“Ko Te ʼOfa ʼe Molemo Puli Ia ʼi He Lakaga”

KO TE FAKAMATALA ʼA SAMUELE D. LADESUYI

ʼE ʼau punamaʼuli mokā ʼe ʼau fakakaukauʼi te ʼu taʼu kua hili pea mo taku sio ki te ʼu meʼa fuli ʼaē neʼe hoko. Neʼe fai e Sehova te ʼu meʼa taulekaleka ʼi te ʼu potu fuli ʼo te kele. ʼI te kolo ko Ilesha, ʼi Niselia, neʼe mātou tokosiʼi ʼi te temi neʼe kamata ai te fai faka mafola ʼi te taʼu 1931 pea kua mātou liliu ko kokelekasio e 36. Neʼe lau ko te toko 4 000 neʼe fai faka mafola ʼi Niselia ʼi te temi ʼaē neʼe kaku kiai te ʼuluaki kūtuga ʼaē neʼe kau ʼi te Ako Faka Tohi-Tapu ʼo Kalaate ʼo Te Sosiete Watchtower ʼi te taʼu 1947 pea ʼi te temi nei kua kaku ki te toko 180 000 tupu. ʼI te kamata, neʼe mole mātou ʼamanaki, pea neʼe mole mātou manatu pe la ʼe hoko anai he tuputupu feiā. ʼE ʼau fakafetaʼi ʼi taku kau ki te gāue taulekaleka ʼaia! Tuku muʼa ke ʼau fakamatala atu te meʼa ʼaia kia koutou.

KO TAKU tāmai neʼe fagona ʼi te ʼu kolo ʼo fakatau te ʼu fana pea mo te ʼu tavili; pea neʼe tahitahiga tana nofo ʼi fale. Neʼe ʼau ʼiloʼi ko tona ʼu ʼohoana e fitu, kae neʼe mole nātou maʼuli tahi mo ia. Neʼe ʼohoanaʼi e taku tāmai taku faʼe ʼi te mate ʼaē ʼo tona taʼokete. Neʼe liliu ia ko tona lua ʼohoana, pea neʼe ʼau nofo mo ia.

ʼI he ʼaho neʼe kaku mai ai taku tāmai ki fale mai tana ʼaʼahi ki tona ʼuluaki ʼohoana, ʼaē neʼe nofo ʼi he kolo ʼe ōvi mai ki te koga meʼa ʼaē ʼe ʼau nofo ai. Lolotoga tana nofo ʼaē ʼi henī, neʼe ina ʼiloʼi ai kua ako toku tēhina. Neʼe taʼu hogofulu toku tēhina, neʼe ma taʼu tahi. Koia neʼe fakatuʼutuʼu ai e taku tāmai ke ʼau hū ako mo ʼau. Neʼe ina foaki mai te ʼu foʼi pence e hiva—ko te ʼu foʼi pence e tolu moʼo totogi ʼo he tohi pea ko te ʼu foʼi pence e ono moʼo totogi ʼo he ardoise. Neʼe hoko te faʼahi ʼaia ʼi te taʼu 1924.

ʼE Faʼufaʼu He Kūtuga Ako Tohi-Tapu

ʼE ʼau leleiʼia te Folafola ʼa te ʼAtua, te Tohi-Tapu, talu mai taku kei veliveli. Neʼe ʼau leleiʼia te ako ʼo te Tohi-Tapu ʼi te faleako pea neʼe vikiʼi tuʼumaʼu ʼau e taku ʼu tagata faiako ʼi te fai kapite ʼo te ʼAhotapu. Koia ʼi te taʼu 1930, neʼe ʼau maʼu te faigamālie ʼaē ke ʼau fagono ki te akonaki neʼe fai e te Fakamoʼoni, ʼe kau kia nātou ʼaē neʼe ʼuluaki fai faka mafola ʼi Ilesha. ʼI te ʼosi ʼo te akonaki, neʼe ina foaki mai te tohi ʼaē ko te La Harpe de Dieu ʼi te lea faka Yoruba.

