ʼE Leleiʼia Koa e Te ʼAtua Te ʼu Lafeti ʼo Te Taʼukai?

ʼE KO he meʼa taulekaleka te ʼu fuaʼi ʼakau matalelei, mo te ʼu magisi, pea mo te ʼu tūlina. ʼI te taʼukai, ko te ʼu meʼa ʼaia ʼe tuku ʼi te ʼu ʼaletale pea mo te ʼu laupapa faiakonaki ʼo te ʼu ʼēkelesia fuli ʼo Pilitania. ʼI Eulopa, ohage ko te tahi ʼu fenua ʼo te malamanei, ʼe lahi te ʼu lafeti ʼe nātou fakaʼiloga te kamata pea mo te fakaʼosi ʼo te taʼukai.

Ko nātou ʼaē ʼe gāue kele ʼe nātou loto fakafetaʼi ʼaupito ki te ʼu fua ʼo te kele. ʼE moʼoni, neʼe kole age e te ʼAtua ki te kau Iselaelite ʼo te temi muʼa ke nātou fai ʼi te taʼu fuli te ʼu lafeti e tolu neʼe faka ʼuhiga ki te taʼukai. ʼI te kamata ʼo te fasiga taʼu māfana, ʼi te lolotoga ʼo te Lafeti ʼo te ʼu Keke ʼe mole hona fakatupu, ko te kau Iselaelite neʼe nātou foaki ki te ʼAtua te ʼu ʼuluaki fua ʼo te taʼukai ʼo te olose. ʼI te Lafeti ʼo te ʼu Vāhaʼa (peʼe ko te Penikosite) ʼaē neʼe fai ʼi te fakaʼosi ʼo te fasiga taʼu māfana, neʼe nātou momoli te ʼu pane neʼe fai ʼaki te ʼu ʼuluaki fua ʼo te taʼukai ʼo te fulumeto. ʼI te fasiga taʼu fakatōlau neʼe fai ai te Lafeti ʼo te Tānaki ʼo te taʼukai, ʼaē neʼe fakaʼiloga ai te fakaʼosi ʼo te gāue kele ʼa te kau Iselaelite ki te taʼu ʼaia. (Ekesote 23:​14-​17) Ko te ʼu lafeti ʼaia neʼe ko te ʼu “fakatahi maʼoniʼoni” pea mo he ʼu temi ke nātou fakafiafia ai.​—Levitike 23:2; Teutalonome 16:⁠16.

Kae e feafeaʼi ʼo ʼuhiga mo te ʼu lafeti ʼo te taʼu kai ʼaē ʼe fai ia ʼaho nei? ʼE leleiʼia koa e te ʼAtua te ʼu lafeti ʼaia?

ʼE Pipiki Ki Te ʼu Meʼa Faka Pagani

Ko te tahi tagata takitaki lotu ʼo te ’Ēkelesia Anglicane ʼo Cornwall, ʼi Pilitania, ʼi tana tuʼania ʼaē ki te liliu ʼo te lafeti ʼo te taʼukai ko he temi ʼe lahi ai te ʼu fakatau koloā pea mo te konahia ʼa te hahaʼi, neʼe ina fakatotonu ʼi te taʼu 1843 ke toe fakatuʼutuʼu te lafeti ʼo te taʼukai ʼo mulimuli pe ki te agaʼi fenua ʼaē neʼe fai ʼi te Moyen-Âge. Neʼe ina toʼo te ʼu ʼuluaki fulumeto ʼaē neʼe tānaki pea neʼe ina gaohi ʼaki te pane ki tana fai Misa ʼi tona ʼēkelesia. ʼI tana fai te faʼahi ʼaia, neʼe ina toe fakahoko te lafeti ʼo Lammas​—ko te lafeti “Faka Kilisitiano” ʼe ʼui ko tona haʼuʼaga ʼe ko te tauhi ʼāfea ʼaē neʼe fai ki te ʼatua Celtique ko Lug.a Koia, ko te lafeti ʼo te taʼukai ʼaē ʼe fai e te ’Ēkelesia Anglicane ia ʼaho nei ʼe haʼu mai te ʼu meʼa ʼaē neʼe fai e te hahaʼi pagani.

