpakha opuro aarowa awe okhomeliwa Yesu. Atthu anceene yaanimutthara, atthu akina yaanimana vapeeto mwaha wa oriipiwa murima ni yaaninla mwaha wa etthu ele yaakhumelenle.
Yesu aahaaleela athiyana yanla, wira: “Nyuwo athiyana òYerusalemu, muhikinlelé miyo: mwisinleleke mmansinyu, mwanleleke an’inyu. Mana animorwa mahiku vantthunaya ohimmwa wira: òreriwa athiyana ahiniyara, ale ehinayare n’ale ehinamwamwihe mwana. Okathi uwo, atthu animwirela myako: ‘Munipíttuwele!’ Animwirela-tho mattumuxa: ‘Munikhunele!’ Vanirá mwiri mukithi onìrihiwa sisa, nkhi miri sowuma sinrowa wirihiwa exeni?”—Luka 23:28-31.
Yesu aahimya nloko na aYuda. Awo yaalikana ni mwiri waahala wuuma, masi nlelo ori ene mukithi, maana Yesu aari ni yaawo ni aYuda anceene yaanimwaamini. Okathi yaarowa aya okumihiwa ntoko nloko noothanliwa, yaarowa ohala ntoko nloko noowuuma nlikanaka ni mwiri wowuuma. Tthiri, atthu anceene yaamwiikhupanyerya okathi anakhotto a oRoma yaarowa aya orumeeliwa ni Muluku wira apwetexe nloko nne!
-
-
Mwene Oohittheka Aahihaawa Vamwirini va NihaaxeryoYesu ti Ephiro, Ekeekhai ni Ekumi
-
-
MURU 131
Mwene Oohittheka Aahihaawa vamwirini va Nihaaxeryo
MATHEYO 27:33-44 MARKO 15:22-32 LUKA 23:32-43 YOHANI 19:17-24
YESU AAHIKHOMELIWA VAMWIRINI VA NIHAAXERYO
NIPAWE NAARI VASULU VA MURU WA YESU NAANIWIIRIHA ATTHU OMUNYOHOLA
YESU AAHILEIHERYA OKUMI MPARAYIISU VALAPONI
Yesu aahiroihiwa opuro wahaarakamenle epooma ele, weiwo Yesu ni anatarau anli yiiviwe aya. Opuro owo wiihaniwa Golgotha, aahiiso Muru Ohanle Makhuva-ru. Nave opuro ole, waanooneya mutthu ori ene “ottaiwene”.—Marko 15:40.
Yesu ni alopwana ale anli yaahiruliwa ikuwo. Awo yaahivahiwa eviinyu yoowaakanyeriwa miira ni wamwe. Woonasa wene, athiyana ooYerusalemu ti yaalokihenrye wira evukuleke owereya wa atthu yaakhomeliwa. Nave aRoma khiyaakhoottiherya atthu opaka eyo wira yaavaheke ale yaarowa wiiviwa. Okathi Yesu aavahiwe awe, owo aahikhootta owurya. Nthowa xeeni? Okhala wira aaphavela wiikasoopa okathi ole eehereriwa awe; ni ovikaniha ororomeleya mpakha okhwa.
Yesu aahihaamelihiwa mwiri aakhomeliwa awe. (Marko 15:25) Vaavo anakhotto yaamukhomenle aya matata ni inawu, ipereku saanithorola erutthu ni makhuva, nto eyo yaanimooniha owereya vanceene. Okathi mwiri ole weemexiwa aya, olemela wa erutthu ya Yesu yaanincererya owereya ni makhwatta awe. Hata oona owereya, Yesu khaapwapwenle anakhotto ale. Masi aavekenle wira: “Tithi, mwalevelele, okhala wira khansuwela sinìraya”.—Luka 23:34.
ARoma yaanilepa vanipaweni ekirime aapanke awe mutthu aakhomeliwa. Okathi ole, Pilato aahiruma olempwa nipawe masu ala: “Yesu muNazarethi, Mwené àYuda”. Masu awo yaahilempwa ni nttaava na eHeeberi, eLatim ni eGriki wira khula mutthu oweryeke osoma. Etthu Pilato aapanke awe, yooniherya ohiwoonela wawe vatthu aYuda ale yaamukhanyerenrye omwiiva Yesu. Anyoonyiwe ene makhulupale a anamukuttho, yaahimmye wira: “Muhilepé ‘Mwené àYuda’. Mulepe ele yahimmyawe wira: ‘Miyo ki Mwené àYuda’”. Masi okhala wira Pilato khaaphavela-tho okhanyereriwa ni atthu ale, aahiwaakhula wira: “Elempyaka, kolepa!”—Yohani 19:19-22.