Neʼe ʼau kau tuʼumaʼu ki te fai kapite ʼo te ʼAhotapu. Pea neʼe ʼau kamata toʼo te tohi ʼaē ko te La Harpe de Dieu ʼo fakaʼaogaʼi moʼo fakatonutonuʼi te ʼu akonaki hala ʼaē neʼe ako ʼi te fai kapite ʼaia. Neʼe tupu ai te ʼu fihi, pea neʼe tautau fakatokagaʼi ʼau e te kau takitaki lotu ke ʼaua naʼa ʼau mulimuli ki te ‘akonaki foʼou’ ʼaia.

ʼI te taʼu ʼaē neʼe hoko mai, ʼi taku lolotoga ʼevaʼeva ʼi te ala, neʼe ʼau felāveʼi mo te ʼu hahaʼi ʼe fagono ki te tagata ʼe fai akonaki. Ko te tagata fai akonaki neʼe ko J. I. Owenpa, ko te tagata ako Tohi-Tapu. Neʼe fekauʼi mai e William R. Brown (ʼaē neʼe higoaʼi māhani ko Brown te Tohi-Tapu), ʼaē neʼe ko te tagata taupau ʼo te gāue fai faka mafola ʼi Lagos.a Neʼe ʼau ʼiloʼi ai neʼe faʼufaʼu te kiʼi kūtuga ako Tohi-Tapu ʼi Ilesha moʼo ako ʼo te tohi ʼaē ko te La Harpe de Dieu, pea neʼe ʼau kau ai kia nātou ʼaia.

Ko ʼau tokotahi pe ʼaē neʼe kei tamasiʼi ʼi te kūtuga ʼaia—neʼe kei ʼau ako, koteʼuhi neʼe ko toku taʼu 16 ʼaia. ʼI te agamāhani neʼe ʼau umiuminoa, pea neʼe ʼau mataku, ʼi te fakatahitahi feiā mo te ʼu tagata kua tau 30 pea mo ʼihi kua matutuʼa. Kae neʼe nātou tali fakafiafia ia ʼau, pea neʼe nātou fakaloto mālohiʼi ʼau. Neʼe nātou hage kia ʼau ko he ʼu tāmai.

Te Fakafeagai ʼa Te Keletiate

Neʼe mole tuai, pea neʼe fakafeagai ʼaupito te kau takitaki lotu kia mātou. Ko te kau Katolika, mo te kau Anglicans, pea mo ʼihi age, ʼaē neʼe nātou fetauʼaki ʼi muʼa atu, ʼi te moʼi lakaga ʼaia neʼe nātou faifaitahi ʼo fakafeagai kia mātou. Neʼe nātou fakatahitahi mo te ʼu pule ʼo te fenua ʼo nātou fakatuʼutuʼu te ʼu meʼa moʼo fakaloto vaivaiʼi ʼo mātou. Neʼe nātou fekauʼi mai te kau polisi ke nātou ʼōmai ʼo toʼo tamatou ʼu tohi, ʼo nātou ʼui ko te meʼa ʼaia ʼe fakatupu kovi ki te hahaʼi. Kae, neʼe fakatokagaʼi nātou e te pule ʼo te tisitilike ʼo ina ʼui age ʼe mole tonu tanatou toʼo te ʼu tohi, pea ʼi te hili pe ʼo te ʼu vāhaʼa e lua pea neʼe toe foaki mai te ʼu tohi.

ʼI te ʼosi ʼo te faʼahi ʼaia neʼe pāui mātou ki te fono mo te oba, peʼe ko he ʼaliki maʼuhiga, mo ʼihi age hahaʼi maʼuhiga ʼo te kolo. Neʼe mātou toko 30 ʼi te temi ʼaia. Neʼe nātou fakatuʼutuʼu ke fakagata tamatou lautohi heʼe fakatupu “tuʼutāmaki” te ʼu tohi ʼaia. Neʼe nātou feʼuiʼaki peʼe ko mātou ko he ʼu matāpule, kae ʼi tanatou vakaʼi fakalelei ʼomātou fofoga, neʼe nātou ʼui fēnei, “Ko nātou ʼaenī ko te hahaʼi ʼo te kolo, tatau aipe peʼe ʼi ai he ʼu matāpule ia nātou.” Neʼe nātou ʼui mai kia mātou ʼe mole nātou loto ke hoko atu tamatou ako te ʼu tohi ʼa he lotu heʼe feala ke fakatupu kovi kia mātou.

