Ireferensia sa Okumi ni Orummwa Ahu Ekaderno Enirumeeliwa Omuthukumanoni
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
1-7 ya Maio
MIHAKHU SINIKHUMA MBIIBILIYANI | 2 WAHALA 17-19
“Mwaathokoreryeke Akina Mmutakihaka Yehova”
Niireke Munoovarihela Muteko ni Murima Wotheene Itthu Silempwale?
7 Vano nrowe nithokorerye ntakiheryo na Yosafati, mwaana a Asa. Yosafati aahikhalana mikhalelo saamusivela Yehova. Nto okathi aamuroromela awe Yehova, Yosafati aahipaka itthu sinceene sooloka. Masi, owo aahipaka-tho soothanla soohiloka. Mwa ntakiheryo, aahimutheliha mwanawe mwaamulopwana mwaana mwaamuthiyana a Mwene ootakhala Akhabi. Muhoolo mwaya, Yosafati aahitakaahana ni Akhabi wira yawane ni Asiria, nnaamwi profeta Mikeya aamuloponle wira ohipake eyo. Okhottoni, Asiria yaahimutuphela Yosafati aphavelaka omwiiva. (2 Wahala 18:1-32) Okathi aatthikenle awe oYerusalemu, profeta Yehu aahimuleela wira: “Nyuwo momukhaliherya mutthu òtakhala murima! Nyuwo munimphenta nwanani Àpwiya!” — Mmusome 2 Wahala 19:1-3.
w15 8/15 ipaax. 11-12 itti. 8-9
Muupuweleke Ophenta Wuulupale wa Yehova
8 Yehova oniphavela wiira hiyo nisuwele wira owo onniniphenta ni khonniweha paahi ophavelaka onihukhumu mwaha wa ohimalela wahu. Owo oniphavela oweha ele erina ahu yooloka. (2 Wah. 16:9) Mwa ntakiheryo owo aahipaka eyo ni Mwene Yosafati a oYuda. Mwaha woothoiwa ankhili, Yosafati aheemererya orowa ni Mwene Akhabi a wIsarayeli okhottoni wiira yawaakhe aSiria muttetthe waoRamothi w’oGalaadi. Nnaamwi maprofeta oowootha 400, yaamulipihenrye Akhabi wiira aamuxintta ekhotto ele, Mikaya, profeta a Muluku a ekeekhai, Yehova, aahimuleela wira aamuxinttiwa. Tthiri Akhabi aahikhwa okhottoni ni Yosafati aahanle vakhaani wiiviwa nave. Nuumala otthikela oYerusalemu aahipwapweliwa mwaha wa wiiraana ni Mwene Akhabi. Hata vari siiso, Yehu, mwaana a Hanani aahimuhimeerya Yosafati wira: “Vano mophwanyaniwa miteko sikina sorera”. — 2 Wah. 18:4, 5, 18-22, 33, 34; 19:1-3.
9 Woopaceryani wa omwene awe, Yosafati aahaaruma mapewe, aLevi ni anamukuttho orowa mittetthe sotheene sa oYuda, owiixuttiha atthu Malamulo a Yehova. Muteko ole waahivariwa mooluttuwa mpakha wiiriha maloko yaakhala waattamela oYuda opacerya omoova Yehova. (2 Wah. 17:3-10) Ekeekhai wira Yosafati aahipaka etthu yoohiloka, masi Yehova khaaliyanle itthu sooloka saapanke awe wanipacerya. Yoowiiraneya ela ya mbiibiliyani enninuupuxerya wiira hata nryeene atthu oohimalela, Yehova onninipixerya murima vakhala wiira ninniimananiha opaka itthu sinimusivela.
Itthu sa Efaita sa Mbiibiliyani
Mmurumeeleke Yehova ni Murima Wotheene!
10 Yosafati, “ahitthara ephiro y’Asa, tithi awe”. (2 Wahala 20:31, 32) Moota xeeni? Ntoko tiithi awe, Yosafati aahaatumererya atthu ovikaniha omukokhorela Yehova. Nave, Yosafati aahaaruma alopwana owiixuttiha “elívuru ya ikano s’Apwiya”, atthu a mittetthe sa oYuda. (2 Wahala 17:7-10) Nave aahirowa muttetthe wa okuusini wa omwene wa Isarayeli, wa atthu yaakhala omiyaakoni wa wEfrayimi, wira ‘attikiherye atthu awo owamini Apwiya’. (2 Wahala 19:4) Yosafati aari mwene “àphavenle Apwiya ni murim’awe wothene”. — 2 Wahala 22:9.
11 Olelo-va, Yehova oniphavela wira atthu a olumwenku wotheene yiixuttihiwe voohimya sa yena, nto otheene ahu nnoowerya okhaliherya muteko ola. Niireke moolakela waalaleerya atthu khula mweeri? Munnisiveliwa owiixuttiha atthu Biibiliya wira awo nave apacerye omukokhorela Yehova? Niireke munnivekela voohimya sa mwaha owo? Akhala wira munniimananiha, Yehova onimookhaliheryani okhalana yoosoma ya Biibiliya. Niireke munnisiveliwa omusomiha mutthu yoole orina okathi, okathi yoole oniphavela anyu ophumurya? Ntoko siisaale Yosafati aakhalihenrye awe atthu otthikela-tho omukokhorela Yehova, hiyo nnoowerya waakhaliherya ale ahiyale olaleerya. Nave-tho, axitokweene a mmulokoni annaaxukurya mmuttettheni mwaya ale yoomoliwe mmulokoni wira yaakhaliherye, woonasa wene ale attharunwe itampi saya.
