Kiristtaane Giyo Ubbay Kiristtaanee?

HA WODIYAN deꞌiya Kiristtaaneti aappunee? Atlas of Gilobal Kiristtiyaniti giyo maxaafay, 2010n alame yuushuwan 2.3 biiloone gidiya Kiristtaaneti deꞌiyoogaa qonccissiis. SHin he maxaafay he Kiristtaaneti, tamaarissiyoobaaninne kaalliyo kandduwaa maaran dumma dumma gidida 41,000ppe dariya haymaanootiyaa kaalliyaageeta gidiyoogaakka qonccissiis. Kiristtaane giyo keehi daro haymaanooteti deꞌiyo gishshau, issi issi asau kirqqi giyoy woy ubba eti hidootaa qanxxiyoy aybissakko akeekanau metenna. Eti, ‘Banttana “Kiristtaane” giya ubbay tumuppe Kiristtaanee?’ giidi qoppana danddayoosona.

Ane ha hanotaa dumma ginan xeelloos. Issi biittaappe hara biitti biya uri he biitti geliyo wode, i awu biitta asakko yootana koshshees. I ba mattooqiyaa woy paspporttiyaa bessiyoogankka hegaa qonccissana koshshees. Hegaara issi mala ogiyan, tumu Kiristtaanee Kiristtoosan ammanays giyoogaa xalla gidennan harabaakka oottana koshshees. A dummayidi erissiya harabay deꞌana koshshees. Hegee aybee?

Asay “Kiristtaane” geetettidi koyro xeegettidoy 44 M.Lppe simmiina. Geeshsha Maxaafaa xaafidaageetuppe issoy, Luqaasi, “Kaalliyaageeti Anxxookiyan Kiristtaane geetettidi, koiro xeesettidosona” yaagiis. (Oos. 11:26) Hagan Kiristtaane geetettidaageeti Kiristtoosa kaalliyaageeta gidiyoogaa akeeka. Issi uri Yesuus Kiristtoosa kaallees gaanaadan oottiyaabi aybee? Zi Niwu Internaashinal Dikshineeri of Niwu Testtament Tiꞌolooji giyo maxaafay, “Yesuusa kaalliyoogaa giyoogee [issi uri] ba deꞌo laytta ubban . . . bana muleera yeggi bayiyoogaa” yaagiis. Yaatiyo gishshau, issi asi tumu Kiristtaane geetettiyoy, Yesuusi tamaarissidonne azazido ubbabaa kaalliyo wode xallaana.

Ha wodiyan banttana Kiristtaane giya darotu giddon hegaa mala asata demmana danddayiyoo? Yesuusi bana tumuppe kaalliyaageeta shaakki erissiyay ayba giidee? Ha oyshatuyyo Geeshsha Maxaafay immiyo zaaruwaa pilggana mala nena minttettoos. Hagaappe kaalliya huuphe yohotun, Yesuusa tumuppe kaalliyaageeta shaakki eranau maaddiya, i yootido oyddubata pilggana. Koyro xeetu layttan deꞌida Kiristtaaneti Yesuusi tamaarissidoogaadan deꞌido ogiyaakka beꞌana. Qassi ha wodiyan banttana Kiristtaane giya darotu giddon Yesuusi tamaarissidoogaadan deꞌiyaageeti oonakko beꞌana.

‘Taani Tamaarissiyoogaa Azazettite’

“Intte taani tamaarissiyoogau azazettikko, tumu tana kaalliyaageeta. Intte tumatettaakka erana; qassi tumatettai inttena ailletettaappe kessana.”—YOH. 8:31, 32.

Hegee Woygiyoogee? Yesuusi ‘tamaarissidoy’ Xoossaappe tamaaridobaa. Yesuusi, “Tana kiittida ta Aawai taani gaanaagaanne haasayanaagaa tana azaziis” yaagiis. (Yoh. 12:49) Yesuusi saluwan deꞌiya ba Aawaakko, Xoossaa Yihoowakko woossiyo wode, “Ne qaalaikka tumatettaa” yaagiis. I ba tamaarissiyoobau Xoossaa Qaalaa ubbatoo naqaasha oottidi goꞌettiis. (Yoh. 17:17; Maa. 4:4, 7, 10) Hegaa gishshau, tumu Kiristtaaneti ‘i tamaarissidoobaa azazettoosona’; giishin Xoossaa Qaalay, Geeshsha Maxaafay ‘tuma’ gidiyoogaanne bantta ammaniyoobaunne oottiyoobau waanna naqaasha gidiyoogaa ammanoosona.