Neʼe mātou liliu ki tomatou ʼapi ʼo mole mātou talanoa ki he meʼa, koteʼuhi neʼe mātou fakatotonu ke ʼaua naʼa mātou tokagaʼi te fakatotonu ʼaē neʼe fai mai e te ʼu hahaʼi maʼuhiga ʼaia. Tokolahi ia mātou neʼe fiafia ʼaupito ʼi te meʼa ʼaē neʼe mātou akoʼi pea neʼe mātou fakatuʼutuʼu ke hoko atu tamatou ako. Koia, logope la neʼe matataku ʼihi pea neʼe nātou mavae ia mātou, tokolahi ia mātou neʼe hoko atu tamatou ako ʼi te kiʼi fale veliveli ʼa te tagata tufuga ʼakau. Neʼe mole he tahi ke ina takitaki tamatou ako. Neʼe mātou kamata ʼaki te faikole ʼosi ʼaia pea mātou lau te ʼu palakalafe ʼo te tohi. ʼI te ʼosi pe ʼo te hola katoa, neʼe mātou toe fai te faikole pea mātou ʼolo ki tomatou ʼu ʼapi. Kae neʼe nātou lamalama ia mātou, pea ko te ʼu pule ʼo te kolo pea mo te kau takitaki lotu neʼe hoholo atu tanatou pāui mātou ʼo fai māhani ia vāhaʼa e lua ʼi te māhina pea mo nātou fakatokagaʼi mātou ʼo ʼuhiga mo tamatou ako te ʼu tohi ʼa te kau Ako Faka Tohi-Tapu.

ʼI te lolotoga ʼo te temi ʼaia, neʼe mātou faigaʼi ke mātou fakaʼaogaʼi te ʼatamai mālama veliveli ʼaē kua mātou maʼu moʼo tokoni ki te hahaʼi, pea ko te tokolahi neʼe nātou tali leleiʼi mātou pea neʼe nātou ʼōmai ai ʼo fakatahi mo mātou. Neʼe mātou fiafia ʼaupito, kae neʼe mole heʼeki mātou mahino lelei ki te lotu ʼaē neʼe mātou fakatahitahi kiai.

ʼI te kamataʼaga ʼo te taʼu 1932 neʼe kaku mai te tēhina mai Lagos moʼo tokoni kia mātou, pea ʼi ʼApelili neʼe toe haʼu ai mo te tēhina ko Brown te “Tohi-Tapu.” ʼI tana sio ʼaē ki te kiʼi kūtuga e toko 30, neʼe fia ʼiloʼi e te tēhina ko Brown pe kua feafeaʼi tamatou tuputupu ʼi te ʼu meʼa ʼaē neʼe mātou lau. Neʼe mātou ʼui age ki ai te ʼu meʼa fuli ʼaē kua mātou ʼiloʼi. Neʼe ina ʼui mai kua feala ke mātou papitema.

Mai tona ʼaluʼaga ʼaē neʼe mole ko te temi ʼua, neʼe mātou ʼolo ki he liuʼa ia kilometa e 14 tona mamaʼo ʼi Ilesha, pea neʼe papitema ai te toko 30 ia mātou. Talu mai ai neʼe mātou faiva ʼi tomatou ʼuhiga hahaʼi fai faka mafola ʼo te Puleʼaga pea neʼe kamata ai tamatou ʼolo ʼi te ʼu ʼapi. Neʼe mole mātou ʼamanaki ʼe mātou fai anai te faʼahi ʼaia, kae ʼi te temi nei kua mātou lotomālohi ke mātou fakahā ki te hahaʼi te ʼu meʼa ʼaē kua mātou ʼiloʼi. Neʼe tonu ke mātou teuteu fakalelei ke mātou maʼu te tokoni ʼa te Tohi-Tapu moʼo fakatonutonuʼi ʼo te ʼu akonaki hala ʼaē ʼe felāveʼi mo mātou. Koia ʼi tamatou ʼu fono, neʼe mātou palalau ki te ʼu akonaki, ʼo mātou fetokoniʼaki ʼi te ʼu meʼa ʼaē kua mātou ʼiloʼi.