8-14 ya Maio
MIHAKHU SINIKHUMA MBIIBILIYANI | 2 WAHALA 20-21
“Mwaaroromeleke Apwiya [Yehova] Muluku Anyu”
Niiraaneke Vaavo Vanaattamela Aya Omala wa Olumwenku Ola
8 Okathi wa Mwene Yosafati, atthu a Muluku yaahikhalana nwanani, eyo piiyo, “Muttitthi mulupale w’atthu” waarukurenrye muttetthe aya. (2 Wah. 20:1, 2) Mwa enamuna ya miruku, arumeyi ale a Muluku khiyaamananinhe waaxintta awanani aya arumeelaka ikuru saya paahi. Ohiya-vo awo yaahimuroromela Yehova. (Mmusome 2 Wahala 20:3, 4.) Nave awo khiyaapanke eyo khula mutthu mwa enamuna yoona awe oreerela. Biibiliya onihimya so: “Alopwana othene òYuda yahemela oholo w’Apwiya vamosá n’axar’aya n’an’aya n’amusi aya”. (2 Wah. 20:13) Amiravo ni oowunnuwela yaahimananiha vamosa ni nroromelo ottharihela malakiheryo a Yehova nto owo aahiwaakiherya awanani aya. (2Wah. 20:20-27) Khamunoona wiira nla ntakiheryo ninreerela otthariwa ni atthu a Muluku okathi wa mixankiho?
Anamathelana a Niinaano — Muheleke Nipuro Noopacerya Omurumeela Yehova Mookumini Mwanyu
7 Omurumaka mulevi iihaniwa Yahaziyeli, Yehova aahimuleela Yosafati wira: “Nyuwo khamunrowa owanano. Mwemele pahi, mwalitteke: munimona wopowa Apwiya anovahayani”. (2 Wah. 20:13-17) Tthiri ele yaari etthu yootikiniha, maana ekhotto kheniwaniwa siiso. Masi malakiheryo ale khahiyo yaakhuma wa apinaatamu, awo yaakhuma wa Yehova. Omuroromelaka Yehova ni murima wotheene, Yosafati aahitthara malakiheryo aavahiwe awe. Okathi Yosafati ni atthu awe yaaronwe aya okumana ni awanani aya, Yosafati aahaahela ohoolo ohiya anakhotto ootupexa, masi alipa-oowiipa. Yehova aahipaka ele aamuleihenrye awe Yosafati. Maana owo aahaaxintta awanani awe oowerya. — 2 Wah. 20:18-23.
Itthu sa Efaita sa Mbiibiliyani
it-2 epaax. 35 itti. 4-5
Yorami
Mwaha wa mweettelo woohiloka wa mwaarawe, Athaliya, Yorami khaatthanre iphiro sa xariya ntoko tiithi awe Yosafati. (2 Mam. 8:18) Ohiya paahi owiiva axihima awe 6 ni makhulupale makina a oYudeya, owo aahiwiiriha atthu awe ohiya omukokhorela Yehova khiyaakokhorela amuluku eethiru. (2 Wah. 21:1-6, 11-14) Olamulelo wootheene wa Yorami waahisareya maxakha ni ikhotto. Wanipacerya atthu a wEdomi yaahikhootta omwiiwelela, moottharelana, atthu a oLibina nave-tho khiyaatthunne omwiiwelela. (2 Mam. 8:20-22) Eliya aahimulepela ekarta Yorami omulopolaka wiira: “Mulattu wa sotakhala seiya, Apwiya animoruhelani maxakha malupale anrowa wahaxa atthu anyu n’an’inyu n’axar’inyu ni mihakhu sanyu sothene.” Ohiya vo, nyuwo mwene Yorami, “munohawa iretta sulupale, nwereiwaka mmirimani mpakha okumiha marupo anyu, mutepaka owereiwa nihiku ti nihiku.” — 2 Wah. 21:12-15.
Itthu iya sootheene sahiiraneya ntoko saalempwale aya. Yehova aahiweemererya atthu a wArabia ni aFilisti otuphela elapo ya oYudeya ni waakuxa axaarawe Yorami ni anaawe ntoko ipottha. Nivarihano na Omwene nenno Yehova aapanke awe ni Davidi naahimwiiriha Muluku ommorela ikharari mwaana ookiserya a Yorami, Yowasi yoowo onisuweliwa ni nsina na Akhaziya. “Numalá, Apwiya yahimuruhela [Yorami] eretta ya mmirimani ehinvoneya.” Nuuvira iyaakha piili “marupo a mwené yahikhumela otá”, nto wanikisa waya aahikhwa. Nno waari wanikisa wa okumi wa mutthu ootakhala murima, yoowo ahaaphaveliwa ni atthu awe. Owo aahivithiwa mmuttettheni mwa Davidi, masi ‘ohiya mmahiye wa mamwene’. Nto mwanawe iitthaniwa Akhaziya, aahikhala mwene. — 2 Wah. 21:7, 16-20; 22:1; 1 Wah. 3:10, 11.
15-21 ya Maio
MIHAKHU SINIKHUMA MBIIBILIYANI | 2 WAHALA 22-24
“Yehova Onnaatthuvela Ale Anooniherya Olipa Murima”
w09 1/4 epaax. 24 itti. 1-2
Yowasi Aahimuhiya Yehova Mwaha wa Apatthani Oohiloka
OLA waari okathi wooxankiha oYerusalemu, epooma yaari aya empa ya Muluku. Waavinre okathi vakhaani nuumala wiiviwa mwene Akhaziya. Ti vooriipiha murima wuupuwela ele Athaliya, maama awe Akhaziya, yaapanke awe nuumala-vo. Owo aahiwiiva anamwane a Akhaziya yaawo yaari axisulu awe! Munnisuwela nthowa naya? Owo aaphavela okhala namalamulela, ohiya mmosa a anamwane ale.
Masi, mmosa a osuulu wa Athaliya, Yowasi, nlelo oryeene mwaana mwaamukhaani aahoopoliwa, masi piipi awe voohisuwela etthu. Mwaaniphavela osuwela moota xeeni? Mwaana owo aahikhalana titiya awe iitthaniwa Yehoxeba, yoowo aamusunke Yowasi mpaani mwa Muluku. Yehoxeba aahiwerya opaka eyo okhala wira iyawe aari Muulupale Aanamukuttho, Yehoyada. Nto oowanli aya yaahiimananiha wiira Yowasi oopowe.
w09 4/1 epaax. 24 itti. 3-5
Yowasi Aahimuhiya Yehova Mwaha wa Apatthani Oohiloka
Mwa iyaakha 6, Yowasi aahisukiwa mutemplo. Mmo, owo aahiixuttihiwa sootheene voohimya sa Yehova Muluku ni malamulo awe. Wanikisa waya, orineene iyaakha 7, Yehoyada aahimpaka palano wiira Yowasi okhale mwene. Yehoyada aapanke sai eyo ni exeeni yaamwiiranenle piipi awe Yowasi, pwiyamwene ootakhala Athaliya?