Ananariwe ene, anamukuttho ale, yaahitthikela olavula itthu yaamootherya aya Yesu oSineedrio. Tthiri atthu yaavira opuro ole, yaanittikinya muru amuramusaka ni onveeha Yesu, ariki: “Khoo! Weyo, mulipa-òpwexakasa empa ya Muluku n’uteka-tho mahiku mararú pahi, wisopole mmansawo, okhuruwe” vamwirini va nihaaxeryo-vo. Nave, makhulupale a anamukuttho ni alipa-oolepa yaanihimya wira: “Kristu, Mwené a Isarayeli, akhuruwe nanano” vamwirini va nihaaxeryo “wira hiyo nòne, nàmini”. (Marko 15:29-32) Nave, anatarau ale anli, mmosa aakhomeliwe moono woolopwana mukina woothiyana, yaahipacerya onveeha nnaamwi Yesu ahaatthenke.
Nave anakhotto axexe a oRoma yaaninveeha Yesu. Woonasa wene, awo yaawurya eviinyu yoonyuunya. Nto amutheyaka Yesu, yaahikuxa eviinyu eyo anaphavela onvaha, masi khiyampixeerya. Ahimyaka moolumo yaalempwale nipawe naari vasulu va muru wa Yesu, aRoma yaahimuramusa ariki: “Wàri Mwené àYuda, wìsopole mmansawo!” (Luka 23:36, 37) Nkahaya muupuwele ela! Mulopwana yoowo oonihenrye okhala ephiro, ekeekhai ni ekumi, aaniveehiwa, oramusiwa ni ohaaxiwa mwa inamuna soovirikana. Nto, moolipa murima Yesu aahivilela ohaawa wotheene ohaaveehaka aYuda yaari opuro ole ni anakhotto yaamunyohola. Nave, anatarau anli, yaawo mmosa aari moono woolopwana mukina woothiyana yaaninveeha Yesu.
Nto anakhotto axexe, yaahikuxa soowara sa Yesu khukawanya ipantte xexe. Nuuma-vo, awo yaahaavererya eparakha wira amusuwele ole aarowa ohalana. Nlaya na Yesu naari noorika vanceene maana “narotthaviwa, okhuma osulú mpakha vathí, khinattotthiwe”. Vano anakhotto ale yaahivarihana wira: “Nihikheré nlaya nla: navererye eparakha, nimone onrowa okhala mwanene”. Nto yahiiraneya eprofesia yaahimya wira: “Àkawelana yaworu ikuwo saka: vano nlaya naka ahavererya eparakha”.—Yohani 19:23, 24; Esalimo 22:19.
Nuuvira okathi, nakrime mmosa aahoona wira tthiri Yesu aari mwene. Owo aahimpwapwela nakrime mukhwaawe oriki: “Nyuwo khamunimova Muluku, muhawaka mahawelo mamosaru? Vekekhai,, hiyo nophwanela ohawa sisa: nihakhela ehukhumu ya miteko sahu. Nto ola khatthenke etthu!” Mottharelana aahinvekela Yesu wira: “Yesu! Mukùpuwele miyo, mwaphiyá Momweneni mwanyu!”—Luka 23:40-42.
Yesu aahimwaakhula oriki: “Mweekeekhai, kinohimeryani olelo-va wira: munrowa okhala ni miyo”, ohiya Momweneni, masi “mParayiisu”. (Luka 23:43, Tradução do Novo Mundo) Nlipelelo nna, noovirikana ni nne Yesu aalenle awe arummwa awe. Maana awo yaarowa okilaathi veehiceni ni Yesu Moomweneni. (Matheyo 19:28; Luka 22:29, 30) Masi nakrime ole muYuda, woonasa wene ootoko wiiwa sa eParayiisu valaponi, yeeyo Yehova aavanhe awe Adamu ni Eva ni osuulu aya. Nto, natarau ole aamookhwa orine ene nlipelelo na okhala mParayiisu valaponi.
