Geeshsha Maxaafaa Pilggana Bessiyoy Aybissee?

Geeshsha Maxaafaa loyttada eray? Taarike wode ubban Geeshsha Maxaafaadan daro asaa gakkida maxaafi baawa. Geeshsha Maxaafaa giddon deꞌiya qofay minttettuwaunne hidootau kane gidiyoogaanne an deꞌiya zoree galla galla deꞌuwau keehippe goꞌꞌiyoogaa ubba wogan deꞌiya asay akeekiis. Gidikkonne, ha wodiyan deꞌiya daroti Geeshsha Maxaafaabaa erokkona. Neeni haymaanootee deꞌiyo asa gidin aggin, Geeshsha Maxaafaabaa eranau keehippe koyennan aggakka. Ha brooshuree Geeshsha Maxaafaa giddon deꞌiya waanna qofaa neeni qanttan eranaadan giigiis.

NEENI Geeshsha Maxaafaa nabbabiyoogaa doommanaappe kase, he maxaafaa xeelliyaagan amaridabaa eriyoogee maaddees. Geeshsha Maxaafay Doomettaabaa maxaafaappe biidi Ajjuutaa maxaafaa gakkanaashin deꞌiya, 66n maxaafata oyqqiis.

Geeshsha Maxaafau aawatiyay oonee? Hegee denttana bessiyo oysha. Geeshsha Maxaafaa 1,600 gidiya laytta giddon, 40 gidiya asati xaafidosona. He asati Geeshsha Maxaafau aawatoos gibeennaagee akeekana bessiyaaba. Xaafida asatuppe issoy: “Xoossaa maxaafa ubban Xoossaa Ayyaanai de7ees” yaagiis. (2 Ximootiyoosa 3:16) Haray qassi: “GODAA Ayyanai ta baggaara haasayees; a qaalai ta inxxarssan de7ees” yaagiis. (2 Sameela 23:2) Xaafida asati hegaadan giidi, Geeshsha Maxaafau Aawatiyay Ubbabaa Haariya, Xoossaa Yihoowa gidiyoogaa yootidosona. Geeshsha Maxaafaa xaafida asati, asaa naati bana loytti eranaadan Xoossay koyiyoogaa qonccissidosona.

Geeshsha Maxaafaa loytti eranau koshshiya harabay deꞌees. Geeshsha Maxaafay issi waanna qofaa yootees; hegeekka, asaa naata haarana bessiyay Xoossaa gidiyoogaa saluwan deꞌiya ba Kawotettaa baggaara i boxooxissiyoogaa. Kaalliya sinttatun, Doomettaabaappe biidi Ajjuutaa gakkanaashin he waanna qofay Geeshsha Maxaafan ubbasan deꞌiyoogaa neeni akeekana.

Qommoora deꞌiya qofaa hassayada, alamiyan keehi erettida maxaafan, Geeshsha Maxaafan deꞌiya waanna qofaa ane beꞌa.

SHaahuwaa 1

Medhidaagee Asau Gannatiyaa Immiis

Xoossay saluwaanne saꞌaa, qassi saꞌan deꞌoy deꞌiyoobaa medhiis; i polo bitaniyaanne polo maccaasiyo medhidi, loꞌꞌiya gannatiyan wottiis; yaatidi etau azazuwaa immiis

“XOOSSAI salotanne sa7aa koiro medhdhiis.” (Doomettaabaa 1:1) Ha qaalay hanno gakkanau xaafettidabau doometta qofa ubbaappe aadhidi erettiyaagaa. Hegaadan akeekanau metenna, maalaalissiya qaalatun, Geeshsha Maxaafay ayyaanaa kaaletuwan xaafettida xuufetu ubban keehippe xoqqa sohoy imettido Uraabaa, ubbabaa danddayiya Xoossaa, Yihoowabaa yootees. Geeshsha Maxaafan deꞌiya koyro xiqisee, Xoossay saluwaanne saꞌaa Medhidaagaa gidiyoogaa yootees. Hegaappe kaallidi deꞌiya xiqiseti gallassatun leemisettida, keehippe daro wodetun, Xoossay nuuni deꞌiyo saꞌaa medhidoogaa, qassi saꞌan deꞌiya garamissiya ubbabaakka medhidoogaa qonccissoosona.