Ko Tamatou Gāue Fai Faka Mafola

Neʼe mātou fai faka mafola ki te hahaʼi fuli ʼo te kolo. Neʼe vāʼi mātou e te hahaʼi pea neʼe nātou kalagaʼi mātou, kae neʼe mole mātou tokagaʼi te ʼu meʼa fakalainoa ʼaia. Neʼe lahi ʼaupito tomatou fiafia koteʼuhi neʼe mātou maʼu te moʼoni, logope la neʼe kei lahi te ʼu meʼa ʼaē neʼe tonu ke mātou ako.

Neʼe mātou ʼolo ʼi te ʼu ʼapi ʼi te ʼAhotapu fuli. Neʼe fai mai e te hahaʼi te ʼu fehuʼi pea neʼe mātou faiga ke mātou tali ki tanatou ʼu fehuʼi. ʼI te ʼu ʼAhotapu afiafi neʼe mātou fai te akonaki ki te hahaʼi. Neʼe mole ʼi ai hamatou Fale ʼo te Puleʼaga, koia neʼe mātou fai ai tamatou ʼu fono ʼi tuʼa. Neʼe mātou fakatahitahi te hahaʼi, ʼo fai te akonaki, pea mo fakaafe ia nātou ke nātou fai hanatou ʼu fehuʼi. ʼI ʼihi temi neʼe mātou fai faka mafola ʼi te ʼu ʼēkelesia.

Neʼe mātou fagona foki ʼi te ʼu koga meʼa fuli ʼaē ʼe nofoʼi e te hahaʼi ʼaē ʼe mole heʼeki logo ki te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova. Neʼe lahi te temi, neʼe mātou feʼoloʼaki ai ʼi te ʼu lelue, kae ʼi ʼihi temi neʼe mātou ʼolo ʼi te ʼu kā. ʼI te temi ʼaē neʼe mātou tau ai ki he kolo, neʼe tonu ke mātou kī siti. Neʼe logoʼi e te kolo katoa! Neʼe feleleʼi mai te hahaʼi ko tanatou fia ʼiloʼi te meʼa ʼaē neʼe hoko. ʼOsi ʼaia pea mātou fakahā tamatou logo. ʼI te ʼosi ʼo tamatou fai te faʼahi ʼaia, neʼe taufaʼao te hahaʼi ʼi tanatou fia maʼu tamatou ʼu tohi. Neʼe lahi ʼaupito te ʼu tohi ʼaē neʼe mātou tufa.

Neʼe mātou fakatalitali ke hoko mai la te haʼu ʼo te Puleʼaga ʼo te ʼAtua. ʼE kei ʼau manatuʼi te temi ʼaē neʼe ʼau maʼu ai te Annuaire 1935, ko te tēhina neʼe foaki age kiai te polokalama ʼo ʼuhiga mo te lau ʼo te tohi ʼaia ʼi te taʼu katoa, neʼe ina fai te fehuʼi ʼaenī: “ ʼE faka ʼuhiga koa ʼe tou maʼu te tahi taʼu katoa ia muʼa ʼo te hoko mai ʼo Halamaketone?”

Moʼo tali kiai neʼe fehuʼi age e te tēhina ʼaē ina takitaki te lautohi: “ ʼI tau manatu tēhina, kapau ʼe tonu ke hoko mai Halamaketone ʼi ʼapogipogi, ʼe fakagata anai koa tatatou lau ia te Annuaire?” ʼI te tali age ʼaē ʼa te tēhina kailoa, neʼe ʼui age e te tēhina ʼaē ʼe ina takitaki te lautohi: “Kapau koia ʼaia, pea he koʼe koa ʼe ke tuʼania?” Neʼe mātou talitali ki te ʼaho ʼo Sehova, pea ʼe kei mātou talitali nei kiai.

Te ʼu Taʼu Neʼe Hoko Ai Te Tau

Lolotoga te lua tau faka malamanei, neʼe tapuʼi ai te ʼaumai ʼo tamatou ʼu tohi mai he tahi fenua. Ko te tēhina ʼi Ilesha neʼe mole ina ʼiloʼi te faʼahi ʼaia neʼe ina fakahā te tohi ʼaē ko te Richesses ki te tagata polisi. Neʼe fehuʼi age e te tagata polisi ʼaia: “Ko ai ʼaē neʼe ina foaki atu te tohi ʼaia?” Neʼe tali age e te tēhina ko tana tohi. Neʼe ʼui age e te tagata polisi kua tapuʼi te tufa ʼo te tohi ʼaia, ʼo ina ʼave te tēhina ki te fale polisi, pea pilisoniʼi ia ia.

