Watchtower EBIBLIOTEKA ONLAINE
Watchtower
EBIBLIOTEKA ONLAINE
Emakhuwa
  • BIIBILIYA
  • ILIIVURU
  • MITHUKUMANO
  • bt muru 24 ipaax. 216-223
  • “Mulipihe Murima!”

Mpantta ola khekhanle eviidiyu.

Muniswaamihe, khivaniweryaneya orumiha eviidiyu ela.

  • “Mulipihe Murima!”
  • ‘Mulaleyeke Oratteene’ Omwene wa Muluku
  • Miru Saamukhaani
  • Mwaha Onlikana Nuula
  • “Ale Yaalamphe” Wiira Amwiive Khiyaakhumenle Saana (Miteko 23:11-34)
  • “Kinnihakalala Wiixaakiha Ohoolo Wanyu” (Miteko 23:35–24:21)
  • “Feelexi Aahoova” (Miteko 24:22-27)
  • Mulipihe Murima Okhala Wira Yehova Onnookhaliheryani
    Owehaweha Elaleyaka Omwene wa Yehova (Yoosoma)—2020
  • “Mukiwiriyane Wira Kitthokiherye Etthu Ekhumelenle”
    ‘Mulaleyeke Oratteene’ Omwene wa Muluku
‘Mulaleyeke Oratteene’ Omwene wa Muluku
bt muru 24 ipaax. 216-223

MURU 24

“Mulipihe Murima!”

Ayuda yaahimpaka palano wiira amwiive Paulo, nto Paulo aahiixaakiha ohoolo wa Feelexi

Enivarihana ni Miteko 23:11–24:27

1, 2. Xeeni Paulo aahaatikinihiwe awe okathi aalupatthiwa awe oYerusalemu?

PAULO oopoliwe niinaano-ru mwaha wa muttitthi wa atthu waananariwe vanceene oYerusalemu, masi vano aahitthikela ovariwa. Okathi aalupatthiwa awe esidade ele, murummwa ole aakhalela nthiti miteko sawe, khatikinihiwe. Maana aahileeliwa wiira aarowa “otthukweliwa ni ohaaxiwa” esidade ele. (Mit. 20:22, 23) Nnaamwi ahaasuwela oratteene etthu yaarowa omwiiraneela, Paulo aanisuwela wiira aarowa ohaaxiwaka mwaha wa nsina na Yesu. — Mit. 9:16.

2 Maprofeta makristau yaahimuleela Paulo wiira aarowa otthukiwa ni ovahereriwa “mmatatani mwa amalapo”. (Mit. 21:4, 10, 11) Okathi vakhaani waavinre, muttitthi wa ayuda waaphavela omwiiva, nuuvira okathi vakhaani muhoolo mwaya, vaakhala ntoko wiira aarowa ‘wiiviwa’ ni makhulupale a eSineedrio okathi yaanyakulihana aya mwaha wa Paulo. Vano murummwa ole oororomeleya, aari mukhatteya ni aanilipeleliwa ni atoropa a oroma ni aanilipelela ophukeliwa ni wootheriwa itthu sinceene. (Mit. 21:31; 23:10) Tthiri, murummwa Paulo aaniphavela vanceene olipihiwa!

3. Ninlipihiwa sai wiira nihihiye muteko ahu woolaleerya?

3 Mahiku ala ookiserya, ninnisuwela wiira “otheene ale aniphavela omurumeela Muluku ntoko awiixutti a Kristu Yesu, nave anrowa olupatthiwaka”. (2 Tim. 3:12) Nto okathi mukina, hiyo nave ninniphavela olipihiwa wiira nihihiye ovara muteko ahu woolaleerya. Ninnixukhurela vanceene malakiheryo ni moolumo oomaaliha aniphiya okathi wooreerela ninvahiwa ahu ni iliivuru sinimutthokiherya Biibiliya ni mithukumano sinilokiheriwa ni “murumeyi oororomeleya ni a ankhili”! (Math. 24:45) Yehova onihimya wiira khuuvo nwanani a ihapari sooreera onrowa okhumela saana. Awo khanrowa owerya waamala-maliha arumeyi a Yehova ntoko ekurupu, nnakhala weemexa muteko woolaleerya. (Yes. 54:17; Yer. 1:19) Masi, ankhi murummwa Paulo? Niireke aahilipihiwa wiira ohihiye olaleya oratteene Omwene wa Muluku hata aalupatthiwa? Akhala wiira ti siiso, aalipihiwe sai ni oonenle sai?

