E Istteetment of Rizins giyo maxaafan Andriwus Nortteni Sillaasiyaa xeelliyaagan: “Nuuni ha timirttiyaa taarikiyaanne a doomettaa beꞌiyo wode, Kiristtaanetuyyo qonccidaba gidennan, Pilaato timirttiyaappe gidiyoogaa akeekana danddayoos; . . . Sillaasee Yesuusinne i Kiittidoogeeti tamaarissido timirtte gidennan, guyyeppe Pilaato timirttiyaa kaalliyaageeti medhido qofa” yaagees.

Yaatiyo gishshau, K.S. oyddantto xeetu layttan, Yesuusinne i kiittidoogeeti kasetidi yootido kaddiyoogee qonccidi kiyiis. Sillaasiyaa dichay hegau issi naqaasha. Kaddida woosa keettati siꞌooliyaa tamaa, shemppoy hayqqenna giyonne eeqau goynniyoogaa mala hara eeqa goyno qofaakka ammaniyoogaa doommidosona. Kiristtaane giyo haymaanooteti dicciiddi biya ‘nagarancha’ qeesetu citan haarettidi, ayyaana hanotan kasetidi odettida xuma wodiyaa doommidosona.—2 Tasalonqqe 2:3, 7.

Xoossay Kiittin Hananabaa Yootiyaageeti Sillaasiyaa Tamaarissibeennay Aybissee?

XOOSSAY kiittin hananabaa yootiyaageetuppe ooninne a asaa shaꞌan qoodettiya layttau Sillaasiyaabaa tamaarissibeennay aybissee? Wurssettan, Yesuusi Gita Asttamaare gidiyoogaadan ba eraa goꞌettidi, bana kaalliyaageetussi Sillaasiyaa qonccissenneeshin? Sillaasee ammanuwau “waanna timirtte” gidiyaakko, Xoossay kumetta Geeshsha Maxaafaa ba ayyaanan xaafissiiddi, issisaaninne Sillaasiyaa tamaarissiyaabaa goꞌettennee?

Kiristtoosappe simmin daro xeetu layttay aadhiininne Geeshsha Maxaafaa ba ayyaanan kaaletti xaafissi simmidi, Xoossay “eranau danddayettennaba,” “asay akeekana danddayennaba,” eeqa goynuwaappe yiidoogee qoncce gididonne “woosa keettaa polotikaara gayttidaba,” ba ashkkarati shaꞌan qoodettiya layttau erenna timirttiyaa giigissanaadan oottees giidi Kiristtaaneti ammanana koshshii?

Taarikiyaa markkatettay qoncce: Sillaasiyaa timirttee tumaappe deshidaba, tumaa kaddiyoogaa.

Geeshsha Maxaafay Xoossaanne Yesuusa Xeelliyaagan Ay Yootii?

ASAY kasetidi Sillaasiyaa qofaa erennan deꞌiiddi Geeshsha Maxaafaa gaxaappe gaxaa gakkanau nabbabiyaakko, barkka hegaa mala qofaa kuuyanee? Mule kuuyenna.

Kasetidi issi baggi baqqida qofaa oyqqennan nabbabiya urau Xoossaa xallay Ubbaa Danddayiyaagaa, Medhidaagaa, bana danddayidaagaanne hara ooppenne dummatiyaagaa gidiyoogee, qassi Yesuusi asa gidanaappe kasekka bana danddayidi dummatidi merettidaagaanne Xoossau haarettiyaagaa gidiyoogee keehippe qoncce gidees.

Xoossay Issuwaa; Heezza Gidenna

XOOSSAY issuwaa yaagiya Geeshsha Maxaafaa timirttiyaa xeelliyaagan woosa keettatu taarikiyaa profeeseree L. L. Peyni he geeshsha timirttee Sillaasiyaabaa yootennaagaa qonccissiis: “Galꞌꞌa maachay muleera Xoossay issuwaa gidiyoogaa yootees. Xoossay bana danddayidi deꞌiya issuwaa. Sillaasee Geeshsha Maxaafan deꞌees giyo qofau . . . baaso gidiyaabi mule baawa.”

Yesuusi saꞌaa yi simmin Xoossay issuwaa giyo timirttiyan laamettidabi deꞌii? Peyni kaallidi deꞌiyaagaadan zaariis: “Ha qofaa xeelliyaagan Galꞌꞌa Maachaanne Ooratta Maachaa giddon dummatetti baawa. Xoossay issuwaa giyo meezee attibeenna. Yesuusikka a yelidaageetikka Ayhuda. Eti a Galꞌꞌa Maachan loohissidosona. I ba timirttiyan Ayhuda ammanuwaa minttidi kaalliis. He timirttee ooratta wonggele gidikkonne, ooratta haymaanoote timirtte gidenna. . . . I Xoossay issuwaa giyo Ayhuda ammanuwan keehippe erettida: ‘Nenoo Israaꞌeelaa, siya; GODAI nu Xoossay issi GODAA’ yaagiya xiqisiyaa ba ammano oottidi ekkiis.”

