YU DUWOM 21
GOLANG 21 Got Gapman Yero Kurnamen
Aimanj Senda Taun kin Pilgi Ninamen
“Mibulto min wonda [taun] wei e, kenem kui esmen.”—HIB. 13:14.
DUWOM ENAMEN YU KERMA
Hibru sapta 13 yu paim yipe na mibulto kenem nalmal pakeronda.
1. Jerusalem kin nawal min wonda pane, Jises yu propet yune pakim?
JISES KRAIS gora kunum yero, Juda ga wal pende min wonda mal yu propet ne olom disaipol aiyem walem ngom. Jerusalem tempol tokes mokjup, Jises yu propet ngimba nim kunum ele mongom tom. Jises enjep kanpol tonam yu yero nengo embe nim, kunum ende enem kanam “Rom ami wo Jerusalem taun sipok enam.” (Luk 21:20) Ala bulto olom disaipol aiyem man nengo enem kanambe—Rom ami walem wo Jerusalem sipok enjip dal—enem wamnam kese Judia puiya nim.—Luk 21:21, 22.
2. Aposol Pol Ibru Kristen Judia na Jerusalem monjup bar, kanpol tonam ne nal yu ende nengom?
2 Kongar apal pende yero, Rom ami walem wo Jerusalem sipok nanjip kunum, aposol Pol pepe omblombol ende bolo Kristen Judia na Jerusalem monjup bar ngom, kenem yipe pilkane esmen e buk Ibru. Pol pepe e bolo Kristen walem mibulto ombun kerma wei min wonda bar kanpolto ernombro moram ne boll ngom. Nal ombun ende min wonda? E Jerusalem to erkes enam. Kristen walem ombun e tuiro kol moramen ne pinjip dal, enjep ernombro gulgar na bisnis wakronam pam. Embe pile, Pol Jerusalem kolsi embe nim: “Kenem kunum kunum senda taun ende wei naseim.” Olom yu pende eri ne embe nim: “Mibulto min wonda taun wei e, kenem kui esmen.”—Hib. 13:14.
3. “Taun ende paundeisen dongal keswei paim” e nal taun, ala nalende taun e bol pilgi ninamen?
3 Kristen walem Jerusalem na Judia monjup wal omuk karo, kulujop sikele sepjip bar alamb yukulo towul enjip ba, embe enjip bar kolmem kantawol ka enjip. Yipe alamb kenem bol yu ding mal embe nim, nalenem, kenem ku na alamb ya mala ombun paim erka enam ne pilgi nanimen. Nalende, kenem wal omuk embe tomon? Kenem pilkane esmen mand wei enem, Got Gapman ya mala ombun porpor paim to porninda. Kenem pilgi ne Got Gapman kui esmen nalenem, “taun e paundeisen dongal keswei paim.”a (Hib. 11:10; Mat. 6:33) Yu duwom yipe enamen bar yu pengem kerei talende omukro kanamen: (1) Pol pepe bolo komna-Kristen monjup ngom e enjep nalmal pakero kelde “Got [Gapman]” wonda ne pilgi ninam, (2) Bulto ombun kerma Jerusalem min wondo nalmal erkun ere seori punam mal Pol nengom, ala (3) Pol kanpol tonam yu nengom yipe kenem nalmal pakeronda?
JOHOVA KIN PILGI NINDEL NALENEM NIM BULNANGONDA
4. Nalernge Jerusalem Kristen bol wal kerma wei pam?
4 Jerusalem, Kristen bol wal kerma wei pam. Komna-Kristen kongar 33 C.E. kunum, pulnombol kongrikeisen kolnga Jerusalem simin kenjip, ala angjen man gapening bodi walem taun ele monjup eri. Embe pile, Kristen puli gulgar na wal puli kannonjup taun ele tuwalto sem. Embe sem ba, Jises disaipol aiyem walem kanpol tonam yu nengo embe nim, enem Jerusalem na Judia wakro seori puiya nim.—Mat. 24:16.