Neʼe ʼau ʼalu ki te fale polisi pea, ʼi taku ʼosi kolekole age kia nātou neʼe ʼau foaki age te totogi moʼo fakamavae mai ʼo te tēhina. ʼOsi ʼaia pea neʼe ʼau telefoni ki te tēhina ko Brown ʼi Lagos ʼo fakahā kiai te meʼa ʼaē neʼe hoko. Neʼe ʼau fehuʼi foki ki ai peʼe ʼi ai he lao ʼe ina tapuʼi ai te tufa ʼo tatatou ʼu tohi. Neʼe ʼui mai e te tēhina ko Brown ʼe gata pe ki te ʼaumai ʼo te ʼu tohi mai he tahi fenua ʼe tapuʼi, kae ko te tufa ʼo tatatou ʼu tohi ʼe mole tapu ia. Hili kiai ʼaho e tolu, neʼe fekauʼi mai e te tēhina ko Brown te tēhina mai Lagos ke haʼu ʼo fakasiosio te meʼa ʼaē neʼe hoko. Neʼe fakatuʼutuʼu e te tēhina ʼaia ke mātou ʼolo fuli ʼo fai faka mafola ʼi te ʼaho ake mo te ʼu nusipepa pea mo te ʼu tohi.

Neʼe mātou tahi ʼalu ʼi te ʼu potu kehekehe. ʼI te ʼosi ʼo te hola katoa, neʼe ʼaumai te logo ʼo fakahā mai kua puke te tokolahi ʼi te ʼu tēhina. Koia neʼe ma ʼolo mo te tēhina ʼaia neʼe haʼu mai Lagos ki te fale polisi. Neʼe fakafisi mai te kau polisi ʼe mole nātou fia logo ki tamā ʼui age ʼaē ʼe mole tapuʼi te tufa ʼo te ʼu tohi.

Ko te ʼu tēhina e 33 ʼaē neʼe puke neʼe ʼave ia nātou ki te telepinale ʼo Ife, pea neʼe ʼau ʼalu mo nātou. Ko te hahaʼi ʼo te kolo ʼaē neʼe sisio mai kia mātou neʼe nātou kalaga fēnei, “Kua fakagata te gāue ʼa te hahaʼi ʼaenī ʼi te temi nei. ʼE mole nātou toe ʼōmai anai ki henī.”

Neʼe ʼave te fihi ʼaia ki te tuʼi fakamāu, ko te tagata Niselia. Ko te ʼu tohi pea mo te ʼu nusipepa fuli neʼe fakahāhā. Neʼe ina fehuʼi age pe ko ai ʼaē neʼe ina fakagafua ki te pule ʼo te kau polisi ke puke te hahaʼi ʼaia. Neʼe tali age e te pule ʼo te kau polisi neʼe mulimuli ia ki te ʼu fakatotonu ʼa te pule ʼo te tisitilike. Neʼe pāui e te tuʼi fakamāu te pule ʼo te kau polisi pea mo te toko fā ʼaē neʼe ʼōmai mo ia, ʼo kau kiai mo ʼau ki he koga fale.

Neʼe ina fehuʼi mai pe ko ai te tagata ko Brown. Neʼe ma tali age ki ai ko te tagata ʼaē ʼe ina fakafofoga te Sosiete Watch Tower ʼi Lagos. ʼOsi ʼaia pea ina ʼui mai neʼe ina maʼu te tohi mai ia Brown ʼo ʼuhiga mo mātou. Neʼe ina fakaʼosi te telepinale ʼi te ʼaho ʼaia pea neʼe ina faka ʼāteaina te ʼu tēhina. ʼI te ʼala uhu ake neʼe ina fakamavae mai te ʼu tēhina, pea neʼe ina fakatotonu ki te kau polisi ke nātou toe fakaliliu mai te ʼu tohi.

