Istorya han Kinabuhi

Ha Bulig ni Jehova, Nakatalwas Kami ha Diktadorya nga mga Rehimen

Iginsumat ni Henryk Dornik

NATAWO ako han 1926. Debotado nga Katoliko an akon mga kag-anak. Naukoy hira ha Ruda Slaska, usa nga minahan nga bungto hirani ha Katowice, ha sur nga bahin han Polandia. Gintutdoan nira kami—an akon magurang nga lalaki, hi Bernard; duha nga manghod nga kababayin-an, hira Róża ngan Edyta; ngan ako—nga mag-ampo, magsingba, ngan magkompisal.

Ginkarawat han Akon Pamilya an Kamatuoran han Biblia

Usa ka adlaw han Enero 1937, han dyes anyos ako, malipayon hinduro nga inabot hi Tatay ha amon balay. May-ada niya dara nga daku ngan madakmol nga libro tikang ha mga Saksi ni Jehova. Hiya nagsiring, “Mga anak, kitaa ini—an Baraan nga Kasuratan!” Amo pa gud la adto an akon pakakita hin Biblia.

An Iglesia Katolika maiha na nga nakaimpluwensya ha mga umurukoy ha Ruda Slaska ngan ha mga lugar nga hirani hito. Makisangkayon hinduro an mga klero ha mga tag-iya hin minahan ngan nag-obligar ha mga minero ngan ha ira pamilya nga sundon gud hira. Kon an minero waray sumingba o mangumpisal, gintatagad hiya nga irehes ngan paiiwason ha trabaho. Tungod han pakig-upod ni Tatay ha mga Saksi ni Jehova, waray pag-iha naeksperyensyahan liwat niya ito. Kondi, han kinadto an usa nga padi ha balay, iginbulgar ni Tatay ha ngatanan an iya pagkasalingkapaw. An naalohan nga padi nadiri na hin dugang nga samok, salit waray niya paiwasa ha trabaho hi Tatay.

Tungod kay nakita ko ito nga panhitabo, naparig-on an akon determinasyon nga mahibaro mahitungod han Biblia. Hinay-hinay nga nakultibar ko an gugma ngan personal nga relasyon kan Jehova. Paglabay hin pipira ka bulan katapos hito, tinambong kami ha Memoryal han kamatayon ni Kristo, diin iginpakilala hi Tatay ha grupo han trenta ka tawo ngan an nagpakilala siniring, “Ini an mga Jonadab.” Waray pag-iha hinbaroan ko nga an “mga Jonadab” mga Kristiano nga may tunan-on nga paglaom ngan magdadamu an mga membro hito.a—2 Hadi 10:15-17.

“Intoy, Maaram Ka ba Kon Ano an Bawtismo?”

Han ginkarawat ni Tatay an kamatuoran, inundang hiya pag-ininom ngan nagin maopay na nga bana ngan amay. Bisan pa hito, waray karawata ni Nanay an iya gintotoohan, ngan agsob sumiring nga mas kakaruyagon pa niya nga bumalik hi Tatay ha iya daan nga pagkinabuhi ngan magpabilin nga Katoliko. Pero, han nagtikang an Girra ha Kalibotan II, naobserbahan niya nga an mga klero nga nag-ampo nga mapirde unta han Polandia an nananakop nga mga Aleman an nag-aampo hito nga panahon han pagpasalamat han kadaogan ni Hitler! Ha urhi han 1941, nag-alagad hi Nanay kan Jehova upod ha amon.