“Ale Yaalamphe” Wiira Amwiive Khiyaakhumenle Saana (Miteko 23:11-34)

4, 5. Paulo aalipihiwe sai? Xeeni olipihiwa iwo waaphiyale aya okathi wooreerela?

4 Murummwa Paulo aahilipihiwa vanceene ohiyu waattharelana nuumala woopoliwa oSineedrio. Biibiliya onihimya so: “Apwiya yaahimukhumelela Paulo, amuhimeerya wira: ‘Mulipihe murima! Okhala wira mookikhalela onamoona oYerusalemu, siiso-tho muhaana okikhalela onamoona oRoma’”. (Mit. 23:11) Ni moolumo ala oolipiha a Yesu, Paulo aahilipiheriwa wiira aamoopoliwa. Owo aamukhalana eparakha yoorowa oRoma ni waalaleerya atthu voohimya sa Yesu.

Musulwaawe Paulo olavulaka ni Klaudio Lisia.

“Alopwana anivikana 40 anrowa omwiipithela”. — Miteko 23:21

5 Paulo aalipihiwe okathi wooreerela. Mmeeloni mwaya, ayuda yaavikana 40 “yaahimpaka palano ni yaahilapha, ahimyaka wira khiyaarowa olya etthu nnakhala owurya, ahimwiivale toko Paulo”. Ayuda ale, yaahilakela omwiiva murummwa Paulo. Tivonto yaalamphe aya wiira yammwiiva, akupaliki wiira pooti waakhumelela etthu yootakhala akhala wiira khiyaarowa owerya omwiiva. (Mit. 23:12-15) Palano aya, yoowo eemereriwe ni axitokweene ni aalupale a anamukuttho waari omwiihana Paulo oSineedrio wiira atthikele omukoha ni otthokiherye itthu sikina. Masi ephiro aarowa awe ovira orowaka oSineedrio, alopwana ale yaarowa omwiipithela wiira anvare ni amwiive Paulo.

6. Palano a wiiviwa Paulo aasuweliwe sai? Yoowiiraneya ya musulwaawe Paulo, enwiixuttiha exeeni amiravo?

6 Musulwaawe Paulo aahimusuwela palano ole ni aahirowa omuleela Paulo. Vano, Paulo aahipaka mareheryo wiira mmiravo ole omuleele etthu ele kumantanti a atoropa a oroma, Klaudio Lisia. (Mit. 23:16-22) Tthiri Yehova onnaaphenta vanceene amiravo animutakiha musulwaawe Paulo yoowo nsina nawe nihinromoliwa mBiibiliyani, anlipiha murima ahelaka nipuro noopacerya ovareleleya wa atthu a Muluku ohiya soophavela saya ni aaniimananiha ohela nipuro noopacerya ni okhaliherya soophavela sa Omwene.

7, 8. Etthu xeeni Lisia aapanke awe wiira omukhapelele Paulo?

7 Nuumala omusuwela palano aapakiwe wiira Paulo iiviwe, Klaudio Lisia, yoowo aari kumantanti a atoropa 1.000, moowaakuveya aahiruma wiira atoropa 470 akina yeettiha ikhavalo ni yaavonya mattheere amukuxe Paulo ohiyu ene yoole amuroihe moovareleleya oKesareya. Elapo ele, Paulo aarowa ovahereriwa mmatatani mwa kuvernatoro Feelexi.a Elapo ya oKesareya yaari ekapitaali ya olamulelo wa oYudeya ni naari nipuro yaakhala aya atoropa anceene a eprovinsia ele ya oRoma. Ayuda anceene yaakhala esidade ya oKesareya, masi atthu anceene a elapo ele khahiyo yaari ayuda. Ovareleleya wa opuro ole waahivirikana vanceene ni oYerusalemu, maana oYerusalemu atthu anceene yaahikhalana nthalu nuulupale mwaha wa etiini ni yaamakela onyakulihana.

8 Ottharaka nlamulo na oroma, Lisia aahimulepela ekarta Feelexi omutthokiherya itthu sootheene siiraneyale. Lisia aahihimya wiira nuumala osuwela wiira Paulo aari muroma, owo aahimoopola wiira “ohiiviwe” ni ayuda. Nave Lisia aahihimya wiira Paulo khaapanke etthu yaaphwanela “wiiviwa aahiiso otthukweliwa”, masi mwaha wa palano aapakiwe wiira iiviwe, tivonto aanvahererya awe kuvernatoro Feelexi wiira owiriyane itthu ootheriwa awe Paulo ni opake yoothanla. — Mit. 23:25-30.

