Neessi Yihoowa ‘Eriya Wozanay’ Deꞌii?
“Taani GODAA gidiyoogaa eti eranaadan, taani etau wozanaa immana; . . . eti ta asa gidana.”—ERM. 24:7.
1, 2. Issi issi asay balasiyaabaa eranau koyiyoy aybissee?
DARO asay balasiyaa giyo mittaa ayfiyaa teeraa, woy melidaagaa maanau dosees. Beni Ayhudati hegaa miyoogaa dosoosona. (Naho. 3:12; Luq. 13:6-9) Ha wodiyan alame yuushuwan balasee darosan mokkees. Balasiyaa miyoogee bollau keehi maaddees; issi issi asay balasee wozanaukka loꞌꞌo gidiyoogaa yootees.
2 Yihooway issi wode, asaa balasiyaara geeddarssiis. Xoossay hegaa giidoy balasiyaa miyoogee bollau maaddiyoogaa yootanaassa gidenna. I yootidobay leemiso. I yootidoy eta wozanan deꞌiyaabaa. I yootidobay nenanne neeni siiqiyoogeetakka maaddana danddayees. Nuuni i yootidobaa tobbiyo wode, Kiristtaane gidiyoogaadan ay tamaarana koshshiyaakko qoppa.
3. Ermmaasa shemppo 24n odettida balasiyaa teeray aybau leemisoo?
3 Xoossay balasiyaabaa Ermmaasa wode yootidobaa ane koyro beꞌoos. Beni 617n K.K., Yihudaa asay ayyaanaaban keehi iita hanotan deꞌees. Xoossay sinttappe yaanabaa qonccissanau Ermmaasa naaꞌꞌu qommo balasiyaa, giishin “keehippe lo77o” balasiyaanne “keehippe iita” balasiyaa ajjuutan bessiis. (Ermmaasa 24:1-3 nabbaba.) Iita balasee Kawuwaa Naabukadanaxoorinne a wotaaddarati wolqqaama qohuwaa gattido Kawuwaa Sedeqiyaasassinne a mala haratussi leemiso. Baabiloonen deꞌiya Hizqqeelabaa, Daaneelabaanne a heezzu laggetubaa, qassi mata wode omoodettidi yaa baanau deꞌiya issi issi Ayhudatubaa shin? Eti loꞌꞌo balasiyaa mala. Etappe attidaageeti Yerusalaame katamaanne beeta maqidasiyaa keexxanau bantta biitti simmana. Daro wodiyaappe guyyiyan hegee polettiis.—Erm. 24:8-10; 25:11, 12; 29:10.
4. Xoossay loꞌꞌo balasiyaabaa yootidobaappe nuuni demmana danddayiyo minttettiyaabay aybee?
4 Loꞌꞌo balasiyan leemisettidaageetubaa Yihooway, “Taani GODAA gidiyoogaa eti eranaadan, taani etau wozanaa immana; . . . eti ta asa gidana” yaagiis. (Erm. 24:7) Ha huuphe yohuwau baaso gidida ha xiqisee keehippe minttettees! Xoossay asau bana ‘eriya wozanaa’ immanau koyees. Ha leemisuwan, ‘wozanay’ issi uraa eeshshaa qonccissees. Neeni hegaa mala wozanay deꞌiyoogaa gidanaunne Xoossaa asa gidanau koyiyoogee erettidaba. Yaananau koshshiyaabay, Xoossaa Qaalaa xannaꞌada hegaa oosuwan peeshshiyoogaa, nagaraappe simmada laamettiyoogaa, ne huuphiyaa Xoossau geppiyoogaa, qassi Aawaa sunttan, Naꞌaa sunttaaninne geeshsha ayyaanaa sunttan xammaqettiyoogaa. (Maa. 28:19, 20; Oos. 3:19, 20) Neeni hegeeta polida ura woy qassi Yihoowa Markkatu shiiquwan ubbatoo shiiqiyaanne hegeeta polanau baaxetiya ura gidana danddayaasa.