Antes hito, iginsumat ko an akon hingyap nga simbolohan an akon dedikasyon ha Dios pinaagi han bawtismo ha tubig, kondi ginhunahuna han mga tigurang ha kongregasyon nga bata pa ako. Ginsidngan nira ako nga maghulat. Kondi, inabot an panahon, han Disyembre 10, 1940, patago nga gin-interbyu ako ni Konrad Grabowy (usa nga bugto nga matinumanon nga namatay ha concentration camp) ha gutiay nga apartment. Iya ako ginpakianhan hin lima nga pakiana, ngan han natagbaw han akon baton, ginbawtismohan ako. Usa han iya pakiana amo an, “Intoy, maaram ka ba kon ano an bawtismo?” Hiya dugang nga nagpakiana, “Tungod kay may-ada girra yana, maaram ka ba nga ha diri maiha mamimili ka kon kan kanay ka magmamaunungon—kan Hitler o kan Jehova? Ngan maaram ka ba nga bangin ka mamatay kon pilion mo nga magin maunungon kan Jehova?” Waray pag-alang nga binaton ako, “Oo, maaram ako.”

Nagtikang an Pagtimaraot

Kay ano nga iginbangon ni Konrad Grabowy an sugad kaprangka nga mga pakiana? Han 1939 nasakop han kasundalohan han Alemanya an Polandia, ngan katapos hito nasarihan gud an amon pagtoo ngan integridad. Kada adlaw, nagigin mas tensyonado an kahimtang samtang nababatian namon an mahitungod han Kristiano nga kabugtoan nga gin-aaresto, gindidistyero, ginpipriso o gindadara ha mga concentration camp. Ha diri maiha maieksperyensyahan liwat namon an pariho nga kakurian.

Karuyag han mga Nazi nga himoon an mga batan-on—upod kami nga upat nga magburugto—nga aktibo nga parasuporta han Third Reich. Tungod kay makadamu na magdumiri an akon mga kag-anak ha pagpirma han Volkslist (listahan han nagkaada na ngan naruruyag magkaada Alemanya nga pagkatuminungnong), waray ihatag ha ira an legal nga katungod ha pagpadaku ha amon. Ginpriso hi Tatay ha concentration camp ha Auschwitz. Han Pebrero 1944, ako ngan an akon magurang gindara ha usa nga kolonya hin kabataan nga rebelde ha Grodków (Grottkau), hirani ha Nysa, ngan an akon kamanghoran ha usa nga kombento han Katoliko ha Czarnowąsy (Klosterbrück) nga hirani ha Opole. Tumong nira nga isalikway namon an gintatawag han awtoridad nga “sayop nga panhunahuna han amon mga kag-anak.” Nabilin hi Nanay ha balay nga nag-uusahan.

Kada aga ha bungsaran han kolonya may-ada swastika nga bandera ngan ginsugo kami nga alsahon an amon too nga kamot ngan sumaludo hito samtang nasiring nga “Heil Hitler.” Makuri gud ito nga pagsari ha amon pagtoo, kondi nagpabilin kami ni Bernard nga waray magkompromiso. Tungod hito, ginkastigo kami ha pagin “diri-matinalahuron.” Napakyas liwat an sunod nga mga pangalimbasog nga paluyahon kami, salit gin-ultimatuman kami han mga gwardya han SS, “Duha la an iyo mapipilian, pumirma han deklarasyon ha pagin maunungon ha Estado han Alemanya ngan umapi ha Wehrmacht [kasundalohan han Alemanya] o mapriso ha concentration camp.”

Han Agosto 1944 han nagdesisyon an awtoridad nga prisuhon kami, hira nagsiring: “Imposible nga maaghat hira nga magkompromiso. Nalilipay hira ha pagin martir. Tarhog ha bug-os nga kolonya an ira matig-a nga disposisyon.” Bisan kon diri ko hingyap magin martir, nalilipay gud ako nga mag-antos nga may kaisog ngan dignidad basi makagpabilin nga maunungon kan Jehova. (Buhat 5:41) Sigurado nga diri ko gud maaantos ha akon kalugaringon la nga kusog an kakurian nga akon maieksperyensyahan. Ha luyo nga bahin, an kinasingkasing nga pag-ampo nakabulig ha akon nga magin mas duok kan Jehova, ngan nagin masasarigan gud hiya nga Parabulig.—Hebreo 13:6.