Beni Kiristtaaneti Azazettido Ogiyaa: Kiitettida PHauloosi Yesuusaagaadan Xoossaa Qaalaa bonchiis. I, “Xoossaa maxaafa ubban Xoossaa Ayyaanai de7ees. Qassi he maxaafati . . . maaddoosona” yaagidi xaafiis. (2 Xim. 3:16, 17) Kiristtaaneta tamaarissana mala sunttettidaageeti ‘ammanettiya deꞌoy beettiyo timirttiyaara giigiya qaalaa mintti oyqqana’ bessees. (Tii. 1:7, 9) “Kiristtoosappe gidenna timirttiyan ha sa7aa haariya ayyaanatu timirttiyaaninne asappe yiida eratettan, qassi mela cimuwan” omoodettenna mala, beni Kiristtaanetussi zoree imettiis.—Qol. 2:8.

Ha Wodiyan Hegaadan Deꞌiyay Oonee? Katekiizim of zi Kaatelik CHerch giyo maxaafay hagaadan gees: “[Kaatolike] Woosa Keettau qonccida ubbabay Geeshsha Maxaafaa xallaappe gidenna. Hegaa gishshau, geeshsha wogaanne Geeshsha Maxaafaa issi mala ogiyan goꞌettananne bonchana koshshees.” Kanaada biittan, Toorontto kataman woosa keettan oottiya issi maccaasiyaa kaallidi deꞌiyaagaadan oychidoogee, Makilins giyo maxeetiyan issi huuphe yohuwan qoncciis: “Naaꞌꞌu shaꞌu layttappe kase xaafettida maxaafaa kaaletuwaa kaallana koshshiyoy aybissee? Nuuyyo keehippe loꞌꞌo qofay deꞌees; shin Yesuusi tamaarissidobaaranne Geeshsha Maxaafan deꞌiyaabaara maayettanaadan oottiyoogee darotoo he qofay kumetta hanotan polettennaadan oottees.”

Yihoowa Markkata xeelliyaagan Niwu Kaatelik Insaykiloppiidee, “Eti bantta ammanuwaunne kandduwaa maarau waanna kaaleto oottidi xeelliyoy Geeshsha Maxaafaa xalla” yaagees. Mata wode, Kaanada biittan issi Yihoowa Markkiyaa issi bitaniyaa sarotada haasayissana hanishin, a oyqqido Geeshsha Maxaafaa bessiiddi, i, “Ne oyqqidobaappe neeni oonakko eraas” yaagiis.

‘Saꞌaassa Gidokkona’

“Etikka sa7aassa gidenna gishshau, sa7ai eta ixxiis.” —YOH. 17:14.

Hegee Woygiyoogee? Yesuusi ha alamiyaa bagga gidenna gishshau, polotikaaninne asaa giddon merettiya ooshshan gelibeenna. I, “Ta kawotettai ha sa7aana gididaakko, tana Aihudatuyyo aatti immennaadan, ta ashkkarati tau olettana; shin ta kawotettai ha sa7aana gidenna” yaagiis. (Yoh. 18:36) I bana kaalliyaageeti Xoossaa Qaalay diggiyo qofaappe, haasayaappenne eeshshaappe haakkanaadankka zoriis.—Maa. 20:25-27.

Beni Kiristtaaneti Azazettido Ogiyaa: Haymaanootiyaabaa xaafee Joonatan Daymendi yootidoogaadan, beni Kiristtaaneti asay eta “cayiyaaba woy qachiyaaba woy woriyaaba gidikkokka, giishin gakkiyaabay aybanne gido [olettanau] eeno gibookkona.” Polotikaaninne asaa giddon merettiya ooshshan geliyoogaappe hegaa gaasuwan gakkiyaaban metootanau dooridosona. Eti kaalliyo kandduwaa maaraykka eti hara asaappe dummatanaadan oottiis. Kiristtaaneti ‘Ayhuda gidenna asaara shori baynna oosuwaa issippe oottenna gishshau he asati garamettidi, eta cayanaagee’ odettiis. (1  PHe. 4:4) Taarikiyaa xaafiya Wil Durantti Kiristtaaneti, “ufayttiyoobaa yedettiya eeqau goynniya asata bantta mino ammanuwaaninne bantta loꞌꞌo kandduwan qumꞌꞌettanaadan oottidoogaa” yootiis.

