Sijaaraanne Elektronike Sijaaraa Uyiyogaabaa Taani Erana Koshshiyabay Aybee?

“Taani deꞌiyo heeran sijaaraa woy elektronike sijaaraa uyi erenna layttay 25ppe garssa gidido asa demmiyogee metiyaba.”—Juuliyo.

Ha huuphe yohuwan

• Neeni erana koshshiyabaa

• Ne oottana danddayiyobaa

• Maruwanay shin?

• Ne laggeti woygiyonaa?

Neeni erana koshshiyabaa

• Sijaaray woriyaba. Nikotin giyo sijaaraa giddon deꞌiyabay hegee amale gidanaadan oottiya qohiyaba. “Tambbuwa goꞌettiyogee alame yuushuwan bessennan asaa baree qaammanaadaaninne asay hargganaadan oottiya waannaba” gidiyogaa Amarkkan Harggee Aakkennaadan Naagiyanne Teqqiya Dirijjitee yootees.

  “Taani altraasawunddiyan beꞌiya aakime gidada oottiyo gishshawu sijaaraa uyiyogee hargganchchatu bollaa ay keena qohiyakko altraasawunddiya pootuwa beꞌays. Kase sijaaraa uyiyageetu wozanaa xaphuwan deꞌiya xitaa beꞌada keehi dagammaas. Taani ta bollaa bonchchiyo gishshawu sijaaraa uyikke.”—Tereso.

  Hagaa eray? Sijaaraa giddon 7,000 gidiya keemikaaleti deꞌoosona, hegeetuppe daroti keehi qohiyageeta. Layttan layttan miilooniyan qoodettiya asay sijaaraa uyiyogaara gayttida harggiyan hayqqees.

• Elektronike sijaaraa uyiyogee qohiya keemikaalee bolla giddo gelanaadan oottees. Elektronike sijaaraa uyiyogee goofiniya harggiyanne hayquwa kaalettees. Sijaaraagadan, daro elektronike sijaaratunkka nikotinee deꞌees. Nikotinee keehi amale gidiyo gishshawu, “yelagati hara jallissiyabatu amaliyan oyqettanaadan oottana” danddayiyogaa elektronike sijaaraa bolli xaafettidabay yootees.

  “Kotton kanddiy, qassi cheeriy bomb giyogaa mala sunttati deꞌiyo elektronike sijaaraatussi keehi loꞌꞌiya peenoy deꞌiyo gishshawu naatinne yelagati dosoosona. He loꞌꞌiya peenoy eti qohuwa qoppennaadan oottees.”—Miranddo.

  Hagaa eray? Elektronike sijaaraappe kiyiya penttoy coo haatta gidenna. Hegaa giddon, ne goofine giddo geliya, keehi qohana danddayiya keemikaaleti deꞌoosona.

Ne oottana danddayiyobaa

• Tumaa shaakka era. Elektronike sijaaray qohennaba, woy gazddissees giyogaa mala neeni siyido ubbabaa ammanoppa. Loytta pilgga, qassi tumaa shaakka erada kuuya.

  Geeshsha Maxaafaa maaraa: “Eeyya asi ubbabaa ammanees; shin cinccai akeekidi tanggees.”—Leemiso 14:15.

  “Neeni sijaaraanne elektronike sijaaraa uyiyogee kaalettiyo qohuwa qoppiyo wode, hegee ufayttanawu woy laggeta milatanawu oottiyo qohennaba gidennaagaa akeekaasa.”—Evana.

  Qoppana koshshiyabaa: Sijaaraa woy elektronike sijaaraa uyiya yelagati tumuppe ufayttiyonaa? Eti ha wodiyan gakkiyanne sinttappe gakkana unꞌꞌissiya hanotata genccanawu loytti giigettidonaa? Woy eti daro metuwa kaalettiyabaa oottiiddi deꞌiyonaa?

• Unꞌꞌissiyabaa genccanawu maaddiya loꞌꞌo ogiya koya. Ispporttiya oottiyogaa, nabbabiyogaa, woy nena minttettiya laggetuura ufayssiya wodiya aattiyogaa mala nena maaddiyabata oottiyogee unꞌꞌissiyabaa genccanawu maaddiya loꞌꞌo oge. Sijaaraa uyanaadan denttettiya koshshay neeyyo deꞌennaadan, neeni qoppana danddayiyo daro loꞌꞌobati deꞌoosona.

  Geeshsha Maxaafaa maaraa: “Hirggiyoogee asa ufaissaa diggees; shin shonggaara de7iya haasayai a ufaissees.”—Leemiso 12:25.

