ʼE TUʼU ANAI KOA TOTATOU KELE ʼO TALU AI?
TE VAI
KO TE koga tafito ʼae ʼe ʼaoga ki te tagata ʼe ko te vai, tafito te vai ʼae ʼe maʼa. ʼE maʼu e te tagata mo te ʼu manu te vai ʼae ʼe maʼa mai te ʼu foʼi vai, te ʼu vai tafe, te ʼu koga meʼa vai tukua, ʼo feia pe mo te ʼu vai ʼae ʼi te lalo kele. ʼE tou toe inu foki te vai ʼaia, ʼo feia pe mo te ʼu manu, pea toe fakapala ai mo te ʼu vao ʼakau.
He Koʼe ʼe Mole Tou Toe Maʼu Anai Te Vai Maʼa?
ʼE teitei pe ke ʼaofi fuli totatou kele e te vai. Kae ʼe ui e te Kautahi Fakamalamanei ʼo Te Faʼahiga Tuʼu ʼo Te ʼAele, “ ʼe mole lahi te vai maʼa ʼae ʼi te Kele ʼe tou fakaʼaogaʼi pea mo maʼu.” Logo la ʼe tou lava maʼuʼuli ki ai kae ko te lahi ʼo te vai ʼaia ʼe ʼuli ʼuhi ko te kua ʼaʼasili fetogi ʼo te agaaga ʼo te kele. ʼE fakafuafua e te kau poto kei toe taʼu ʼe 30, pea ʼe mole feala anai ke maʼu e he toko 5 miliale hahaʼi ia he vai maʼa.
Neʼe Fakatupu Totatou Kele Ke Tuʼu ʼo Talu Ai
Neʼe fakatupu te kele ke ʼi ai tuʼumaʼu aipe te vai. ʼE gaue fakatahi te kele, mo meʼa maʼuli fuli ʼi te tai pea mo te malama ʼo te laʼa ki te fakamaʼa ʼo te vai. Tou vakaʼi he ʼu fakamoʼoni ʼe ha ai neʼe fakatupu totatou kele ke tuʼu ʼo talu ai.
ʼE tokoni te kele ki te pulihi ʼo he ʼu ogaoga ʼe ina ʼulihi te vai. ʼI te ʼu koga meʼa vai tukua, ʼe ʼi ai ʼihi fuʼu ʼakau ʼe natou maumauʼi te ʼu koga ʼaeni te azote, mo te phosphore ʼo feia mo te ʼu pesticides.
Neʼe mahino ia te kau poto pe ʼe feafeaʼi te taupau ʼo te vai ke maʼa tuʼumaʼu ʼuhi ko te natula. ʼE fio te ʼu ʼotaʼota mo te vai pea ʼe feala ke pulihi e he ʼu kiʼi eveeve.
ʼE feala ke fakamaʼa e te ʼu kaloaʼa mo te ʼu kuku ia te vai, ʼo natou toʼo te ʼu meʼa ʼae ʼe ina ʼulihi te vai ʼi ni kiʼi ʼaho pe. Pea ʼe lelei age leva te gaue ʼae ʼe natou fai ʼi te ʼu fakatuʼutuʼu ʼe fai e te tagata moʼo fakamaʼa te ʼu vai ʼuli ʼae ʼe haʼu mai ʼanatou matani gaue.
ʼE maʼu te vai ʼi totatou kele ʼuhi ko te agaaga faʼu mo maʼu ʼo te vai. Koia, ʼaki te fahaʼi ʼaia pea mo ʼihi atu gaue ʼo te natula, ʼe maʼu tuʼumaʼu pe anai te vai ʼi te kele.
Te Kumi ʼo He ʼu Puleʼaki
Ka tou faʼu he tane lolo ʼe mama pea mo liʼaki te ʼu meʼa ʼae ʼe fakatupu kovi, ʼe tou lagolago ki te taupau ke maʼa ʼo te vai
ʼE ui e te kau poto ke ʼaua naʼa tou maumauʼi te vai. Kapau ʼe tou loto ke fakasiʼisiʼi te ʼulihi ʼo te vai, ʼe natou kole mai ke tou foimo gaohi te lolo ʼae ʼe hali ʼi tatatou motoka, pea ke ʼaua naʼa tou liʼaki te ʼu faitoʼo ʼae ʼe mole fakaʼaogaʼi ki te ʼu fale mamaʼo peʼe ko ʼihi atu meʼa ʼe fakatupu kovi ki te ʼu kanivo.
Neʼe maʼu e te kau aseniolo he ʼu faʼahiga fai foʼou moʼo pulihi te huʼa kona ʼo te tai. Ko te fakatuʼutuʼu ke lahi te vai maʼa ʼae ʼe maʼu.
Kae ʼe mole gata pe ki te meʼa ʼaia ʼe tonu ke fai. Ka toʼo te huʼa kona ʼo te tai, ʼe mole ko he puleʼaki lelei he ʼe totogi kovi pea ʼe ʼaoga ki ai he toe gaue. ʼI te tanaki neʼe fai ʼi te 2021 ʼo ʼuhiga mo te puipui ʼo te vai ʼae ʼe maʼa, neʼe tala fenei e he Kautahi ʼo Te ʼu Puleʼaga Fakatahi: “ ʼI te malamanei, ʼe faiga malohi te tagata ke puipui te vai maʼa kae ʼe tonu ia ke toe ʼasili age tanatou fai te faʼahi ʼaia.”
Kotea Te ʼAmanaki ʼAe ʼe Foaki Mai ʼi Te Tohi-Tapu?
“[Ko] te ʼAtua . . . ʼe ina tanaki te ʼu mosiʼi vai, he ʼe liliu ai te kakapu ko te ʼua, pea ʼe tuku leva e te ʼu ʼao ke to te ʼua, ʼo to lahi ai ki te hahaʼi fuli.”—Sopo 36:26-28.
Neʼe fakatupu e te ʼAtua he ʼu gaue ʼo te natula moʼo puipui te vai.—Ekelesiasi 1:7.
Kotou fakakaukauʼi age: Kapau la neʼe fakatupu e te Tupuʼaga ia he ʼu gaue ʼo te natula moʼo fakamaʼa te vai, ʼe mole ina toe maʼu koa la te fealagia mo te holi ʼae ke ina fakatokatoka te ʼu nunuʼa ʼae neʼe fakatupu e te tagata ʼo ʼuhiga mo te vai? Kotou vakaʼi te alatike “ ʼE Fakapapau e Te ʼAtua ʼe Tuʼu Anai Totatou Kele ʼo Talu Ai,” ʼi te pasina 15.