5. Ermmaasi xaafido waannabay obee?
5 Nuuni polidoy hegeeta ubbaa gidin woy etappe amaridaagaa gidin, nuuni qoppiyoobaaninne oottiyooban akeekancha gidana koshshees. Hegee koshshiyoy aybissakko, Ermmaasi wozanaabaa xaafido harabaappe akeekana danddayaasa. Ermmaasa maxaafan amarida shemppoti Yihudaa yuushuwan deꞌiya biittatubaa yootikkonne, he maxaafay Yihudaa haarida ichashu kawotu wode he biittaa hanotay ay malakko mintti yootees. (Erm. 1:15, 16) Ee, Ermmaasi etabaa xaafido asati banttana Yihoowau geppida attumaasata, maccaasatanne naata. Eta mayzza aawati Yihoowaara hegaa mala dabbotan deꞌanau dooridosona. (Kes. 19:3-8) Ermmaasa wode deꞌiyaageetikka banttana Xoossau geppidoogaa yootidosona. Eti, “Nuuni neekko simmana. Aissi giikko, neeni GODAA nu Xoossaa” yaagidosona. (Erm. 3:22) SHin, neeni eta wozanay ay mala gaada qoppay?
LEEMISO HANOTAN WOZANAA SHUKKANA KOSHSHII?
6. Xoossay wozanaabaa yootidoogaa nuuni eranau koyana bessiyoy aybissee?
6 Ha wodiyan aakimeti issi uraa wozanaa hanotaanne a wozanay oottiyo ogiyaa akeekanau zammaana miishshaa goꞌettana danddayoosona. SHin, Yihooway hegaappe keehi aadhiyaabaa oottana danddayees; Ermmaasa wode i hegaadan oottiis. Xoossay hagaadan giis: “Asa wozani ubbabaappe aadhdhi cimmiyaabaanne keehi daro iita. A ooni eranau danddayii? Taani GODAI asaa ubbau a ogiyaadaaninne a oosuwaadan zaaranau, asaa wozanaa [qorays].” (Erm. 17:9, 10) ‘Wozanaa qoriyoogaa’ giyoogee 70 woy 80 layttaa giddon heezzu biiloone gidiyaagaa pinnipinniya wozanaa aakimeti qoriyoogaa gidenna. Yihooway yootidoy leemiso wozanaabaa. He ‘wozanay’ issi urau deꞌiya koshshaa, qofaa, eeshshaa, xeelaanne halchuwaa gujjin, a garssa bagga asatettaa kumettaa. Hegaa mala wozanay neeyyookka deꞌees. Xoossay hegaa qorana danddayees; neenikka amarida ogiyan qorana danddayaasa.
7. Ermmaasi ba wodiyan deꞌiya daro Ayhudatu wozanaabaa qonccissidoy ayba ogiyaanee?
7 Nuuni hegaadan qoranau giigettana mala, ‘Ermmaasa wode deꞌiya daro Ayhudatu leemiso wozanaa hanotay ay malee?’ giidi oychana danddayoos. Hegaa zaaruwau, Ermmaasi, “Israa7eela asai ubbaikka ba wozanan qaxxarettibeenna” yaagido oorattabaa qoppa. I yootidoy Ayhuda attumaasati qaxxarettiyo qaxxaraabaa gidenna; ayssi giikko i, “GODAI hagaadan yaagees; ‘Be7ite, bantta asho xalaalaa qaxxarettida asata taani qaxxayana gallassati yoosona’” yaagiis. Hegaa gishshau, haray atto qaxxarettida Ayhuda attumaasatikka ‘bantta wozanan qaxxarettibookkona.’ (Erm. 9:25, 26) Hegee woygiyoogee?
8, 9. Beni daro Ayhudati bantta wozanaa waatana koshshiyoogee odettidee?