Yehoyada aahiwiitthana wiiphini ahooleli a maguarda a mamwene oYerusalemu okathi ole. Yehoyada ahaaleela mota yena ni mwaarawe yaamusunke aya mwaana mwaamukhaani a mwene Akhaziya. Moottharelana, Yehoyada aahiwooniherya Yowasi alipa oowehaweha, awo yahoona wiira tthiri Yowasi taari namalamulela oophwanelela. Nto yaahimukhaliha mwene.
Yehoyada aahimukumiherya vate Yowasi ni onwariha ekhara ya omwene. Okathi owo, “atthu othene yahimutthapela ekhuwelaka wira: Akhalé mwené!” Maguarda yaahimurukurerya Yowasi wiira emwaakihe. Nto, nuumala Athaliya owiiwa atthu ekhuwelaka ni otthapa aahikhumela vate moowaakuva wiira aakhoottiherye. Masi, Yehoyada aahiweemererya maguarda omwiiva Athaliya. — 2 Mamwene 11:1-16.
it-1 epaax. 818 etti. 19
Ovitha, Mapuro Yaavithiwa Atthu
Naxariya Yehoyada, muulupale aanamukuttho aahivahiwa eparakha ya ovithiwa “mmuttettheni mwa Davidi, mmahiye mwa mamwene”. Owo paahi tonihimmwa okhalana eparakha eyo hata ahaakhanle a emusi ya mamwene. — 2 Wah. 24:15, 16.
Itthu sa Efaita sa Mbiibiliyani
it-2 epaax. 1221 etti. 12
Zakariya
12. Aari mwaana a muulupale aanamukuttho, Yehoyada. Nuumala okhwa Yohoyada, mwene Yowasi aahihiya okokhorela weekeekhai. Nto oneettela miruku sa atthu oohiloka ohiya otthara miruku sa maprofeta a Yehova. Zakariya, pirimu a Yowasi (2 Wah. 22:11), aahaalopola atthu mooluluwanya voohimya sa mweettelo owo woohiloka. Masi awo khiyaarukununxe mweettelo aya, ohiya-vo, awo yaahinvonyakasa ni maluku vate va etemplo. Ohinatthi okhwa, owo aahilavula oriki: “Apwiya annona: awo yoliveni”. Masu a eprofesia ela yaahiiraneya, ohiya paahi mwaha woowi asiria yaahikumiherya maxakha maalupale oYudeya, masi-tho, mwaha woowi Yowasi aahiiviwa ni arumeyi awe anli “mwaha w’omwiva Zakariya, mwana a mulipa a mukuttho Yehoyada”. Iliivuru sa Septuaginta grega ni Vulgata Latina sinihimya wiira Yowasi aahiiviwa inleliwaka ikuhu mwaha wa ephome ya “mwana” a Yehoyada. Masi soolepa sa emasoreetiko ni Pesito siríaca sinilavula sa “anamwane,” eyo piiyo, anamwane ootheene, woonasa wene masu awo anttittimiherya wiiraneya wa eprofesia ya mwaana a Yehoyada, Zakariya profeta ni mulipa a mukuttho. — 2 Wah. 24:17-22, 25.
22-28 ya Maio
MIHAKHU SINIKHUMA MBIIBILIYANI | 2 WAHALA 25-27
“Yehova Onoonivaha Itthu Sinceene Ovikana Iye Nirina Ahu”
it-2 epaax. 32 etti. 10
Yowasi
Yowasi aahimwaalukariha mwene a oYudeya anakhotto awe oophiyerya 100.000 wiira yawane ni atthu a wEdomi. Masi sitthariwaka miruku sa “mulopwana mmosa a Muluku” awo yaahileeliwa otthikela owaani nnaamwi yaaliviwe vahinatthi musurukhu wa eparatha italento 100 ($660.600). Awosa yaahinanariwa vanceene mwaha wootthikela owaani, woonasa wene mwaha woowi yaarowa oyeleela okhupa mireerelo sa okhottoni. Nto, nuumala otthika arowaka mpantta onikela epheyo (oNorte), yaahituphela mittetthe saamukhaani sa okuusini (oSuli), okhuma oSamariya (epaasi aya) mpakha elapo ya Bete-Horom. — 2 Wah. 25:6-10, 13.
w21.08 etti. 30 epaax. 16
“Mwererye” ni Moone Oreera Murima wa Yehova?
16 Muleveke itthu sikina wira nvare muteko wa Yehova. Khivanitthuneya oleva itthu sotheene sinnisivela wira nimuhakalaliheke Yehova. (Mus. 5:19, 20) Masi akhala wira khaninwerya wuncererya muteko nninvarela ahu Muluku mwaha woowi khanimphavela oleva itthu sikina sinnisivela, hiyo pooti opaka etthu yoohiloka aapanke awe mulopwana a nlikanyiho na Yesu yoowo iimananinhe vanceene othukumanya mireerelo sawe masi ahamphavela Muluku. (Mmusome Luka 12:16-21.) Munna oniihaniwa Christian, yoowo onikhala oFrança onihimya so: “Miyo nkaarumeela okathi aka ni ikuru saka wira kivare muteko wa Yehova ni okhaliherya emusi aka”. Nto owo ni mwaarawe yaahilakela okhala mapioneero. Masi wira aphwanye yoolakela aya yaahaana ohiya muteko yaavara aya. Nto wira aphwanyeke yoolya yaahipacerya orattela ipa. Awo yaahiixutta ohakalala arina ene itthu vakhaani paahi. Niireke yaahiphwanya mireerelo mwaha wooleva itthu sikina? Aayo. Christian onihimya so: “Vano onninsivela vanceene olaleerya ni ninnihakalala waaweha atthu ale nnaapakela ahu irevisita ni atthu nnaasomiha ahu Biibiliya yiixuttaka voohimya sa Yehova”.