Neʼe mātou toe liliu ki Ilesha, ʼo mātou hiva. Neʼe toe kalaga ai te hahaʼi, kae ʼi te temi nei neʼe nātou ʼui fēnei, “Kua nātou toe ʼōmai!”

Te ʼu Lekula ʼa Sehova ʼo ʼUhiga Mo Te Nofo ʼOhoana Kua Fakamahino Lelei

ʼI te taʼu 1947 ko te toko tolu neʼe ʼuluaki ʼōmai mai te ako ʼo Kalaate ki Niselia. Ko te tēhina ʼi te toko tolu ʼaia, ko tona higoa ko Tony Attwood, ʼaē ʼe kei nofo ʼi henī, ʼe gāue nei ʼi te Petele ʼo Niselia. Talu mai ai, neʼe mātou tokagaʼi ai te ʼu fetogi lahi ʼaupito ʼi te kautahi ʼo Sehova ʼi Niselia. Ko he fetogi lahi neʼe hoko ʼo ʼuhiga mo tamatou manatu ki te ʼohoana ʼa he tagata mo he ʼu fafine e tokolahi.

Neʼe ʼau ʼohoana mo Olabisi Fashugba ʼi Fepualio ʼo te taʼu 1941 pea neʼe ʼau maʼu te ʼatamai mālama ʼe feʼauga ke ʼau mahino ai ko te tagata ʼe tonu pe ke ʼohoana mo he fafine e tahi. Kae ʼo aʼu ki te taʼu 1947 ʼi te kaku mai ʼa te ʼu misionea, neʼe ko he agamāhani te ʼohoana ʼa he tagata mo te ʼu fafine e tokolahi ʼi te kokelekasio. Ko te ʼu tēhina ʼaē neʼe lahi ʼonatou ʼu ʼohoana neʼe nātou ʼui fēnei neʼe nātou ʼohoana mo te ʼu fafine e tokolahi mai tona ʼaluʼaga ʼaē neʼe mole nātou ʼiloʼi ko te meʼa ʼaia ʼe kovi. Koia kapau neʼe nātou ʼohoana mo he ʼu fafine e toko lua peʼe toko tolu peʼe toko fā peʼe toko nima, ʼe feala ke nātou taupau te ʼu fafine ʼaia, kae neʼe tonu ke nātou nonofo mo he fafine pe e tahi. Ko te faʼahi ʼaia neʼe mātou fakatuʼutuʼu kiai.

Tokolahi te hahaʼi neʼe nātou tuʼania ʼi te fakatahi mo mātou, tāfito te Sosiete ʼi Ilesha ʼo te kau Kelupimi pea mo te kau Selafimi. Neʼe nātou ʼui ko te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼe ko te hahaʼi pe ʼaē ʼe nātou ako te moʼoni. Neʼe nātou tali tamatou ʼu akonaki pea neʼe nātou fia fakaliliu tonatou ʼēkelesia ko he ʼu Fale ʼo te Puleʼaga. Neʼe mātou gāue kinakina moʼo fakahoko ʼo te logo tahi ʼaia. Neʼe mātou fakatuʼutuʼu foki he faʼahi moʼo akoʼi ʼo tonatou ʼu takitaki lotu.

ʼOsi ʼaia pea neʼe tau mai te tonu foʼou ʼo ʼuhiga mo te ʼohoana ʼa te tagata mo te ʼu fafine e tokolahi. Neʼe fai e te misionea te akonaki ʼi te fakatahi faka silikosikilipisio ʼi te taʼu 1947. Neʼe talanoa ia ʼo ʼuhiga mo te aga ʼaē ʼe lelei pea mo te ʼu agamāhani. ʼOsi ʼaia pea ina lau ia 1 Kolonito 6:9, 10, ʼaē ʼe ʼui ai ko te kau heʼe faitotonu ʼe mole nātou maʼu anai te Puleʼaga ʼo te ʼAtua. ʼOsi ʼaia pea ina toe ʼui fēnei: “Pea ko te ʼu tagata ʼaē ʼe lahi ʼonatou ʼu ʼohoana ʼe mole nātou maʼu anai te Puleʼaga ʼo te ʼAtua!” Neʼe kalaga fakamanukinuki te hahaʼi ʼo ʼui maʼa nātou: “Ko te ʼu tagata ʼaē ʼe lahi ʼonatou ʼu ʼohoana ʼe mole nātou maʼu koa la nātou te Puleʼaga ʼo te ʼAtua!” Neʼe mavaevae ai te hahaʼi. Neʼe hage ia ko he tau. Tokolahi ʼi te hahaʼi ʼaē neʼe hoki fakatahitahi mo te kau Fakamoʼoni neʼe mole kei nātou ʼōmai, ʼo nātou ʼui fēnei: “Fakamālo ki te ʼAtua, ʼe mole mātou kau ʼi te kautahi ʼaenī.”

