Hayqqidaageetuyyo Deꞌiya Tumu Hidootaa
Issi 25 laytta maccaasiya hagaadan xaafaasu: “Tana dichchiya aayyiyaa, 1981n kansseriyaa giyo harggiyan hayqqaasu. I hayqoy taassinne hara a dichchiyo naꞌaassi keehi deexo gidiis. He wode taassi 17 laytta, ta ishaassi qassi 11 laytta. A taappe shaahetto gishshau keehippe azzanaas. A saluwan deꞌiyoogaadan tamaarido gishshau taakka iira deꞌanau suletta hayqqana koyaas. Ta iigaadan dosiyo hara asi baawa.”
Intte keehippe siiqiyo asa intteppe shaakkiyo wolqqay hayquwau deꞌiyoogee ayyo mule bessennaba milatees. Hayqoy gakkiyo wode, he intte siiqiyo asaara simmidi haasayanau, miiccanau woykko a oyqqanau danddayennaagaa qoppiyoogee keehippe deexo gidana danddayees. Intte siiqiyoogeeti saluwaa biidosona giido gishshau he mishoy aggenna.
Gidoppe attin, Geeshsha Maxaafan hegaappe keehi dumma gidida hidootay deꞌees. Kasetidi giidoogaadan, nu erenna saluwan gidennan sarotettaynne xillotettay kumiyo ha biittan, mata wode, intte siiqiyo hayqqidaageetuura simmidi gayttana danddayiyoogaa Geeshsha Maxaafay yootees. He wodiyan asaayyo polo gidida payyatettan ufayttiyo, naaꞌꞌantto hayqo giyoobi baynnan deꞌiyo hidootay deꞌees. SHin issoti issoti ‘Hagee coo aymo!’ gaana danddayoosona.
Ne ha tumu hidootan ammanettanaadan oottiya naqaashay aybee? Issibaa hidootan naaganau, qaalaa gelida asi he qaalaa polanau koyiyoogaanne danddayiyoogaa erana koshshees. Yaatin, hayqqidaageeti simmidi deꞌuwau yaana; yaagidi qaalaa geliday oonee?
Yesuus Kiristtoosi, 31 M.L ofintta wodiyan “Aawai haiqqidaageeta haiquwaappe denttidi, paxa wottiyoogaadan, Na7aikka qassi ba siiqiyoogeeta paxa wottees. ‘Hagan garamettoppite; aissi giikko, duufuwan de7iyaageeti a [Yesuusa] cenggurssaa siyiyo wodee yees. Siyidi eti duufuwaappe gaxi kiyana” yaagidi qaalaa geliis. (Yohaannisa 5:21, 28, 29) Ee, Yesuus Kiristtoosi haꞌꞌi hayqqidi xiskkida miilooniyan qoodettiya asay simmidi sarotettaynne Gannate hanotay kumido ha biittan deꞌana danddayiyoogaa qaalaa geliis. (Luqaasa 23:43; Yohaannisa 3:16; 17:3; Mazamure 37:29 Maatiyoosa 5:5 ara dabboyite.) Ha qaalaa geliday Yesuusa gidiyo gishshau, polanau koyees giidi ammananau danddayetees. SHin i hegaadan oottanau danddayii?
Yesuusi ha qaalaa geloosaappe naaꞌꞌu laytta kumenna wodiyan, hayqqidaageeta denttiyo koshshaykka wolqqaykka deꞌiyoogaa bessees.
“Alꞌꞌaazaraa, Haa Kiya!”
Hanotay keehi malaalissiyanne ufayssiya draama mala. Alꞌꞌaazari keehippe harggiis. A naaꞌꞌu michchentti, Mayraamanne Martta, Yorddanoosa SHaafaappe hefinttan deꞌiya Yesuusakko, “Godau, neeni siiqiyoogee harggiis” giidi kiittidosona. (Yohaannisa 11:3) Yesuusi Alꞌꞌaazaraa siiqiyoogaa eti eroosona. Yesuusi harggida ba dabbuwaa oychchana koyennan agganee? Yesuusi sohuwaara Biitaaniyaa biyoga aggidi, ba deꞌiyoosan naaꞌꞌu gallassaa peꞌiis.—Yohaannisa 11:5, 6.