Itthu sa Efaita Sinikhuma Mbiibiliyani
w07 15/12 epaax. 10 itti. 1-2
Mookhalana Mutthu Onoovahani Malakiheryo Oomunepani?
Orina ene iyaakha 16 paahi, Oziya aahikhala mwene a mpantta wa okuusini wa oYudeya. Owo aahilamulela iyaakha sinivikana 50, okhuma wanikisa wa eseekulu 9 mpakha wanipacerya wa eseekulu 8, Ohinatthi Kristu Orwa. Okhuma enamwane awe, Oziya “ahìra sorera vamaithoni v’Apwiya”. Exeeni yaamukhalihenrye otthara mweettelo wa xariya? Biibiliya onihimya so: “[Oziya] ahimutthara Muluku okathi vakhalawe Zekariya, yowo amwixuttihale omova Muluku. Okathi wàttharawe Apwiya, Muluku ahimureriha”. — 2 Wahala 26:1, 4, 5.
Ohiya yoohimmwa ela ya Biibiliya, khiivo etthu ekina enisuweliwa voohimya sa Zakariya, mulipa anvaha miruku mwene. Ntoko mwiixuttihi a nlamulo na Muluku, Zakariya aahimukhaliherya mwene ola mmiravo okhalana mweettelo wooloka. Bíblia do Expositor onihimya wiira moohaanyiherya, Zakariya aari “mulopwana aasuwela saana soowiixuttiha ni miteko sa Muluku, aawerya wiixuttiha saana”. Omuhimyaka Zakariya, musomi mmosa a myaha sa mbiibiliyani ohimmye so: “Owo aanisuwela saana iprofesia ni . . . aari mutthu a miruku, oomoova Muluku, ooloka, ni vanikhala ntoko wiira aanimukhaliherya vanceene Oziya”.
29 ya Maio–4 ya Junho
MIHAKHU SINIKHUMA MBIIBILIYANI | 2 WAHALA 28-29
“Nyuwo Munoowerya Omurumeela Yehova Nnaamwi Anamuyari Anyu Ahimurumeelaka”
Mwaatakiheke Apatthani a Yehova
8 Moovirikana ni Ruthi, mmiravo Ezekiya aayariwe elapo yeeyo atthu yaamurumeela aya Yehova. Masi khahiyo wiira aIsarayeli ootheene yaanikhala moovarihana ni wiivahererya waya. Paapa awe Ezekiya, mwene Akhazi, aari mutakhali, ni khaiwelela sooruma sa Yehova. Mulopwana ola ootakhala, aahiwiiriha atthu a omwene wa oYuda waakokhorela amuluku a ethiru, nto eyo yaahinanariha etemplo ya Yehova oYerusalemu. Ezekiya ahuuwale etthoko yootakhala. Owo aahinweha paapa awe aapahaka axihima awe, wiira aavahe mukuttho amuluku a ethiru. — 2 Mam. 16:2-4, 10-17; 2 Wah. 28:1-3.
Mwaatakiheke Apatthani a Yehova
9 Ntakiheryo noohiloka na Akhazi, nanwerya omwiiriha Ezekiya okhala mutthu ootakhala, ohinimuroromela Muluku. Olelo-va, atthu akina anihaawa wala anikhalana mixankiho, ‘anninviruwela Muluku’ wala mutthenkeso awe. (Mir. 19:3) Atthu akina anoona wiira mwaha woohuuwa etthoko yoohiloka, nto khanikhala-khala akhumelaka saana, ni anrowa omakelaka opaka itthu sootakhala saapakiwa ni anamuyari aya. (Ezek. 18:2, 3) Niireke muupuwelo owo ti wookhalela?
10 Okumi wa Ezekiya onnooniherya wiira muupuwelo owo khokhalenle. Khakhanle mathowa anniiriha onanariwa ni Yehova, okhala wiira yena khahiyo tonikumiherya otakhala mulaponi. (Yobi 34:10) Ekeekhai wiira anamuyari pooti owiixuttiha anaaya opaka itthu sooloka wala soohiloka. (Mir. 22:6; aKol. 3:21) Masi eyo khentaphulela wiira ihuweliwo sahu sinniimriha mutthu okhala ooloka wala ootakhala. Ohiya-vo, Yehova oonivaha owerya othanla enitthuna ahu opaka ni omutthu oniphavela ahu okhalana. (Otum. 30:19) Ezekiya aarumenle sai yoovaha eyo?
11 Nnaamwi Ezekiya aari mwaana a mwene mmosa ootakhalexa a oYuda, nuumala wunnuwa, owo aari mwene ooloka. (Mmusome 2 Mamwene 18:5, 6.) Paapa awe aavaha ntakiheryo noohiloka, masi yaahikhala atthu akina yaavaha ntakiheryo nooloka, ntoko maprofeta Yesaya, Mikeya ni Hoseya. Nkahaya mmuupuwele mwene Ezekiya owiriyanaka oratteene moolumo maprofeta ale yaahimeeriwe aya ni Yehova! Nto moolumo awo a Yehova yaahimukhaliherya Ezekiya olokiherya itthu sinceene soohiloka saapakiwe ni paapa awe. Aahireeriha etemplo, aahinvekela Muluku olevelela itampi sa atthu ni aahinyaanya mapuro ootheene yaakokhoreliwa amuluku a ethiru. (2 Wah. 29:1-11, 18-24; 31:1) Okathi aakumana awe mixankiho suulupale, ntoko ophavela otupheliwa Yerusalemu ni Senakeribi mwene a wAsiria, Ezekiya aahooniherya olipa murima ni waamini wuulupale. Aaniroromela wiira Yehova aarowa omoopola ni aanaalipiha atthu, aavahaka ntakiheryo nooloka. (2 Wah. 32:7, 8) Okathi Ezekiya aattaruxiwe awe mwaha wa wiixinnuwiha, owo aahiiyeviha ni aahiiwelela malakiheryo aavahiwe awe, khuttharuwa. (2 Wah. 32:24-26) Owo kheemerenrye wiira ihuweliwo sawe sihonone okumi awe wootheene. Ohiya-vo, aahooniherya okhala mpatthani a Yehova, ni oohiya ntakiheryo nooreera otthara.
