Kapite 7

Ko Te Meʼa ʼAē ʼe Tou mahino Ai ʼi Te Fakagafua e Te ʼAtua Te Agakovi

1. (a) Ka na pau la neʼe matehi e Sehova ia nātou ʼaē neʼe talagataʼa ʼi Eteni ʼi te moʼi temi pe ʼaia, neʼe koteā anai tona ikuʼaga kia tatou? (b) Kae, neʼe koteā te ʼu fakatuʼutuʼu ʼofa ʼaē neʼe fai e Sehova maʼa tatou?

TATAU aipe pe koteā he ʼu faigataʼaʼia ʼe tau mo tatou ʼi totatou maʼuli, ʼe mole tonu ke tou tukugakoviʼi te ʼAtua ʼi tana fakagafua ʼaē ke tou tutupu. Neʼe ina foaki ki te ʼuluaki tagata mo te ʼuluaki fafine te maʼuli haohaoa pea neʼe ina foaki age te Palatiso ke nā nonofo ai. Ka na pau la neʼe ina matehi ia nāua ʼi te temi pe ʼaē neʼe nā agatuʼu ai, ka na ʼaua la ko te mālama ʼaē ʼe tou ʼiloʼi ʼi te temi ʼaenī, ʼaē ʼe tau mo te mahaki, te faigataʼaʼia, mo te fakapō neʼe mole hoko anai ia. Kae, ʼi tona manavaʼofa, neʼe tuku e Sehova kia Atama mo Eva ke nā fanaunau ʼi muʼa ʼo tona mamate, tatau aipe, peʼe maʼu e tana fānau te maʼuli heʼe haohaoa. ʼAki ia Kilisito, neʼe ina foaki ki te hākoga ʼo Atama ʼaē ka tui anai kia te ia, te fealagia ʼaē ke nātou maʼu te meʼa ʼaē neʼe pulihi e Atama: ia te maʼuli heʼegata ʼi he ʼu ʼaluʼaga ʼe feala ai te maʼuli fiafia ʼo mole ʼi ai hona gataʼaga.—Teu. 32:4, 5; Soane 10:10.

2. Neʼe fai koa te ʼu fakatuʼutuʼu ʼaia ʼuhi pe ko te hāofaki ʼo totatou maʼuli?

² Ko te faʼahi ʼaia ʼe ina foaki mai kia tatou he ʼu lelei ʼe heʼegata. Kae ʼe fakahā mai foki e te Tohi-Tapu ʼe ʼi ai te tahi meʼa ʼe maʼuhiga age ʼi te hāofaki ʼo totatou maʼuli.

ʼUhi Ko Tona Huafa Lahi

3. Koteā koa ʼaē neʼe kau ki te fakahoko ʼo te finegalo ʼo Sehova ʼo ʼuhiga mo te kele pea mo te malamanei katoa?

³ Ko te huafa ʼo Sehova, tona ʼuhiga Pule ʼi te ʼatulaulau pea mo ʼAtua ʼo te moʼoni, neʼe kau foki ki te fakahoko ʼo tona finegalo ʼo ʼuhiga mo te kele pea mo te malamanei katoa. ʼI te ʼaluʼaga ʼo te tuʼulaga ʼo Sehova, ko te tokalelei pea mo te fīmālie ʼaē ʼi te malamanei katoa ʼe fakamaʼua ke fai katoa te fakaʼapaʼapa ki tona huafa pea ke fakalogo te hahaʼi fuli kia te ia.

4. Neʼe koteā koa te finegalo totonu ʼa te ʼAtua?

⁴ ʼI tana ʼosi fakatupu ia Atama mo Eva, neʼe ina foaki kia nāua te gāue tāfito. Neʼe ina fakahā fakalelei ai, ko tona finegalo ʼe mole gata pe ki te puleʼi ʼo te kele pea mo te folahi ʼo te Palatiso ki te kele katoa kae neʼe toe kau foki kiai mo te fakahahaʼi ʼo te kele ʼaki te ʼu hōloga ʼo te ʼuluaki taumatuʼa. (Senesi 1:28) Neʼe mole hoko koa tona finegalo ʼuhi ko te agahala, ʼo tupu ai mo te ʼulihi ʼo tona huafa?