8 Xoossay Ayhudati oottanaadan yootidobay, “wozanan qaxxarettibeenna” giya qofay woygiyoogaakko nuuni akeekanaadan maaddees. I hagaadan giis: “Inttenoo, Yihudaa asatoo, Yerusalaamen de7iyaageetoo, . . . intte wozanaa shoohuwaa diggite. Hegee xayikko, intte oottido iitatettaa gishshau, ta hanqqoi tamaadan eexxi kiyana.” SHin eti oottido iitatettay awuppe kiyidee? Eta wozanaa giddoppe kiyiis. (Marqqoosa 7:20-23 nabbaba.) Eti makkalancha, qassi laamettennan ixxidosona. Eta qofaanne eta koshshaa gujjiya, eta wozanay Yihoowa sinttan iita. (Ermmaasa 5:23, 24; 7:24-26 nabbaba.) Xoossay etau, “Intte intte huuphen Xoossaayyo qaxxarettite; intte wozanaa shoohuwaa diggite” yaagiis.—Erm. 4:4; 18:11, 12.
9 Hegaa gishshau, Ermmaasa wode deꞌiya Ayhudatu wozanay leemiso hanotan shuhettana koshshiis. Muuse wode deꞌiya Israaꞌeelatu hanotaykka hegaa mala. (Zaa. 10:16; 30:6) Eti ‘bantta wozanaa shoohuwaa diggiyoogee’ eta wozanay azazettennaadan oottida, Xoossay dosennaba gidida eta qofaa, eti dosiyoobaa woy eta denttettiyaabaa aggiyoogaa giyoogaa.—Oos. 7:51.
HA WODIYAN A ‘ERIYA WOZANAA’
10. Daawiti ba leemiso wozanaa qoridoy ayba ogiyaanee, qassi nuuni a leemisuwaa kaallana danddayiyoy ayba ogiyaanee?
10 Nuuni leemiso wozanaa akeekanaadan Xoossay maaddiyo gishshau, a galatana bessees. Yihoowau haggaaziiddi deꞌiya nuuni nu wozanaabaa hirggana koshshii? Gubaaꞌiyan deꞌiya daro Kiristtaaneti iitabaa oottiyaageeta woy beni deꞌida daro Ayhudatuugaadan ‘iita balase’ gidokkona. Hegaappe dumma ogiyan, ha wodiyan Xoossau haggaaziyaageeti au aqida, geeshsha asata. SHin, Daawiti Yihoowakko woossido woosaa wotta denttada qoppa. I, “Abeet Xoossau, tana qorada, ta wozanaa era; tana paaccada, ta qofaa era. Ane tanan iitabai de7ikko xeella” yaagiis.—Maz. 17:3; 139:23, 24.
11, 12. (a) Nuuni ubbay nu wozanaa qorana koshshiyoy aybissee? (b) Yihooway ay oottees giidi nuuni naagana bessennee?
11 Yihooway nuuni ubbay a eranaadaaninne a ufayssiya ogiyan deꞌanaadan koyees. Xillo uraa xeelliyaagan Ermmaasi, ‘Abeet Ubbaappe Wolqqaama GODAU, xillota paaccaasa, wozanaa kahaa beꞌaasa’ yaagiis. (Erm. 20:12) Ubbaappe Wolqqaamay xillotu wozanaakka paaccikko, nuuni nu wozanaa qorana koshshennee? (Mazamure 11:5 nabbaba.) Yaatiyo wode, nu wozanan balabaa qoppiyoogaa woy halchiyoogaa akeekana danddayoos. Nu wozanay loytti azazettennaadan oottiya, nuuni diggana bessiyo ‘wozana shooho’ malabay deꞌiyoogaa akeekana danddayoos. Leemiso hanotan nu wozanaa shukkiyoogee hegaa. Ne leemiso wozanaa qoriyoogee loꞌꞌo gidiyoogaa maayikko, neessi koshshiyaabay aybee? Laammana koshshiyaabay deꞌikko, waata laammana danddayay?—Erm. 4:4.
12 Nuuni laamettanaadan Yihooway wolqqanttenna. I ‘loꞌꞌo balaseta’ xeelliyaagan bana ‘eranaadan etau wozanaa immanaagaa’ yootiis. I eta wozanaa laammanau wolqqanttanaagaa yootibeenna. Eti Xoossaa eriyoogaa bessiya azazettiya wozanay banttau deꞌanaadan koyana bessees. Nuunikka yaatana koshshees.