Ha Wodiyan Hegaadan Deꞌiyay Oonee? Kiristtaaneti polotikaaninne asaa giddon merettiya ooshshan gelennaagaa xeelliyaagan, Niwu Kaatelik Insaykiloppiidee, “Zoriyaa wozanaa gaasuwan, olaa olettennaagee kandduwaara gayttidaagan bessennaba” yaagees. Ruwandda biittan 1994n asaa buttido wode, he olan gelibeennay “Yihoowa Markkatu xallappe attin,” ubba woosa keettati olettidoogaa Afirkkaa asaa maataa dirijjitee yootidoogaa, Reformetee Preese giyo xuufee qonccissiis.

Jarmane biittan daro asaa buttido hanotaa xeelliyaagan naaꞌꞌantto xekka timirtte keettaa asttamaaree, “worddotido darobaa, meqetti baynna hanotaanne bollay caalanaadan oottiyaabaa he wode qoncciyan eqettida citi woy dirijjitee baynnaagaa” azzanidi yootiis. Amarkkan, Jarmane biittan daro asaa buttido hanotaa hassayanau giigida muuzemiyaa i beꞌi simmidi, “Taani haꞌꞌi zaaruwaa demmaas” yaagidi xaafiis. Yihoowa Markkati wolqqaama metoy eta bolli gakkishin bantta ammanuwan minnidi eqqidoogaa i akeekiis.

Eta kandduwaa maaraa shin woygana danddayiyoo? Yu Es Katelik maxeetee, “Ha wodiyan Kaatolike haymaanootiyaa kaalliya yelagatuppe dariya baggay ekkennan woy gelennan issippe [deꞌiyoogaanne] aqo oyqqanaappe kase asho gaytotettaa poliyoogaa malabaa xeelliyaagan eta woosa keettay tamaarissiyoobaa maayennaagaa” qonccissiis. He maxeetee issi daaqoonee, “Daro asay, giishin xeetaappe 50 kushiyaappe dariyaagee, aqo oyqqanaappe kase issippe deꞌidoogaa erays” yaagidoogaa qonccissiis. Zi Niwu Inssaykloppidiyaa Biritaanika giyo maxaafay, Yihoowa Markkati “xoqqa kandduwaa maaraa minttidi kaalliyoogaa” yootiis.

‘Issoy Issuwaara Siiqettite’

“Taani inttena ooratta azazuwaa azazais; issoi issuwaa siiqite. Taani inttena siiqidoogaadankka, intte issoi issuwaa siiqana bessees. Intte issoi issuwaara siiqettikko, ta erissiyo ashkkarata gidiyoogaa asai ubbai erana.”—YOH. 13:34, 35.

Hegee Woygiyoogee? Kiristtoosi eta siiqidoogaadan etikka issoy issuwaa siiqana mala bana kaalliyaageetuyyo yootiis. Yesuusi eta waati siiqidee? He wode asay hara zariyaanne maccaasaa kariyaaba gidikkokka, i ubba asaa siiqiis. (Yoh. 4:7-10) Yesuusi hara asaa maaddanau ba wodiyaa, wolqqaanne goꞌꞌaa aggi bayanaadan siiqoy a denttettiis. (Mar. 6:30-34) Wurssettan, Kiristtoosi ubbaappe aadhiya ogiyan siiquwaa qonccissiis. I, “Taani dorssaa loitta heemmiyaagaa; dorssaa loitti heemmiyaagee he dorssatu gishshau haiqqees” yaagiis.—Yoh. 10:11.

