Sillaasiyau Naqaasha Giyo Xiqisetubaa Woygana Danddayettii?
GEESHSHA MAXAAFAN issi issi xiqiseti Sillaasiyaa kaafoosona geetettees. Gidikkokka, hegaa mala xiqiseta nabbabiyo wode, Geeshsha Maxaafaa naqaashatinne taarikiyaa naqaashati Sillaasiyaa kaafennaagaa nuuni hassayana koshshees.
Sillaasiyau naqaasha giyo Geeshsha Maxaafan deꞌiya ayba xiqisiyaanne, issi mala gidida kumetta Geeshsha Maxaafaa timirttiyaa qofaadan akeekana bessees. Darotoo hegaa mala xiqisetu tumu birshshettaa yuushuwan deꞌiya xiqisetu qofay qonccissees.
Heezzay Issuwaa
NAQAASHA giyo hegaa mala heezzu xiqiseta yootikkokka, Niwu Kaatolik Insaykiloopiidiyaa giyo maxaafay kaallidi deꞌiyaagaadan ammaniis: “Galꞌꞌa Maachay Geeshsha Sillaasiyaa timirttiyaa tamaarissenna. Ooratta Maachan PHauloosa dabddaabbiyan, ubba qassi 2 Qoronttoosa 13:13ninne [issi issi Geeshsha Maxaafatun paydo 14], 1 Qoronttoosa 12:4-6n, keehi daro wodiyaa takkida naqaashay deꞌees. Wonggeliyan Sillaasiyaa naqaashay qonccidi deꞌiyoy xinqqatiyaabaa yootiya Maatiyoosa 28:19 xallaana.”
He xiqisetun he heezzati kaallidi deꞌiyaagaadan xaafettidosona. Naaꞌꞌantto Qoronttoosa 13:14n: “Godaa Yesuus Kiristtoosa aaro kehatettai, Xoossaa siiqoi, Geeshsha Ayyaanaa issippetettai inttenaara ubbaara gido” geetettidi he heezzati issippe xaafettidosona. Koyro Qoronttoosa 12:4-6y: “Ayyaanaa imoi dumma dumma; shin immiya Ayyaanai issuwaa. Qassi oottiyo oosoi dumma dumma; shin Godai issuwaa. Oosuwaa oottanau dumma dumma ogee de7ishin, he oottiyo oge ubbaa asa ubbau qonccissiya Xoossai issuwaa” yaagees. Qassi Maatiyoosa 28:19y: “Hegaa gishshau, intte biidi, asa ubbaa tana kaalliyaageeta oottite; Aawaa sunttan, Na7aa sunttaaninne Geeshsha Ayyaanaa sunttan eta xammaqite” yaagees.
He xiqiseti Xoossay, Kiristtoosinne xillo ayyaanay issippe issi Xoossa Sillaasiyaa gidiyoogaa, qassi heezzay eeshshan, wolqqaaninne merinaappe merinau deꞌiyoogan issuwaa gidiyoogaa yootiyoonaa? Akkay, yootokkona; hegee Kolaasoy Dachaasinne Bancci issippe xaafettiyo wode eti heezzay issuwaa giyoogaappe dummatenna.
Maklinttokinne Isttironggi xaafido Saykiloopiidiyaa of Bibilikal, Tiꞌolojikal end Ekleziyastikal Litireecher giyo maxaafay, hegaa mala qonccissoy, “xeesettida heezzati deꞌiyoogaa xallaa bessees, . . . shin hegaa xallay heezzaykka Xoossa gidiyoogaa, qassi Xoossatettaa bonchuwan issi lagge gidiyoogaa” bessennaagaa yootees.
He naqaashay Sillaasiyaa kaafiyaaba gidikkokka, 2 Qoronttoosa 13:14 xeelliyaagan: “Etau issi mala maatay deꞌees woykko eti issi mala giidi suure ogiyan kuuyana danddayokko” yaagees. Qassi Maatiyoosa 28:18-20 xeelliyaagan: “Ha xiqisiyaa xallay odettida heezzatu oonatettaa, woykko eta laggetettaa, woykko eta xoossatettaa qonccissiya mino naqaasha gidenna” yaagees.
Yesuusi xammaqettido wode, Xoossay, Yesuusinne geeshsha ayyaanay hegaa mala qofan qonccidosona. Yesuusi “Xoossaa Ayyaanai haraphphedan yiishiininne ba bolli wodhdhishin be7iis.” (Maatiyoosa 3:16) Gidikkokka, hegee heezzay issuwaa gidiyoogaa yootenna. Abrahaami, Yisaaqinne Yaaqoobi darotoo issippe xeegettidaba gidikkonne, hegee eta issuwaa oottenna. PHeexiroosi, Yaaqoobinne Yohaannisi issippe xeegettidosona; shin hegee eta issuwaa oottenna. Gujjidikka, Yesuusi xammaqettiyo wode Xoossaa ayyaanay a bolli wodhidoogee, he wode gakkanaashin i ayyaanan tiyettibeennaagaa bessees. Hegaadaana gididaashin, i ubbatoo geeshsha ayyaanaara issuwaa gidiiddi waanidi Sillaasiyaa shaaho gidana danddayii?
