Yesuusi Tumuppe Deꞌidee?

I DUREKKA wolqqaamakka gidenna. Awu keettikka baawa. SHin i tamaarissidobay miilooniyan qoodettiya asaa maaddiis. Yesuus Kiristtoosi tumuppe saꞌan deꞌidee? Keehi erettida asati abaa woygidoonaa?

• Maykil Granti, taarikiyaanne deriyaa eraa dichaa eranchay hagaadan giis: “Taarikiyaa yootiya xuufeta yiggiyo maaran Ooratta Maachaa yiggiyo wode, taarikiyan erettiya, eeqawu goynniya asati deꞌidoogaa mule sirennaba gidikko, Yesuusi deꞌidoogaakka sirana danddayokko; hegaadan yiggiyoogee bessiyaaba.”

• Rudolf Bultmani, Ooratta Maachaa profeeseree hagaadan giis: “Yesuusi tumuppe deꞌideeshsha giidi siriyoogee bessennabanne hanennaba. Suure qoppiya asi beni Pilisxxeema biittan [Kiristtaanetu] yameti doommido qaattaa doomissiday Yesuusa gidiyoogaa siranawu danddayenna.”

• Wil Duranti, taarikiyaa eranchay, xaafeenne palasppay hagaadan giidi xaafiis: “Issi wode deꞌida amarida coo asati [Wonggeliyaa xaafeti] hagaa mala gita, ufayssiyaanne keehi geeshsha kanddo maaraa kaalliya ura, qassi daroti ishanttudan siiqettanaadan oottiya ura medhi ekkidi yootikko, hegee Wonggliyan qonccida maalaalissiyaappekka aadhidi maalaalissiyaaba.”

• Albert Anesttayni, Ayhuda asa gididi Jarmanen yelettida pizikssiyaa eranchay hagaadan giis: “Taani Ayhuda; shin Naazireeta Yesuusawu deꞌiya dumma eeshshay tana ufayssees.” Yesuusi tumu deꞌida asa gidiyoogaa ammaniyaakkonne oychin, i yaagiis: “Hegawu siree baawa! Wonggeliyaa nabbabiya ooninne Yesuusi deꞌiyoogaa akeekiyoogee attenna. Hegan deꞌiya qaala ubbay a eeshshaa qonccissees. Ay hayseenne hegaa keenaa tuma gidana danddayenna.”

  “Wonggeliyaa nabbabiya ooninne Yesuusi deꞌiyoogaa akeekiyoogee attenna.”—Albert Anesttayna

TAARIKEE AY QONCCISSII?

Yesuusa deꞌuwaabaynne haggaazuwaabay Geeshsha Maxaafan keehi qonccido taarikee Wonggeliyaa geetettees; he maxaafati eta xaafida asatu sunttan Maatiyoosa, Marqqoosa, Luqaasanne Yohaannisa geetettidi sunttettidosona. Qassi Kiristtaane gidenna daro xaafetti, beni deꞌidaageetikka a sunttaa xaafidosona.

• 

  TASITESA

  (56-120 M.L. heera) Tasitesi beni Roomatu taarikiyaa xaafiyoogan erettida asatuppe issuwaa. I xaafido Annals giyo xuufee 14-68 M.L. gakkanawu deꞌiya Rooma Haaruwaabaa yootees. (Yesuusi hayqqidoy 33 M.Lna.) Tasitesi 64 M.Ln, Rooma kataman wolqqaama tamay denddanaadan oottiday Kawuwaa Neera gidana giidi asay yootiyoogaa xaafiis. SHin Neeroy asay ‘i hegaa oottiis’ geennaadan hegaa Kiristtaanetun gaasoyidoogaa Tasitesi xaafiis. Tasitesi yaagiis: “[Kiristtaane] giyo sunttawu denddo gidida Kiristtoosi, Xibaariyoosi haariyo wode, Rooma suntta gidida PHenxxeniyaa PHilaaxoosi hayquwaa pirddaa a bolli pirddin hayqqiis.”—Annals, XV, 44.

• 

  SWITONIYESA

  (69–122 M.L. heera) Ha Rooma xaafee Layvs of ze Sizars giyo xuufiyan Rooman haarida koyro 11 asatu wodiyan hanidabaa xaafiis. Qalawudeyoosabaa yootiya shaahoy Rooman deꞌiya Ayhudatu giddon denddida ooshshaabaa yootees; hegawu gaasoy Yesuusaara gayttidaba gidana. (Oosuwaa 18:2) Switoniyesi hagaadan giis: “Kiristtoosi denttettin Ayhudati zaari zaaridi ooyettiyo gishshawu i [Qalawudeyoosi] eta Roomappe yedettiis.” (Ze Difayd Klawudiyes, XXV, 4) Switoniyesi Yesuusi ooshshaa denttettiyaabadan yootidobay bala gidikkokka, i deꞌida asa gidiyoogaa siribeenna.

• 

  YELAGAA PLINA

  (61-113 M.L. heera) Ha Rooma xaafeenne Biitaaniyaa (ha wodiyan Turkke) haariyaagee he heeran deꞌiya Kiristtaaneta waatanaakko Rooma Kawuwaa Traajana oychiis. Ba ammanuwaa kaddenna oonanne worissiyoogan Plini Kiristtaaneti bantta ammanuwaa kaddanaadan wolqqanttidoogaa yootiis. I hagaadan giis: “Taani . . . giyoobaa zaari zaari giiddi [eeqa] Xoossatukko woossiya, qassi ne misiliyawu goynniyaanne woyne eessaanne ixaanaa yarshshiya . . . wurssettan Kiristtoosa qanggiya ura . . . , yeddana bessiyoogee loꞌꞌo gaada qoppaas.”—Plini—Leters, Buuk X, XCVI.

