Watchtower EBIBLIOTEKA ONLAINE
Watchtower
EBIBLIOTEKA ONLAINE
Emakhuwa
  • BIIBILIYA
  • ILIIVURU
  • MITHUKUMANO
  • Olumwenku Ola Onrowa Omalela Vai?
    Nvenye!—2017 | No. 2
    • Eroroce ya Omala wa Olumwenku

      MWAHA WA VAKAAPANI | OLUMWENKU OLA ONROWA OMALELA VAI?

      Mwaha Wa Vakaapani Olumwenku Ola Onrowa Omalela Vai?

      MWAAKHA wa 2017, opacenrye ni soohimmwa sootikiniha. Mweeri wa Janero, egrupu emosa ya masientista yaahihimya wira ennaattamela ehasara ya olumwenku wotheene ehitonko wiiraneya. Wira yooniherye waattamela wa ehasara eyo, yaahirumeela ele eniitthaniwa Eroroce ya Omala wa Olumwenku. Masientista awo yaaheettiha iponteero sa eroroce eyo aroihaka ohoolo isekuntu 30. Vano, eyo enooniherya sihalaka minutu miili nnimeya wira ophiye ohiyu eriyari. Mwa iyaakha sinivikana 60, khenatepe waattamela ehasara ya olumwenku ovikana olelo-va!

      Mwaakha wa 2018, masientista anuupuwela ovarerya-tho okathi onihala wira olumwenku omale. Niireke Eroroce eyo enoovikanihaka wooniherya wira ehanle okhumelela ehasara ehitonko wiiraneya? Munoonela sai? Olumwenku ola onrowa omalela vai? Nyuwo pooti woona ovila ophwanya waakhuliwa wa makoho ala. Tthiri, hata asuweli onnaavila wiiwexexa mwaha ola. Nave aakhala atthu akina ahinikupali wira olumwenku ola ohanle omala.

      Tthiri, atthu anceene annikupali wira itthu sinooloka muhoolo. Awo annaamini wira elapo ahu khenrowa opwetexiwa; nave apinaatamu anrowa okhalaka voohimala. Nto niireke eyo enimwiiraneya? Olumwenku ola onrowa omalela vai?

      “Eroroce ya Omala wa Olumwenku ennisuweliwa ilapo sinceene. Eroroce eyo, epakiwe wira yooniheryeke wira atthu ahanle vakhaani opwetexa eplaneta ahu mwaha wa itekonologia sowoopiha sinipaka aya. Etekonologia yoowoopiha vanci tiile eniitthaniwa armas nucleares. Masi sihaavo itekonologia sikina sowoopiha ntoko iye sinikumiherya oviha mulaponi, iretta, ni itekonologia sa Internet. Voolakela aahiiso voohilakela, atthu pooti ohonona makhalelo a okumi ni eplaneta ahu, mwaha wa itekonologia iyo”.​—Bulletin of the Atomic Scientists.

  • Olumwenku Ola Onrowa Omalela Vai?—Ophavelasa Waakhuliwa
    Nvenye!—2017 | No. 2
    • MWAHA WA VAKAAPANI | OLUMWENKU OLA ONROWA OMALELA VAI?

      Ophavelasa Waakhuliwa

      VAKHALA wira munnixankiheya wala woova mwaha wa omakelaka wiiwa ihapari soohiloka, khamukhanle mekhinyu. Mwaakha wa 2014, presidenti a khalai a wEstados Unidos, Barack Obama, aahimmye wira waatta wa itthu sootakhala sinilaleiwa, onniwiiriha atthu wuupuwelaka wira “olumwenku woohononeya . . . ni khuuvo oniwerya olokiherya”.

      Masi, nuumala-vo, aahiromola itthu saamuhakalaliha saarowa omaliha mixankiho mulaponi. Barack Obama, aahimmye wira sihaavo itthu sikina sa guvernu sikhanle “ihapari sooreera”. Niire so, owo “aanilipelela” wira “muhoolo itthu saamuloka”. Nto, presidenti ole uupuwela wira wiimananiha wa apinaatamu tonrowa olokiherya itthu wira ehikhumelele ehasara ya olumwenku wotheene.