Heezzay issippe qonccido hara xiqisee beni birshshettida issi issi Geeshsha Maxaafatun, 1 Yohaannisa 5:7n deꞌees. Gidikkokka, Eranchati he qaalati Geeshsha Maxaafan koyro baynnaba gidikkonne, guyyeppe keehi takkidi gujettidoogaa ammanoosona. Ha wodiyaa birshshettati daroti bala gidida ha xiqisiyaa kessidoogee bessiyaaba.
Sillaasiyaa naqaasha giyo hara xiqiseti naaꞌꞌaa giddon, giishin Aawaanne Yesuusa giddon deꞌiya gaytotettaa xallaa yootoosona. Ane hegeetuppe amaridaageeta beꞌoos.
“Taaninne Ta Aawai Issuwaa”
YOHAANNISA 10:30n deꞌiya ha xiqisee heezzantto ura yootennaba gidikkonne, darotoo Sillaasiyaa kaafanau xaqqasettees. SHin Yesuusi bana ba Aawaara “issuwaa” giidoy aybissakko qonccissiis. Yohaannisa 17:21, 22n i bana kaalliyaageeti: “Ubbai issuwaa gidana mala, . . . Aawau, neeni ta giddon de7iyoogaadan, qassi taanikka ne giddon de7iyoogaadan, eti nu giddon de7ona. . . . eti issuwaa gidona. Neeninne taani issuwaa gidiyoogaadan, eti issuwaa gidana mala” yaagidi Xoossaakko woossiis. Yesuusi bana kaalliyaageeti ubbay issi bolla gidanaadan woossidee? CHii, Yesuusi woossidoy baagaadaaninne Xoossaagaadan eti qofaaninne halchuwan issuwaa gidanaadaana gidiyoogee qoncce.—1 Qoronttoosa 1:10kka xeella.
PHauloosi 1 Qoronttoosa 3:6, 8n: “Taani puutiyaa tokkaas; Aphiloosi haattaa ushshiis; . . . Tokkiyaageenne haattaa ushshiyaagee issi mala” yaagiis. PHauloosi inne Aphiloosi naaꞌay issi ura giiddi deꞌenna; i gaana koyidoy eti bantta halchuwan issuwaa gidiyoogaa. PHauloosi ha sohuwan “issuwaa” (hen) giyaagau goꞌettido Giriike qaalay macca woy attuma malaatenna; “issuwaa (asa gidennabaa)” giyaagee maadettidi issippe oottiyoogaa qonccissees. Yesuusi Yohaannisa 10:30n banaaranne ba Aawaara deꞌiya gaytotettaa qonccissanau goꞌettido qaalaara hegee issi mala. Yesuusi Yohaannisa 17:21, 22n goꞌettido qaalaarakka issi mala. Yaatiyo gishshau, i ha sohotun “issuwaa” (hen) giya qaalaa goꞌettiyo wode, qofaanne halchuwaa issippetettaabaa yootiiddi deꞌees.
Joon Kalviini (Sillaasiyan ammaniyaagee) Komentarii on zi Gosppil Akkordding tu Joon giyo maxaafan Yohaannisa 10:30 xeelliyaagan: “Beni wode asati ha xiqisiyaa Kiristtoosi . . . ba Aawaara ubbaban issuwaa giidi qonccissanau bala ogiyan goꞌettidosona. Kiristtoosi ubbaban issuwaa gidiyoogaa gidennan, i ba Aawaara maayettiyoogaa qonccissiiddi deꞌees” yaagiis.
Yohaannisa 10:30ppe kaallidi deꞌiya xiqisetu qofan Yesuusi bana Xoossaa gibeennaagaa mintti qonccissiiddi deꞌees. Yesuusi bala ogiyan hegaadan kuuyidanne bana shuchan caddanau koyida Ayhudata: “Taani, ‘Taani Xoossaa Na7aa’ giido gishshau, ta Aawai anjjidi, sa7aa kiittido tana, ‘Xoossaa cayaasa’ yaageetii?” yaagidi oychiis. (Yohaannisa 10:31-36) Yesuusi bana Xoossaa gidennan Xoossaa Naꞌaa giis.
‘Bana Xoossaara Giigissidee’?
SILLAASIYAA kaafees giyo hara xiqisee Yohaannisa 5:18. Ha xiqisee Yesuusi “bana Xoossaara giigissidi, ‘Xoossai ta Aawaa’” giido gishshau, Ayhudati (Yohaannisa 10:31-36gaadan) a woranau koyidoogaa yootees.