Itthu sa Efaita sa Mbiibiliyani
w12 15/2 epaax. 24 etti. 10
Natani — Anaakiherya Etiini Yeekeekhai
Ntoko namakokhorela oororomeleya a Yehova, Natani aahimukhaliherya moohakalala Davidi ni palano awe a oteka empa ya omukokhorela Yehova valaponi. Masi okathi ene yoole, Natani aalavunle itthu suupuwela awe vamurimani, ohiya olavula masu a Yehova. Ohiyu yoole, Muluku aahimuruma profeta awe omuleela mwene muhupi ahuupuwela awe: Davidi khaarowa oteka empa ya Yehova. Mwaana mmosa a Davidi taarowa oteka. Masi-tho, Natani aahilaleya wiira Muluku aapaka nivarihano ni Davidi wiira omwene wa Davidi “okhaleke moohimala”. — 2 Sam. 7:4-16.
Yootthuna ya Muluku yaahivirikana ni moonelo wa Natani voohimya sa otekiwa empa ya Muluku. Voohisikula, profeta ola oowiiyeviha aahituruka muupuwelo awe, kheemererya yootthuna ya Yehova ni aahikhaliherya. Tthiri nla ntakiheryo nooloka ninreerela ahu otthara akhala wiira Muluku onnivekela orukunuxa muupuwelo ahu! Miteko Natani aapanke awe moottharelana, ntoko profeta, sinooniherya wiira Muluku khaananariwe nuuwo. Owehasa wene, Yehova aahimuruma Natani vamosa ni Gathi yoowo aari namoona a mwene, omukhaliherya Davidi waaphwanya alipa oowiipa mutemplo oophiyeryaka 4.000. — 1 Wah. 23:1-5; 2 Wah. 29:25.
5-11 ya Junho
MIHAKHU SINIKHUMA MBIIBILIYANI | 2 WAHALA 30-31
“Mithukumano sa Mutthenkeso wa Yehova Sinniniphwanyiha Mureerelo”
it-1 epaax. 920 etti. 5
Ezekiya
Okhalela wawe Nthiti Okokhorela Weekeekhai. Ezekiya aahooniherya okhalela wawe nthiti okokhorela weekeekhai moowaakuveya nuumala okhala mwene orineene iyaakha 25. Muteko woopacerya aavanre awe waari otthukula mikhora sa etemplo ni olokiherya. Nuumala vo, aahiwiitthana aLevi ni anamukuttho khwaahimeerya: “Miyo kotthokelela wulula watàna n’Apwiya, Muluku a Isarayeli”. Nno waari wataana aahiiso nivarihano na ororomeleya, nnaamwi nlamulo na nivarihano nle nahaatonko omala, waakhala ntoko nampaceriwa okhala aYuda khiyaacalela nivarihano nle. Mwa nthiti, aahipacerya waatthikeliha aLevi miteko saya ni olokiherya nikhuuru na atthu omwiipela ni omuttottopela Muluku mutemplo. Waari mweeri wa Nisani, okathi wa Paasikha, masi etemplo ni alipa a mukuttho vamosa ni aLevi khiyaareerihiwe nlelo. Masi mpakha nihiku 16 a Nisani, etemplo yaahireerihiwa ni itthu sootheene saarumeeliwa mutemplo saahilokiheriwa. Vano wahaana ovahiwa mukuttho wa vameekha aya a oleveleliwa nloko notheene na Isarayeli. Wanipacerya, alipa a mukuttho yaahiruuha inama khuvaha mikuttho sowoopowa wa mureerelo wa nloko notheene, moottharelana atthu yaahivaha mikuttho sinceene soopahiwa. — 2 Wah. 29:1-36.
it-1 epaax. 920 etti. 6
Ezekiya
Okhala wiira mwiikho waanaakhoottiherya atthu wiirela mpantta Niira na Paasikha mweeri olempwale mbiibiliyani, Ezekiya aahittottela mureerelo nlamulo naaweemererya atthu yaarina mwiikho omwiira Paasikha mweeri waattharelana. Owo aahaaruma anamitthaka waalattula ohiya paahi atthu a oYudeya, masi aIsarayeli ootheene okhuma oBerixeba mpakha oDani. Atthu akina yanaaveeha anamitthaka ale, masi atthu akina, vanceenexa atthu a nihimo na Axeri, Manase, ni Zabuloni, moowiiyeviha, yaaheemererya, vamosa ni atthu akina a nihimo na Efrayimi ni Isakari. Nave-tho, anamakokhorela akina a Yehova, oohikhala a nloko na Isarayeli yaahirweela niira nle. Owehasa wene, aYuda akina, yaale yiimananiha otthara okokhorela weekeekhai yaahoona okhala etthu yooxankiha orowa oniirani ni wiitakaaha ni mahimo 10 a Isarayeli yaawo yaakokhorela amuluku eethiru. Ntoko anamitthaka ale yaaveehiwe, awo yaarowa oveehiwa ni oramusiwa okhala wiira mahimo ale 10 a Isarayeli yaahihiya omukokhorela Yehova khupwapwaneela mwaha wa waakokhorela amuluku eethiru ni ohaaxiwa ni aSiria. — 2 Wah. 30:1-20; Moth. 9:10-13.
it-1 epaax. 920 etti. 7-8
Ezekiya
Nuumala Paasikha, naahipakiwa niira na Iphaau Soohiheliwa Miropo mahiku 7, nto atthu yaahihakalala vanceene mpakha nloko nootheene wiiwanana wuncererya-tho mahiku 7. Hata ale yaari mahiku oowoopiha, mwaha wa mareeliho a Yehova “atthu othene yahitteliwa murima vanjene, okhala wira, okhuma okathi w’omwene wa Salomoni, mwana a Davidi, mwené a Isarayeli, khiyàtonko wona etthu sisa ekhumelelaka oYerusalemu”. — 2 Wah. 30:21-27.