-
-
“Vekekhai, Mulopwan’ola Ari Mwana a Muluku”Yesu ti Ephiro, Ekeekhai ni Ekumi
-
-
MURU 132
“Vekekhai, Mulopwan’ola Ari Mwana a Muluku”
MATHEYO 27:45-56 MARKO 15:33-41 LUKA 23:44-49 YOHANI 19:25-30
YESU AAHIKHWA VAMWIRINI VA NIHAAXERYO
OKHWA WA YESU SAHIIRANEYA ITTHU SOOTIKINIHA
Vano waari “othana eríyari”. Nto yaahikhumelela ewiriphi “mpakha nxekuwa”, 15 oora ya makaaripi “mulaponi mothene”. (Marko 15:33) Ewiriphi ele khiyiiraneyale mwaha wa ekilipse. Ikilipse siiraneya okathi waapacerya aya wooneya mweeri musya, nto ekilipse ele yiiraneyale okathi wa Paasikha mweeri osaren’ye ene. Nave ewiriphi ele yaahiviriha okathi munceene ovikana ekilipse. Tivonto, vannooneya wira Muluku taakumihenrye ewiriphi ele!
Nkahaya muupuwele moota atthu ale yaamunyohola Yesu yoonenle aya. Okathi wa ewiriphi ele, athiyana axexe yaahaattamela mwiri aakhomeliwe awe Yesu. Athiyana ene taala: maama awe Yesu, Salome, Maria a oMadaala ni Maria maama awe murummwa Yakobo Mukhaani.
Murummwa Yohani aari ni maama awe Yesu “vakhiviru” va mwiri wa nihaaxeryo. Maria aahixanka vanceene vaavo anweha awe mwanawe ohaawaka. Vaakhala ntoko wira Maria aahommwale ni “xowa”. (Yohani 19:25; Luka 2:35) Nnaamwi oona owereya vanceene, Yesu aaniphavela omukhapelela maama awe. Nto, onwehaka Yohani, aahimuhimeerya maama awe wira: “Muthiyana, mwan’iny’uwo vo!” Moottharelana, onwehaka Maria, Yesu aahimuleela Yohani wira: “Amam’inyu awo vo!”—Yohani 19:26, 27.
Yesu aaphavela wira murummwa ole amphenta awe vanceene omukhapelele saana maama awe, yoowo aari naamukhweli. Yesu aahisuwela wira axinnawe akina, niire so, anamwane akina a Maria, nlelo khiyaamwaamini Yesu. Tivonto, Yesu aahipaka mareheryo wira maama awe okhapeleliweke werutthuni ni momunepani. Tthiri nna ntakiheryo noolokexa!
Vaavo ewiriphi ele yaamala aya, Yesu aahihimya wira: “Nokivola ntthona!” Nto eyo yaamaliherya eprofesia. (Yohani 19:28; Esalimo 22:16) Yesu oona wira Tiithi awe oomuhiya wira ororomeleya wawe weehereriwe mpakha wanikisa. Kristu aahikhuwela woonasa wene ni nttaava na Aramaiko ni elavulelo ya oGalileya, oriki: “Eloí, Eloí, lemá sabaktháni?” Moolumo ala anitaphulela wira: “Muluku aka, Muluku aka! Mukinyanyalenle-ni?” Atthu yaattamenle opuro ole khayiiwexenxe saana, tivo yaahimmye aya wira: “Mmwiweke: onimwihana Eliya!” Mutthu mmosa naananoru, aahinaaniha exiponxa ni eviinyu yoonyuunya khutthukwelela vamutathini, wira onvahe Yesu. Masi akina yaahihimya wira: “Nalitteke: nimone Eliya atthunaka orwa omukuruxa”.—Marko 15:34-36.
Nuumala-vo, Yesu aahikhuwela iiraka: “Sothene somaliheriwa!” (Yohani 19:30) Tthiri Yesu aahimaliherya sotheene aarummwale awe ni Tiithi awe. Wanikisa waya, Yesu aahimmye so: “Tithi! Mmatatani mwanyu kinovahereryani” munepa aka. (Luka 23:46) Yesu aanikupali wira Yehova ammuttikiherya ekumi awe, tivonto aamuroromenle awe. Omuroromelaka Muluku moomalela, Kristu aahuurama khukhwa.