Xoossay saꞌan medhido ubbabaappe aadhiyaagee asa. He bitanee Xoossaa leemisuwan merettiis; Yihoowayyo deꞌiya eeshshata, giishin a siiquwaanne a aadhida eratettaa bessana danddayees. Xoossay bitaniyaa biittaa baanaappe medhiis. Xoossay a Addaama giidi sunttiis; yaatidi a gannatiyan, giishin Edene ataakiltte sohuwan wottiis. He ataakiltte sohuwaa ayfiyaa ayfiya, loꞌꞌiya mittatun kumanaadan oottidi giigissiday Xoossaa.

Xoossay bitaniyau laggee koshshiyoogaa akeekiis. Xoossay Addaamappe ekkido issi gaylle meqettaa macca asa oottidi medhiis; yaatidi o Addaameyyo macho oottidi immiis; a guyyeppe Hewaano geetettaasu. Addaamee keehippe ufayttidi hagaadan giis: “Hayyashsho! Ha meqettiyaa ta meqettaappe, ha ashiyaakka ta ashuwaappe ekettidaaro.” Xoossay: “Asi ba aawaanne ba aayyiyo aggi bayidi, ba machcheera issippe de7ees; eti naa77ai issi asho gidoosona” yaagiis.—Doomettaabaa 2:22-24; 3:20.

Xoossay Addaameyyoonne Hewaaniyyo naaꞌꞌu azazuwaa immiis. Koyroy, bantta deꞌiyo saꞌaa oottanaadaaninne naaganaadan, qassi wurssettan eta zerettay saꞌaa kumanaadan yootiis. Naaꞌꞌanttoy, he aaho ataakiltte sohuwan deꞌiya mitta ayfetu ubbaappe issuwaa, “lo77uwaanne iitaa erissiya mittaa teeraappe” eti meenna mala yootiis. (Doomettaabaa 2:17) Eti azazettennaba gidikko, hayqqoosona. Bitaneenne maccaasiyaa Xoossay banttana Haariyaagaa gidiyoogaa bessana mala he azazotun etassi injjiyaa immiis. Eti azazettiyoogee a siiqiyoogaanne galatiyoogaakka bessiyo oge. Eti a loꞌꞌo haaruwau ufayttidi haarettiyo daro gaasoy deꞌees. He asatu meretan ayba pacinne baawa. Geeshsha Maxaafay: “Xoossai ba medhdhido ubbabaakka xeelliis; xeellidi daro lo77o gididoogaa be7iis” yaagees.—Doomettaabaa 1:31.

—Doomettaabaa shemppo 1⁠ninne 2n baasettidaagaa.

◼ Asatinne eti deꞌiyo saꞌay merettido hanotaa Geeshsha Maxaafay woygidi qonccissii?

◼ Xoossay bitaniyaayyoonne maccaaseeyyo ay mala deꞌuwaa immidee?

◼ Koyro azinaunne maccaaseeyyo Xoossay ayba azazuwaa immidee?

[Sinttaa 4n deꞌiya saaxiniyaa]

Xoossaa Sunttaa

Geeshsha Maxaafay Xoossaa Medhidaagaanne Ubbabaa Danddayiya Xoossaa giyaagaa mala dumma dumma boncho sunttatun qonccissees. Issi issi boncho sunttati Xoossaa eeshshata, giishin a geeshshatettaa, a wolqqaa, a suure pirddaa, a aadhida eratettaanne a siiquwaa qonccissoosona. Gidikkokka, Xoossay baassi Yihoowa giya dumma sunttaa kessiis. Geeshsha Maxaafay koyro xaafettido doonan, Xoossaa sunttay 7,000 gidiya sohuwan deꞌees; koyroy deꞌiyoy Doomettaabaa 2:4na. Yihoowa giya sunttaa birshshettay, “Hananaadan Oottees” giyoogaa. Xoossay ba halchidobaanne qaalaa gelido ubbabaa poliyoogaa malaatiyo gishshau, hegaa eriyoogee minttettiyaaba.