Yookhala etthu enooniherya wiira ohakalala nno waari weekeekhai ni waathoonyerya otthikela okokhorela wekeekhai ohiya paahi niira na otthekula. Ahinatthi otthikela owannya aya, atthu awo yaahivenya khurowa opwexakasa maluku yaakokhoreliwa, yaahiikittha miri sa amuluku eethiru, yaahihonona mapuro ootthukuwa, yahaapwanyula altaari mpakha waamaliha mulaponi mootheene, okhuma oYudeya, oBeniyamini, wEfrayimi mpakha elapo ya oManase. (2 Wah. 31:1) Ezekiya mwaneene aahivaha ntakiheryo opwexaka enowa ya yuuma yaapakiwe ni Moise, okhala wiira okathi yoole atthu yaanikokhorela ni opaherya mikuttho. (2 Mam. 18:4) Nuumala niira, Ezekiya aahimpaka palano wiira okokhorela wekeekhai ohimale, owo aahilokiherya ikhurupu sa muteko wa anamukuttho ni aahipaka marehereryo a okhaliherya miteko sa mutemplo. Aahaatumererya atthu wiiwelela nlamulo na waavaha aLevi ni anamukuttho iyoolya soopacerya sa mmatta mwaya aahiiso soovaha sikina. Atthu ootheene yaaheemererya opaka eyo ni murima wootheene. — 2 Wah. 31:2-12.
Itthu sa Faita sa Mbiibiliyani
“Nyuwo Mosuwela Itthu Iya: Vano, Mwettelakaru, Munoreriwa”
14 Enamuna ekina nnooniherya ahu wiiyeviha ti owiriyana saana. Yakobo 1:19 onnileela wira ‘nihana wakuvela owiriyana’. Yehova tori mulipa-oowiriyana saana. (Maphattuwelo 18:32; Yoxuwa 10:14) Mwa ntakiheryo, nkawehani ovaanela ori yoolepa ya Okhuma 32:11-14. (Mmusome.) Hata vahaatthuneya owiriyana moonelo wa Moise, Yehova aahinwiriyana. Niireke munonwiriyana moopixa murima ni otthara moonelo awe munna yoowo aatonko ottheka? Masi Yehova onnaawiriyana moopixa murima apinaatamu otheene aninvekela ni waamini.
15 Mwiikoheke so: ‘Akhala wira Yehova toowiiyeviha ni onnaawiriyana atthu ntoko anwiriyanne awe Abrahamu, Rakheli, Moise, Yoxuwa, Manowa, Eliya ni Ezekiya, kiireke miyo nkinwerya omutakiha? Kinoowerya waattittimiha anna otheene kiwiriyanaka ni otthara moonelo aya? Niireke ookhala mutthu mmulokoni aahiiso mweemusini mwaka onitthuneya aka omuthokorerya vanceene? Kinrowa opaka sai eyo?’ — Maphattuwelo 30:6; Makhulupale 13:9; 1 Mamwene 17:22; 2 Wahala 30:20.
12-18 ya Junho
MIHAKHU SINIKHUMA MBIIBILIYANI | 2 WAHALA 32-33
“Mwaalipiheke Akina Okathi wa Mixankiho”
it-1 epaax. 241 etti. 21
ASiria
Senakeribi. Senakeribi, mwaana a Sargão II, aahituphela omwene wa oYudeya eyaakha ya namuloko neexexe (732 Nuumala Kristu Orwa) ya omwene wa Ezekiya. (2 Mam. 18:13; Yes. 36:1) Ezekiya aahikhootta wiiwelela nlamulo na mwene a wAsiria nenlo naakhanyererya aYuda otthara mweettelo woohiloka wa Akhazi, yoowo aari paapa awe Ezekiya. (2 Mam. 18:7) Nto, Senakeribi aahinanariwa vanceene khipacerya otuphela elapo ya oYudeya ni okuxa mittetthe 46 (mulikanyihe ni Yes. 36:1, 2), ori ene oLakixi, aahimukhanyererya Ezekiya omuliva mpoosito wa italento 30 sa eweero (c. $11,560,000) ni italento 300 sa eparatha (c. $1,982,000). (2 Mam. 18:14-16; 2 Wah. 32:1; mulikanyihe ni Yesaya 8:5-8.) Hata nuumala ovahereriwa musurukhu owo wootheene, Senakeribi aahimuruma namitthaka awe omuleela Ezekiya wiira aahaana onvahererya Yerusalemu. (2 Mam. 18:17–19:34; 2 Wah. 32:2-20) Moottharelana, ohiyu omosa paahi, Yehova aahiwiiva anakhotto a wAsiriya 185,000, nto eyo yaahimwiiriha Senakeribi ohokolowela oNiinive. (2 Mam. 19:35, 36) Nuumala otthikela oNiinive, owo aahiiviwa ni anaawe anli, nto mmosa a yaawo, Esar-Hadom khukhala mwene. (2 Mam. 19:37; 2 Wah. 32:21, 22; Yes. 37:36-38) Soowiiraneya iya, ohela muhina opwetexiwa wa anakhotto a wAsiriya, soolempwa vaxirini yoothokolowa ya Senakeribi ni ya Esar-Hadom. — IFOOTU, Evol. 1, epaax. 957.
Akukhuli Athanu ni Anli ni Axitokweene Athanu ni Araru, Anitaphulela Exeeni wa Hiyo Olelo-va?
12 Khula okathi Yehova onniphavela onikhaliherya itthu seiye sihinwerya ahu opaka, masi onniwehererya-tho wiira hiyo nipakeke ele eniwerya ahu. Ezekiya “ahathukumanya arumeyi awe ni makhulupale a mmuttettheni: vamosá n’awo ahitthokelela ottiya màsi mapuro waphattuwaya, otá wa muttetthe, . . . Mwené Ezekiya ahilipiha murim’awe, khupajerya olokiherya makokoro yapwexakasiwe, ahateka-tho anamukattha akina, ahiteka nikokoro nikina epantte y’otá wa makokoro òpajerya, . . . khuthukumanya iyuma sinjene s’ekhotto”. (2 Wah. 32:3-5) Wiira Yehova aakhapelele ni oweettiha atthu awe, owo aahaaruma alopwana oolipa murima ntoko Ezekiya, makhulupale aanakhotto ni maprofeta oororomeleya.