Kae, neʼe tokolahi te ʼu tēhina neʼe kamata ai tanatou fakatonutonuʼi tonatou nofo ʼohoana, ʼo nātou faka ʼāteaina tonatou ʼu ʼohoana ki muli mai. Neʼe nātou foaki age ki te ʼu fafine ʼaia te falā pea neʼe nātou ʼui age, ‘Kapau ʼe koutou finemui, koutou ʼolo ʼo kumi hokotou ʼu ʼohoana. Neʼe ʼau faihala ʼi taku ʼohoanaʼi koutou. ʼI te temi nei ʼe tonu ke ʼau ʼohoana mo he fafine pe e tahi.’

Neʼe mole tuai pea malaga te tahi fihifihia. Ko ʼihi, ʼi te ʼosi fai ʼo te fakatuʼutuʼu ʼaē ke taupau pe he fafine e tahi kae faka ʼāteaina te ʼu fafine ʼaē, neʼe nātou fetogi tanatou manatu pea neʼe nātou fia taupau he tahi ʼi te ʼu fafine ʼaē neʼe nātou ʼohoanaʼi ki muli mai pea ke nātou faka ʼāteaina te fafine ʼaē neʼe ʼuluaki ʼohoana mo nātou! Koia neʼe toe kamata ai te ʼu maveuveu.

Ko te ʼuluaki tonu ʼaē neʼe tuku mai e te fale lahi ʼo Brooklyn, neʼe faka tāfito kia Malakia 2:14, ʼaē ʼe talanoa ai ki “te ʼohoana ʼo tokotou temi tūpulaga.” Neʼe fakatuʼutuʼu ke nofo te ʼu tagata mo te ʼuluaki fafine ʼaē neʼe ʼohoana mo nātou. Neʼe fakatokatoka feiā te fihifihia ʼaia.

Ko Te ʼu Pilivilesio ʼo ʼUhiga Mo Te Gāue

ʼI te taʼu 1947 neʼe kamata fakaloto mālohiʼi e te Sosiete te ʼu kokelekasio pea neʼe ina faʼufaʼu ia nātou ko te ʼu silikosikilipisio. Neʼe nātou fia fakanofo he ʼu tēhina ʼe fakapotopoto ʼaē kua tuputupu ʼi te ʼatamai mālama ʼi tonatou ʼuhiga ‘kaugana ki te ʼu tēhina,’ ʼaē ʼe higoaʼi ʼi te temi nei ko te ʼu tagata taupau faka silikosikilipisio. Neʼe fehuʼi mai e te tēhina ko Brown peʼe ʼau tali anai te taʼi fakatuʼutuʼu ʼaia. Neʼe ʼau ʼui age neʼe ʼau papitema ke ʼau fai te finegalo ʼo Sehova, pea neʼe ʼau toe ʼui age: “Ko koe totonu pe ʼaē neʼe ke papitemaʼi ʼau. ʼI te temi ʼaē ʼe maʼu ai te fealagia moʼo kaugana kia Sehova ʼo lahi age, ʼi tau manatu ʼe feala koa ke ʼau fakafisi ki te faʼahi ʼaia?”

ʼI ʼOketopeli ʼo te taʼu ʼaia, ko te toko fitu ia mātou neʼe pāui ki Lagos pea neʼe akoʼi mātou ʼi muʼa ʼo tomatou fekauʼi ki te gāue faka silikosikilipisio. ʼI te ʼu temi ʼaia neʼe lahi ʼaupito te ʼu silikosikilipisio. Ko te fenua katoa neʼe vaevae ko te ʼu silikosikilipisio e fitu. Neʼe mole lahi te ʼu kokelekasio.