5. Jerusalem kin ombun min wonda mal, Pol Kristen walem nalmal pakerongo erkun ermonjup?
5 Pol Kristen walem pakerondo erkun ermolo Jerusalem wakro sepnam nepim, olom Kristen walem pakerongo Johova taun Jerusalem kin nalmal pim, enjep pra pilkane enam nepim eri. Pol enjep nengo embe nim, pris walem Jerusalem tempol tuwalto kongan ere opa enjip Johova kanapim panim. (Hib. 8:13) Alamb puli taun ele tuwalto monjup Mesaia bulngonjup. Alamb Jerusalem tempol a pu Johova lotu erngonam napam, nalerim, Jerusalem to kes moksam pam.—Luk 13:34, 35.
6. Pol nim yu Hibru 13:5, 6 a paim, nalende Kristen walem kanpol tonam pam?
6 Pol pepe bolo Ibru Kristen walem ngom kunum, alamb puli Jerusalem moram kapinjip ala wo kanam pra kapinjip eri. Rom ye ende wal min wom mal kane yubol bolbolo erim ye, “Jerusalem taun e kangem pam ala alamb mal tambem yemyem poro kanjip taun” panim. Taun ele tuwalto kongar dingding ne makero kapisam ne enjip kunum min wom kunum, Juda alamb puli wo kane ku kerma wei ngongo enjip. Make embe min wom bar, Kristen walem ku kerma er sinjip eri. Mambnem embe enjip bar mem pange, Pol enjep nengo embe nim, “Enem nomolpa esim bar, enem ku kankawei wei kanim mambnem karkar naiya nim.” Ala Pol Baibel wes ende Johova alambem man dingding ne erdongal enda yu nengo embe nim: “Na enem wak wei naronal ala enem bul wei nangonal” eri. (Hibru 13:5, 6 gere; Lo 31:6; Sng. 118:6) Yu e Kristen Jerusalem na Judia monjup, pilsi karkar enam wal kerma pam. Nalende embe enam? Nalenem, enjep Pol pepe bolo kem sinjip kunum bulto, gulgar, bisnis na kannonjup wal puli wakronam pam. Ala enjep pu dumam kol ende kansi nomolpa enam pam eri.
7. Johova kin pilgi nimen mem, nalende yipe erdongal wei enamen?
7 Duwom Esmen: Nawal ende kenem bol min wonda mand wei enem? “Kunum ele ombun kerma wei min wo,” mala mambnem kes porpor to porninda. (Mat. 24:21) Komna-Jerusalem Kristen enjip mal, kenem pilgi a dongal molo, kunum e min wonda ne erkun er moramen. (Luk 21:34-36) Ombun kerma wei min wonda kunum, kenem gulgar na kannomon wal porpor wakronamen. Embe pile kunum ele kenem Johova kin pilgi wei ninamen nalenem, olom kenem bul wei nangonda. Ombun kerma pulnom naborom kunum yero, kenem Johova kin nalmal pilgi nimen yipe kunum taninamen. Nenem ki embe ngondol, ‘Na nawal mibulto enal ne wal omukrond bar ku kin pilgi nane, Johova na kantawol enda ne pilgi nind mo?’ (1 Tim. 6:17) Weieri, komna Kristen enjip mal, “ombun kerma wei” min nawonom kunum, Johova kin kamolo erkelpe pilgi dongal panda, nalenem, ombun ende komna Kristen monjup min nawoipom mal yipe wonda erkelde pesil wei panda. Embe pile ombun kerma wei min wonda kunum, kenem nawal enamen mal weieri kanpol tomon mo?
KENEM KANTAWOL ESIM GA YU NINAM KARKAR ENAMEN
8. Jises disaipol aiyem man nawal eiya nim?
8 Pol pepe bolo Ibru Kristen ngom kongar apal pende wopungo bulto, Kristen walem kanjip Rom ami walem wo Jerusalem sipok enjip. Wal embe min wom kanjip tanim, Jerusalem tokes moksam kunum min wom pile, Kristen walem Jerusalem na Judia monjup ke; punam pam. (Mat. 24:3; Luk 21:20, 24) Ba enjep ke puse najabar punam? Jises enjep nengo embe nim: “Judia meim alamb ke puse min kimbem meim bar puiya nim.” (Luk 21:21) Kulu ele tuwalto kimbem puli wei mom. Embe pile, enjep ke puse nal kimbem ende punam?