• 

  FILAAVIYES JOOSEFESA

  (37-100 M.L. heera) Ha Ayhuda qeesenne taarikiyaa xaafee, polotikaara gayttidaagan issi issibay kuuyettanaadan oottiya, Ayhuda qeesetu waanna halaqay Haanni “Sanhedirina [Ayhudatu xoqqa pirdda keettaa] daannata shiishshidi Kiristtoosa giyo Yesuusa ishaa Yaaqooba eta sinttan essidoogaa” yootiis.—Jiwish Antikyutis, XX, 200.

• 

  TALMUDIYAA

  Ayhuda asttamaareti heezzantta xeetu layttaappe biidi usuppuntta xeetu layttaa M.L. gakkanaashin xaafido xuufee Yesuusa morkketikka i deꞌidoogaa kashi gibeennaagaa yootees. Issi xuufee “Paasikaa baalaa wode Naazireeta Yeshu [Yesuusi] kaqettidoogaa” yootees; hegee taarikiyankka erettidaagaa. (Baabiloonetu Talmudiyaa, Sanhedirina 43a, Munik Kodekis; Yohaannisa 19:14-16 xeella.) Hara xuufee qassi, “Naazireeta [Yesuusadan] bari huuphiyaa kawushshiya naꞌi nuussi yelettoppo” yaagees.—Baabiloonetu Talmudiyaa, Berakot 17b, tohossa qofaa, Munik Kodekis; Luqaasa 18:37 xeella.

GEESHSHA MAXAAFAA NAQAASHAA

Wonggeleti Yesuusa deꞌuwaaranne haggaazuwaara gayttidaagan asaa, sohuwaanne wodiyaa xeelliyaagan ubbabaa qonccissi odiyoogan a taarikee tuma gidiyoogaa yootoosona. Luqaasa 3:1, 2n deꞌiya, Yesuusappe kase yiida Xammaqiya Yohaannisi ba oosuwaa awude doommidaakko eranawu maaddiya qofay hegawu issi leemiso.

Luqaasi hagaadan giis: “Xibaariyoosi, Roome biittaa kawoi kawotido tammanne ichchashantta laittan, PHenxxeniyaa PHilaaxoosi Yihudaa haariyo wode, Heeroodisi Galiila haarees; a ishai Piliphphoosi, Ixuriyaasanne Xiraakonidoosa biittaa haarees; Lisaaniyoosikka Abilaaniisa biittaa haarees. Haanninne Qayaafi qeese halaqa. He wode bazzon de7iya Zakkaariyaasa na7aa, Yohaannisakko Xoossaa qaalai yiis.” Ha qanttanne qoncce qofay “Yohaannisakko Xoossaa qaalai” yiidoy 29 M.Lna gidiyoogaa eranawu maaddees.

Luqaasi yootido laappun asati taarikiyan erettoosona. SHin toochiya issi issi asati PHenxxeniyaa PHilaaxoosinne Lisaaniyoosi deꞌidaakkonne siroosona. Gidikkokka, eti hanotaa yuushshi qoppibookkona. Beni xaafettida xuufetun biittaa haariya he naaꞌꞌu asatu sunttay deꞌees; hegee Luqaasi yootidobay tuma gidiyoogaa bessees.a

HEGAA ERANA KOSHSHIYOY AYBISEE?

Yesuusi tamaarissidobay keehi koshshiyaaba gidiyo gishshawu, i deꞌidaakkonne eriyoogeekka keehi koshshees. Leemisuwawu, Yesuusi asay ufayssiya deꞌuwaa waani deꞌanaakko tamaarissiis.b I asay tumu sarotettaaninne woppan, “Xoossaa kawotettaa” haaruwan issippetettan deꞌanaagaakka yootiis.—Luqaasa 4:43.

Xoossay saꞌaa haaranay he aysuwaa baggaara gidiyo gishshawu, he kawotettay “Xoossaa kawotettaa” geetettiyoogee bessiyaaba. (Ajjuutaa 11:15) Yesuusi, “Saluwan de7iya nu Aawau, . . . ne kawotettai yo; ne shenee . . . sa7ankka hano” giidi tamaarissido woosan hegaabaa qonccissiis. (Maatiyoosa 6:9, 10) He Kawotettay asaa waati maaddanee? Kaallidi deꞌiyaagaa beꞌa:

• Olaynne ooshshay xayana. —Mazamure 46:8-11.

• Yaaretiyoogeenne iitabay ubbay, qassi iita asatikka merinawu xayana. —Mazamure 37:10, 11.

• He Kawotettawu haarettiyaageeti asaa maaddiyaanne etakka ufayssiya oosuwaa oottana.—Isiyaasa 65:21, 22.

• Moorettida biittay giigin, an daro kattay mokkana. —Mazamure 72:16; Isiyaasa 11:9.

Issi issi asay hegaa coo amottiyoobadan qoppees. SHin coo amoy, asi oottanawu baaxetiyoobaa ammanettiyoogaa. Hagaa qoppa: Asay timirttiyaa, saynisiyaanne tekinolojiyaa eran diccidaba gidikkokka, ha wodiyan miilooniyan qoodettiya asay sinttappe aybi hananeeshsha giidi hirggees. Yaaretiyoogaanne hara iitabaa oottiyoogaa gujjin, ikkonoomiyan, polotikaaninne haymaanootiyan asaa bolli galla galla naaqoy gakkees. Ee, asaa haaroy ushachennaagee qoncce!—Eranchchaa 8:9.

Hegaa gishshawu, Yesuusi deꞌidoogaa eriyoogee keehi koshshiyaaba.c Ee, 2 Qoronttoosa 1:19, 20y yootiyoogaadan, “Xoossai immana giidobau ubbau eeno giidoogee Kiristtoosa baggaara polettana.”