      Anamunceene aakhalana moonelo owo. Mwa ntakiheryo, akina aniroromela wira orowa vahoolo wa siensia, tonrowa olokiherya itthu moolumwenkuni. Musomi mmosa a itekonologia digital ohimmye so: “Mwaakha wa 2030, etekonologia ahu enrowa okhala yootepa owerya, nave mwaakha wa 2045 enrowa otepexa owerya!” Nave aahincererya oriki: “Ninnikhumela saana. Nnaamwi sikhumelelaka mixankiho suulupalexa, nookhalana owerya woomaliha mixankiho iyo moowaakuveya”.

      Niireke mixankiho sinootepa tthiri moolumwenkuni? Niireke ehanle okhumelela ehasara yuulupale moolumwenkuni? Nnaamwi masientista ni mapoliitiku alaleyaka muhupi wa nlipelelo, anamunceene khanisuwelexa ele enrowa okhumelela muhoolo. Nthowa xeeni?

      Moohaanyiherya nyuwo munnuupuwela ihasara sikina sowoopiha. Masi, khamunrowa ophwanya waakhuliwa wooloka voohimya sa muhoolo mwaha wa otokosa itthu soohiloka siniiraneya olelo-va. Nave atthu akina khanaaroromela mapoliitiku ni masientista. Sintoko noonale ahu mwaha ovinre, anamunceene anniphwanya waakhuliwa wa makoho aya voohimya sa makhalelo a olumwenku vano ni a muhoolo. Aniphwanya woowi waakhuliwa iwo?

      Ebomba nuclear ephunwe

      IKARUMA SINIWERYA WAAPWETEXA ATTHU ANCI. Hata Nações Unidas ni mitthenkeso sikina simananihaka vanceene, khasinwerya okhoottiherya okumiheriwa wa ikaruma iyo suulupale. Nto, makhulupale oowiixinnuwiha khaniiwelela malamulo anikhoottiherya opakiwa ikaruma iyo. Mwa ntakiheryo, ilapo sinisuweliwa okhuma khalai wira sookhalana owerya wa opaka ikaruma suulupale, olelo-va sinootepa olokiherya ibomba sa khalai ni opaka isya sootepexa woopiha. Nave, ilapo seiye khalai sahaarina ikaruma suulupale, olelo-va sookhalana ikaruma siniwerya owiiva atthu anceene.

      Tthiri, ikaruma iyo sa ekhotto, sinniiriha olumwenku okhala wowoopiha, hata okathi wa “murettele”. Efolyeeto ya Masientista Atómico (Bulletin of the Atomic Scientists) enihimya so: “Etthu yootepexa woopiha ti ikaruma seiye siniwerya wiiva hata sihoopiwaka ni mutthu”.

      Mulopwana ommaathale ekhaama ya oxiripitaali

      OHIKHALANA OKUMI WOOLOKA. Siensia khonwerya onikhaliherya moomalela wira nikhalane okumi yooloka. Nto, itthu ntoko tensau, oneneva wootepana, onanarihiwa epheyo enimumula ahu, ni orumeeliwa mirette soohapala, sinnikumiherya iretta. Atthu anceene annookhwa mwaha wa iretta sihinravihaniwa ntoko, kanser, owereiwa murima, ni diabete. Akina sinnaaphwanya iretta sikina ntoko waakanyereya mmuupuweloni. Iyaakha vakhaani sivinre saahikhumelela iretta sooxankiha sowaakuva wiiva ntoko Ebola ni Zika. Ekeekhai tiila: Apinaatamu khaniwerya omaliha iretta, nave vanikhala ntoko wira iyo khasinrowa omala.

      Ntthupi ninnanariha epheyo enimumula ahu ni maasi

      APINATAMU ANNIHONONA ELAPO. Ifaaprika sinnivikaniha ohonona epheyo enimumula ahu. Khula mwaakha atthu anceene annookhwa mwaha wa epheyo yoohiloka enimumula ahu.

      Atthu akina ni mitthenkeso sa guvernu sinnivikaniha onanariha elapo, vaavo anipaka aya itthu ntoko: orusa mphareya, orihela ikokhola ni itthu sikina sinnanariha ephareya. Enciclopédia ya Siensia a Mphareya (Encyclopedia of Marine Science) enitthokiherya so: “Itthu iyo soohiloka sinniiva inama ni miri sa mphareya, nave-tho sinnaakumiherya iretta atthu anikhuura inama iyo”.