Akukhuli Athanu ni Anli ni Axitokweene Athanu ni Araru, Anitaphulela Exeeni wa Hiyo Olelo-va?
13 Etthu yaapakale awe moottharelana yaari yootepexa otthuneya ovikana ottiya maasi ni olipiha ixiri sa esitati. Mwaha wookhala mukukhuli ooloka, Ezekiya aahaathukumanya atthu aalipiha momunepani ni masu ala: ‘Mulipihe murima, muhové. Muhituthuwé nnákhala muhithukumelé oholo wa mwene wAsiria . . . , mana ni hiyo òkhala mmosa òwerya onvikana mwene owo. Tthiri owo òkhalana ikuru sinimala, masi hiyo okhala Yehova Muluku ahu, yowo onrowa onikhaliherya, owanaka vamosá ni hiyo okhottoni’. Tthiri ela yaari yoowuupuxerya yoolipiha wiira Yehova aarowa owaakiha atthu awe! Nuumala wiiwa masu ala “atthu othene yahilipihiwa ni molumo Èzekiya, mwené òYuda”. Moone wiira yaari “molumo Èzekiya” yaawiirinhe atthu ale olipa murima. Owo ni makhulupale vamosa ni alopwana ootupa ni maprofeta Mikeya ni Yesaya, yaahikhala tthiri akukhuli ophwanelela, ntoko Yehova saahimyale awe vahinatthi aarumaka maprofeta awe. — 2 Wah. 32:7, 8; mmusome Mikeya 5:5, 6.
Itthu sa Efaita sa Mbiibiliyani
Ottharuwa Wekeekhai Exeeni?
11 Nuuvira okathi, Yehova ahaakhula mavekelo a Manase nave Yehova ahoona wira Manase aahituruka mweettelo awe. Okhala wira Manase aahimuxonttela vanceene Yehova, nto Yehova aahimweemererya Manase otthikela okhala mwene. Manase aahittottela mureerelo eparakha ele aavahiwe awe wira ooniherye wira aahittharuwa ni murima awe wootheene. Owo aahipaka etthu Akhabi ahaapanke awe, maana aahituruka mweettelo awe. Owo aahiimananiha omala-maliha okokhorela woohiloka ni aanaatumererya atthu weettela okokhorela wekeekhai. (Mmusome 2 Wahala 33:15, 16.) Moohaanyiherya, Manase aahaana olipa murima ni okhalana waamini. Maana mwa iyaakha sinceene owo khaavanhe ntakiheryo nooloka atthu a emusi awe, atthu a epalaasio awe ni atthu akina. Masi iyaakha sookiserya sa okumi awe, Manase aahiimananiha olokiherya itthu sootheene soohiloka aapanke awe. Woonasa wene, owo aahinvaha ntakiheryo nooloka musulwaa awe Yosiya, yoowo muhoolo mwaya ari mwene ooloka. — 2 Mam. 22:1, 2.
12 Ntakiheryo na Manase ninniixuttiha exeeni? Owo aahiiyeviha ohoolo wa Muluku ni aahipaka itthu sikina. Aahinvekela ni aahimuxonttela Yehova wira ommorele ikharari. Manase aahirukunuxa mweettelo awe, nave aahiimananiha vanceene wira olokiherye itthu soohiloka aakumihenrye awe. Nave-tho, aahiimananiha omukokhorela Yehova ni waakhaliherya atthu akina opaka etthu emosaru. Tthiri ntakiheryo na Manase ninnaavaha nlipelelo atthu ale apanke itampi suulupale. Maana ninniweha itthu sinooniherya oratteene wira Yehova Muluku, ‘torera murima ni tolevelela’. (Esal. 86:5) Tthiri ale anittharuwa ni murima wotheene annileveleliwa.
19-25 ya Junho
MIHAKHU SINIKHUMA MBIIBILIYANI | 2 WAHALA 34-36
“Niireke Munnittottela Mureerelo Vanceene Nuulumo na Muluku?”
it-1 epaax. 1178 etti. 3
Hulda
Nuumala Yosiya wiiwa moolumo a “eliivuru ya Nlamulo”, yaaphwanyiwe ni Muulupale Aanamukuttho Hilikiya okathi yaalokiheriwa aya empa ya Muluku, owo aahiruma okohiwa Yehova. Anamitthaka yaahirowa omukoha Hulda, nto owo aahaahimeerya masu a Yehova wiira maxakha ootheene alempwale “mulivuruni” yaarowa owiiranela atthu a nloko nootheene nammwarenle Yehova. Hulda aahihimya-tho wiira mwaha wa wiiyeviha ohoolo wa Yehova, Yosiya khaarowa oweha maxakha awo, okhala wiira yaarowa wiiraneya nuumala owo okhwa ni murettele. — 2 Mam. 22:8-20; 2 Wah. 34:14-28.
w09 15/6 epaax. 10 etti. 20
Mukhaleleke Nthiti Empa ya Yehova!
20 Okathi waavariwa aya muteko wa olokiherya empa ya Muluku, moovarihana ni malakiheryo a Mwene Yosiya, Mukhulupale Aanamukuttho Hilikiya “ahiphwanya elívuru ya Ikano, Apwiya sanvahalyaya Moise”. Owo aahinvahererya mulipa oolepa a mwene, Xafani, nto owo khupacerya osoma eliivuru ele ohoolo wa Yosiya. (Mmusome 2 Wahala 34:14-18.) Nto exeeni yiiraneyale moottharelana? Niinaano-ru, mwene aahikhera malaya awe mwaha wa oriipiwa murima ni aahiruma okohiwa Yehova. Orweela mwa profeta muthiyana Hulda, Yehova aahaapwapwela aYuda mwaha wa soowiira soohiloka muhina mwa etiini aya. Hata vari siiso, wiimananiha wa Yosiya wiira omala-malihe okokhorela weethiru waahikhumela saana ni aahivikaniha waataana ni Yehova nnaamwi nloko notheene naarowa ohukhummwa muhoolo moovarihana ni eprofesia. (2 Wah. 34:19-28) Nto exeeni nniixutta ahu? Tthiri yoophavela ahu enoolikana ni yoophavela ya Yosiya. Hiyo nimphavela otthara moowaakuveya malakiheryo a Yehova. Ni ovarihela muteko matakiheryo annilopola voohimya sa etthu ekhanle oniiranela akhala wiira, nnimweemererya otthara miruku sa anammwareya. Nave, nikupaliki wiira Yehova onimoona ni onivaha mareeliho nakhalela nthiti okokhorela weekeekhai ntoko siirale awe Yosiya.