Ko tamatou gāue ʼi tomatou ʼuhiga kaugana neʼe faigataʼa. Neʼe mātou haʼele ʼi te ʼu kilometa loaloaga ʼi te ʼaho fuli, ʼo tuʼumaʼu ʼi te temi vela pea mo te temi ʼaē ʼe huhuʼa ʼaupito ai te ʼu vao matuʼa. ʼI te vāhaʼa fuli neʼe mātou fagona ʼi te kolo fuli. ʼI ʼihi temi neʼe ʼau logoʼi ai kua vaivai toku ʼu vaʼe. ʼI ʼihi temi neʼe ʼau logoʼi toku sino ʼe hage kua ʼau mate! Kae neʼe lahi ʼaupito foki tomatou fiafia, tāfito tamatou sisio ki te tuputupu ʼo te hahaʼi ʼaē ʼe ʼōmai ki te moʼoni. ʼIo, ʼi te ʼu taʼu pe e fitu neʼe liuga fā te tuputupu ʼo te kau fai faka mafola ʼi te fenua ʼaia!

Neʼe ʼau kau ki te gāue faka silikosikilipisio ʼo aʼu ki te taʼu 1955 ʼi te temi ʼaē neʼe ʼau mahaki ai ʼo tupu ai leva taku toe liliu mai ki Ilesha, pea neʼe fakanofo ai ʼau ko te tagata taupau fakakolo. ʼI taku nofo ʼi toku ʼapi neʼe faigafua kia ʼau ke lahi taku tokaga ʼo tokoni ki toku famili ʼi te faʼahi fakalaumālie. Ia ʼaho nei ko te toko ono ʼo taku ʼu tamaliki ko te kau kaugana faitotonu ʼa Sehova.

Ko Te ʼOfa Moʼoni ʼe Molemo Puli Ia ʼi He Lakaga

Kapau ʼe ʼau toe manatuʼi te ʼu taʼu, ʼe toe lahi ʼaupito taku fakafetaʼi ʼo ʼuhiga mo te ʼu meʼa ʼaē neʼe ʼau fai. Neʼe ʼi ai te ʼu meʼa neʼe mole hoko, te ʼu tuʼania, pea mo te ʼu mahaki, kae neʼe toe lahi ʼaupito toku fiafia. Logope la ko tamatou ʼatamai mālama pea mo tamatou mahino neʼe tuputupu lolotoga te ʼu taʼu, neʼe ʼau ako ʼaki te meʼa ʼaē neʼe hoko te faka ʼuhiga ʼo 1 Kolonito 13:8, ʼaē ʼe ina ʼui fēnei: “Ko te ʼofa ʼe molemo puli ia ʼi he lakaga.” Kapau ʼe koutou ʼoʼofa kia Sehova pea mo koutou agatonu ʼi tana gāue, ʼe tokoni anai kia koutou ʼi tokotou ʼu faigataʼaʼia pea ʼe lahi anai tana tapuakina ʼo koutou.

ʼE fakaʼaluʼalu ʼo mū lelei te mālama ʼo te moʼoni. ʼI te ʼu ʼaho ʼaē neʼe mātou kamata ai, ʼi tamatou manatu ʼe haʼu fakavilivili anai ia Halamaketone; ko ia la ʼaē neʼe mātou faiga fakavilivili ai ʼo fai te ʼu meʼa fuli ʼaē ʼe feala ke mātou fai. Kae neʼe fua lelei te ʼu meʼa ʼaia kia mātou. Ko te tupuʼaga la ʼaia ʼo taku lototahi mo te ʼu palalau ʼa te tagata fai pesalemo ʼi tana ʼui fēnei: “ ʼE ʼau fakavikiviki anai ia Sehova lolotoga toku maʼuli katoa. ʼE ʼau hiva anai te ʼu hiva ki toku ʼAtua lolotoga te temi ʼaē ʼe ʼau maʼuli ai.”—Pesalemo 146:2.

[Nota ʼi te lalo pasina]

[Paki ʼo te pasina 23]

Ko Samuele mo Milton Henschel ʼi te taʼu 1955

[Paki ʼo te pasina 24]

Ko Samuele mo tona ʼohoana, ko Olabisi