Okathi ole, yaahikhumelela etetere yootakhala, yeeyo yaapwenxe mattumuxa. Yaari yuulupale mpakha opwexa mahiye yaari ota wa oYerusalemu ni okumiherya mirutthu ota. Atthu yaavira awehaka mirutthu iye, yaanikela “mmuttettheni mowarya” wira yahimye ele yoonale aya.—Matheyo 12:11; 27:51-53.
Okathi Yesu aakhwa awe, ekuwo yoorakama ni yoolemela yaavalaanya nipuro Noowaarya ni Nowaaryexa na empa ya Muluku, yaahikhereya eriyari okhuma osulu mpakha vathi. Etthu ele yootikiniha yiiraneyale, yooniherya wira Muluku aahinanariwa ni atthu ale yaamwiivale Mwanawe. Nave-tho, yooniherya wira vaaniweryaneya Yesu okela Nipuro Nowaaryexa wiirimu.—aHéberi 9:2, 3; 10:19, 20.
Tthiri atthu ale yaahoova vanceene. Mukhulupale aanakhotto, aahoolenle wiiviwa wa Yesu aahihimya wira: “Vekekhai, mulopwan’ola ari Mwana a Muluku!” (Marko 15:39) Woonasa wene, mukhulupale ole aahikhala okathi Yesu aaphukeliwa awe ni Pilato, okathi yaavaanyihana aya akhala wira Yesu aari Mwaana a Muluku. Vano aanikupali tthiri wira Yesu naxariya ni Mwaana a Muluku.
Atthu akina yaahitikinihiwa ni itthu iye saakhumelenle. Nto yaahirowa owannyeya “emanaka etthirima vowiniwa murima”, yooniheryaka oriipiwa waya murima ni wuuliwa muru. (Luka 23:48) Atthu akina yaaweha ari ene ottaiwene, yaari awiixutti athiyana yaawo woonasa wene, yaamutthanre Yesu ikwaha sikina. Nave awo, yaahiriipiwa murima vanceene mwaha wa itthu saakhumelenle.
-
-
Murutthu wa Yesu Waahilokiheriwa Wira OvithiweYesu ti Ephiro, Ekeekhai ni Ekumi
-
-
MURU 133
Murutthu wa Yesu Waahilokiheriwa Wira Ovithiwe
MATHEYO 27:57–28:2 MARKO 15:42–16:4 LUKA 23:50–24:3 YOHANI 19:31–20:1
MURUTTHU WA YESU WAAHIKUMIHIWA VAMWIRINI VA NIHAAXERYO
MURUTTHU WA YESU WAAHILOKIHERIWA WIRA OVITHIWE
ATHIYANA YAAPHWANNYE MAHIYE A YESU AHIKHANLE ETTHU
Wira vahalaka wiila makaaripi a Namathanu, nihiku 14 a Nisani. Naahanle opacerya nihiku na Saabadu 15 a Nisani. Yesu iira okhwiiye ene, masi anatarau ale anli yiira ahikhwiiye. Nlamulo naahimya wira murutthu “ohikhalé mmikhoini mpakha ohiyu”, masi waahaana ovithiwa “vahinatthi wila”.—Otumererya 21:22, 23.
Ohiya-vo, makaaripi wa Namathanu waasuweliwa okhala nihiku na Olokiherya, maana atthu yaahaana olokiherya yoolya aahiiso omaliha khula muteko wahaareerela ohiiwa mpakha Saabadu. Okela wa nsuwa nihiku nne, naahipacerya nihiku “nulupale” na Saabadu. (Yohani 19:31) Eyo yaaniiraneya okhala wira 15 a Nisani, naarowa opacerya Niira na Mahiku 7 a Iphaawu Soohiheliwa Miropo. Nto nihiku noopacerya na niira nlo, naathokoreriwa okhala Saabadu. (Onamukuttho 23:5, 6) Masi mukwaha ola, nihiku noopacerya na Niira nno, naapacenrye Saabadu.
Nto eyo yaahiwiiriha aYuda onvekela Pilato wira aakuvihe okhwa wa Yesu ni wa anatarau ale. Moota xeeni? Akhala wira makhuva a metto sa anatarau ale yampwexiwa, eyo yaamwaakhoottiherya ohittukhula metto saya wira amumule. Nto anakhotto yaahirowa opwexa makhuva a metto sa anatarau ale. Masi Yesu iira okhwiiye ene, tivonto aahaapwexiwa awe makhuva a metto sawe. Nto yaahiiraneya eprofesia ya Esalimo 34:21, eni: “Khinnintiwa nikhuva nawe, nnákhala nimosa”.