Alꞌꞌaazari harggidoogaa Yesuusayyo kiittido guutta wodiyaappe guyyiyan hayqqiis. Yesuusi Alꞌꞌaazari hayqqidoogaa eridi, issibaa oottanau qoppiis. Wurssettan Yesuusi Biitaaniyaa gakkiyo wode, i keehi siiqiyo dabboy hayqqoosaappe oyddu gallassa gidiis. (Yohaannisa 11:17, 39) Hegaa keena wodiya hayqqidi gamꞌꞌida asa, Yesuusi deꞌuwau zaaridi ehaana danddayanee?
Ooso dosiya Martta, Yesuusi yiiddi deꞌiyoogaa siyada, an gayttanau woxxaasu. (Luqaasa 10:38-42ra dabboyite.) Yesuusi i azzanuwan qarettidi “Ne ishai haiquwaappe denddana” yaagidi minttettiis. Sinttappe hayqquwaappe denddoy deꞌiyoogaa a ammaniyoogaa yootin, Yesuusi qoncciyan: “Taani denddonne de7o; tana ammaniya urai harai atto, haiqqikkokka paxa de7ana” yaagiis.—Yohaannisa 11:20-25.
Yesuusi Alꞌꞌaazari moogettido sohwaa gakkidi, gonggoluwaa qumꞌꞌido shuchchaa denttanaadan yootiis. Hegaappe, cenggurssaa xoqqu oottidi woossoogaappe guyyiyan, “Al77aazaraa, haa kiya!” yaagidi azaziis.—Yohaannisa 11:38-43.
He sohuwan deꞌiya asay ubbay duufuwaakko xeellees. Takkennan, issibay xumida ollaappe beettiyoogaa doommiis. A kusheenne tohoy shaluwan xaaxetti uttisinne a somꞌꞌoykka afalan kametti uttiis. “Birshshidi aggi bayite! Bo!” yaagiidi Yesuusi azaziis. Xaaxettido afalay ubbay birshshettidi saꞌan olettiis. Ee, hegee oyddu gallassaappe kase hayqqida bitaniyaa, Alꞌꞌaazara!—Yohaannisa 11:44.
Tumuppe hagee hanidabee?
Alꞌꞌaazaraa hayquwaappe dendduwaabay, tumu hanida taarike gididi, Yohaannisa Wonggeliyan xaafetti uttiis. Ubbabay sirissenna ogiyan qonccido gishshau, coo hayse gidenna. Ha taarikee tuma gidiyoogaa siriyoogee, Geeshsha Maxaafan deꞌiya polettida malaalissiya ubbabata, Yesuusi hayquwaappe denddidoogaa yootiyaagaakka siriyoogaa. Yesuusi hayqquwaappe denddidoogaa kaddiyoogee Kiristtaanetu ammanuwaa muliya kaddiyoogaa yaagiyoogaa.—1 Qoronttoosa 15:13-15.
Xoossay deꞌiyoogaa ammaniyaaba gidikko, hayquwaappe dendduwaaba ammananau inttenna metiyaabi deꞌana danddayenna. Leemisuwaayyo, issi asi hayqqanaappe kasetidi azzazidobaa biiduwan denttidi wottiyaaba gidikko, i hayqqi simmin, a aquwaa laatay waanidi shaahettana bessiyaakko, i odiyo wode dabbotinne laggeti beꞌanaunne siyanau danddayoosona. Xeetu layttaappe kase, hegaadan oottiyoogee asi qoppennaba. Haꞌꞌikka alamiyan deꞌiya haaho heeratun, biiduwan denttiyo eray akeekanau waayissiyaabanne malaalissiyaaba gididi beettees. Medhdhidaagee giigissido saynnisse higgeta goꞌettidi, asay hagaa mala beettiyaanne cenggurssaa sisanaadan oottidi denttana danddaykko, Medhdhidaagee hagaappe keehi aadhdhiyaabaa oottana danddayennee? Yaanin, deꞌoy merettanaadan Oottidaagee deꞌuwaa zaaridi immana danddayees giidi ammaniyoogee bessiyaaba gidennee?