Beni Kiristtaaneti Azazettido Ogiyaa: Koyro xeetu layttan deꞌida Kiristtaaneti issoy issuwaa ‘ishau’ woy “michchee” yaagidi xeegoosona. (Pilm. 1, 2) “Issi Xoossai ubbaa Godaa” gidiyoogaanne “Aihuda asaanne Aihuda gidenna asaa giddon dummatetti” baynnaagaa eti ammaniyo gishshau, ubba zariyaappe Kiristtaane gubaaꞌiyaa yiida asaa mokki ekkidosona. (Roo. 10:11, 12) He wode 33 M.Ln bonchido PHenxxaqosxxe baalaappe simmin, Yerusalaamen deꞌiya erissiyo ashkkarati “bantta biittaanne banttassi de7iyaabaa baizzi baizzidi, oonanne koshshido keena miishshaa ubbaassi shaakkidosona.” Aybissi? He gallassi xammaqettida asati Yerusalaamen takkidi, “Yesuusi kiittidoogeetu timirttiyan” genccanaadaana. (Oos. 2:41-45) Eti hegaadan oottana mala denttettidabay aybee? Kiitettidaageeti hayqqi simmin 200 laytta kumennan, Kiristtaaneta xeelliyaagan harati giidoobaa Terttuliyan giyo bitanee, “Eti issoy issuwaa keehippe siiqoosona . . . qassi issoy issuwau bantta shemppuwaa aatti immanau giigi uttidosona” yaagiis.

Ha Wodiyan Hegaadan Deꞌiyay Oonee? Daro xeetu layttau banttana Kiristtaane giyaageeti “issoy issuwaa bolli oottido meqetti baynna oosoy ammanennaageeti eta bolli oottidoogaappe keehi aadhiyaaba” gidiyoogaa 1837n xaafettida, Rooma kawotettaabaa yootiya issi maxaafay qonccissiis. Amarkkan mata wode xannaꞌido issi xinaatee, haymaanootiyaa kaalliya asay zariyaa dummatettaappe denddidaagan issoy issuwaa ixxiyoogaa qonccissiis; hegeetuppe daroti banttana Kiristtaane giyaageeta. Issi biittan ubbatoo woosa keettaa biya asaa giddooninne hara biittan etaagaa mala haymaanootiyaa kaalliya asaa giddon dabboti baawa; qassi metoy gakkiyo wode issoy issuwaa maaddanau koyokkona.

Filorida giyoosaa 2004n, naaꞌꞌu agina giddon wolqqaama gotee oyddutoo denddidi qohido wode, Filoridan daafabay gakkiyo wode asaa maaddiya ooso keettaa liqambbaree, he ooso keettay asau immiyo maaduwaa asay suure gishiyaakkonne kaalliis. He bitanee Yihoowa Markkatuugaadan suure gishiya citi baynnaagaa yootiis; qassi etau koshshiya harabaakka immiis. Metoy gakkiyo wode maaddiya Yihoowa Markkatu citay, 1997 doomettaa heeran xaliyaa, qumaanne maayuwaa ekkidi Dimokiratik Repablik Kongo biittan deꞌiya Kiristtaane ishatanne maadoy koshshiyo harata maaddanau biis. Awurooppan deꞌiya Yihoowa Markkati immidobaa waagay issi miiloone Amarkkaa doolaare keena.

‘Kawotettaa Mishiraachoy Odettana’

“Asa ubbau markka gidana mala, kawotettaa wonggeliyaa mishiraachchoi sa7a ubban odettana; hegaappe guyyiyan, wurssettai gakkana.”—MAA. 24:14.

Hegee Woygiyoogee? Wonggeliyaa xaafee Luqaasi, Yesuusi “Xoossaa kawotettaa mishiraachchuwaa yootiiddi, dumma dumma gita katamaanne guutta katamaa” biidoogaa yootiis. (Luq. 8:1) Yesuusikka, “Taani . . . Xoossaa kawotettaa wonggeliyaa mishiraachchuwaa yootanau bessees. Aissi giikko, Xoossai tana kiittidoogee hegaassa” yaagiis. (Luq. 4:43) I ba erissiyo ashkkarati gita katamaaninne guutta kataman wonggeliyaa mishiraachuwaa yootana mala kiittiis; qassi guyyeppe “Intte . . . sa7aa gaxaa gakkanaashinkka taassi markkattiyaageeta gidana” yaagidi etau yootiis. (Oos. 1:8; Luq. 10:1)