9. a) Mwa enamuna xeeni sahaattittimihiwe aya itireitu sa Paulo sa okhala mutthu a oroma? b) Xeeni okathi mukina nniimananiha ahu waakiherya itireitu sahu nittharaka malamulo a elapo ahu?

9 Niireke Lisia aalempe itthu seekeekhai? Khahiyo sootheene saari sekeekhai. Vanikhala ntoko wiira Lisia aaphavela wooniwaka saana. Etthu yaamwiirinhe omoopola Paulo khahiyo waari mwaha woosuwela wiira aari muroma. Nave Lisia khaahimmye wiira “aahimutthukwa ni ikwirinti” Paulo ni wiira muhoolo mwaya aahiruma wiira “Paulo okelihiwe mukwartelo, uuputthiwe, wira ohimye etthu aapanke awe”. (Mit. 21:30-34; 22:24-29) Mwaha woopaka itthu iyo, Lisia aahitthekela itireitu sa Paulo sa okhala mutthu a oroma. Olelo-va, Satana onnaarumeela atthu anikhaliherya vanceene itiini saya wiira anilupattheke, nave ikwaha sinceene, okathi owo sinnihononiwa itireitu sahu. Masi amutakihaka Paulo, arumeyi a Muluku anniimananiha waakiherya itireitu saya attharaka malamulo a elapo aya.

“Kinnihakalala Wiixaakiha Ohoolo Wanyu” (Miteko 23:35–24:21)

10. Itthu xeeni Paulo ootheriwa awe?

10 Ori ene oKesareya, Paulo aahitthukiwa “owannyawe Herodi”, alipeleliwaka ophiya atthu ale yaamootherya Paulo. (Mit. 23:35) Nuuvira mahiku 5, awo yaahiphiya, eriyari ya atthu awo aahikhala muulupale aanamukuttho Ananiya, mulipa aalavula nipuro noowaatta atthu iihaniwa Teertulo ni axitokweene. Wanipacerya, Teertulo aahimuttottopela Feelixi mwaha wa muteko aavara awe aakhaliheryaka ayuda, woonasa wene ophavelaka omuriiriha murima ni wiira ooniweke saana.b Vano olavulaka mwaha yaarwenle aya, omuhimyaka Paulo Teertulo aalavunle so: “Mulopwana ola onnikumiherya onyakulihana, ni onniwiiriha ayuda anikhala ilapo sotheene, omurukunuwela kuvernu. Ohiya-vo, ola tonihoolela ekrupu eniihaniwa ‘aNazarethi’. Nave-tho aaheererya ohittittimiha etemplo, tivo, hiyo naahinvara”. Vano ayuda aarina awe “yaahaakhulela ahimyaka wira ele yaalavuliwe yaari ekeekhai”. (Mit. 24:5, 6, 9) Okumiherya onyakulihana, omurukunuwela kuvernu ni onanariha etemplo saari ikrime saamwiiriha mutthu wiiviwa.

11, 12. Paulo aakhoottale sai itthu ootheriwa awe?

11 Vano Paulo aaheemereriwa olavula. Owo aapacenrye so: “Kinnihakalala wiixaakiha ohoolo wanyu”. Paulo aahimya ekeekhai okathi aakhoottale awe itthu sootheene ootheriwa awe. Murummwa ole khaananarinhe etemplo nnakhala omurukunuwela kuvernu. Owo aahihimya wiira aahiviriha “iyaakha sinceene” ohikhanle oYerusalemu ni aahirowa oYerusalemu okunxe ene “musurukhu” wiira aavahe makristau yaawo yaahaawa mwaha wa etala ni olupatthiwa. Paulo aahittittimiherya wiira ‘aahiireeriha’ ohinatthi okela mutemplo ni aaniimananiha okhalana murima wooloka “ohoolo wa Muluku ni ohoolo wa atthu”. — Mit. 24:10-13, 16-18.