5. (a) Ia Senesi 2:17, ko te temi fea koa ʼaē ʼe mate ai anai ia ia ʼaē, ka ina kai te fua ʼo te fuʼu ʼakau ʼo te mālama ki te meʼa ʼaē ʼe lelei pea mo te meʼa ʼaē ʼe kovi? (b) Neʼe fakahoko feafeaʼi e Sehova te ʼu meʼa fuli ʼaia ʼo fakaʼapaʼapa aipe ki tana fakatuʼutuʼu ʼaē ʼo ʼuhiga mo te fakahahaʼi ʼo te kele?

⁵ Neʼe kua fakatokagaʼi age e Sehova kia Atama, kapau ʼe talagataʼa ʼo ina kai te fua ʼo te fuʼu ʼakau ʼo te mālama ki te meʼa ʼaē ʼe lelei pea mo te meʼa ʼaē ʼe kovi, ʼe mate moʼoni anai ia “ ʼi te ʼaho” ʼaē ka ina kai anai kiai. (Sen. 2:17) Neʼe moʼoni tana folafola, heʼe ko te ʼaho pe ʼaē neʼe agahala ai ia Atama, neʼe fakamāuʼi e Sehova tana talagataʼa ʼaia pea ina fakatūʼa nāua ki te mate. Neʼe mole feala ke nā hāo mai te fakatūʼa ʼaia. ʼI te faitotonu ʼo te lao pea ia muʼa ʼo Sehova, ko Atama mo Eva neʼe nā mamate ʼi te ʼaho pe ʼaia. (Vakaʼi ia Luka 20:37, 38.) Kae, moʼo fakahoko ʼo tona finegalo ʼaē neʼe ina fakahā ʼo ʼuhiga mo te fakahahaʼi ʼo te kele, neʼe fakagafua e Sehova kia Atama mo Eva ke nā fakatupu he famili ʼi muʼa ʼo tanā mamate. Kae, ki te ʼAtua ko taʼu e 1 000 ʼe hage pe ko he ʼaho e tahi, koia ʼi te mate ʼo Atama ʼi tona taʼu 930, neʼe mole heʼeki ʼosi te “ ʼaho” ʼaia. (Sen. 5:3-5; vakaʼi ia Pesalemo 90:4; 2 Petelo 3:8.) Koia, neʼe moʼoni te ʼu folafola ʼa Sehova ʼo ʼuhiga mo te temi ʼaē neʼe tonu ai ke fakahoko te fakatūʼa, pea ko tana fakatuʼutuʼu ʼaē ke fakahahaʼi te kele e te hōloga ʼo Atama neʼe hoko moʼoni ia. Kae, ko te faka ʼuhiga ʼo te faʼahi ʼaia, ʼe ina tuku anai te hahaʼi agahala ke maʼuʼuli ʼi he kiʼi temi nounou.

6, 7. (a) ʼO mulimuli kia Ekesote 9:15, 16, he koʼe neʼe fakagafua faka temi e Sehova te agakovi? (b) ʼO ʼuhiga mo Falaone, neʼe feafeaʼi te fakahā e Sehova tona mālohi, pea neʼe feafeaʼi te logona ʼo tona huafa? (c) Koteā te meʼa ʼe hā anai ʼi te fakaʼosi ʼo te ʼu faʼahiga meʼa ʼo te tuʼu agakovi ʼaenī?

⁶ Ko te ʼu palalau ʼaē neʼe fai e Sehova ki te hau ʼo Esipito ʼi te ʼu ʼaho ʼo Moisese, ʼe tou mahino ai ki te tupuʼaga ʼo tana fakagafua ke maʼuʼuli te hahaʼi agakovi ʼi he kiʼi temi siʼipe. ʼI te temi ʼaē neʼe tapuʼi ai e Falaone te mavae ʼo te ʼu foha ʼo Iselaele ʼi Esipito, neʼe mole matehi ia e Sehova ʼi te moʼi temi pe ʼaia. Neʼe ina fakahoko te ʼu tautea e hogofulu ki te fenua ʼaia, ʼo hā ai te mālohi ʼo Sehova ʼi te ʼu faʼahi kehekehe pea mo fakaofoofo. ʼI tana fakahā te fitu tautea, neʼe ʼui age e Sehova kia Falaone neʼe faigafua kia ia tana haga ʼo pulihi ia ia pea mo tana hahaʼi ʼi te kele. “Kae,” neʼe ʼui age e Sehova, “koʼeni te tupuʼaga tāfito ʼaē ʼo taku tuku koe ke ke maʼuli: ke ke sio ki toku mālohi pea ke kalagaʼi toku huafa ʼi te kele katoa.”—Ek. 9:15, 16.