SHin Yesuusi bana Xoossaara giigissiis giiday oonee? Yesuusa gidenna. Kaallidi deꞌiya xiqisiyan (19) ha worddo mootuwau i zaaruwaa immiis: “Yesuusi zaaridi . . . Na7ai barkka ainne oottenna. I ba Aawai oottishin be7iyoogaa xalaalaa oottees” yaagiis.
Yesuusi hegan i Xoossaara issi lagge gidennaagaa, qassi i baappe aybanne oottennaagaa Ayhudatussi qonccissiis. Ubbaa Danddayiya Xoossaara issi lagge gidida uri “barkka aybanne oottana” danddayennaagaa yootees gaana danddayiyoo? (Daaneela 4:34, 35ra gatta xeella.) Yohaannisa 5:18nne 10:30 qofay, Sillaasiyan ammaniyaageetuugaadan bala ogiyan kuuyida Ayhudati bana mootido worddo mootuwau Yesuusi zaaruwaa immidoba gidiyoogee garamissiyaaba.
‘Xoossaara Issi Laggee’?
PILIPHPHISIYUUSA 2:6n Duwey Vershin giyo 1609n attamettida Kaatoliketu maxaafay, Yesuusa xeelliyaagan: “I Xoossaa mala gidiiddi, Xoossaara issi lagge gidiyoogaa bonqqiyoobadan qoppibeenna” yaagees. King Jemis Vershin (KJ) giyo 1611n attamettidaagee hagaara issi malabaa yootees. Yesuusi Xoossaara issi lagge giyo qofaa kaafanau, hegaa mala daro birshshettata daroti haꞌꞌikka goꞌettoosona. SHin hara birshshettati ha xiqisiyaa woygiyaakko akeeka:
1869: “I Xoossaa mala gidiiddi, Xoossaara issi lagge gidiyoogaa ekkana bessiyaabadan qoodibeenna.” J. R. Noyisi xaafido, The New Testament.
1965: “I—tumuppe xoossa mala!—banan ammanettidi ba huuphiyaa Xoossaara issi lagge mule oottibeenna.” Priedrik Pafflini zaarettidi attamissido, Das Neue Testament.
1968: “I Xoossaa mala gidiiddi, Xoossaara issi lagge gidiyoogaa yaaretidi babaa oottiyoobadan qoppibeenna.” La Bibbia Concordata.
1976: “I ubbatoo Xoossaa mala gididi deꞌiis; shin Xoossaara issi lagge gidanau wolqqan mali beꞌana koshshiyaabadan qoppibeenna.” Today’s English Version.
1984: “I, Xoossaa mala gididi deꞌikkokka, bonqqiyoogaa, giishin i Xoossaara issi lagge gidana koshshiyoogaa mule qoppibeenna.” New World Translation of the Holy Scriptures.
1985: “I Xoossaa mala gidiiddi, Xoossaara issi mala gidiyoogaa ekkana bessiyaabadan xeellibeenna.” The New Jerusalem Bible.
Gidikkonne, issooti issooti keehippe likke gidida ha qonccissotikka (1) Yesuusi Xoossaara issi lagge shin, hegaadan deꞌanau koyibeennaagaa woykko (2) i kasekka issi lagge gidiyo gishshau, hegaa ekkanau koshshennaagaa bessoosona yaagoosona.
Hegaa xeelliyaagan, Zi Eppistil of Powul to zi Filipiyans giyo maxaafan Ralf Marttini Giriikettuwan koyro qaalaabaa: “Peesho qaalaa qofay ‘ekkiyoogaa,’ ‘wolqqan bonqqiyoogaa’ giya tumu birshshettaappe ‘baxuuxi oyqqiyoogaa’ giyaagau laamettana danddayiyoogee oysha denttiyaaba” yaagiis. Zi Ekisppooziters Giriik Testtament giyo maxaafaykka: “άρπάζω [harpazo] giya qaalau woy appe yiida ayba qaalassinne ‘babaa oottiyoogaa,’ ‘oyqqiyoogaa’ yaagiyo qofay deꞌiyo ayba xiqisenne demmokko. He qaalaa birshshettay ubbasan ‘ekkiyoogaa,’ ‘wolqqan bonqqiyoogaa’ yaagiyaaba milatees. Hegaa gishshau, ‘ekkiyoogaa’ yaagiya tumu birshshettaappe ‘baxuuxi oyqqiyoogaa’ yaagiya muleera dumma birshshettau laammana danddayettenna” yaagees.
Qommoora qonccidabaappe beꞌiyoogaadan, Duweynne King Jemis giyo birshshettatu malaa birshshidaageeti Sillaasiyaa qofaa kaafanau higgiyaa geellayidaba milatees. Piliphphisiyuusa 2:6 Giriikettuwan wozanappe nabbabiyo wode, Yesuusi Xoossaara issi lagge gidiyoogaa bessiyaabadan qoppiis giyoogaappe mule dumma hanotan i hegaa bessiyaabadan qoppibeennaagaa qonccissees.