12 Paulo aaheemererya wiira aahinvarela muteko Muluku a axitiithi awe, enamuna ya okokhorela ‘yeeyo awo yaahimya aya okhala etiini esya’. Masi, owo aahittittimiherya wiira aanikupali “itthu sotheene sihimmwale ni Nlamulo ni soolempwa sa Maprofeta”. Nave ntoko yaahimmye aya atthu ale yaamootherya, Paulo aanikupali wiira “Muluku onrowa waahihimuxa anaxariya ni ale ahikhanle anaxariya”. Vano aahimyaka atthu ale yaamootherya, Paulo aahimmye so: “Atthu ala ari vaava, ahimye akhala wira yaahikiphwanyana etthu yootakhala, okathi yaakiphukela aya ohoolo wa eSineedrio. Masi etthu emosa kaahimmye aka kikhuwelaka, okathi keemenle aka ohoolo waya, tiila: ‘Miyo kimphukeliwa-va, mwaha wa nlipelelo na ohihimuxiwa wa alipa-ookhwa!’”. — Mit. 24:14, 15, 20, 21.

13-15. Xeeni ninhimya ahu wiira Paulo oovaha ntakiheryo nooloka na mutthu aalalenrye moolipa murima ohoolo wa makhulupale?

13 Paulo oonivaha ntakiheryo nooloka ninreerela ahu otthara akhala wiira ninniroihiwa wa makhulupale a mulaponi mwaha wa okokhorela wahu ni nnootheriwa okumiherya onyakulihana, omurukunuwela kuvernu aahiiso okhala atthu a “etiini esya”. Moovirikana ni Teertulo, Paulo kheerenrye omuriiriha murima kuvernatoro ni moolumo ooreera wiira ooniweke saana. Paulo aahimaaleleya ni aanittittimiha vanceene. Mooreerela murima, Paulo aahilaleerya mwa enamuna yoowiiwanyeya ni yeekeekhai. Owo aahimmye wiira “ayuda akina, yaakhuma eprovinsia ya wAsia”, yaawo yaamoothenrye wiira aahinanariha etemplo, khiyaakhanle opuro ole, nto ottharaka nlamulo Paulo aahikhalana etireitu ya waakoha ayuda awo ni omwaakhula. — Mit. 24:18, 19.

14 Etthu yootepa oreera, okhala wiira Paulo khoovelenle olaleerya. Moolipa murima, owo aahilaleya nlipelelo nawe na ohihimuxiwa, etthu emosaru yaakumihenrye onyakulihana oSineedrio. (Mit. 23:6-10) Okathi aixaakiha awe, Paulo aahittittimiherya nlipelelo na ohihimuxiwa. Mwaha wa xeeni? Mwaha woowi waari mwaha wa ohihimuxiwa, otepexa wene ohihimuxiwa wa Yesu, waakumihenrye onyakulihana. (Mit. 26:6-8, 22, 23) Tthiri Paulo aaniphukeliwa mwaha wa omulaleya Yesu ni ohihimuxiwa, itthu seiyo atthu ale yaamootherya yaakhootta aya weemererya.

15 Nimutakihaka Paulo, nnoowerya olipa murima naalaleeryaka ni olipihiwa ni moolumo Yesu aalenle awe awiixutti awe oriki: “Nyuwo munoonyokhiwa ni atthu otheene mwaha wa nsina naka. Masi ole onivilela mpakha wookiseryani, tonrowa woopowa”. Niireke nihaana oxanka nuupuwelaka etthu yoohimya? Nnaari, maana Yesu aahimmye so: “Okathi anookuxaayani wira yoovariheni, muhixanke ni etthu enrowa anyu ohimya; masi mulavule ele munepa woowaarya oniwiirihaayani olavula okathi ene yoowo, maana khahiyo ti nyuwo munilavula, masi munepa woowaarya tonilavula”. — Mar. 13:9-13.

“Feelexi Aahoova” (Miteko 24:22-27)

16, 17. a) Feelexi aapanke exeeni okathi aaphukeliwa awe Paulo? b) Xeeni Feelexi oovale awe? Etthu xeeni yaamwiiriha omakela omwiihana Paulo?

16 Ela khahiyo yaari ekwaha yoopacerya Kuvernatoro Feelexi iiwale awe waamini wa makristau. Biibiliya onihimya so: “Okhala wira kuvernatoro Feelexi aanisuwela saana myaha sa ephiro ya Apwiya, aahinteererya mwaha ole, onahimya wira: ‘Miyo kinoophuka mwaha ola, kumantanti a atoropa, Lisia, aphiya vale’. Nto aahimuruma mukhulupale a anakhotto wira omutthukwele Paulo, masi omweemereryeke opaka itthu sikina ni oxukuriweke ni apatthani awe wira amukhaliheryeke”. — Mit. 24:22, 23.