Wozanaa qoridi iita amuwaa aggiyoogee anjjuwaa demissees
13, 14. Issi uraa wozanan deꞌiyaabay a qohana danddayiyoy ayba ogiyaanee?
13 Yesuusi, “Wozana giddoppe iita qofai, woriyoogee, shaaramuxiyoogee, qassi shaaramuxanau qaaqqatiyoogee ubbai, wuuqqiyoogee, wordduwaa markkattiyoogee, cashshai kiyees” yaagiis. (Maa. 15:19) Azazettenna wozanay issi ishay wodiraa laammanaadan woy shaaramuxanaadan denttettin i ba nagaraappe simmennan ixxikko, Xoossay a mule nashshennan aggana danddayees. SHin hegaa mala nagaraa oottibeenna urikka ba wozanan bessennabaa amottana danddayees. (Maatiyoosa 5:27, 28 nabbaba.) Yaaniyo wode, wozanaa qoriyoogee maaddana danddayees. Neeni ne wozanaa pilggiyo wode, neeni diggana bessiyo, Xoossay xaasayidi xeellenna iita amuwaa amottiyoogaa, giishin mattuman neeppe dummatiya uraa bessenna ogiyan siiqiyoogaa akeekay?
14 Hegaadankka, issi Kiristtaanee hara ishaa ba wozanan ixxana gakkanaassi hanqquwaa suullana danddayees. (Wog. 19:17) Ba wozanay azazettennaadan oottiya hegaa malabaa agganau i baaxetanee?—Maa. 5:21, 22.
15, 16. (a) Issi Kiristtaanee ‘ba wozanan qaxxarettibeennaagaa’ gidana danddayiyoy ayba ogiyaanakko leemisuwaa yoota. (b) Nuuni ‘wozanan qaxxarettibeennaageeta’ gidennaadan Yihooway koyiyoy aybissee?
15 Daro Kiristtaaneti hegaa mala iita amoynne iita eeshshay bantta wozanan deꞌennaadan naagettoosona. SHin, Yesuusi ‘iita qofaabaakka’ yootiis. Hegee nu deꞌuwaa daro ogiyan moorana danddayiya qofaanne xeelaa. Leemisuwau, issi uri ba dabbotussi bessenna ogiyan ammanettana danddayees. Kiristtaaneti bantta dabbota ‘siiqana’ koyiyoogee qoncce; eti ha “wurssetta gallassi” hegaa mala siiqoy baynna darotu mala gidokkona. (2 Xim. 3:1, 3) Gidoppe attin, issi uri bessiyaagaappe aattidi hegaadan siiqana danddayees. Daroti asho dabbotaa keehi xoqqu oottidi xeelloosona. Yaatiyo gishshau, eti bantta dabboti naaqettikko banttau naaqettidabadan qoodidi, etau exatana danddayoosona. Diini ishantti keehi hanqqettidi ay oottidaakko qoppa. (Doo. 34:13, 25-30) Abeseloomi ba aawaa naꞌaa Aminoona woridoy ba wozanan aybi deꞌiinakko qoppa. (2 Sam. 13:1-30) He asati hegaadan oottidoy eta wozanan ‘iita qofay’ deꞌiyo gishshataassa gidennee?
16 Tumu Kiristtaaneti shemppo worennaagee qoncce. SHin, eti bantta dabbuwaa naaqqida woy naaqqiis giidi qoppiyo Kiristtaaniyaa keehi ixxana danddayoosona. Eti bantta dabbuwaa qohiis giidi qoppiyo uraa imatuwaa mokkanau wudennan aggana, woy qassi a woy o mule mokkennan aggana danddayoosona. (Ibr. 13:1, 2) Hegaadan keehi ixxiyoogeenne imatuwaa mokkennaagee siiqennaagaa bessiyaaba; qassi xaasayidi xeelliyoobaa gidenna. Tuma, wozanaa Qoriyaagee hegaa mala asata ‘wozanan qaxxarettibeennabadan’ xeellana danddayees. (Erm. 9:25, 26) Yihooway, “Intte wozanaa shoohuwaa diggite” yaagidi zorido asata qoppa.—Erm. 4:4.