Ha qofay Zaarettido Wogaa 6:4n deꞌees. Niwu Jerusalem Baybil giyo Kaatolike Geeshsha Maxaafay: “Israaꞌeelaa siya: Yahweh nu Xoossay, issi a xalaalay Yahweh” yaagees.a Qaalatu gatuwaa wogan (grammar) he xiqisiyan “issuwaa” giyaagau coraa malaatiyaabi baawa.

Yesuusi saꞌaa yi simminkka i kiittido Kiristtaanee PHauloosi Xoossaa xeelliyaagan laamettidabi deꞌiyoogaa aybakka qonccissibeenna. I: “Xoossai issuwaa” yaagidi xaafiis.—Galaatiyaa 3:20; qassi 1 Qoronttoosa 8:4-6 xeella.

Xoossay issuwaa gidiyoogee Geeshsha Maxaafaa kumettan shaꞌan qoodettiyaasan qoncciis. Xoossay haasayiyo wode shaahoy baynna issuwaa gididi haasayees. Ha yohuwaa Geeshsha Maxaafay loyttidi qonccissees. Xoossay, “Taani GODAA [Yihoowa, NW]; hegee ta sunttaa. Ta bonchchuwaa taani harau immikke” yaagees. (Isiyaasa 42:8) “Ne Xoossai tanattennee. Taappe attin, hara xoossassi goinnoppa.”—Kessaabaa 20:2, 3.

Xoossay heezza gidikko, i kaalettin Geeshsha Maxaafaa xaafida ubbay Xoossay issuwaa giidoy aybissee? Hegan asaa balettiyoogaappe hara ayba goꞌi deꞌii? Xoossau heezzu bollay deꞌiyaaba gidiyaakko, hegaa xeelliyaagan sirissiyaabi deꞌennaadan ba Geeshsha Maxaafaa xaafidaageeti loyttidi qonccissanaadan oottana. Haray attikko, Xoossaa Naaꞌaara bantta huuphe gayttida Kiristtaane Giriike Geeshsha Maxaafata xaafidaageeti hegaabaa qonccissana. SHin eti qonccissibookkona.

Hegaappe, Geeshsha Maxaafaa xaafidaageeti Xoossay issuwaa—dummaa, aara laggetiya ooninne baynna issuwaa gidiyoogaa loyttidi qonccissidosona: “Taani GODAA; taappe hari baawa; taappe hara Xoossi de7⁠enna.” (Isiyaasa 45:5) “Ne xalaalai GODAA gidiyoogaa, neeni Ubbaappe Xoqqiya Xoossai sa7aa ubbaa haariyoogaa eti erona.”—Mazamure 83:18.

Xoossay Cora Qoodan Xeesettenna

YESUUSI Xoossaa “issi Xoossaa” giidi xeesissiis. (Yohaannisa 17:3) I Xoossaa cora qooday deꞌiyo xoossatudan mule xeesibeenna. Geeshsha Maxaafan awaaninne Yihoowappe attin hara ooninne Ubbaa Danddayiyaagaa geetettibeennay hegaassa. Hegaadaana gidennaakko, “ubbaa danddayiyaagaa” giyoogau goꞌi baawa. Yihoowa xallay ubbaappe bolla gidiyo gishshau, Yesuusa gidin woy geeshsha ayyaanaa gidin awudenne hegaadan xeesettibookkona. Doomettaabaa 17:1n bana: “Taani Ubbaa Danddayiya Xoossaa” giidi qonccissees. Qassi Kessaabaa 18:11y, “GODAI hara Xoossatuppe ubbaappe gooba” yaagees.

Ibraysxxe Geeshsha Maxaafaa xuufetun elohah (xoossaa) giya qaalay cora qoodan elohimnne (xoossata) eloheh (issibau xoossa oottidi xeelliyoogeeta) geetettees. Yihoowa malaatanau darotoo cora qoodan qonccissiyo ha qaalati geloosona; hegaa mala hanotan selle qoodan “Xoossaa” geetettidi birshshettoosona. Ha cora qoodan gelidaageeti Sillaasiyaa malaatiyoonaa? CHii, malaatokkona. Wiliyam Isimiizi E Dikshineerii of zi Baybil giyo maxaafan kaallidi deꞌiyaagaadan giis: “[Elohim] giyo qaalay issi Xoossan heezzu bollay deꞌiyoogaa malaatees giyo, asi medhi kessido qofaa ha wodiyan eranchati kaafokkona. Hegee qaalatu gatuwaa wogaa xannaꞌiyaageeti anggaa xoqqatettau goꞌettiyo cora qoodaa giyoogaa woykko Xoossaa minotettaa daruwaabaa, Xoossaa abbiyaa daruwaabaa malaatees.