17 Mahiku vakhaani muhoolo mwaya, Feelexi ni mwaarawe aihaniwa Drusila, aahiruma wiihaniwa Paulo “wira omwiiwe olavulaka itthu aakupali awe sa Kristu Yesu”. (Mit. 24:24) Masi, okathi Paulo aalavula awe sa “exariya, wiihiiha ni ophukeliwa onirwa, Feelexi aahoova”, woonasa wene mwaha woowi itthu iyo saanimuxankiha mmuupuweloni mwawe mwaha woowi aari mutthu ootakhala murima. Owo aahimoomola Paulo ohimyaka wiira: “Vano muroweke, masi kakhalana okathi, kinooruma wira mwiihaniwe”. Okhuma okathi ole, Feelexi aamakela omwiihana Paulo ohiya ophavelaka wiixutta ekeekhai, masi aalipelela wiira Paulo aamunvaha musurukhu. — Mit. 24:25, 26.

18. Xeeni Paulo aalavunle awe ni Feelexi ni mwaarawe itthu ntoko “exariya, wiihiiha ni ophukeliwa onirwa”?

18 Xeeni Paulo aalavunle awe ni Feelexi hoothe ni mwaarawe Feelexi itthu ntoko “exariya, wiihiiha ni ophukeliwa onirwa”? Muhiliyale wiira awo yaaphavela osuwela “itthu aakupali awe sa Kristu Yesu”. Okhala wiira Paulo aanisuwela oratteene mweettelo woohiloka, otakhala ni ohixariya yaarina aya, aaphavela wiiwanyeiha oratteene etthu anireerela aya opaka atthu ale aniphavela okhala atthareli a Yesu. Itthu Paulo aahimmye awe saahooniherya oratteene ovirikana waya malamulo a xariya a Muluku ni mweettelo woohiloka Feelexi ni mwaarawe yaarina aya. Eyo yaamwaakhaliherya woona wiira apinaatamu ootheene anookohiwa ni Muluku mwaha wa itthu anuupuwela aya, anihimya ya ni anipaka aya. Nave etthu ya efaita yuulupale, enamuna yaarowa aya omphukela Paulo, Muluku aarowa waaphukela mwa enamuna emosaru. Nto eyo ti etthu yaamwiirinhe Feelexi ‘woova’ vanceene.

19, 20. a) Okathi ninlaleerya ahu, naathokoreryeke sai atthu ale anikhala ntoko wiira anniphavela ekeekhai, masi ahiniphavela opaka marukunuxo? b) Ninsuwela sai wiira Feelexi khaaphavela mureerelo wa Paulo?

19 Okathi ninlaleerya ahu, pooti waaphwanya atthu ari ntoko Feelexi. Wanipacerya, awo pooti okhalaka ntoko wiira anniphavela ekeekhai, masi ahinaphavela opaka marukunuxo a mweettelo aya woohiloka. Ti vooloka okhalana ephoole okathi nnaakhaliherya ahu atthu ntoko awo. Nimutakihaka Paulo, nihaana waattittimiha okathi nnaaleela ahu malamulo a xariya a Muluku. Pooti wiira ekeekhai eyo, enimwaavara murima. Masi, akhala wiira vannooneya oratteene wiira khaniphavela opaka marukunuxo, khivanireerela othipelela waakhanyererya wiira aturuke mweettelo aya. Ohiya-vo, nihaana orumeela okathi ahu niwaavyaka atthu aniphavela wiixutta ekeekhai ni murima aya wootheene.

20 Nimulavulaka Feelexi, owo aahooniherya etthu yaari vamurimani vawe ni moolumo ala ani: “Nuuvira iyaakha piili, Feelexi aahirantteliwa ni Porsio Festo. Nto okhala wira Feelexi aaphavela waasiveliha ayuda, aahimuhiya Paulo mukhatteya”. (Mit. 24:27) Vannooneya oratteene wiira Feelexi khaaphavela mureerelo wa Paulo. Feelexi aanisuwela wiira atthareli a “ephiro” khiyaaphavela omurukunuwela kuvernu nnakhala okumiherya mixankiho. (Mit. 19:23) Nave owo aanisuwela wiira Paulo khaatthekenle nnakhala nlamulo nimosa na oRoma. Hata vaari siiso, Feelexi aahimuhiya Paulo ori ene mukhatteya, maana “aaphavela waasiveliha ayuda”.