Ha “Concentration Camp”

Waray pag-iha ginpriso ako ha concentration camp ha Gross-Rosen ha Silesia. Gintagan ako hin numero sugad nga priso ngan hin kolor-ube nga trianggulo nga nagpapakilala nga usa ako nga Saksi ni Jehova. Ginpapili ako han mga gwardya han SS. Makakagawas ako ngan mahimo pa ngani magin opisyal han Nazi ha usa nga kondisyon. “Kinahanglan isalikway mo an katutdoan han mga Estudyante han Biblia nga nakontra ha Third Reich.” Waray iba nga priso an gintanyagan hin pariho hito. An mga Saksi ni Jehova la an gintagan hin higayon nga makagawas. Ha gihapon, ako—pariho ha yinukot nga iba—marig-on nga nagdumiri hito nga “pribilehiyo.” An mga gwardya binaton: “Kitaa hin maopay an sunugan nga tsimniya, ngan hunahunaa hin maopay an amon tanyag. Kay kon magsayop ka, makakagawas ka dinhi pinaagi la hito.” Marig-on nga nagdumiri na liwat ako, ngan hito nga takna, napuno ako hin “kamurayawan han Dios, nga labaw ha ngatanan nga hibabroan.”—Filipos 4:6, 7.

Nag-ampo ako nga may makaistorya unta ako nga igkasi-tumuroo ha prisohan, ngan ginpahinabo ito ni Jehova. Usa ha ira amo an maunungon nga bugto nga hi Gustaw Baumert nga mahigugmaon ngan mapinairon nga nag-ataman ha akon. Waray ruhaduha nga hi Jehova nagin “an Amay han ngatanan nga pagkalooy ngan Dios han ngatanan nga paglipay” ha akon.—2 Korinto 1:3.

Paglabay hin pipira ka bulan, napiritan an mga Nazi pagbaya dayon ha kampo tungod han tiabot nga Ruso nga mga militar. Samtang nag-aandam kami ha pagbaya, kami nga mga Saksi nga kalalakin-an—nagbutang ha peligro han amon kinabuhi—sinaka ha baraks han kababayin-an basi usisahon an kahimtang han mga 20 nga kabugtoan nga kababayin-an didto—upod na ha ira hi Elsa Abt ngan Gertrud Ott.b Han hinkit-an nira kami, dinalagan dayon hira ha pagdaop ha amon, ngan katapos hin madaliay nga pagdinasigay, nagkanta hira hin kanta han Ginhadian nga nag-uupod han mga pulong: “An maantuson ngan maunungon, waray nahahadlokan.”c Nanuok kami ngatanan!

Ngadto ha Sunod nga Kampo

Ginpwersa han mga Nazi nga maisulod an 100 tubtob ha 150 ha amon nga priso ha waray sulod nga bagon, ngan nagbiyahe kami nga waray pagkaon o tubig, ngan mahagkot hinduro an klima ngan nag-iinuran. Nag-antos kami hin uhaw ngan hiranat. Samtang an magsakit ngan kapoy na hinduro nga mga priso nagkakadidismayo ngan napatay, nagtitikawaray na sulod an bagon. Nanhubag gud an akon mga bitiis ngan kaluluthan nga diri na ako nakakatukdaw. Paglabay hin napulo ka adlaw, pipira na la kami nga nakatalwas ngan nakaabot ha prisohan han Mittelbau-Dora ha Nordhausen, nga hirani ha Weimar ha Thuringia. Urusahon gud nga waray Saksi nga namatay dida hiton makangingirhat nga biyahe.

Han nag-opay-opay an akon panlawas tikang ha pagbiyahe, nagkaada epidemya nga uro-uro ha prisohan, ngan pipira ha amon nga Saksi, upod na ako, an nataponan. Ginsidngan kami nga diri anay kumarawat han sabaw nga iginrarasyon ngan tostado la nga tinapay an kaunon. Ginsunod ko ito ngan waray pag-iha nag-opay ako. Han Marso 1945 hinbatian namon nga Mateo 28:19 an teksto para hito nga tuig: “Lakat kamo, ngan manhimo kamo hin mga tinon-an ha ngatanan nga mga nasud.” Matin-aw nga ha diri maiha maaabrihan an mga ganghaan han mga prisohan ngan padayon nga maisasangyaw an maopay nga sumat! Nalipay gud kami hito ngan nagkaada paglaom tungod kay kahuna namon nga an Girra ha Kalibotan II matatapos ha Armagedon. Ginparig-on gud kami ni Jehova nga makag-antos hiton magkuri nga panahon!

