NU TAARIKIYAAPPE
Kawotettaa Koyro Zerettay Porchchugaalen Waani Zerettidee?
ATLANTIKE abbaa beetay Awurooppaa biya markkabiyaa shociyo wode, an biyaageetuppe issuwaa gidida Jorj Yangi Brazilen aggidi yiido Kawotettaa ayfiyaa ufayssan qoppees.a SHin, Ishaa Yangi sinttawu biiddi I ooratti kiitettido Isppeeneeninne Porchchugaalen deꞌiya, dariya baggay oosettibeenna moottaa qoppiyoogaa doommiis. I yaa gakkidi Ishaa J. F. Razerfordi Geeshsha Maxaafaappe haasayiyo haasayawu issi issibaa giigissanawunne 300,000 traktteta asawu immanawu qoppiis!
Jorj Yangi sabbakiyo oosuwan darotoo abbaa kanttidi biis
Ishaa Yangi 1925n Lizbene katamaa gakkiyo wode asay shabbirettees. He biittan laamee 1910n kawuwaa haaruwaa xayssiis; qassi Kaatolike Woosa Keettawu kaseegaa keena maatay deꞌennaadan diggiis. Asay kaseegaappe aaro laꞌatettaa demmiis; shin deretettaa giddon woppi baawa.
Ishaa Yangi Ishaa Razerforda haasayawu issi issibaa giigissiyo wode, kawotettay maataa wolqqan ekkanawu malidaageeti denddido gishshawu, asay wotaaddara higgiyan haarettanaadan oottiis. British end Foreyn Baybl Sosayti giyo dirijjitiyaa xaafee Ishaa Yanga wolqqaama yedetay gakkanaagaa yootiis. Gidikkokka, Ishaa Yangi Kamosh Naaꞌꞌantto Xekka Timirtte Keettan deꞌiya ispporttiyaa oottiyo addaraashaa paqqadanaadan oychchin eeno giidosona!
Hegaappe simmin, Ishaa Razerforda haasayawu keerido Uddufune 13y gakkiis. Hegaa keehi yeemottidi naagida! “Saꞌan Merinawu Waani Deꞌana Danddayettii?” giya dere haasayaa erissoy keettatu bolli kaqettiisinne gaazeexan kiyiis. Eqettiya haymaanootiyaa asati bantta gaazeexaa nabbabiyaageeti “wordduwaa hananabaa yootiyaageeta” giyo mati yiidaageetuppe naagettanaadan he gaazeexan eesuwan kessidosona. Eqettiyaageeti Ishaa Razerfordi tamaarissiyoobaa phalqqiya qofay deꞌiyo shaꞌan qoodettiya brooshuretakka ispporttiyaa addaraashaa geliyoosan asawu immidosona.
SHin, 2,000 gidiya asay addaraashaa kumiis; qassi hegaa keena asay sohoy baynna gishshawu guyye simmiis. Eranawu koyida issoti issoti he addaraashaa miyyiyan deꞌiya, wodoruwaappe giigissido gayyiyaa oyqqidi eqqidosona; harati qassi ispporttiyaa oottiyo miishshatun uttidosona.
Issi issibay maara polettibeenna. Eqettiyaageeti waassidosonanne oydiyaa menttidosona. SHin Ishaa Razerfordi dagammennan, I yootiyoobay asawu siyettana mala xarapheezaa bolli kiyiis. I qammi bilahe heeran wurssi simmin, Geeshsha Maxaafaa qofay deꞌiyo xuufiyaa ekkanawu koyiya 1,200ppe dariya asay ba sunttaanne adrashaa immiis. Wonttetta gallassi, U Sekulu giyo gaazeexay Ishaa Razerforda haasayaabaa xaafiis.
Masqqala 1925n, Porchchugaale qaalan giigiya Wochiyo Keelay Porchchugaalen attamettiyoogaa doommiis. (Hegaappe kase, Porchchugaale qaalan giigiya Wochiyo Keelay Brazilen attamettees.) He wode, Brazilen deꞌiya Verzhiliyo Fergusen giyo Geeshsha Maxaafaa Tamaaree Porchchugaale biidi Kawotettaa oosuwaa maaddanawu giigettiyoogaa doommiis. Hegaappe kase, I Brazilen deꞌiya, Geeshsha Maxaafaa Tamaaretu guutta macara biiruwan Ishaa Yangaara oottiis. Sohuwaara, Ishaa Yangaara zaarettidi issippe oottanawu Verzhiliyoy ba machchee Liziira biis. Ishaa Ferguseni yaa biidoy koshshiya wodiyaana; ayssi giikko, Ishaa Yangi sabbakanawu Soviyeete haaruwaa gujjin, hara heeri mata wode baana.