Itthu sa Efaita sa Mbiibiliyani
w17.03 epaax. 25-26 itti. 15-17
Niireke Munoovarihela Muteko ni Murima otheene Itthu Silempwale?
15 Ankhi ntakiheryo na Yosiya ninniixuttiha exeeni? Nnaamwi Yosiya aari mwene ooloka, owo aahipaka yoovonya yaamwiirinhe wiiviwa. (Mmusome 2 Wahala 35:20-22.) Exeeni yaakhumelenle? Yosiya aaphavela owana ni Neko, mwene a wEjiitu, nnaamwi Neko ahaaphavela owana ni yena. Tthiri, Neko aahimuleela Yosiya wira khaaphavela owana ni yena. Biibiliya onihimya wira masu a mwene Neko “yakhuma mwano mwa Muluku”. Masi Yosiya aahirowa owana ni Neko nto aahiiviwa. Xeeni Yosiya ohalaka orowa owana ni Neko? Biibiliya khonihimya etthu ene.
16 Yosiya aahaana omukoha Yehova akhala wira Neko aahimya ekeekhai. Moota xeeni? Yosiya aahaana omukoha Yeremiya, profeta a Yehova. (2 Wahala 35:23, 25) Nave-tho, Yosiya aahaana ovarerya mwaha ole. Mwene Neko aarowa oKarkemixi owana ni nloko nikina, ohiya owana ni Yerusalemu. Neko kheerenrye onveeha Yehova ni atthu awe. Yosiya khuupuwenle saana itthu iyo ohinatthi opaka yoothanla. Exeeni eniixutta ahu? Okathi onikhalana ahu muxankiho nnaphavela opaka yoothanla, nihaana opacerya osuwela ele Yehova oniphavela awe wira nipake.
17 Okathi onipaka ahu yoothanla, nihaana toko wuupuwelela malakiheryo a Biibiliya anrowa onikhaliherya ni woona moota woovarihela muteko. Okathi mukina pooti otthuneyaka otokosa iliivuru sahu aahiiso omukoha mutokweene wira onivahe miruku. Owo pooti onikhaliherya wuupuwelela malakiheryo makina a Biibiliya. Nkahaya muupuwele ela: Murokora mmosa otheliwe ni mutthu ohikhanle Namoona. Owo onnithanla nihiku noorowa olaleerya. (Miteko 4:20) Masi nihiku nenno nithanlale awe orowa olaleerya, iyawe onnimukhoottiherya. Owo onihimya wira oniphavela oviriha okathi munceene hoothe, ni orowa opasiyari. Nto murokora owo onnivarerya iversiikulu sa Biibiliya wira simukhaliherye opaka yoothanla mwa miruku. Nave onnoona wira ohaana omwiiwelela Muluku ni wiiwelela yooruma ya Yesu ya waapaka awiixutti. (Matheyo 28:19, 20; Miteko 5:29) Nave-tho, onnuupuwela wira muthiyana ohaana owiiwelela aiyawe ni wira arumeyi a Muluku ahaana waareerela murima akhwaaya. (aÉfeso 5:22-24; aFilipi 4:5) Vano, niireke iyawe oneererya omukhoottiherya olaleerya paahi aahiiso oniphavela tthiri oviriha okathi ni mwaarawe nihiku nne? Okhala wira na arumeyi a Yehova, hiyo nimphavela opaka soothanla sooloka ni omusiveliha Muluku.
26 ya Junho–2 ya Julho
MIHAKHU SINIKHUMA MBIIBILIYANI | ÉZIRA 1-3
“Mmweemereryeke Yehova Wiira Oorumeeleni”
Niireke Munniweha Itthu Aawenhe Awe Zakariya?
AYUDA khiyaareere ohakalala. Nuumala oviriha iyaakha sinceene eri ene weepotthani oBabilonia, Yehova aahimuleela “Kiro, mwené òPersia” wira aahiye etthikeleke elapo aya oYerusalemu. Mwene ole aahiruma olaleiwa moolumo yaahimya wira ayuda yaahaana otthikela elapo aya wira ‘yatekele empa Apwiya [Yehova] Muluku a Isarayeli’. (Ézi. 1:1, 3) Eyo yaataphulela wira ayuda yaamutthikela omukokhorela Muluku eekeekhai elapo aya.
Ikaaro ni Ekhara Sinimookhapelelani
2 Zakariya aanisuwela wira aYuda otheene yaatthikenle oYerusalemu yaari anamakokhorela a Yehova. Ti yaale ‘yavahiwe ni Muluku murima worera’, wira ahiye inupa saya ni anakoso aya oBabilonia. (Ézira 1:2, 3, 5) Anamunceene yaahihiya elapo yaalimalenle aya saana, khiyarowa elapo yahaatonko aya osuwela. AYuda ale yaanoona okhala vootthuneya vanceene olokiherya etemplo, nto khiyoovale weetta mukwaha ole woorakama wa ikiloomo 1.600, aviraka ephiro yoohiloka.
Itthu sa Efaita sa Mbiibiliyani
w06 15/1 epaax. 19 etti. 1
Iponto Suulupale sa Eliivuru a Ézira
1:3-6. Ntoko aIsarayeli akina yaahanle oBabilonia, Anamoona a Yehova anceene makhalelo aya a okumi khaniweemererya okela muteko wa okathi wootheene aahiiso orumeela mapuro oothowa anamalaleerya. Hata vari siiso, awo annaakhaliherya ni waalipiha ale aniwerya ovara miteko iyo ni annivaha misonkheryo saya wiira ekhaliherye muteko woolaleerya ni waapaka awiixutti.