Yuushuwan deꞌiya xiqisetu (3-5, 7, 8) qofay paydo 6 waati akeekana bessiyaakko qonccissees. Piliphisiyuusan deꞌiya Kiristtaanetussi: “SHin issoi issuwaappe gitatais yaagidi qoppennan, issoi issuwaayyo intte huuphiyaa kaushshite” yaagiya zoree imettiis. Kaallidi PHauloosi: “Kiristtoos Yesuusan de7iya ha qofai qassi inttenankka de7anau bessees” yaagidi, Kiristtoosi he eeshshaa bessiyoogan gita leemiso gidiyoogaa qonccissiis. Ayba “qofai”? ‘Xoossaara issi lagge gidiyoogaa bonqqiyooba gidennabadan qoppiyoogee’? CHii; hegee qonccissiiddi deꞌiyo qofaappe dummaba! Hegaappe, ‘Xoossaappe gitatays yaagidi qoppibeenna’ Yesuusi, ‘Xoossaara issi lagge gidiyoogaa’ mule bonqqenna; shin ‘bana kawushshiis; hayqqana gakkanaashinkka azazettiis.’
Hegee Ubbaa Danddayiya Xoossaa shaahuwaabaa odiyaaba gidana danddayennaagee qoncce. PHauloosi yootiyoobau—giishin baappe Bollaa qassi Medhidaagaa, Xoossaa Yihoowayyo bana kawushshiyoonne azazettiyo keehippe koshshiya eeshshan polo leemiso gidida, Yesuus Kiristtoosabaa yootiiddi deꞌees.
“Taani Tana”
DARO birshshettati, leemisuwau Zi Jerusalem Baybil, Yohaannisa 8:58n Yesuusi: “Abrahaami deꞌanaappekka kase, Taani Tana” yaagidoogaa yootoosona. Sillaasiyaa ammaniyaageeti giyoogaadan, Yesuusi ha sohuwan “Taani Tana” yaagiya boncho sunttan erettiyoogaa tamaarissiiddi deꞌii? Qassi Kessaabaa 3:14n “Xoossai Muusa, Taani tanattennee” giido gishshau, Sillaasiyaa ammaniyaageeti giyoogaadan, Ibraysxxe Geeshsha Maxaafaa xuufetun Yihoowa geetettiday Yesuusa giyoogee?
Kessaabaa 3:14n ‘Taani tana’ yaagiyaagee, Xoossay deꞌiyoogaanne i qaalaa gelidobaa polanaagaa bessanau goꞌettido, Xoossau boncho suntta. J. H. Hertzi giyo Dottoree giigissido, Zi Penttatuch end Haftorahs giyo maxaafay ha qofaa xeelliyaagan: “Aylletettan deꞌiya Israaꞌeeletussi hegee, ‘I hanno gakkanaashin ba wolqqaa inttessi qonccissibeennaba gidikkonne i qonccissana; I merinaappe merinau deꞌiyaagaa; qassi inttena i wozana’ yaagees. Ha wodiyan daroti [Kessaabaa 3:14]‘Taani hananabaa Taani hanana’ yaagidi birshshida Raasha [Geeshsha Maxaafaaninne Talmudiyan qofaa immiya Paransaaye bitaniyaa] qofaa kaalloosona.
Yohaannisa 8:58n goꞌettido qaalay Kessaabaa 3:14n goꞌettidoogaappe keehi dumma. Yesuusi he qaalaa sunttadan woykko boncho sunttadan gidennan, i asa gidanaappe kase deꞌiyoogaa qonccissanau goꞌettiis. Yaatiyo gishshau, issi issi Geeshsha Maxaafaa birshshettati Yohaannisa 8:58 woygiyaakko akeeka:
1869: “Abrahaami deꞌanaappe kase doommada taani deꞌays.” J. R. Noyisi xaafido, The New Testament.
1935: “Abrahaami yelettanaappe kase taani deꞌays!” J. M. P. Smizinne E. J. Gudspiidi xaafido, The Bible—An American Translation.
1965: “Abrahaami yelettanaappe kase deꞌiday haꞌꞌi tana.” Jorggi Zinki xaafido, Das Neue Testament.
1981: “Abrahaami yelettanaappe kase taani deꞌuwan deꞌays!” The Simple English Bible.
1984: “Abrahaami deꞌuwau yaanaappe kase taani deꞌays.” New World Translation of the Holy Scriptures.
2002: “Abrahaami yelettanaappekka kase taani de7ais” Wolayttatto Geeshsha Maxaafaa.
Yaatiyo gishshau, ha sohuwan goꞌettido Giriike qaalaa suure qofay, Xoossay medhido ‘bayra Naꞌay’ Yesuusi, Abrahaami yelettanaappe daro layttaa kasetidi deꞌidoogaa bessees.—Qolasiyaasa 1:15; Leemiso 8:22, 23, 30; Ajjuutaa 3:14.