⁷ ʼI te temi ʼaē neʼe faka ʼāteaina ai e Sehova ia Iselaele, neʼe liliu moʼoni tona huafa ʼo logona ʼaupito. Ia ʼaho nei, kua hili kiai taʼu e 3 500, ʼe mole heʼeki galo te meʼa ʼaē neʼe ina fai. ʼO mole gata ʼaki pe te kalagaʼi ʼo te huafa totonu ʼo Sehova, kae neʼe toe kalagaʼi foki te moʼoni ʼo ʼuhiga mo Ia ʼaē ʼe ina maʼu te higoa ʼaia. ʼO fakamahino ai leva te ʼuhiga ʼo Sehova, ʼe ko he ʼAtua ʼe agatonu ki tana ʼu fakapapau pea ʼe ina hāofaki tana ʼu tagata kaugana. Neʼe hā ai ʼi tona mālohi māfimāfi, ʼe mole he meʼa ʼe feala ke fakafeagai ki tana fakatuʼutuʼu. ʼE toe fakaofoofo anai te fakaʼauha ʼo te tuʼu kovi ʼaenī, te koga ʼaē ʼe hā pea mo te koga ʼaē ʼe fakapulipuli. Ko te fakahā ʼaia ʼo tona mālohi māfimāfi pea mo te faka kolōlia ʼo tona huafa, ʼe mole toe galo anai ʼi te hisitolia ʼo te malamanei katoa. Ko te ʼu tapuakina ʼaē ka tou maʼu ʼe heʼegata anai!—Esk. 38:23; Fkhā. 19:1, 2.

‘Siʼi Loloto ʼo Te Poto ʼo Te ʼAtua!’

8. Koteā te tahi ʼu meʼa ʼe uga ai tatou e Paulo ke tou fakatokagaʼi?

⁸ ʼI tana tohi ki te kau Loma, ʼe lagaʼi e te ʼapositolo ko Paulo te fehuʼi ʼaenī: “ ʼE maʼu koa ʼi te ʼAtua te heʼe faitotonu?” Pea ina tali ʼo fakahā lelei te manavaʼofa ʼo te ʼAtua pea neʼe ina toe fakaʼaogaʼi te meʼa ʼaē neʼe ʼui e Sehova kia Falaone. ʼE ina toe fakamanatu mai foki, ko tatou ʼe tou hage ko he moʼi kele ʼi te nima ʼo te tagata tufuga fai ipu maka. ʼE fakafihiʼi koa, e te moʼi kele tona faʼahiga fakaʼaogaʼi e te tagata tufuga ipu maka? ʼE toe ʼui fēnei e Paulo: “Koia kapau ko te ʼAtua, logope la tana fia fakahā tona hāūhāū pea mo fakaʼilo tona mālohi, neʼe lotoʼutaki ʼo kātakiʼi fualoa te ʼu ipu ʼo te hāūhāū ʼaē kua ʼaoga ke fakaʼauha, koteʼuhi ke fakahā te koloaʼia ʼo tona kolōlia ki te ʼu ipu ʼo te manavaʼofa ʼaē neʼe ina teuteuʼi fakatomuʼa ki te kolōlia, ko tona faka ʼuhiga, ʼe mole gata ʼaki pe ia tatou ʼaē neʼe ina pāui mai te kau Sutea, kae ʼo toe kau foki mo te ʼu puleʼaga kehekehe, meʼa la heʼeā?”—Loma 9:14-24.