Pakagawas ha mga Prisohan

Han Abril 1, 1945, ginbombahan han Kaalyado nga mga pwersa an mga baraks han SS ngan an amon prisohan nga hirani hito. Damu an namatay ngan nasamaran. Kinabuwasan, ginbinombahan kami ngan durante hito, nahilabog ako tungod han makusog nga pagbuto.

Usa han mga Saksi nga hi Fritz Ulrich an inabot basi buligan ako. Ginbiling niya ako ha pundok han nagkadudugmok nga mga butang nga nakatabon ha akon, naglalaom nga buhi pa ako. Ha urhi, hin-agian niya ako ngan gindanas tikang hito. Han nagkaada na ako sarabotan, nasantop ko nga damu ngan grabe an akon mga samad ha nawong ngan lawas ngan diri na nakakabati. Nadaot han pagbuto an sulod han akon talinga ngan nagin grabe ito ha sulod hin damu ka tuig antes ito naopay.

Ha yinukot nga priso, gutiay la kami nga nakatalwas. Namatay an pipira han aton kabugtoan, usa ha ira hi Gustaw Baumert nga duok gud ha akon. Naimpeksyon an akon mga samad ngan nagkaada ako hitaas nga hiranat. Kondi, waray pag-iha nabilngan kami han Kaalyado nga kasundalohan ngan ginpagawas kami. Samtang hito nga panahon, tungod han nadudunot nga patay nga mga lawas o ginpatay nga mga priso nagkaada epidemya nga tipos, ngan nataponan liwat ako. Nahospital ako upod han iba nga magsakit. Kondi, bisan pa han pangalimbasog han mga doktor, tulo la kami nga nakatalwas. Mapasalamaton gud ako nga ginparig-on ako ni Jehova durante hito nga kakurian! Ngan nagpapasalamat liwat ako nga ginpahinabo ni Jehova nga luwason ako tikang ha “lambong” han kamatayon.—Salmo 23:4.

Ha Kataposan, Nakauli Ako!

Katapos sumurender an Alemanya, naglaom ako nga makauli dayon kon posible na, kondi nagin mas makuri ito kay han akon ginlalaoman. Nakit-an ako han pipira nga priso hadto nga membro han Catholic Action. Hira nangugliat: “Pataya hiya!” Katapos ira ako ginduso ngan gintamak-tamakan. Inabot an usa nga lalaki ngan gintalwas ako tikang ha ira pagkamadarahog, pero maiha ako naopay kay damu an akon samad ngan maluya tungod han tipos. Kondi, ha kataposan nakauli ako. Daku gud an akon kalipay nga makaupod utro an akon pamilya! Nalipay hira nga makita ako tungod kay kahuna nira nga patay na ako.

Waray pag-iha nagtikang na liwat kami pagsinangyaw, ngan ginkarawat an amon mensahe han damu nga sinsero nga tawo. Ginsarig ha akon an responsabilidad ha pagsuplay hin mga literatura ha mga kongregasyon. Upod han iba nga kabugtoan, nakapribelihiyo ako nga igkaistorya ha Weimar an mga representante tikang ha sanga nga opisina han Alemanya, ngan tikang didto amon gindara ha Polandia an siyahan nga mga gowa han An Barantayan nga gin-imprinta katapos han Girra ha Kalibotan II. Ginhubad, gin-istensil, ngan gin-imprinta dayon ito. Han ginkarawat han sanga nga opisina ha Lodz an pagdumara han buruhaton ha Polandia, regular na nga nakarawat an mga kongregasyon han mga literatura. Nagtikang ako mag-alagad sugad nga espesyal payunir, o bug-os-panahon nga ebanghelisador, nga nagkukobre han daku nga teritoryo han Silesia, nga an kadak-an hito bahin han Polandia hadto.

