Eray?
Koyro-Xeetu Layttaa Ayhuda Woosa Keettaa: Hagee Galiila Abbaappe huuphessa bagga arshshon 10 kilo meetire heeran deꞌiya Gamila giyo sohuwan koyro xeetu layttaa Ayhuda woosa keettaa zaarettidi keexxidoogaa amaridabaa bessees. Hegee beni Ayhuda woosa keettay ay milatiyaakko bessiyaagaa gidana danddayees
Ayhuda woosa keettawu denddoy aybee?
“AYHUDA WOOSA KEETTAA” giyo qaalay “shiiquwaa” woy “issippe shiiqiyoogaa” giyo birshshettay deꞌiyo Giriiketto qaalaappe yiis. Ayhuda woosa keettay beni wodeppe doommidi Ayhudati tamaaranawu woy goynnanawu shiiqiyo soho gidiyo gishshawu he sunttay bessiyaaba. Ibraawettuwan Xaafettida Geeshsha Maxaafay Ayhuda woosa keettaabaa mule yootenna; shin Giriikettuwan Xaafettida Geeshsha Maxaafay yootiyoogaadan he shiiqiyo sohoti koyro xeetu layttaa M.Ln deꞌiyaba gidiyoogee qoncce.
Ayhudati Baabiloonen omooddettido wode Ayhuda woosa keettati doommidoogaa daro eranchchati ammanoosona. Insaykilopidiyaa Judayka giyo maxaafay hagaadan gees: “Omooddettidaageetussi Beeta Maqidasee baawa, eti kare biittan deꞌoosona, eti unꞌꞌettiyo wode etawu minttettuwaa koshshees, eti issi issitoo shiiqana koshshees, hegee sambbatatun gidennan waayi aggana, qassi eti Geeshsha Maxaafaa nabbaboosona.” Ayhudati omoodduwaappe laꞌa kiyidi woossanawunne Geeshsha Maxaafaa nabbabanawu issippe shiiqiyaaba milatees; eti bantta deꞌiyo heera ubban Ayhuda woosa keettata keexxidosona.
Mediteraaniyaa heeran, Giddo Arshshooninne Israaꞌeelan laalettidi deꞌiya Ayhudati koyro xeetu layttaa M.Ln, Ayhuda woosa keettata haymaanootiyaabawunne deretettaabawu kane oottidosona. Yerusalaamen deꞌiya Hibru Yuniversttiyaa profeeseree Li Liveni hagaadan giis: “[Ayhuda woosa keettay] xannaꞌiyo, baalawu giigissiyo qumaa miyo, issibaa pirddiyo, deretettaa miishshaa shiishshiyo, qassi polotikaabawunne harabawu shiiqiyo soho.” I gujjidi, “Waannabay haymaanootiyaara gayttida ooso gidana koshshiyoogee qoncce” yaagiis. Yaatiyo gishshawu, Yesuusi Ayhuda woosa keettata aybissi darotoo biidaakko nuuni akeekana danddayoos. (Mar. 1:21; 6:2; Luq. 4:16) I yan shiiqida asaa tamaarissiisinne zoriis. Kiristtaane gubaaꞌee eqqi simmin, kiitettida PHawuloosi Ayhuda woosa keettatun darotoo sabbakiyoogan hegaadan oottiis. Xoossaakko shiiqanawu koyiya asay Ayhuda woosa keettaa biyo gishshawu, PHawuloosi issi katamaa geliyo wode darotoo koyro Ayhuda woosa keettaa biidi yan sabbakees.—Oos. 17:1, 2; 18:4.