Qassi, yuushuwan deꞌiya qofaykka hegaadan akeekiyoogee likke gidiyoogaa bessees. Ayhudati giyoogaadan Yesuusau layttay 50 kumibeennaba gidikkonne, i ‘Abrahaama beꞌas’ giido gishshau, he wode eti a shuchan caddanau koyidosona. (Paydo 57) Yesuusi zaaridoy ba layttaabaa xeelliyaagan tumaa yootanaassa. Hegaa gishshau, ‘Abrahaami yelettaanaappekka kase i deꞌiyoogaa’ etau yootiis.
“Qaalai Xoossaa”
YOHAANNISA 1:1n King Jemis Vershinee: “Doomettan Qaalay deꞌees; Qaalaykka Xoossaara issippe deꞌees; qassi Qaalay Xoossaa” yaagees. Sillaasiyan ammaniyaageeti hegee Yesuus Kiristtoosa gididi saꞌaa yiida “qaalai” (Giriikettuwan, ho loʹgos) ba huuphe Ubbaa Danddayiya Xoossaa giyoogaa yaagoosona.
Gidikkokka, ha sohuwankka yuushuwan deꞌiya qofay suure akeekaa demmanau baaso gidiyoogaa akeeka. King Jemis Vershineekka “Qaalay Xoossaara issippe deꞌees” yaagees. (Geddi oottiday nuna.) Issi uraara “issippe” deꞌiya asi he uraara issuwaa gidana danddayenna. Jesuwite ammanuwaa kaalliya Josef A. Fitzimayeri giigissido Jornal of Bibilikal Litireecher giyo maxeetee hagaara moggottiya hanotan, Yohaannisa 1:1n wurssettan deꞌiya qofaa “Xoossaa” yaagidi birshshiyoogee Qaalay Xoossaara issippe deꞌiyoogaa yootiya “kaseti deꞌya qofaara phalqqettiyoogaa” qonccissees.
Hara birshshettati Yohaannisa 1:1 wurssetta qofaa woygidi birshshidaakko akeeka:
1808: “qassi qaalay xoossa.” The New Testament in an Improved Version, Upon the Basis of Archbishop Newcome’s New Translation: With a Corrected Text.
1864: “qaalay qassi xoossa.” Benjamin Wilseni xaafido sitta birshshettaa, The Emphatic Diaglott.
1928: “qassi Qaalay xoossa mala.” Moris Gogili xaafido, La Bible du Centenaire, LꞌEvangile selon Jean.
1935: “qassi Qaalay xoossa.” J. M. P. Smizinne E. J. Gudspiidi xaafido, The Bible—An American Translation.
1946: “qassi qaalay xoossa mala.” Ladwig Timi xaafido, Das Neue Testament.
1950: “qassi Qaalay xoossa.” New World Translation of the Christian Greek Scriptures.
1958: “qassi Qaalay Xoossa.” Jemis L. Tomaneki xaafido, The New Testamen.
1975: “qassi Qaalay xoossa (woykko, xoossa mala).” Sigfrid Shulzi xaafido, Das Evangelium nach Johannes.
1978: “Loogosi xoossa mala.” Johaannes Shinayderi xaafido, Das Evangelium nach Johannes.
Yohaannisa 1:1n teꞌos (xoossa) giya Giriike sunttay naaꞌꞌusan deꞌees. Koyroogee, Qaalay aara issippe deꞌiyo, (“qassi Qaalay [logoos] Xoossaara [teꞌos giyaagaara issi mala] issippe deꞌees”) Ubbaa Danddayiya Xoossaa malaatees. Teꞌos giya ha koyroogaappe kase ton giya erettidabaa qonccissiya, ha hanotan Ubbaa Danddayiya Xoossaa (“qassi Qaalay [ton] Xoossaara issippe deꞌees”) malaatiya Giriike qaalay deꞌees.
Hara baggaara, Yohaannisa 1:1n naaꞌꞌantto teꞌosappe kase erettidaba qonccissiya qaali baawa. Yaatiyo gishshau, sitta birshshettay, “Qaalay qassi xoossa” yaagees. Gidikkonne, daro birshshettatun ha naaꞌꞌantto teꞌosi (sabjjekttiyaa qonccissiya suntta) “xoossa” woykko “xoossa mala” geetettidoogaa beꞌida. Eti ay baaso oottidi hegaadan giidonaa?
Koyne Giriikettuwan erettidabaa qonccissiya qaali (definite article) deꞌees shin, erettibeennabaa qonccissiya qaali (indefinite article) baawa. Hegaa gishshau, sabjjekttiyaa qonccissiya sunttaappe kase erettidaba qonccissiya qaalay deꞌennaba gidikko, yuushuwan deꞌiya qofaadan erettibeennaba gidana danddayees.