21. Etthu xeeni yaamwiiranenle Paulo nuumala Porsio Festo okhala kuvernatoro? Etthu xeeni Paulo aahaahiyale awe opaka?

21 Ntoko enooniherya aya eversiikulu yookiserya ya Miteko ekapiitulu 24, nlelo Paulo aari mukhatteya okathi Porsio Festo aamuranttenle awe Feelexi okhala kuvernatoro. Mwaha wa yeeyo, Paulo aahaana ovahereriwa mukhulupale mukina ni aahipacerya owiriyaniwa ikwaha sinceene. Tthiri murummwa ole oolipa murima aahiroihiwa “ohoolo wa mamwene ni makuvernatoro”. (Luka 21:12) Ntoko ninrowa ahu oweha, muhoolo mwaya Paulo aahaalaleerya makhulupale ootepexa owerya a okathi awe. Okathi owo wootheene, Paulo khaahiyale waamini wawe. Moohaanyiherya Paulo khaahiyale olipihiwa ni moolumo a Yesu ani: “Mulipihe murima!”

FEELEXI — MUKHULUPALE A OYUDEYA

Mwaakha 52 nuumala Kristu orwa, mukhulupale a oRoma Klaudio, aahimuthanla Antonio Feelexi, yoowo aamukhapelela wiira okhale mukhulupale a oYudeya. Feelexi aari epottha yaataphuliwe ntoko munnawe aihaniwa Palas, yaari ipottha sa etthoko ya mmusi awe mukhulupale a oRoma. Okathi ole, yaari etthu yahaamakela wiiraneya othanliwa mutthu aari epottha wiira okhale mukhulupale aarina owerya wa waahoolela atoropa.

Felix.

Okhala wiira munnawe awe aanisuweliwa ni mukhulupale, mulipa oolepa soowiiraneya a oroma oniihaniwa Tácito ohimmye so: Feelexi “uupuwela wiira hata opakaka itthu sinceene sootakhala khaarowa ohukhummwa”. Okhala wiira Feelexi “aanipaka khula enamuna ya waahasula atthu ni owiiriha itthu sootakhala, eettihaka okhulupale awe ntoko mwene ni aathokorerya atthu ntoko ipottha”. Okathi wootheene aalamulela awe ntoko mukhulupale, owo aahimuthela Drusila, mwaana mwaamuthiyana a Herodi Agripa I, nuumala owokiwa ni omuhiya iyawe. Feelexi aahimuthokorerya mwa enamuna yoohiloka murummwa Paulo uupuwelaka wiira aamunvaha musurukhu.

Enamuna Feelexi aarumeela awe okhulupale awe yaari yootepexa ohiloka ni yootakhala mpakha omwiiriha Mukhulupale Nero, omwaakha okhulupale awe ni omuttikiherya oRoma mwaakha 58 nuumala Kristu orwa. Ekurupu emosa ya ayuda yaahirowa mpakha oRoma wiira yamukaxari mwaha wa ophavela wawe ovahiwa musurukhu, masi vanihimmwa wiira munnawe awe aihaniwa Palas aahimukhaliherya wiira ohihukhummwe.

a Nwehe ekaaxa eni: “Feelexi — Mukhulupale a oYudeya”, eri epaaxina 221.

b Teertulo aahimuxukhurela Feelexi mwaha wa “murettele muulupale” aakumihenrye awe nloko nle. Masi ohimya ekeekhai, okathi wa olamulelo wa Feelexi, oYudeya khiwaakhanle murettele ovikana ilapo sikina seiyo saalamuleliwa ni oRoma. Nave khahiyo yaari ekeekhai ohimya wiira “ayuda yaanixukhurela” vanceene mwaha wa itthu Feelexi aapanke awe. Ohimya ekeekhai, ayuda anceene khiyaasiveliwa ni Feelexi mwaha woowi aanaahasula ni waamana atthu okathi yanvirikanya aya. — Mit. 24:2, 3.

    Watchtower EBIBILIOTEKA ONLAINE (1982-2025)
    Okhuma
    Okela
    • Emakhuwa
    • Ovaha
    • Siniphavela Anyu
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malamulo Oorumeela
    • Mwaha Woosuka Isiiri
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Okela
    Ovaha