9. (a) Ko ai koa te ʼu “ipu ʼo te hāūhāū ʼaē kua ʼaoga ki te fakaʼauha?” (b) He koʼe koa neʼe kātakiʼi fualoa e Sehova ia nātou, logope tanatou fakafeagai ʼaē ki ai, pea he koʼe ko te ikuʼaga fakaʼosi, ʼe lelei anai kia nātou ʼaē ʼe ʼoʼofa kia ia?

⁹ Talu mai te fai e Sehova te lea faka polofeta ʼaē ʼe tuʼu ia Senesi 3:15, ko Satana pea mo tana hāko neʼe ko te ʼu “ipu ʼo te hāūhāū ʼaē kua ʼaoga ki te fakaʼauha.” Lolotoga te temi ʼaia, neʼe fakahā e Sehova tana kātaki fualoa. Ko te kau agakovi neʼe nātou fakalainoaʼi tona ʼu ala, neʼe nātou fakatagaʼi tana kau kaugana, pea mo nātou matehi tona ʼAlo. Kae neʼe kātakiʼi ʼaupito e Sehova, ʼo fua manuʼia ai ki tana kau kaugana. Neʼe kua feala ke fakatokagaʼi e te ʼu meʼa fuli ʼaē neʼe fakatupu ia te ʼu ikuʼaga kovi ʼo te talagataʼa ʼaē ki te ʼAtua. ʼAki te temi, neʼe foaki e te mate ʼo Sesu te meʼa ʼaē ʼe ʼaoga moʼo hāofaki ʼo te hahaʼi fakalogo pea mo “maumauʼi te ʼu gāue ʼa te Tevolo.”—1 Soane 3:8; Hep. 2:14, 15.

10. He koʼe neʼe kātakiʼi e Sehova te hahaʼi agakovi lolotoga te ʼu taʼu e 1 900 kua hili?

¹⁰ Lolotoga taʼu e 1 900 talu mai te fakatuʼuake ʼo Sesu, neʼe kātakiʼi aipe e Sehova te ʼu “ipu ʼo te hāūhāū,” ʼo mole ina fakaʼauha ia nātou. Koteā tona tupuʼaga? Koteʼuhi ʼi te lolotoga ʼo te temi ʼaia, neʼe ina teuteuʼi te lua koga ʼo te hāko ʼo te fafine, ia nātou ʼaē ka hau fakatahi anai mo Sesu Kilisito ʼi tona Puleʼaga ʼaē ʼi selo. (Kal. 3:29) Ko te hahaʼi ʼaia, ʼaē ʼe lau ko te toko 144 000, ko nātou ko te ʼu “ipu ʼo te manavaʼofa” ʼaē neʼe talanoa kiai te ʼapositolo ko Paulo. Neʼe ina ʼuluaki fakaafe te kau Sutea ke nātou faʼu ia te kalasi ʼaia. ʼOsi ʼaia, pea kau mai kiai te kau Samalitana ʼaē neʼe silikosisio, pea fakaʼosi leva ʼaki te hahaʼi ʼo te ʼu puleʼaga Senitile. ʼAki he kātaki lahi, neʼe gāue ia Sehova ke hoko tona finegalo, ʼo mole ina fakakinauʼi he tahi ke kaugana kia te ia, kae ʼe ina foaki he ʼu tapuakina lahi kia nātou ʼaē ʼe nātou tali fakalelei tana ʼu fakatuʼutuʼu ʼaē ʼe fonu ʼi te ʼofa. ʼI te temi ʼaenī ko te teuteuʼi ʼo te kalasi ʼaē ʼi selo kua vave ʼosi.

11. Ko ai te tahi kūtuga ʼe nātou maʼu te lelei ia ʼaho nei ʼo te kātaki fualoa ʼo Sehova?

¹¹ Kae ko ai koa ʼaē ka nofo anai ʼi te kele? ʼI te temi ʼaē kua fakakatofa e te ʼAtua ʼe fakatuʼuake anai te lauʼi miliale hahaʼi, ʼo nātou liliu ko te hahaʼi fakalogo ʼo te kele ki te Puleʼaga. Pea tahi foki, tāfito talu mai te taʼu 1935 ʼo totatou temi, ko te faʼa kātaki ʼa Sehova neʼe faka fealagia ai te fakatahiʼi ʼo he “toe hahaʼi tokolahi” ʼe ʼōmai mai te ʼu puleʼaga fuli ke feala ai honatou hāofaki.—Fkhā. 7:9, 10; Soane 10:16.