Alꞌꞌaazaraa denddoy, asay Yesuusaninne hayquwaappe denddoy deꞌiyoogaa ammaniyoogan minnanaadan oottiis. (Yohaannisa 11:41, 42; 12:9-11, 17-19) Hagaa bollankka, Yihoowaynne a Naꞌay hayqqidaageeta denttanau koshshaynne amoy deꞌiyoogaa qarettiya ogiyan qonccissees.
‘Xoossay Beꞌanau Laamotees’
Alꞌꞌaazari hayqqido wode Yesuusi oottidobay, Xoossaa Naꞌay keehin uloppe qarettiyaagaa gidiyoogaa qonccissiis. He wode i bessido qaretay hayqqidaageeta denttanau keehippe koshshay deꞌiyoogaa qoncciyan malaatees. Hagaadan nabbaboos: “Mairaama Yesuusi de7iyoosaa baada Yesuusa be7ido wode, a tohuwaa bollan kunddaasu; kunddada, ‘Godau, neeni hagan de7idobaa gidiyaakko, ta ishai haiqqenna shin!’ yaagaasu. Yesuusi a yeekkiyoogaanne qassi iira yiida Aihudatikka yeekkiyoogaa be7idi, ba wozanan daro mishettiis; qassi tookki shemppiis. Eta, ‘Awan moogidetii?’ yaagidi oichchin, ‘Godau, yaada be7a’ yaagidi zaaridosona. Yesuusi afuxxiis. Hegaa gishshau, Aihudati, ‘Al77aazara i ai keenaa siiqiyaakko be7ite!’ yaagidosona”—Yohaannisa 11:32-36.
Yesuusi keehppe qarettidoogee heezzu qaalan qoncciis: “ba wozanan daro mishettiis,” “tookki shemppiis,” “afuxxiis.” Ha michchiya hanotaa loytti akeekissiya koyro xaafettido doonaa qaalay, Yesuusi keehippe siiqiyo dabbuwaa Alꞌꞌaazara hayquwaaninne yeekkiiddi deꞌiya a naaꞌꞌu michchotu hanotan keehippe mishettin, a ayfiyan afuttay yooliyoolidoogaa malaatees.a
Hara keehi garamissiyaagee qassi, hagaappe kase Yesuusi hara naaꞌꞌu asata hayquwaappe denttidoogaa. Alꞌꞌaazaraassikka hegaadan oottanau qoppi uttiis. (Yohaannisa 11:11, 23, 25) Gidikkokka, i “afuxxiis.” Yaatikko, Yesuusi asaa hayquwaappe denttiyoy, coo a ooso gidiyo gishshau gidenna. Ha hanotan i uloppe qarettiyoogee, hayquwaanne a geeduwan yiidabata muleera xayssanau wozanappe koshshay deꞌiyoogaa qoncciyan malaatees.
Yesuusi Alꞌꞌaazaraa denttido wode bessido wozanappe qarettiyo hanotay, hayquwaanne a geeduwan yiidabata muleera xayssanau wozanappe koshshay deꞌiyoogaa bessees.
‘Yesuusi Xoossaa bonchcho pooꞌuwaa phooliyiyaga’ gidiyo gishshau, saluwan deꞌiya nu Aawaappekka hegaappe simabaa naagana danddayookko. (Ibraawe 1:3) Yihooway hayqqidaageeta denttanau koyiyoogaa, ammanettida Iyyoobi hagaadan giis: “Issi asi haiqqikko, simmidi paxanee?. . . Neeni medhdhido tanakka be7anau neeni laamotiyo wode, neeni tana xeesana; xeesin taani neeyyo koyana.” (Iyyooba 14:14, 15) Ha sohuwan ‘neeni tana beꞌanau laamotana’ yaagiya Ibrayisxxe qaalay Xoossay wozanappe laamottiyoogaanne amottiyoogaa malaatees. (Doomettaabaa 31:30; Mazamure 84:2) Yihooway hayqqidaageeta denttanau amottiyoogee qoncce.