[Sinttaa 4n deꞌiya misiliyaa]

● Doomettaabaa

Kessaabaa

Wogaabaa

Qoodaabaa

Zaarettido Wogaa

Yaasa

Daannata

Uruto

1 Sameela

2 Sameela

1 Kawotu

2 Kawotu

1 Hanidabaa Odiya

2 Hanidabaa Odiya

Izira

Nahimiyaa

Asttiro

Iyyooba

Mazamure

Leemiso

Eranchchaa

Siiquwaa Sabaa

Isiyaasa

Ermmaasa

Ermmaasa Zilaassaa

Hizqqeela

Daaneela

Hoose7a

Yuu7eela

Amoxa

Abddiyyu

Yoonaasa

Mikiyaasa

Naahooma

Imbbaaqooma

Sofonaasa

Hagga

Zakkaariyaasa

Milkkiyaasa

Maatiyoosa

Marqqoosa

Luqaasa

Yohaannisa

Oosuwaa

Roome

1 Qoronttoosa

2 Qoronttoosa

Galaatiyaa

Efisoona

Piliphphisiyuusa

Qolasiyaasa

1 Tasalonqqe

2 Tasalonqqe

1 Ximootiyoosa

2 Ximootiyoosa

Tiitu

Pilimoona

Ibraawe

Yaaqooba

1 PHeexiroosa

2 PHeexiroosa

1 Yohaannisa

2 Yohaannisa

3 Yohaannisa

Yihudaa

Ajjuutaa

Wodiyaa

“Koiro . . . ”

Addaamee merettiis 4026 K.K.

Addaamee hayqqiis 3096

2500 K.K.

2500 K.K.

Bashsha haattay gakkiis 2370

Abrahaamee yelettiis 2018

1943 Abrahaameera maacettido wodiyaa

1800 K.K.

1800 K.K.

Yooseefi aylletettau bayzettiis 1750

Iyyoobi paacettiis 1613ppe kase

1600 K.K.

1600 K.K.

Gibxxeppe kiyidosona 1513

1473 Yaasu kaalettin Israaꞌeeleti Kanaane gelidosona

1467 Kanaanen daro heeraa xooni oyqqidosona

1200 K.K.

1200 K.K.

Saaꞌooli Kawotiis 1117

1070 Xoossay Daawitaara Kawotettaa maachaa maacettiis

Solomoni kawotiis 1037

1027 Yerusalaame beeta maqidasee keexettiis

1020 heeran Siiquwaa Sabaa maxaafay xaafettiis

1000 K.K.

1000 K.K.

997 Israaꞌeele kawotettay naaꞌꞌau shaahettiis

Leemisuwaa maxaafay giigi wuriis 717 heeran

700 K.K.

700 K.K.

Yerusalaame xayiis; omoodettidi Baabiloone biyoogee doommiis 607

539 Kawuwaa Qiiroosi Baabiloona xooniis

537 Omoodettida Ayhudati Yerusalaame simmidosona

455 K.K.

Yerusalaame gimbbee zaarettidi gimbbettiis; 69too laappun layttay doommiis

455 K.K.

443 K.K. simmin Milkkiyaasi ba hiraaga maxaafaa xaafi wurssiis

69too laappun layttay doommiis

Yesuusi yelettiis 2 K.K. heera

1 K.K.

1 M.L.

akeekissuwaa: Zeero giyo laytti baawa

29 M.L.

Yesuusi xammaqettiis

29 M.L. Yesuusi Xoossaa Kawotettaabaa sabbakiyoogaa doommiis

Yesuusi ba kiittido 12ta dooriis; Deriyaa Bolla Timirttiyaa tamaarissiis 31

32 Yesuusi Alꞌꞌaazara hayquwaappe denttiis

Niisaana 1, 33 M.L.

Niisaana 1, 33 M.L.

(Niisaana aginay Laappuniyaaninne Hosppuniyan peꞌees)

Yesuusi kaqettiis Niisaana 14

Niisaana 16 Yesuusi hayquwaappe denddiis

Niisaana 30, 33 M.L.

Niisaana 30, 33 M.L.

Siiwaana 6, 33 PHenxxaqosxxe; geeshsha ayyaanay gukkiis (Siiwaana aginay Uddufuniyaaninne Tammiyan peꞌees)

36 Qornneliyoosi Kiristtaane gidiis

47-48 heeran PHauloosi sabbakanau koyro biido wodiyaa

49-52 heeran PHauloosi sabbakanau naaꞌꞌantto biido wodiyaa

52-56 heeran PHauloosi sabbakanau heezzantto biido wodiyaa

60 M.L.

60 M.L.

PHauloosi qashuwan Roomen deꞌiiddi dabddaabbeta xaafiis

61 M.L.

61 M.L.

62ppe kase Yesuusa ishay Yaaqoobi ba dabddaabbiyaa xaafiis

66 Ayhudati Rooma haaruwaa bolli makkalidosona

Roomati Yerusalaamenne beeta maqidasiyaa xayssidosona 70

71 M.L.