      Nave annithowa maasi ooloka. Mulipa onilepa iliivuru sa siensia a wInglaterra, oniitthaniwa Robin McKie, oni: “Olumwenku onnaattamela muxankiho wa othowa wa maasi onrowa waaphwanya atthu otheene mulaponi”. Mapoliitiku anihimya wira othowa wa maasi, muxankiho muulupale, yoowo ikwaha sinceene onikumiheriwa ni apinaatamu.

      Nayuupuri

      IHASARA SA EPHATTU SINNIWIIVA ATTHU. Munamukhaya, nayuupuri, ni itetere sinnikumiherya osareya wa maasi, othaleya wa etthaya ni ihasara sikina. Atthu anci annookhwa wala ohaawa mwaha wa ihasara sa ephattu. Yootokosa emosa yaapakiwe ni Administração Nacional de Aeronáutica e Espaço ya wEstados Unidos yaahimmye wira “ipheyo suulupale, mawimpi a mphareya ootepa oviha, ni osareya wa maasi vamosa ni oviha wuulupale” onrowa otepaka okhumelela mulaponi. Niireke ihasara iyo sa ephattu sinimwaapwetexa apinaatamu?

      Moohaanyiherya nyuwo munnuupuwela ihasara sikina sowoopiha. Masi, khamunrowa ophwanya waakhuliwa wooloka voohimya sa muhoolo mwaha wa otokosa itthu soohiloka siniiraneya olelo-va. Nave atthu akina khanaaroromela mapoliitiku ni masientista. Sin­toko noonale ahu mwaha ovinre, anamunceene anniphwanya waakhuliwa wa makoho aya voohimya sa makhalelo a olumwenku vano ni a muhoolo. Aniphwanya woowi waakhuliwa iwo?

  • Olumwenku Ola Onrowa Omalela Vai?​—Biibiliya Onihimya Exeeni?
    Nvenye!—2017 | No. 2
    • Mulopwana onuupuwelela ori ene elapo esya

      Itthu sinooniheriwa ni Eroroce ya Omala wa Olumwenku khasinrowa wiiraneya, okhala wira Muluku ooleiherya wira makhalelo a olumwenku ni a apinaatamu anooloka muhoolo.

      MWAHA WA VAKAAPANI | OLUMWENKU OLA ONROWA OMALELA VAI?

      Biibiliya Onihimya Exeeni?

      BIIBILIYA aahihimya khalai ene wira itthu sootakhala saarowa otepaka okhumelela moolumwenkuni olelo-va. Nave-tho, aahihimya wira makhalelo a apinaatamu anooloka muhoolo. Ele Biibiliya enihimya awe enimwiiraneya tthiri, maana itthu sinceene saahimmye awe khalai sinniiraneya moomalela mahiku ala.

      Vano, muthokorerye iprofesia iya sa mBiibiliyani sinittharelana:

      • “Maloko makina anowana ni maloko makhw’aya, elapo enotuphela elapo ekina. Enokhumelela etala n’itetere ilapo sinjene”.​—Matheyo 24:7.

      • “Musuwelexe wira, okathi wokiserya, anophiya mahiku òxanka. Atthu anrowa wisupuwelaka mmansaya pahi, anrowa okhala anamilili, anrowa wittottopaka ni wisona. Awo anonveha Muluku, anokhala òhiwìwelela anamuyari aya, òhixukhuru, òhittittimiha itthu sowarya, òhiphenta, òhimoriwa ikharari, òwòtherya akhw’aya, òhisumaliha, òwali, òvirikanya sorera sothene, anamalupattha, òwakuva onanariwa, òsareya wisona, òphavela sopuha, òmuhiya Muluku”.​—2 Timótheyo 3:1-4.

      Iprofesia iya pooti owiiriha atthu akina wuupuwelaka wira khuuvo mutthu oniwerya olokiherya olumwenku ola. Tthiri, apinaatamu khaniwerya olokiherya olumwenku. Moovarihana ni Biibiliya, apinaatamu kharina ankhili ni owerya woomaliha mixankiho moomalela. Iversiikulu sa Biibiliya sinittharelana sinnooniherya eyo:

      • “Sihavo iphiro sinòneya orera, masi simmalela wokhwani”.​—Miruku 14:12.