Jornal of Bibilikal Litireecher giyo maxeetee “peeshuwaappe kase deꞌiya, hara qonccissiyaabi baynna sabjjekttiyaa qonccissiya sunttatu, waanna qofay eeshshaa qonccissiyoogaa” gidiyoogaa yootees. He Jornaalee yootiyoogaadan, hegee logoosa xoossa milatissana danddayiyoogaa bessees. He Jornaalee Yohaannisa 1:1baa: “Sabjjekttiyaa qonccissiya sunttay eeshshaa qonccissiyaaba gidiyoogee keehi erettidaba; hegaa gishshau, he sunttay [teꞌos] erettidabadan xeelettana danddayenna” yaagidikka yootees.
Yaatiyo gishshau, Yohaannisa 1:1y Qaalaa oonatettaa, giishin i “xoossa mala,” “xoossa” gidiyoogaappe attin, Ubbaa Danddayiya Xoossaa gidiyoogaa qonccissenna. Ha sohuwan ‘Qaalaa’ geetettida Yesuusi, Xoossaa doona gididi oottiyoogan baappe Bollatiya, Ubbaa Danddayiya Xoossay saꞌaa kiitin azazettidi haarettidaagaa gidiyoogaa bessiya Geeshsha Maxaafan deꞌiya hara qofaara hegee moggiyaaba.
Hara doonatun birshshida ubbati gaana danddayettees, Giriikettuwan qaalaa utettay hegaara issi mala gidido qofaa qashotun, issi mala hanotan erettibeennaba qonccissiya qaalaa gelissido daro Geeshsha Maxaafaa xiqiseti deꞌoosona. Leemisuwau, King Jemis Vershinee Marqqoosa 6:49n, Yesuusi haattaa bolli hemettishin a kaalliyaageeti beꞌido wode: “Eti hegee ayyaana giidi qoppidosona” yaagees. Koyne Giriikettuwan “ayyaana” giyaagaappe kase erettibeennaba qonccissiyaabi baawa. SHin hara doonatun birshshettida ubbaa gaana danddayettees, yuushuwan deꞌiya qofaara mogganaadan oottanau erettibeennaba qonccissiya qaalaa gujjoosona. Hegaadankka, Yohaannisa 1:1y, Qaalay Xoossaara issippe deꞌiyoogaa bessiyo gishshau, i “xoossa” woy ‘xoossa malappe’ attin, Xoossaa gidana danddayenna.
Amerikan Isttandard Vershiniyaa birshshettan oottida, haymaanootiyaabaa xannaꞌiyaanne erancha gidida Josef Heneri Tayeri: “Logoosi xoossa malappe attin, ba huuphe Xoossaa gidenna” yaagiis. Qassi Jesuwite haymaanootiyaa kaalliya Joon L. Makenzi Dikshineerii of zi Baybil giyo ba maxaafan: “Yohaannisa 1:1y, akeekan birshshiyo wode . . . ‘qaalay xoossa mala’ geetettana koshshees” yaagiis.
Wogaa Kanttiyoobee?
GIDIKKONNE, issooti issooti hegaadan giyoogee Giriike eranchaa E. C. Kolwelli 1933n attamissido Koyne Giriikettuwaa qaalaa gatuwaa wogaa kanttiyaaba goosona. I Giriikettuwan sabjjekttiyaa qonccissiya sunttay “peeshuwaappe kaallidi yiyo wode [erettidaba] qonccissiyaabi koshshiyaaba gidikkonne, peeshuwaappe kasetiyo wode” koshshennaagaa yootiis. I hegaa giyo wode, peeshuwaappe kasetiya sabjjekttiyaa qonccissiya sunttaappe kasetidi erettidabaa qonccissiyaabi deꞌiyoobadan xeelettana koshshees yaagiyoogaa. Yohaannisa 1:1n naaꞌꞌnatto sunttay (teꞌosi), sabjjekttiyaa qonccissiyaagee, peeshuwaappe kasetees—“qassi Qaalay [teꞌosa] geetettiis.” Hegaa gishshau, Kolwelli Yohaannisa 1:1y, “qassi Qaalay Xoossa[a] geetettiis” geetettana koshshees yaagiis.
SHin Yohaannisa 8:44n deꞌiya naaꞌꞌu leemisota akeeka. He sohuwan Yesuusi Dabloosa xeelliyaagan: “SHemppo woridaagaa,” qassi ‘i worddancha’ yaagiis. Yohaannisa 1:1gaadan, sabjjekttiyaa qonccissiya sunttati (“shemppo woridaagaa” nne ‘worddancha’) Giriikettuwan peeshuwaappe kasetoosona. Koyne Giriikettuwan erettibeennaba qonccissiyaabi baynna gishshau, he sunttatuppe kasetidi hegaa mala qaali deꞌenna. SHin Giriikettuwaa qaalaa gatuwaa wogaaninne yuushuwan deꞌiya qofan hegee koshshiyo gishshau, daro birshshettati erettibeennaba qonccissiya qaalaa gelissoosona.—Qassi Marqqoosa 11:32; Yohaannisa 4:19; 6:70; 9:17; 10:1; 12:6 xeella.