  “Asay sijaaraa woy elektronike sijaaraa uyiyogee unꞌꞌissiyabaa genccanawu maaddees giidi qoppees. Hegee guutta wodiyawu neessi loꞌꞌobay siyettanaadan oottikkonne, ne deꞌo ubban nena keehi qohana danddayees. Unꞌꞌettiyogaa genccanawu maaddiya loꞌꞌo ogeti deꞌoosona.”—Anjjeelo.

  Qoppana koshshiyabaa: Unꞌꞌissiyabaa genccanawu nena maaddiya amarida ogeti awugeetee? Neeni maaduwa koyikko, “Yelagati Oychchiyo Oyshaa” giyagan, “Taani Unꞌꞌissiyabaa Waata Genccana Danddayiyanaa?” giya huuphe yohuwa xeella.

• Laggeti denttettiyo wode eqettanawu giigetta. Nenaara tamaariyageeti woy neeni allaxxiyobati nena hegawu denttettana danddayoosona. Biidoti, televizhiine prograametinne soshal miidiyan odettiyabati darotoo sijaaraanne elektronike sijaaraa uyiyogaa allaxissiyabanne ufayssiyaba milatissidi qonccissoosona.

  Geeshsha Maxaafaa maaraa: ‘Wozannaama asati iitaa kehaa shaakkanawu banttana loohissidaageeta.’—Ibraawe 5:14, NW.

  “Taani timirtte keettan deꞌiyo wode, sijaaraa woy elektronike sijaaraa uyenna gishshawu ta laggetuppe daroti tana bonchchoosona. Taani hegaa oottennaagaa qonccissa simmin, eti ubba tawu exatidosona. Yaatiyo gishshawu, intte hanotaa qonccissiyogee yeellayiyaba milatikkokka, hegee inttena naagana danddayees.”—Aano.

  Qoppana koshshiyabaa: Laggeti iitabawu denttettiyo wode eqettana danddayay? Neeni hegaadan oottido wodiya qoppana danddayay? Neeni hegaara gayttidaagan maaduwa koyikko, Yelagati Oychchiyo Oyshaa—Oosuwan Peꞌiya Zaaruwa, Paydo 2, shemppo 15n, “Laggeti Iitabawu Denttettiyo Wode Eqettanawu Maaddiyabaa” giyagaa xeella.

• Laggeta akeekan doora. Sijaaraa woy elektronike sijaaraa uyiyogaara gayttidaagan ne laggetu qofaykka neegaa mala gidikko, neeni hegeeta oottanawu darin paacettakka.

  Geeshsha Maxaafaa maaraa: “Aadhdhida eranchcha asatuura hemettiya asi aadhdhida eranchcha gidees; shin eeyya asatuura hemettiya asi metuwan gelees.”—Leemiso 13:20.

  “Bana naagiyogaanne ammanettiyogaa mala eeshshati deꞌiyo asatuura laggetiyogee tumuppe maaddiyaba. Neeni eta deꞌoy ay keena loꞌꞌokko beꞌiyo wode, eta milatanawu koyaasa.”—Kalvina.

  Qoppana koshshiyabaa: Ne mata laggeti neeni geeshshanne payya gidada deꞌanaadan maaddiyageeteeyye, yaatanawu metootanaadan oottiyageetee?

Maruwanay shin?

Daro asay maruwanay qohennaba gees. Shin hegee bulla worddo!

• Maruwanaa uyiya yelagatuyyo hegee amale gidana danddayees. Maruwanaa goꞌettiyogee neeni akeekanchcha asa gidennaadan oottiyogaa gujjin, adussa wodiyawu ne guuggiya qohana danddayiyogaa issi issi xinaatee qonccissees.

• “Maruwanaa goꞌettiya asay haratuura saruwan deꞌanawu metootiyogaa, timirttiyan laafiyogaa, oosuwan muruta ayfiya demmennaagaanne deꞌuwan ufayttennaagaa pilggidobay bessiyogaa,” Amarkkan Amale Gidiyabatubaanne Guuggiya Payyatettaa Haggaazaa Immiya Ayso Keettay yootees.

  “Darotoo, taani unꞌꞌettiyogaappe woppaa demmanawu koyido gishshawu maruwanaa uyanawu paacettaas. Shin maruwanaa uyiyogee tawu amale gidanaagaa, taani hegawu kessana miishshaanne hegee ta payyatettaa qohanaagaa qoppa simmada, yaatiyogee taani yaa unꞌꞌettanaadan oottanaagaa akeekaas.”—Juudaa.