Aphavelaka okupali wira Yesu aahikhwa tthiri, nakhotto mmosa aahimuhoma Yesu waattamela vamurimani. Nto “nananoru yahikhuma-mo ephome ni màsi”. (Yohani 19:34) Eyo yaahimaliherya eprofesia ekina eni: “Atthu awo anorukunuxa maitho aya wira emone ole omuhommyaya”.—Zakariya 12:10.
Yosefe a epooma ya wArimathaya, “mulopwana mmosá thajiri”, yoowo aari naxariya ni mmosa a makhulupale a oSineedrio, aahikhala okathi Yesu aakhomeliwa awe. (Matheyo 27:57) Owo aahisuweliwa okhala “mulopwana òsuwanyeya a makhulupale ni yowo-tho awehererya Omwene wa Muluku”. Tthiri ntoko “mwixutti a Yesu: masi wiphini, okhala wira aniwova aYuda”, khaakhalihenrye eSineedrio okathi yamphukela aya Yesu. (Luka 23:50; Marko 15:43; Yohani 19:38) Moolipa murima, Yosefe aahinvekela Pilato murutthu wa Yesu. Nto Pilato aahimwiitthana guarda, wira awehe akhala wira Yesu aahikhwa tthiri. Nuumala-vo, Pilato aahimweemererya Yosefe.
Yosefe aahithuma ekuwo yootteela ya eliinyu ni aahikuruxa murutthu wa Yesu vamwirini va nihaaxeryo. Yosefe aahilokiherya murutthu wa Yesu wira avithe. Nave Nikodemo “yowo khalai aronwe ohiyu okumana ni Yesu”, aahikhaliherya olokiheriwa wa murutthu wa Yesu. (Yohani 19:39) Yosefe aahiruuha ikiilu 33 sa miira yaatakaahiwe ni alowe. Murutthu wa Yesu waahiphampwa ni eliinyu, ntoko aYuda yaalimalenle aya ovithana.
Waattamela epooma ele, Yosefe aahikhalana mahiye, aarumme awe othimpwa vamwala, nto Yesu aavithiwe mahiye yaawo. Nuumala-vo, mahiye ale yaahittiyeliwa ni nluku nuulupale. Eyo yaapakiwe mowaakuveya nihinatthi opacerya nihiku na Saabadu. Maria a oMadaala ni Maria maama awe Yakobo Mukhaani, waaniheryasa yaahikhaliherya olokiherya murutthu wa Yesu. Vano awo yaahitthimakela owaani ni “yahetetela makhura owunkhela”, wira yaitthele murutthu wa Yesu nuuvira Saabadu.—Luka 23:56.
Nto Saabadu, mukhulupale a anamukuttho ni aFarisi yaahirowa wa Pilato khuhimya wira: “Pwiya! Nihùpuwela wira mulavilavi ule, ari mukumi, ahihimya wira: ‘Yavirá mahiku mararú, kinohihimuwa mokhwani’. Tivó, murumé wira mahiye ale yalipeleliweke mpakha nihiku na neraru: awixutti awe ehirowé okuxa murutthu awe, numalá, yahimeryeke atthu wira: ‘Òhihimuwa mw’alipa-òkhwa’. Wotha nno wokiserya wamurowa otepa onanara ovikana iwe wopajerya”. Pilato aahaakhula wira: “Mokhalana alipeleli anyu. Murowé mwalipeleleke ntoko sinsuwelanyu”.—Matheyo 27:63-65.
Voosiisu wa Ettiminku, Maria a oMadaala, Maria maama awe Yakobo ni athiyana akina yaahikuxa makhura oowunkhela wira yiitthele murutthu wa Yesu. Nto yaanikohana ariki: “T’ani onrowa onipirikixiha nluku nle nttiyelaniwe mahiye?” (Marko 16:3) Masi yiira ekhumelenle ene etetere. Ohiya-vo, nlaikha na Muluku naahipirikixa nluku nle ni yiira maguarda ahikhanle ni mahiye khiyaakhanle etthu!
-