Kolwelli: “Yuushuwan deꞌiya qofay hegaa koshshiyaaba oottiyo wode xallan, ha sohuwan geliyay erettibeennaba qonccissiyaaba” giido gishshau, sabjjekttiyaa qonccissiya sunttaa xeelliyaagan hegaa i ammanidi ekkana koshshiis. Hegaa gishshau, yuushuwan deꞌiya qofaadan koshshiyo wode, birshshiyaageeti hegaa mala qaalaa utettay deꞌiyo qofaa qashotun sunttaappe kasetidi erettibeennaba qonccissiya qaalaa gelissana danddayiyoogaa i ba huuphe ammanidi ekkiis.
Yohaannisa 1:1 yuushuwan deꞌiya qofau erettibeennaba qonccissiya qaali koshshii? Kumetta Geeshsha Maxaafay Yesuusi Ubbaa Danddayiya Xoossaa gidennaagaa markkattiyo gishshau, ee, koshshees. Hegaa gishshau, hagaa mala hanotan birshshiyaagau kaaleto gidana koshshiyay oysha denttiya Kolwella wogaa gidennan, yuushuwan deꞌiya qofaa. Qassi Yohaannisa 1:1ninne hegaa mala erettenna wogaa daro eranchati maayenna hara sohotun erettibeennaba qonccissiyaaba gelissiya daro birshshettatun hegee qoncci beettees; Xoossaa Qaalaykka hegaa qonccissees.
PHalqqettenna
YESUUS Kiristtoosi “xoossa” giyoogee Xoossay issuwaa xalla giyo Geeshsha Maxaafaa timirttiyaara phalqqettii? Geeshsha Maxaafay issitoo issitoo wolqqaama meretatussi he qaalaa goꞌettiyo gishshau, phalqqettenna. Mazamure 8:5y: “A neeni kiitanchchatuppe [“xoossa malatuppe,” JB, Ibraysxxe qaalan, elohim] amaridaagaa ziqqissadasa” yaagees. Ayhudati Yesuusa nena Xoossaa gaadasa giidi mootido wode i zaariiddi, “Xoossai ba qaalai yiido asata [pirddiya daannata], ‘xoossata’ giidi” xeesidoogaa yootiis. (Yohaannisa 10:34, 35; Mazamure 82:1-6) Naaꞌꞌantto Qoronttoosa 4:4n, Seexaanaykka ‘ha saꞌaa xoossaa’ geetettiis.
Yesuusi kiitanchatuppe, polo gidenna asaa naatuppe woykko Seexaanaappe maatan keehi xoqqa. Hegeeti “xoossata” woykko wolqqaamata geetettido gishshau, Yesuusi “xoossa” gidana danddayees; qassi “xoossa.” Yihoowaara gayttidaagan ayyo deꞌiya dumma maataappe denddidaagan, Yesuusi “Wolqqaama Xoossaa.”—Yohaannisa 1:1; Isiyaasa 9:6.
SHin wogga pitaliyan “Wolqqaama Xoossaa” giyaagee, Yesuusi amarida ogiyan Xoossaa Yihoowaara issi lagge gidiyoogaa bessennee? Mule bessenna. Isiyaasi, Yesuusi xeegettana oyddu sunttatuppe hegee issuwaa gidiyoogaa xallaa kasetidi yootiis; Inggilizettuwan hegaa mala sunttati wogga pitaliyan xaafettoosona. Yesuusi “Wolqqaama” geetettidaba gidikkonne, “Ubbaa Danddayiyaagaa” gidana danddayiyay issuwaa xalla. Xoossaa Yihoowappe guuxxiya maatay deꞌiyo xoossa geetettiya harati baynnaba gidikko, a “Ubbaa Danddayiyaagaa” giyoogee keehi koshshiyaaba gidenna.
Inggilize biittan Buuletin of zi Joon Raylaands Laybireerii giyo maxeetee, haymaanootiyaabaa xannaꞌiya Kaatolike bitanee Karl Rahaneri giidoogaadan, Yohaannisa 1:1 mala xiqisetun teꞌos giyaagee Kiristtoosayyo goꞌettidoba gidikkonne, “hegeetuppe issuwaaninne ‘teꞌos’ giyaagee Ooratta Maachan harasan ‘ho Teꞌos’ geetettidaagee, giishin Ubbaappe Bolla Xoossay Yesuusa gidiyoogaa bessiyaagaa mala hanotan gelibeenna” yaagees. Qassi he Buuletinee gujjidi: “Yesuusi ‘Xoossaa’ giyoogee Ammaniya asatussi koshshiyoogaa Ooratta Maachaa xaafeti ammanidabaa gidikko, Ooratta Maachan hagaadan giidoogee muleera baynnaba mala gidiyoogee akeekana danddayiyoobee?” yaagees.