Elohim giya qaalaa xeelliyaagan Zi Amerikan Jornaal of Semetik Langgiwejis end Litireechers giyo maxaafay: “He qaalay dummatetti baynna hanotan selle qoodaa peeshuwaa qonccissiyaabadan qofettees gaana danddayettees; qassi selle qoodaa qonccissiyaagaa” yaagees. Hegaa leemisuwan yootanau, elohim giya boncho xeessay meretaabaa yootiya taarikiyan 35⁠too xaafettiis; qassi Xoossay giidobaanne oottidobaa qonccissiya peeshoy ubbatoo selle. (Doomettaabaa 1:1–2:4) Yaatiyo gishshau, he maxaafay: “[Elohim] giya qaalaa gitatettaanne anggaa malaatanau cora qoodan goꞌettiyoobadan qonccissana bessees” yaagidi kuuyees.

Elohim giya qaalaa birshshettay “bollay deꞌiyoogeeta” gidennan, “xoossata” yaagiyoogaa. Hegaa gishshau, ha qaalay Sillaasiyaa malaatees giyaageeti issuwaappe daro Xoossau goynniyaageeta gidoosona. Aybissi? Hegee Sillaasiyan heezzu xoossati deꞌoosona giyoogaa gidiyo gishshataassa. Gidikkokka, Sillaasiyan ammaniyaageetuppe dariya baggay gaana danddayettees, Sillaasiyan heezzu dumma dumma xoossati deꞌoosona giyoogaa ekkenna.

Geeshsha Maxaafay elohimnne eloheh giya qaalata eeqa xoossatuppe darota qonccissanaukka goꞌettees. (Kessaabaa 12:12; 20:23) SHin hara wodiyan, Pilisxxeemati ‘bantta xoossaa [eloheh] Daagoona’ giidoogaadan, issi eeqa xoossaa malaatanakka danddayees. (Daannatu 16:23, 24) Baꞌaali “xoossa” [elohim] geetettees. (1 Kawotu 18:27) He qaalay asaassikka goꞌettiyooba. (Mazamure 82:1, 6) Muusee, Aaronassinne Paaroonassi “Xoossa [elohim] mala” gidanaagee ayyo odettiis.—Kessaabaa 4:16; 7:1.

Elohimnne eloheh giya boncho xeessata eeqa xoossatuyyoonne asaa naatuyyookka goꞌettiyoogee he qaalati cora xoossata malaatiyoogaa bessenna. Geeshsha Maxaafan deꞌiya hara naqaashata beꞌiyo wode, elohim woykko eloheh giya qaalaa Yihoowayyo goꞌettiyoogeekka ayyo cora bollay deꞌiyoogaa malaatenna.

Yesuusi Bana Danddayida Mereta

YESUUSA deꞌuwaa Mayraami uluwau aattiday Xoossaa gidiyo gishshau, Yesuusi saꞌan deꞌiyo wode polo gidikkokka asa. (Maatiyoosa 1:18-25) SHin a deꞌoy doommidoy he wode gidenna. I ba huuphe ‘saluwaappe wodhidoogaa’ yootiis. (Yohaannisa 3:13) Yaatiyo gishshau, guyyeppe i ba ashkkaratussi: “Yaatin taani, Asa Na7ai, kase de7⁠iyoosaa pude kiyishin be7⁠iyaakko waanuuteetii?” giidoogee bessiyaaba.—Yohaannisa 6:62.

Hegaa gishshau, Yesuusi saꞌaa yaanaappe kase saluwan deꞌees. SHin i ubbaa danddayiya, merinaappe merinau deꞌiya heezzay issuwaa giyo Xoossaappe issoy? Akkay, Geeshsha Maxaafay Yesuusi asa gidanaappe kase kiitanchatuugaadan Xoossay medhido ayyaana mereta gidiyoogaa qonccissidi yootees. Kiitanchatikka gidin Yesuusikka gidin, merettanaappe kase deꞌokkona.