      • “Vathí-va àkhala akina arina owerya, àkhala-tho akina anihawa epuheriwaka n’awo”.​—Musuweli 8:9.

      • “Kosuwela sana wira mutthu . . . khanwerya wettiha mavalo awe”.​—Yeremiya 10:23.

      Vaakhanle wira atthu anoovikaniha opaka khula etthu eniphavela aya, yaamukhumelela ehasara yuulupale moolumwenkuni. Masi eyo khenrowa wiiraneya! Mwaha wa xeeni? Biibiliya onihimya so:

      • Muluku ‘olipiha elapo va mathipeloni vaya, wira ehittikinyeyé mpakha vohimala-tho’.​—Esalimo 104:5.

      • “Atthu anniyariwa, atthu annokhwa: vano olumwenku onnikhala enamuna emosaru”.​—Musuweli 1:4.

      • “Anaxariya animwakhela elapo yohiyeriw’aya: anrowa okhalaka-mo mahiku othene”.​—Esalimo 37:29.

      • “Mmatta mothene muruwerye solya sinjene: mattumuxa esareye ipyó”.​—Esalimo 72:16.

      Sowiixuttiha iya sa Biibiliya sinnaakhula saana. Atthu khanrowa omala-mala mwaha wa onanarihiwa epheyo, othowa wa yoolya ni maasi, wala iretta suulupale. Olumwenku khonirowa opwetexiwa ni ebomba nuclear. Mwaha wa xeeni? Muluku tonisuwela ele enrowa wiiraneya muhoolo. Tivonto, Muluku onnaahiya atthu apakaka eniphavela aya nto khiyahepha sookhumelela saya. (aGalasia 6:7) Masi olumwenku ola khonlikana ni komboi okhumme muxipooroni onrowa okumiherya ehasara. Nto Muluku khonrowa waahiya atthu apakaka itthu soohiloka okathi wotheene.​—Esalimo 83:19; aHéberi 4:13.

      Masi Muluku onoolokiherya itthu. Owo onookumiherya “murettele womalela”. (Esalimo 37:11) Moonelo wooloka othokorenrye ahu mwaha ola, onooniherya itthu vakhaani paahi voohimya sa muhoolo, Anamoona a Yehova yiixuntte aya mwaha wa omusoma Biibiliya.

      Olumwenku wotheene anniphwanyaneya Anamoona a Yehova alopwana ni athiyana, a maloko ni munnuwelo woovirikana. Awo animukokhorela Muluku mmosa paahi a ekeekhai, nsina nawe Yehova, moovarihana ni Biibiliya. Awo khanoova itthu sa muhoolo okhala wira Biibiliya onihimya so: “Apwiya apattunxe erimu, Apwiya Muluku apattunxe elapo, yupaka n’ulipiha, yawo yahapattunxe elapo ehirina etthu, masi yupale wira ekhaleke-mo atthu: Apwiya yawo t’anihimya wira: ‘Miyo pahi k’Apwiya: khavo Muluku mukina’”.​—Yesaya 45:18.

      Mwaha ola nooweha itthu vakhaani Biibiliya oniixuttiha awe sa ele enrowa owiiraneela atthu ni elapo muhoolo. Wira mphwanye soohimmwa sikina, nwehe yoosoma 5 ya ebroxura Ihapari Sooreera Sinikhuma wa Muluku! yoolaleiwa ni Anamoona a Yehova ni enniphwanyaneya va www.pr2711.com/vmw.

      Nyuwo pooti oweha eviidiyu eni: Porque Deus Criou a Terra? yeeyo eniphwanyaneya va www.pr2711.com. (Nwehe opuro oni: PUBLICAÇÕES > VÍDEOS)

Watchtower EBIBILIOTEKA ONLAINE (1982-2025)
Okhuma
Okela
  • Emakhuwa
  • Ovaha
  • Siniphavela Anyu
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Malamulo Oorumeela
  • Mwaha Woosuka Isiiri
  • Definições de Segurança
  • JW.ORG
  • Okela
Ovaha