Kondi waray pag-iha, gintimaraot na liwat an mga Saksi ni Jehova. Hini nga panahon, han bag-o la nga naestablisar nga rehimen han Komunista ha Polandia. Tungod han akon pagin neutral sugad nga Kristiano, napriso ako hin duha ka tuig han 1948. Samtang didto, damu an akon nabuligan nga priso nga magin duok ha Dios. Usa ha ira an nagin marig-on ha kamatuoran ngan ha urhi nagdedikar han iya kalugaringon kan Jehova ngan nabawtismohan.

Han 1952, napriso na liwat ako, hini nga panahon tungod han akusasyon nga ispiya kuno ako han Estados Unidos! Samtang naghuhulat han pagbista ha akon, ginbartolina ako ngan gin-inimbistigaran ha adlaw ngan gab-i. Kondi, ginluwas na liwat ako ni Jehova tikang ha mga nagtitimaraot ha akon, ngan han sumunod nga mga tuig, waray na ako mabartolina.

Kon Ano an Nakabulig ha Akon nga Makailob

Kon nahihinumdoman ko ito nga mga tuig han mga pagsari ngan kakurian, nasasantop ko an pipira nga importante nga burabod han pagdasig. Siyahan, an kusog ha pag-ilob nagtitikang kan Jehova ngan ha iya Pulong, an Biblia. An pirme ngan kinasingkasing nga panginyupo ha “Dios han ngatanan nga paglipay” ngan an adlaw-adlaw nga pag-aram han iya Pulong, nakabulig ha akon ngan ha iba nga matipigan an amon pagtoo. An mga magasin nga An Barantayan nga kinamot nga ginkopya nagparig-on liwat ha amon. Ha mga concentration camp, naparig-on gud ako han mapinairon nga mga igkasi-tumuroo nga andam ngan disidido bumulig.

An usa pa nga bendisyon tikang kan Jehova amo an akon asawa, hi Maria. Ginkasal kami han Oktubre 1950 ngan ha urhi nagkaanak, hi Halina, nga nagtubo nga may gugma kan Jehova ngan nag-aalagad ha iya. Nagkaupod kami ni Maria ha sulod hin 35 ka tuig antes hiya mamatay katapos han maiha nga pagkasakit. Daku nga kasubo ngan kasakit an akon gin-abat tungod hito. Bisan kon sugad hin natumba ako, waray ako madaot. (2 Korinto 4:9) Hiton magkuri nga panahon, binuligan ako han akon hinigugma nga anak, han iya bana, ngan mga anak—an akon mga apo—hira ngatanan magtinumanon nga nag-aalagad kan Jehova.

Nag-aalagad ako ha sanga nga opisina ha Polandia tikang han 1990. Daku gud nga bendisyon an adlaw-adlaw nga pakig-upod ha mahigugmaon nga pamilya han Bethel. Usahay, tungod han akon nagtitikaluya nga kahimsog, inabat ko nga sugad-sugad ako hin maluya nga agila nga nakakalupad bisan kon diri nagkakapay han mga pako. Bisan pa hito, ginpapamulat ko an tidaraon nga may pagsarig, ngan nagkakanta “ako kan Jehova, kay kapin nga maloloy-on hiya para ha akon” tubtob yana. (Salmo 13:6) Ginhahandom ko gud an panahon nga pagwawad-on ni Jehova—an akon Parabulig—an ngatanan nga karaotan nga resulta han matalumpiguson nga pagmando ni Satanas.

[Mga footnote]

[Retrato ha pahina 10]

Nakarawat ko ini nga numero ngan kolor-ube nga trianggulo ha “concentration camp”

[Retrato ha pahina 12]

Upod han akon asawa, hi Maria, han 1980