Yesuusi, asa gidanaappe kase “merettidabaa ubbaappe aadhdhiya baira Na7a.” (Qolasiyaasa 1:15) I ‘Xoossay medhidobau koyro.’ (Ajjuutaa 3:14) ‘Koyro’ [Giriikettuwan arkhe] giya qaalay Yesuusi Xoossaa meretaa ‘doommidaagaa’ geetettidi birshshettana danddayenna. Geeshsha Maxaafan Yohaannisi xaafido kifiliyan arkhe giya Giriike qaalaa dumma dumma hanotan 20⁠ppe dariya sohuwan goꞌettiis; he ubbau ‘koyro’ giya issi mala birshshettay deꞌees. Ee, Yesuusi Xoossay medhido ayyaana meretatuppe koyruwaa.

Yesuusa doomettaabaa qonccissiya qommoora deꞌiya xiqiseti, Geeshsha Maxaafaa giddon Leemiso maxaafan ‘aadhida eratettan’ leemisettidaagee giidobaara ay keena matattiyaakko akeeka: “GODAI tana ba ooso ubbaappe koiro medhdhiis; benippekka a oosuwau doomettai tana. Deretinne kerati bantta sohuwan merettanaappe kase taani yelettaas. GODAI sa7aanne sa7an de7⁠iya gadeta ubbaa medhdhanaappe kase, woikko issi kophphe gidiya koiro sophphee oosettanaappe kase taani yelettaas.” (Leemiso 8:12, 22, 25, 26) ‘Aadhida eratettaa’ giya qaalay Xoossaa mereta gididaagaa asadan qonccissanau goꞌettidoba gidikkonne, asa gidanaappe kase ayyaana mereta gidida Yesuusau leemiso meran goꞌettiyo qaala gidiyoogaa daro eranchati maayoosona.

Yesuusi asa gidanaappe kase ‘Aadhida eratetta’ gidiyo gishshau, “taani a [Xoossaa] matan waanna oosanchcha” yaagiis. (Leemiso 8:30) Waanna oosancha gidiyoogaara moggiya hanotan, Qolasiyaasa 1:16y Yesuusa xeelliyaagan, Xoossay ‘saluwaaninne saꞌan deꞌiya ubbabaakka aani’ medhidoogaa yootees.

Yaatiyo gishshau, Ubbaa Danddayiya Xoossay harabaa ubbaa baappe guuxxiya waanna oosanchaara issippe medhiis. Geeshsha Maxaafay he allaalliyaa kaallidi deꞌiyaagaadan giidi kuuyees: “Ubbabaa medhdhidaagee . . .issi Xoossai, Aawai, nuussi de7⁠ees. Qassi ubbabai aani merettidoogeenne . . .issi Godai, Yesuus Kiristtoosikka nuussi de7⁠ees.” (Geddi oottidi xaafiday nuna.)—1 Qoronttoosa 8:6.

Xoossay: “Asa nu leemisuwan . . . ane medhdhoos” giidoy ha waanna oosanchaassa gidiyoogee qoncce. (Doomettaabaa 1:26) Issooti issooti ha qonccissuwan, “nu” giyaanne “medhdhoos” giya qaalati Sillaasiyaa malaatoosona goosona. SHin neeni ‘ane issibaa nuussi medhoos’ giyaakko, hegee ne giddon daro asati issuwaa gididi deꞌiyoogaa malaatiyoobadan ooninne qoppenna. Neeni naaꞌꞌu woy hegaappe dariya asati issibaa issippe oottiyoogaa odana koyadasa. Hegaa gishshau, Xoossaykka “nu” giyaanne “medhdhoos” giya qaalata goꞌettiyo wode hara uraa, ba koyro ayyaana meretaa, waanna oosanchaa, asa gidanaappe kase deꞌiya Yesuusa haasayissees.

Xoossay Paacettana Danddayii?

MAATIYOOSA 4:1y, Yesuusi ‘xalahe halaqan paacettidoogaa’ yootees. Seexaanay “sa7an de7⁠iya kawotetta ubbaanne eta bonchchuwaa” Yesuusa bessi simmidi: “Neeni taayyo gulbbatada goinnikko, taani hagaa ubbaa neeyyo immana” yaagiis. (Maatiyoosa 4:8, 9) Seexaanay, Yesuusi Xoossau ammanettidaagaa gidennaadan oottanau maliis.

SHin Yesuusi Xoossa gidiyaakko, hegee waanidi ammanettennaadan paacciyooba gidii? Xoossay ba bolli makkalana danddayii? CHii; shin kiitanchatinne asaa naati Xoossaa bolli makkalana danddayoosona; hegaadankka oottidosona. Yesuusi Xoossa gidennan, kiitanchadan woykko asadan bana danddayidi deꞌiya, ba koyidobaa oottana danddayiya,