Beni Kiristtaaneti Azazettido Ogiyaa: Yesuusi erissiyo ashkkarati i azazidobaa sohuwaara oottidosona. “Eti ubba gallassi Beeta Maqidasiyaaninne asa son Yesuusi Xoossai tiyido Kiristtoosa gididoogaa tamaarissiyoogaanne yootiyoogaa yaa gujjidosona.” (Oos. 5:42) Wonggeliyaa sabbakidaageeti erancha gidida amarida asatu xalla gidokkona. “Kiristtaane ammanuwaa eqettidi xaafiyoogan koyro asa gidida, Selssesi wonggeliyaa mishettidi sabbakidaageeti shimaynneta, caammaa oottiyaageeta, galbbaa qaaciyaageetanne tamaaribeenna coo asata gidiyo gishshau eta karidoogaa” taarikiyaa xaafee Neꞌandderi qonccissiis. ZHan Bernaridi, Zi Erli Sencheris of zi CHerch giya ba maxaafan hagaadan xaafiis: “[Kiristtaaneti] ubbasaa biidi demmiyo asa ubbau yootana koshshees. Ogiyaaninne kataman, dabaabaaninne son asau yootidosona. Eti yootiyoobaa asay ufayttidi siyin aggin . . . saꞌaa gaxaa gakkanaashin sabbakana koshshees.”

Ha Wodiyan Hegaadan Deꞌiyay Oonee? Angilikan giyo woosa keettaa qeesee Devid Watiseni, “Nu woosa keettay sabbakennaageenne suure tamaarissennaagee ha wodiyan asay ayyaanaabaa sheneho gaanaadan oottida gaasotuppe issuwaa” giidi xaafiis. Hose Luys Peres Guwadalupe giyo qeesee, Way Ar zi Katelik Living giya ba maxaafan, Ivanjilikaletu, Adiventtisttetunne haratu hanotaa xaafiis; qassi eti “sooppe soo biidi sabbakennaagaa” akeekiis. Yihoowa Markkata xeelliyaagan, “Eti ubbatoo halchidi sooppe soo biidi sabbakoosona” yaagidi xaafiis.

Jonatan Terli giyo bitanee loytti akeekidi yootidobaa Kato Suprim Kort Riviyu, 2001-2002 giya xuufee hagaadan gees: “Yihoowa Markkatu sunttay denddiyo wode, eti nuuyyo injjetenna saatiyan sabbakanau nu soo yiya asata giidi daroti sohuwaara hassayoosona. Yihoowa Markkati sooppe soo biidi sabbakiyoy bantta ammanuwaa aassana xallau gidennan, hegee eta ammanuwau keehi koshshiyaaba gidiyo gishshataassa.”

[Sinttaa 7n deꞌiya misiliyaa qonccissuwaa]

SHaakki Erissiya Malaatata Akeekadii?

Ha sintta huuphe yohotun qonccidoogaadan Geeshsha Maxaafay yootiyo ogiyan ha wodiyan tumu Kiristtaaneta shaakki erissiyaabaa oottiyaageeti oonee? Banttana Kiristtaane giya tammu shaꞌan qoodettiya citatinne haymaanooteti deꞌiyaaba gidikkokka, Yesuusi bana kaalliyaageeta, “Saluwan de7iya ta Aawai giidoogaa oottiya urai saluwaa gelanaappe attin, ‘Ta Godau, ta Godau’ giya ubbai gelenna” yaagidoogaa hassaya. (Maa. 7:21) Aaway giidoogaa oottiyaageeta, giishin tumu Kiristtaaneta shaakki erissiyaabaa oottiyaageeta shaakki eriyoogeenne etaara hashetiyoogee Xoossaa Kawotettaa haaruwan merinaa anjjuwaa demmanaadan oottees. Neeyyo ha maxeetiyaa ehiida Yihoowa Markkati Xoossaa Kawotettaabaanne he Kawotettay ehiyo anjjuwaa xeelliyaagan gujjidi yootanaadan oychana mala minttettoos.—Luq. 4:43.