9. Kristen walem nal kimbem mom bar punamen ne bu puli kenjip? (Mep pra paim kane.)
9 Kimbem pende mom Kristen walem kepunam bar omukro kandpe: Samaria na Galili tuwalto kimbem pende mom, Kimbem Amon pam, Lebanon tuwalto kimbem mom, ala kulu Joden sepum bar kimbem mom eri. (Mep kane.) Kimbem mom bar taun pende sem buning moram dumam mal sem. Ende taun Gamla, e kimbem ende minkin wei pam bar sem, mingmin punam pesil pam. Juda alamb pende taun e okul dumam mal kanjip. Ba taun Gamla nganmal dumam mal senge, Juda na Rom alamb nganmal ernge ele monjup alamb puli gonjup.b
Kimbem puli mom Kristen ke pu moram, ba buning nasem (Paragrap 9 kane)
10-11. (a) Kristen ele monjup Johova nalmal kantawol erim? (Hibru 13:7, 17) (b) Molse ngimba punjup angjen man yu ninjip, Kristen pilsi karkar enjip bar nalmal pake sinjip? (Piksa pra kane.)
10 Pilkane esmen Johova kongrikeisen a molse ngimba punjup angjen man, wusngama Kristen ga kantawol erim. Kombe wal min wom mal yubol bolbollo erim ye Eusebius embe nim: “Got Kristen yira pende molse ngimba punjup nengo . . . Kristen walem Jerusalem wakro se taun Pella, Peria tuwalto sem bar punam panim.” Taun Pella Kristen walem pu buning moram mal pam. Jerusalem sem bar mand sem punam onom pam. Ala Pella alamb puli monjup Juda alamb ma, embe pile Rom ga bol nganmal enam ne nanjip.—Mep kane.
11 Kristen ke semin kimbem a punjup, Pol pilsinam yu nim “karkar ere, kongrikeisen a molse ngimba punjup ga” kin molmene kenjip. (Hibru 13:7, 17 gere.) Got alambem man embe enjip bar, buning molo ombun tuironjup. Kombe yubol meim bar tane penem a kerem, Got alambem man mibulto “taun ende paundeisen dongal pam min wonda ne kui esim” bulnangonom—e Got Gapman.—Hib. 11:10.
Kristen walem kese Pella punjup nalerim, mand sem ala buning sem eri (Paragrap 10-11 paibel kane)
12-13. Ombun pende min wom kunum Johova alambem man nalmal kantawol erim?
12 Duwom esmen: Johova angjen man mol ngimba kenjip wusngama olom alambem man pilsi karkar enam yune ngonom. Baibel a yubol meim kanmen Johova konganem yira komb olom kin kamonjup ga kelnge ombun pam kunum, olom alambem man kantawol ere kolta nine enjip. (Lo 31:23; Sng. 77:20) Ala yipe kunum wal pende min wonom bar pilkane esmen, angjen molse ngimba pum wusngama Johova anjngo alambem man kantawol enem.
13 Ende embe, kes COVID-19 tom kunum, “molse ngimba punjup . . . angjen man” wal enamen mal yune ngonjup. Ala elda walem angjen ambanjen man kongrikeisen make nalmal enamen mal yu si nengonjup eri. Kes COVID min wom kunum apal pende bulto, alamb yu jeljel 500-poro pam bar intanet, TV na redio wusngama kibung enjip, e komna ende narere enjin mal. Pilgi mokun anjngo sinjin, kol napam. Embe enjin erkelnge kumbol ding monjin. Ala pilgi wei nimen bulto nal ombun ende min wonda, angjen man molse ngimba pum wusngama Johova anjngo kenem kantawol enda. Kenem Johova kin pilgi ne yuwom karkar enamen, ba nal mambnem pende ere ombun kerma min wondo mal kopo ambra kunum, nalmal erkun ermolo bunuman ka karkar enamen?
PILGI DING ANGJEN AMBANJEN MAN KANKA KANE MAMBNEM KA ENAMEN
14. Hibru 13:1-3 dom, Juda ga bol ombun min wom kunum Kristen nal mambnem pende taninam pam?
14 Ombun kerma wei min wonda kunum, pilgi ding angjen ambanjen man bol kanka mem tananine enjin mal ninamen. Embe enamen ne pinjin dal, komna Kristen Jerusalem na Judia molo mambnem enjip karkar enamen. Kunum kunum ende ende kin anjngo kanka mem taninjip. (Hib. 10:32-34) Ba kongar apal pende bulto ombun kerma min wonda mand erim kunum, “pilgi ding angjep ambanjep man kanka kanjip mem” erdongal wei enam pam.c (Hibru 13:1-3 gere.) Kenem bol ombun kes mal min wonda mand enem pile, pilgi ding angjen ambanjen man kanka kanmen mem erdongal wei enamen eri.