SHin kiitettida Toomaasi Yohaannisa 20:28n, Yesuusa “Ta Godau, ta Xoossau!” giidoogaa shin woygana danddayettii? Toomaasi keehippe garamettanaadan oottida maalaalissiya hanotaappe denddidaagan Yesuusi ayyo “xoossa” mala. Issi issi eranchati Toomaasi garamettidi ba qaalaa xoqqu oottidi Yesuusau haasayiiddi Xoossaa xeesennan aggenna goosona. Toomaasinne hara kiitettidaageeti Yesuusi bana mule Xoossa gi erennaagaa, qassi Yihoowa xallay “issi Xoossaa” giidi tamaarissidoogaa eroosona; hegaa gishshau, ayba ogiyankka Toomaasi Yesuusi Ubbaa Danddayiya Xoossaa giidi qoppibeenna.—Yohaannisa 17:3.
Hagankka, yuushuwan deꞌiya qofay hegaa akeekanaadan nuna maaddees. Hegaappe guutta gallassaa kasetidi hayquwaappe denddida Yesuusi: “Taani ta Aawaakkonne intte Aawaakko, ta Xoossaakkonne intte Xoossaakko, pude bais” giidoogaa a kaalliyaageetuissi yootanaadan Magddala katamaa Mayraamissi yootiis. (Yohaannisa 20:17) Yesuusi wolqqaama ayyaana mereta gididi denddidaba gidikkokka, Yihooway haꞌꞌikka ayyo Xoossa. Yesuusi xoqqu xoqqu gi simmidikka, Geeshsha Maxaafan wurssetta maxaafan Yihoowa hegaadan giyoogaa aggibeenna.—Ajjuutaa 1:5, 6; 3:2, 12.
Toomaasi hegaa giidoogaappe heezzantto payduwan, Yohaannisa 20:31n, Yesuusi Ubbaa Danddayiya Xoossaa gidennan, ‘i Kiristtoosa, Xoossaa Naꞌaa gidiyoogaa intte ammanana mala’ giidi Geeshsha Maxaafay ha yohuwaa gujjidi qonccissees. Hegee, geema gidida Sillaasiyaa shaaho gidennan, issi aawanne naꞌaagaadan “Naꞌa” giyoogaa.
Geeshsha Maxaafaara Moggottana Bessees
ASAY hara daro xiqiseti Sillaasiyaa kaafoosona gees. SHin hegeetikka qommoora beꞌidoogeetuura issi mala; loyttidi pilggiyo wode, tumuppe kaafokkona. Hegeeti, Sillaasiyaa kaafoosona giyo xiqiseta xeelliyaagan: Akeekiyo ogee kumetta Geeshsha Maxaafaa issi mala timirttiyaara, giishin Xoossaa Yihoowa xallay Ubbaappe Bolla gidiyoogaara moggottii? yaagidi issi uri oychanaadan oottiya leemiso. Moggottana xayikko, akeekiyo ogee bala giyoogaa.
Qassi, Sillaasiyaa kaafoosona giyo xiqisetuppe issoynne Xoossay, Yesuusinne geeshsha ayyaanay heezzay qoncce gidenna, issi Xoossa Sillaasiyaa geennaagaa nuuni akeekana koshshees. Geeshsha Maxaafan awaaninne heezzay eeshshan, wolqqaaninne merinaappe merinau deꞌiyoogan issuwaa giya issi xiqiseenne baawa. Geeshsha Maxaafay, Ubbaa Danddayiya Xoossaa Yihoowa Xallay Ubbaappe Bolla gidiyoogaa, Yesuusi i medhido Naꞌaa gidiyoogaanne geeshsha ayyaanay Xoossaa wolqqa gidiyoogaa issi mala hanotan qonccissees.
[Sinttaa 24n deꞌiya misiliyaa]
“Beni wode asati Kiristtoosi . . . ba Aawaara ubbaban issuwaa giidi qonccissanau [Yohaannisa 10:30] bala ogiyan goꞌettidosona.”—Commentary on the Gospel According to John, by John Calvin
[Sinttaa 27n deꞌiya misiliyaa]
Issi uraara “issippe” deꞌiya asi he ura gidana danddayenna
[Sinttaa 25n deꞌiya misiliyaa]
Yesuusi inne a Aaway “issuwaa” gidiyoogaadan bana kaalliyaageeti “ubbai issuwaa gidana mala” Xoossaakko woossiis
[Sinttaa 26n deꞌiya misiliyaa]
Yesuusi ‘Naꞌay barkka aynne oottenna. I ba Aaway oottishin beꞌiyoogaa xalaalaa oottees’ giidi i Xoossaara issi lagge gidennaagaa Ayhudatussi qonccissiis
[Sinttaa 28n deꞌiya misiliyaa]
“Logoosi xoossa malappe attin, ba huuphe Xoossaa gidenna.”—Joseph Henry Thayer, Bible scholar
[Sinttaa 29n deꞌiya misiliyaa]
“Geeshsha Maxaafay asaa naata, kiitanchatanne Seexaanaakka “xoossata” woykko wolqqaamata giyo gishshau, saluwan xoqqu xoqqu giida Yesuusi “xoossa” geetettiyoogee bessiyaaba”