XOOSSAA ‘ERIYA WOZANAA’ DEMMIDI HEGAADAN DEꞌIYOOGAA
17. Yihoowau yayyiyoogee azazettiya wozanaa demmanau maaddiyoy ayba ogiyaanee?
17 Neeni ne leemiso wozanaa pilggada, ne wozanay Yihoowa zoriyau bessiyaagaadan azazettennaagaanne issi issiban ‘qaxxarettibeennaagaa’ akeekikko shin? Neeni asau yayyiyoogaa, hayttatanau woy ishalo duussaa deꞌanau amottiyoogaa woykko azazettennan ixxiyoogaa woy ne koyido ubbabaa oottanau koyiyoogaa akeekana danddayaasa. Hegaadan haniyay ne xalla gidenna. (Erm. 7:24; 11:8) Ermmaasi ba wode deꞌiya, Xoossau ammanettenna Ayhudatussi “muumenne makkala wozanai” deꞌiyoogaa yootiis. I gujjidikka, “Eti bantta wozanan, ‘Nuussi silaa iraara gabbaa iraara wodiyan wodiyan immiya . . . GODAASSI, nu Xoossaassi, ane yayyoos’ gibookkona” yaagiis. (Erm. 5:23, 24) Yihoowau keehippe yayyiyoogeenne a nashshiyoogee ‘wozanaa shoohuwaa’ digganau maaddiyoogaa hegee bessennee? Xoossau hegaadan yayyiyoogee i nuuppe koyiyo, azazettiya wozanay nuuyyo ubbau deꞌanaadan maaddana danddayees.
18. Yihooway banaara ooratta maachaa maacettidaageetussi waatanau qaalaa gelidee?
18 Nuuni hegaadan baaxetiyo wode, Yihooway bana ‘eriya wozanaa’ nuussi immees. I etaara ooratta maachaa maacettido tiyettidaageetussi hegaadan oottanaagaa yootiis. I hagaadan giis: “Taani ta higgiyaa eta giddon wottana; qassi eta wozanankka xaafana. Taani eta Xoossaa gidana; qassi etikka ta asa gidana.” A wozanappe eriyoogaara gayttidaagankka hagaadan giis: “Asi ba shooruwaa woikko ba ishaa, ‘GODAA era’ yaagidi tamaarissiyoogaa aggana; aissi giikko, guuttaappe doommidi, gitaa gakkanaashin, eti ubbai tana erana. Taani eta naaquwaa atto gaana; eta nagaraakka naa77antto hassayikke.”—Erm. 31:31-34.a
19. Tumu Kiristtaanetuyyo deꞌiya ufayssiya hidootay aybee?
19 Neeni he ooratta maachaa baggaara merinaa anjjuwaa demmanau naagiyoy saluwaana gidin saꞌaana gidin, neeni Yihoowa eranaunne a asa gidanau koyana bessees. Issi uri hegaa mala anjjuwaa demmanau Kiristtoosa wozuwaa baggaara a nagaray atto geetettana koshshees. Ne nagaray atto geetettana danddayiyoogaa eriyoogee, neeni haratussi, haray atto neeni ixxiyoogeetuyyookka atto gaanaadan denttettana koshshees. Neeni harata ixxikko, hegaa agganau baaxetiyoogee ne wozanaayyo loꞌꞌoba. Yaatiyoogan, neeni Yihoowau haggaazanau koyiyoogaa xalla gidennan, a kaseegaappe aaruwan eriyoogaakka bessaasa. Neeni, Yihooway Ermmaasa baggaara, “Intte tana koyana; intte tana intte polo wozanaappe koyido wode demmana. Taani intteyyo beettana” giido asaa mala gidana.—Erm. 29:13, 14.
a Xoossay Ermmaasa Baggaara Nuussi Yootidobaa (Inggilizettuwan) giya maxaafay shemppo 14n ooratta maachaabaa yootees.