TE VAO MATUʼA

Kotea ʼAe ʼe hoko Ki Te Vao Matuʼa?

ʼI te taʼu fuli, ko fuʼu ʼakau ʼe lauʼi miliale ʼe tuʼusi ke fai ai he ʼu gaueʼaga. Talu mai te ʼu taʼu 1940, ko te vaelua ʼo te ʼu vao matuʼa kua pulihi.

Ka maumauʼi he vao matuʼa, pea ʼe toe matehi ai foki mo te ʼu fuʼu ʼakau mo te ʼu manu fuli ʼae ʼe maʼuʼuli ai.

Neʼe Fakatupu Totatou Kele Ke Tuʼu ʼo Talu Ai

ʼI te ʼu koga meʼa ʼae neʼe tuʼusi ai te ʼu fuʼu ʼakau, ʼe toe feala pe ke toe hohomo ake. Heʼeki faʼa fualoa ki ai, neʼe fakatokagaʼi mo punamaʼuli te kau sivi ʼo te ʼulu fenua ki te toe homo vave ake ʼa te ʼu fuʼu ʼakau ʼi te ʼu kele ʼae neʼe tuʼusi ai pea mo tanatou toe liliu ohage ko te mahani. Tou vakaʼi te ʼu faʼifaʼitaki ʼaeni:

• Neʼe tele he ʼu vao matuʼa moʼo fai he ʼu gaueʼaga pea neʼe tuku feiaʼi ʼo feala ai ki he kau fekumi ke natou haga ʼo sivi. Neʼe fai he sivi feia kia koga kele 2 200 ʼi Amelika mo te Potu Uesite ʼo Afelika. Neʼe ha ai ʼe feala ke toe liliu te kele ʼaia ohage ko te kamata ʼo toe homo ake te vao ʼakau ʼi ni taʼu pe ʼe 10.

• ʼE ui ʼi te nusipepa Science ʼo ʼuhiga mo he sivi neʼe fai, ʼe fakafuafua e he kau fekumi ʼe ʼaoga teitei taʼu ʼe 100 ke toe liliu te ʼu vao matuʼa ʼaia ko te mahani.

• Mole fualoa ki ai, neʼe faiga ke iloʼi e te kau poto ʼi Pelesile pe ʼe homo vave anai te vao ʼakau mo kapau ʼe tuku feiaʼi te kele peʼe moka to e te tagata he ʼu fuʼu ʼakau.

• ʼE ui ʼi te tohi National Geographic ʼo mulimuli ki te ʼu fekumi neʼe fai e te kau poto: “ ʼAki he fiafia lahi, neʼe natou tokagaʼi neʼe mole ʼaoga ke to he ʼu fuʼu ʼakau.” Ko te ʼu koga kele ʼae neʼe tele kae neʼe mole to ki ai he ʼu fuʼu ʼakau, “neʼe lahi ai pe ko te ʼu fuʼu ʼakau ʼo te fenua,” ia taʼu pe ʼe 5.

Te Kumi ʼo He ʼu Puleʼaki

ʼI te malamanei katoa, neʼe fai he ʼu fakatuʼutuʼu ke tokakaga ki te ʼu vao matuʼa ʼae kei maʼu pea mo taupau lelei te ʼu koga kele ʼae neʼe maumauʼi. Koia, ʼe ui e he Kautahi ʼo Te ʼu Puleʼaga Fakatahi, “kua hifo te tuʼusi ʼo te ʼu vao ʼakau ʼi te malamanei katoa ʼi te 50 ki te 100,” moka fakatatau atu ki te ʼu taʼu ʼe 25 kua ʼosi.

Kae ʼe mole feʼauga te ʼu faiga ʼaia moʼo puipui ʼo te ʼu vao matuʼa. ʼE fakaha ʼi te tanaki neʼe fai e te kautahi Global Forest Watch, “neʼe heʼeki fetogi ke feafeaʼi te lahi ʼo te ʼu vao matuʼa ʼae neʼe maumauʼi ʼi te ʼu taʼu ʼaeni kua ʼosi.”

ʼE ʼi ai te ʼu matani gaue ʼe natou tuʼusi he ʼu fuʼu ʼakau maʼa natou kae mole fakagafua age e te puleʼaga. Pea ʼe maʼu e te ʼu matani gaue ʼaia he ʼu lauʼi miliale tola. Koia ʼe mole feala ke natou taʼofi ia te maumaʼuʼi ʼo te ʼu vao matuʼa ʼuhi pe ko tanatou manumanū falā.

Kotea Te ʼAmanaki ʼAe ʼe Foaki Mai ʼi Te Tohi-Tapu?

“Neʼe fakahomo leva e Sehovaa ʼi te kele te ʼu fuʼu ʼakau matalelei fuli pea mo lelei ki te kai.”—Senesi 2:9.

Neʼe fakatupu e te Tupuʼaga ia te ʼu vao ʼakau fuli ke fua lelei tuʼumaʼu kia tatou. ʼE ina loto ke taupau mo tologa ʼotatou vao matuʼa mo hoko atu pe tanatou gaue.

ʼE fakaha ʼi te Tohi-Tapu ʼe fakagata anai e te ʼAtua ia te mole tokaga lelei ʼa te tagata ki te ʼu koloa ʼo te kele. ʼE ina fai te faʼahi ʼaia ke tuʼu totatou kele ʼo talu ai pea mo haofaki ai ia meʼa maʼuli fuli ʼe maʼu ai. Kotou vakaʼi te alatike “ ʼE Fakapapau e Te ʼAtua ʼe Tuʼu Anai Totatou Kele ʼo Talu Ai,” ʼi te pasina 15.