15. Ibru Kristen ke semin kimbem a punjup kunum, nalernge anjngo ende ende kanka kane mambnem ka taninam pam?
15 Rom ami wo Jerusalem sipok ere ala sepjip kunum, Kristen kannonjup wal apal eri si ke punjup. (Mat. 24:17, 18) Enjep ke pu dumam kol kansi monjup kunum, ende ende bol sengse molo pake sinam pam. Pilgi ding angjep ambanjep man puli “mokun, konkongol na moram dumam kansinam pam.” Embe pile kanka kanjip mem dongal pande ende ende pakeronam pam.—Tai. 3:14.
16. Pilgi ding angjen ambanjen man kenem kin pake sinam panda kunum, kanka mem nalmal taninamen? (Piksa pra kane.)
16 Duwom esmen: Kanka mem erkelde pilgi ding angjen ambanjen ambsik panda wal ngo pakeronamen. Yipe kunum opnganmal na nolmal bo ende pilgi ding angjen ambanjen man wandlem pu meim, Got alambem man enjep kapile pilgi wal na nomolpa enam bar ambsik paim wal ngo pakero kantawol esim. Yukrein ambanjen ende op pange gulgar wakro sikele wom, embe nim: “Johova pilgi ding angjen man wusngama kin pakero kantawol erim mal pilkane enjin. Pilgi ding angjen ambanjen man Yukrein na Angri meim, kin jebenware ne sinjip mal yipe Jemeni ding mal esim.” Johova erkelnge opgar sirongo wonjup anjgen ambanjen man, gar, konkongol na mokun ambsik pam wal ngo kantawol enjip.—Prov. 19:17; 2 Kor. 1:3, 4.
Kristen, wandlem wom ga kenem enjep pakeronamen ambsik paim (Paragrap 16 kane)
17. Pilgi ding angjen ambanjen man yipe meim kanka mem taninamen, nalende wal kerma paim?
17 Ombun kerma wei min wonda kunum pilgi ding angjen ambanjen man pakeronamen e, pase minro wei pu yipe pakeromon e ngonda. (Hab. 3:16-18) Pilgi ding angjen ambanjen kanka mambnem taninamen mal Johova yipe duwom erngonom, ombun kerma wei min wonda kunum mambnem e enamen ambsik panda.
MIBULTO NAWAL MIN WONDA?
18. Ibru-Kristen komna mambnem enjip mal, kenem yipe nalmal karkar enamen?
18 Jerasulem to erkes enjip kunum, Kristen ga yu karkar ere kese kimbem a punjup ombun tuironjup. Enjep wal porpor bulngo ke punjup ba Johova enjep bul wei nangom. Enjep wal enjip bar kenem nawal duwom esmen? Wal porpor mibulto min wonda kenem kanpol naromon. Jises kenem ernombro yu karkar enamen mal kanpolto moya nim. (Luk 12:40) Pol Ibru Kristen ga kanpol tonam pepe bol ngom, kenem pra duwom ere konganem enamen. Jehova kenem dingding ne bul wei nangonal panim. (Hib. 13:5, 6) Kenem Got Kingdom—e pilgi ninamen, nalenem—Gapman e kunum kunum senda ala Gapman e wusngama wal ka aimanj aimanj kenem bol min wonda.—Mat. 25:34.
GOLANG 157 Kumbol Amin!
a Komna Baibel bonjup kunum taun puil sem King kantawol ere ere erim. Taun embe mal e kingdom panine enjip.—Stt. 14:2.
b Wal embe mal kongar 67 C.E. kunum min wom, kulu Judia na Jerusalem tuwalto Kristen monjup ke punjup.
c Yu “angjen man kanka” kanamen pane paim e, maiyam ding pildom ba Pol yu e konganem ere kenem angjen ambanjen man kongrikeisen a meim, pra kanka kanamen panim.