12. (a) ʼI te ʼu meʼa fuli ʼaia, koteā ʼaē kua tou ʼiloʼi ʼo ʼuhiga mo Sehova? (b) E feafeaʼi takotou aga mokā koutou tokagaʼi te meʼa ʼaē neʼe fai e Sehova?

¹² ʼE ʼi ai koa he faʼahi ʼe heʼe faitotonu ʼi te ʼu meʼa fuli ʼaia? Kailoa! Kapau ʼe faʼa kātaki te ʼAtua ʼo mole ina fakaʼauha te kau agakovi, ia te ʼu “ipu ʼo te hāūhāū,” koteʼuhi ke ina fakahā tona manavaʼofa ki niʼihi ʼo ʼalutahi mo tona finegalo, ʼe lava feafeaʼi koa ki he tahi ke ina ʼui ʼe tonu tana meo? Kae, ʼi tatatou tokagaʼi te fakaʼaluʼalu ʼo tona finegalo, ʼe lahi te ʼu meʼa ʼe tou ako ʼo ʼuhiga mo Sehova totonu. ʼE tou ōfo ʼi te ʼu ʼaluʼaga kehekehe ʼo tona ʼuhiga ʼaē ʼe hā lelei—tana faitotonu, tona manavaʼofa, tana faʼa kātaki, pea mo te lahi ʼaupito ʼo tona poto. Ko te poto ʼaē ʼe fakaʼaogaʼi e Sehova moʼo tali ʼaē ki te fehuʼi neʼe lagaʼi, ʼe tuʼu maʼu anai ko he fakamoʼoni ko tana takitaki ʼe lelei ʼaupito age. Ohage ko te ʼapositolo ko Paulo, ʼe tou ʼui fēnei: “Siʼi loloto ʼo te koloaʼia pea mo te poto pea mo te mālama ʼo te ʼAtua! Ko ʼana fakamāu ʼe mole feala hona vakaʼi pea maʼu tona ʼu ala!”—Lom. 11:33.

Te Faigamālie Ke Tou Fakahā Tatatou Pipiki Kia Te Ia

13. (a) Koteā te meʼa ʼe feala ke tou fai mokā ʼe tou kātakiʼi takitokotahi he ʼu mamahi? (b) Koteā ʼaē ka tokoni anai kia tatou ke tou aga fakapotopoto?

¹³ ʼE ʼi ai te ʼu ʼaluʼaga ʼe fakatupu mamahi kia tatou, koteʼuhi ʼe mole heʼeki fakaʼauha e te ʼAtua te kau agakovi pea ʼe mole heʼeki maʼu e te malamanei te maʼuli haohaoa. Koteā tatatou aga ki te ʼu faʼahiga meʼa ʼaia? ʼE tou maʼu koa ʼi ai te fealagia ʼaē ke tou kau ki te fakamaʼa ʼo te huafa ʼo Sehova, ʼo tou fakahā ai, ʼe gutuloi te Tevolo? ʼE tou maʼu anai te mālohi moʼo fai ʼo te meʼa ʼaia mo kapau ʼe tou taupau tuʼumaʼu te tokoni ʼaenī: “Ke ke poto ia koe, e toku foha pea ke ke fakafiafia toku loto, ke feala haku tali kia ia ʼaē ʼe manukinuki kia te ʼau.” (Taag. 27:11) Ko Satana, ia ia ʼaē ʼe manukinuki kia Sehova, neʼe ʼui maʼana kapau ʼe tau te hahaʼi mo he ʼu mamahi ʼo puli ai tanatou ʼu koloā peʼe nātou tau mo he ʼu mamahi fakasino, ʼe nātou tukugakoviʼi anai te ʼAtua pea ʼe nātou leakovi anai kia te ia. (Sopo 1:9-11; 2:4, 5) ʼE tou fakafiafia te loto ʼo Sehova mokā, ʼe tou tau mo te ʼu faigataʼaʼia pea ʼe tou nonofo agatonu, ʼe tou fakahā ai ʼe mole tou maʼu te taʼi manatu ʼaia. ʼE tou ʼiloʼi papau ko Sehova ʼe lotoʼofa ki tana kau kaugana pea, ohage pe ko Sopo, ʼe fakapale lahi anai tatou e Sehova ʼi tona temi totonu mo kapau ʼe tou fakahā tatatou faitotonu.—Sake 5:11; Sopo 42:10-16.