Hayquwaappe denddiyo hidootay deꞌiyoogaa ammanana danddayiyoo? Ee, Yihoowaynne a Naꞌay ha hidootaa polanau koshshaaranne danddayissiya wolqqaara deꞌiyoogau ayba sireenne baawa. Hagee inttessi woygiyoogee? Intte siiqiyo hayqqidaageetuura haꞌꞌigaappe keehi dumma hanotay deꞌiyo ha biittan issippe gididi deꞌiyo hidootay deꞌees!
Xoossaa Yihooway, asaa loꞌꞌiya ataakilte sohuwan deꞌanaadan oottidaagee, ha wodiyan bonchchettida Yesuus Kiristtoosi ayssiyo Ba saluwaa Kawotettaa baggaara ha saꞌa zaarettidi Gannate oottanau qaalaa geliis. (Doomettaabaa 2:7-9; Maatiyoosa 6:10; Luqaasa 23:42, 43) He simmidi Gannate gidida saꞌan, ubba asau ubba sahuwaappenne harggiyaappe woppaa demmidi merinau ufayttiiddi deꞌiyo hidootay deꞌees. (Ajjuutaa 21:1-4nne Iyyooba 33:25 dabboyite; Isiyaasa 35:5-7.) Ixxiyo hanota ubbay, coo zariyan ixxiyoogee, sheeshshan dummattiyaageetuura oyettiyoogeenne ikkonomiyaa unꞌꞌoykka muleera xayana. Xoossay Yihooway Yesuus Kiristtoosa bagaara hayqqidaageeta denttidi wottiyoy hagaa mala geeyida saꞌana.
Kiristtoos Yesuusa wozuwaa yaarshshuwan baasettida hayquwaappe denddoy, ubba asa zariyau ufayssaa ehaana.
Hagee haꞌꞌi ha timirttiya doomettan dentti haasayido Kiristtaane maccaasee hidoota. I aayyiyaa hayqqido daro wodiyaappe guyyiyan, Yihoowa Markkati o Geeshsha Maxaafaa akeekan xannaꞌꞌnaadan maaddidosona. “Hayquwaappe dendduwaa hidootaabaa tamaara simmada yeekkaas. Ta aayyiyoo zaarada beꞌana danddayiyoogaa eridoogee keehi ufayssiis” yaagada hassayausu.
Intte wozanaykka hayqqida intte siiqiyoogeeta zaaridi beꞌanau amottiyaaba gidikko, ha polettiyoogee attenna hidootaa tamaaridi intte wotto hidoota oottanaadan Yihoowa Markkati inttena ufayssan maaddana. Intte moottan deꞌiya Kawotettaa Adaraashsha biidi woykko sinttaa 32 bolli deꞌiya qatotuppe matattiyaasa xaafidi etaara gayttana danddayeeta.
a “Mishettiis” geetettida Giriike qaalay (em·bri·maʹo·mai) giya qaalaappe beettidaagaa gidishin keehippe bisxxettidoogaa woykko wozanappe yeekkidoogaa malaatees. Issi Geeshsha Maxaafaa pilggiyaagee: “Ha sohwan gaana koyettida qofay Yesuusi wozanappe siyettin keehippe mishettidi oolidoogaa” yaagiis. “Tookki shemppiis” geetettida qaalay (ta·rasʹso) giyo unꞌꞌettiya hanotaa malaatiya Giriike qaalaappe yiis. Issi qaalaa kochchaa giigissiyaagee giidoogaadan “keehi bisxxiya sahuwaanne azzananaadan oottiya, . . . unꞌꞌo” yaagiyoogaa. “Afuxxiis” geetettida qaalay (da·kryʹo) giyo Giriike qaalaappe yiidaagaa gidishin “afuxxiyoogaa, coꞌꞌu giidi yeekkiyoogaa” malaatees.