Lizissinne Verzhiliyo Fergusenawu deꞌanaadan imettida piqaadiyaa, 1928
Wolqqan kawotettaa maataa oyqqidaageeti Porchchugaalen wolqqan haariya aysuwaa essin, asay nu oosuwaa kaseegaappe aaruwan eqettiis. Ishaa Ferguseni minni eqqiis; qassi qoodan guutta Geeshsha Maxaafaa Tamaareta naagiisinne oosuwawu eta minttettiis. I ba keettaa ubbatoo shiiquwawu goꞌettanaadan oychchiis. Oychchin, Xiqimita 1927n ayyo paqqadettiis.
Porchchugaalen wolqqan haariya aysuwaa koyro layttan, 450 gidiya asay miishshaa kaseti qanxxidi ubbatoo Wochiyo Keelaa ekkees. Hegaa bollikka, Porchchugaale aaho aysuwan deꞌiya Angola, Ezorese, Kep Verde, Arshsho Timore, Goꞌa, Madiiranne Moozambbike biittata trakttetunne bukleetetu baggaara tumay gakkiis.
Manwel da Silva ZHordayun giyo ashkke goshshanchchay 1929n Lizbene yiis. I Brazilen deꞌiyo wode, Ishaa Yangi Geeshsha Maxaafaappe haasayiyo dere haasayaa siyiis. I tumaa sohuwaara akeekiis; qassi daro heeran sabbakanaadan Ishaa Fergusena maaddanawu amottiis. Yaatanawu, Manweli kolpporttere (aqinyeti he wode xeesettiyo suntta) gididi haggaaziyoogaa doommiis. He wode keehi darajjayettidi Geeshsha Maxaafaa qofay deꞌiyo xuufeta attamiyo gishshawunne asawu immiyo gishshawu, Lizbenen deꞌiya ooratta gubaaꞌee minniis!
Ishaa Ferguseninne A keettaayyiyaa 1934n Brazile guyye baana koshshiis. SHin, tumaa zerettay zerettiis. Isppeenen asay issoy issuwaara olettiyo wodenne Naaꞌꞌantto Alamiyaa Olaa wode Awurooppan shabbirssay deꞌishin, Porchchugaalen deꞌiya ammanettida amarida ishantti ayyaanaaban minnidi deꞌidosona. Guutta wodiyawu eti bonqqo mala gididosona; shin 1947n Giiliyaade Timirtte Keettan loohida koyro misoonaawee Jon kuki yin he citay eexxiya tama mala gidiis. Hegaappe guyyiyan, Kawotettaabaa yootiyaageetu qooday gujjiyoogaa mule aggibeenna. Yihoowa Markkatu oosuwaa kawotettay 1962n teqqido wodekka, qooday gujjiyoogaa aggibeenna. Tisaase 1974n Yihoowa Markkati higgiyan erettido wode, aassiyaageetu qooday he biittan 13,000ppe daro.
Ha wodiyan, Kawotettaabaa aassiya 50,000ppe dariyaageeti Porchchugaalen, qassi Ezoresanne Madiira gujjin, asay Porchchugaale qaalaa haasayiyo daro haruurotun Xoossaa Kawotettaa mishiraachchuwaa yootoosona. Ha wodiyan, aassiya hegeetu giddon Ishaa Razerforda haasayaa 1925n siyida amaridaageetu naatu naati deꞌoosona.
Nuuni Yihoowa, qassi beni wode ‘Kiristtoos Yesuusa ashkkara gididi’ deretettawu oottiyo oosuwan minni kaalettida ammanettida ishanttanne michchontta galatoos.—Roo. 15:15, 16.—Porchchugaalen xaafettida nu taarikiyaappe.
a Wochiyo Keelaa, Uddufune 15, 2014, sinttaa 31-32n, “Biron Daro Cakkana Koshshees” giyaagaa xeella.