14. Kapau ʼe tou falala kia Sehova mokā tou tau mo he ʼu fakataga, koteā te tahi ʼu tapuakina ʼe feala ke tou maʼu?

¹⁴ Kapau, ʼe tou falala kia Sehova mokā tou tau mo ni ʼu ʼahiʼahi faigataʼa, ʼe feala ke tou fakatupu he ʼu kalitate maʼuhiga ʼaupito. ʼI te ʼu mamahi ʼaē neʼe kātakiʼi e Sesu, neʼe ina “ako ia te fakalogo” ʼo laka age ia ʼi te temi ki muʼa atu. ʼE toe feala foki ke tou ako—ke tou maʼuliʼi te faʼa kātaki pea mo he loto fakafetaʼi ʼaupito ki te ʼu ala totonu ʼa Sehova. ʼE tou tali anai koa te taʼi faʼahiga ako ʼaia?—Hep. 5:8, 9; 12:11; Sake 1:2-4.

15. Kapau ʼe tou kātakiʼi te ʼu faigataʼaʼia, koteā tona fua lelei ki niʼihi?

¹⁵ Ko ʼihi ʼe nātou fakatokagaʼi anai te meʼa ʼaē ʼe tou fai. ʼI tanatou ʼiloʼi ʼaē ʼe tou faʼa kātaki ʼuhi ko tatatou ʼofa ki te faitotonu, ko ʼihi ia nātou ʼe nātou ʼiloʼi anai pe ko ai moʼoni te ʼu “tēhina” ʼo Kilisito ia ʼaho nei, pea ʼi tanatou fakatahi mo tona ʼu “tēhina” ki te tauhi, ʼe feala anai ke nātou maʼu te ʼu tapuakina ʼaē ka foaki mai e te maʼuli heʼegata. (Mat. 25:34-36, 40, 46) ʼE loto ia Sehova pea mo tona ʼAlo ke maʼu e te hahaʼi fuli te faigamālie ʼaia. Kae e feafeaʼi ia tatou? Kua tou lotolelei koa ke tou kātakiʼi te ʼu mamahi ke hoko te meʼa ʼaia?

16. Koteā te pikipikiga ʼo tatatou aga ʼo ʼuhiga mo te ʼu fakataga, mo te fehuʼi ʼo ʼuhiga mo te logo tahi?

¹⁶ ʼE ko he meʼa lelei foki ke tou fakatokagaʼi māʼia mo te ʼu ʼaluʼaga faigataʼa ohage ko he ʼu faigamālie, moʼo fakahā ai ʼo tatatou pipiki kia Sehova pea mo tou kau ki te fakahoko ʼo tona finegalo! Kapau ʼe tou fai te faʼahi ʼaia ʼe tou fakamoʼoni ai e tou tuputupu moʼoni ʼi te logo tahi mo te ʼAtua pea mo Kilisito, te logo tahi ʼaē neʼe kole e Sesu ʼi tana faikole ʼo ʼuhiga mo te kau Kilisitiano moʼoni.—Soane 17:20, 21.

Toe Fakamanatu

● ʼI tana fakagafua te agakovi, neʼe feafeaʼi te fakahā e Sehova tana fakaʼapaʼapa lahi ki tona huafa?

● Neʼe feafeaʼi te faka fealagia e te ʼAtua ke kaku mai kia tatou tona manavaʼofa, ʼi tana kātakiʼi te ʼu “ipu ʼo te hāūhāū”?

● ʼE tonu ke feafeaʼi tatatou tokagaʼi te ʼu ʼaluʼaga faigataʼa ʼaē ʼe tau mo tatou takitokotahi?