E feafeaʼi ʼo ʼuhiga mo te tahi ʼu lafeti ʼaē ʼe fai ʼi te fakaʼosi ʼo te temi taʼukai? ʼO mulimuli ki te tohi Encyclopædia Britannica, ʼe lahi te ʼu agaʼi fenua ʼo ʼuhiga mo te ʼu lafeti ʼaia, ʼe haʼu mai te “tui animiste ki te laumālie ʼo te pulapula peʼe ki te faʼe ʼo te pulapula.” ʼI te tahi ʼu fenua, neʼe manatu te hahaʼi gāue kele ʼe ʼi ai he laumālie ʼi te fulumeto fakaʼosi ʼaē neʼe tānaki. Moʼo kapu ʼo te laumālie ʼaia, neʼe nātou tā mālohi te fulumeto ʼo aʼu ki te tō ʼo te ʼu tegaʼi fulumeto. ʼI te tahi ʼu potu fenua, neʼe nātou lālāga te ʼu lau fulumeto moʼo faʼu ʼaki he “kiʼi pupe,” pea neʼe taupau ke mole hoko he meʼa kovi kia nātou ʼo aʼu ki te temi ʼaē neʼe to ai te pulapula ʼi te taʼu ʼaē neʼe hoa kiai. Pea ʼi te temi ʼaē neʼe nātou fuli kele ai, neʼe nātou ʼai kiai te ʼu tegaʼi fulumeto ʼo te pupe ʼaia, ʼo nātou ʼamanaki ko te faʼahi ʼaia ʼe ina tapuakina anai te taʼukai ʼo te taʼu ka hoa mai.

Ko te tahi ʼu fagana ʼe nātou fakapipiki te taʼu kai ki te tauhi ʼo te ʼatua Papiloni ko Tamuse, ko te ʼohoana ʼo Ishtar te ʼatua fafine ʼo te fanaunau. Ko te tuʼusi ʼo te tegaʼi fulumeto neʼe ina fakatātā te mate tautonu ʼo Tamuse. Ko te tahi ʼu fakamatala ʼe nātou fakapipiki te taʼukai ki te sakilifisioʼi ʼo ʼihi tagata​—pea ʼe fehiʼa ʼaupito ia Sehova ʼAtua ki te faʼahi ʼaia.​—Levitike 20:2; Selemia 7:​30, 31.

Koteā Te Manatu ʼa Te ʼAtua?

Ko te ʼu felogoi ʼa te ʼAtua mo te kau Iselaelite ʼo te temi muʼa, ʼe nātou fakahā lelei mai ko Sehova, te Tupuʼaga pea mo te Matapuna ʼo te maʼuli, neʼe ina fakamaʼua ki tana kau atolasio ke nātou tauhi ʼāteaina pe kia te ia. (Pesalemo 36:9; Naume 1:2) ʼI te temi ʼo te polofeta ko Esekiele, ko te ʼu tagilāulau ʼaē neʼe fai ki te ʼatua ko Tamuse, neʼe ‘ko he ʼu meʼa fakalialia’ kia mata ʼo Sehova. ʼUhi ko te faʼahi ʼaia, ʼo feiā pea mo te tahi ʼu toʼotoʼoga faka lotu, neʼe mole kei fakalogo ia Sehova ki te ʼu faikole ʼo te kau atolasio hala ʼaia.​—Esekiele 8:​6, 13, 14, 18.

ʼE kehekehe ʼaupito te ʼu aga ʼaia mo te ʼu meʼa ʼaē neʼe fakatotonu age e Sehova ki Iselaele ke nātou fai ʼo ʼuhiga mo te taʼukai. ʼI te lolotoga ʼo te Lafeti ʼo te Tānaki ʼo te taʼukai, neʼe fai e te kau Iselaelite te fakatahi pea neʼe nonofo ai te hahaʼi matutuʼa pea mo te kau tūpulaga, te hahaʼi maʼu koloā pea mo nātou māsisiva, ʼi te ʼu kiʼi fale neʼe fai ʼaki te ʼu lauʼakau. Neʼe ko he temi fakafiafia ʼaia kia nātou, kae neʼe ko he temi foki ke nātou manatuʼi ai te hāofaki ʼaē e te ʼAtua tanatou ʼu kui ʼi te temi ʼaē neʼe nātou mavae ai mai Esipito.​—Levitike 23:​40-​43.

Lolotoga te ʼu lafeti ʼa te kau Iselaelite, neʼe nātou momoli he ʼu mōlaga kia Sehova, te ʼAtua ʼaē ʼe moʼoni tokotahi. (Teutalonome 8:​10-​20) ʼO mole hage ko te ʼu manatu animistes ʼaē neʼe tou talanoa kiai ki muʼa atu, ʼe mole talanoa te Tohi-Tapu ki he ʼu fua, ohage ko te fulumeto, ʼaē neʼe ʼi ai hanatou nefesi.b Pea ʼe fakahā fakalelei mai e te Tohi-Tapu ʼe mole maʼuli te ʼu fakatātā, ʼe mole feala hanatou palalau, hanatou sio peʼe nātou mamanu ki he meʼa, hanatou logoʼi he meʼa, pea mo nātou tokoni kia nātou ʼaē ʼe nātou atolasio kia nātou.​—Pesalemo 115:​5-8; Loma 1:​23-​25.

Ko te kau Kilisitiano ia ʼaho nei ʼe mole nātou kau ki te fuakava ʼo te Lao ʼaē neʼe fai e te ʼAtua mo te hahaʼi ʼāfea ʼo Iselaele. ʼE moʼoni, ko te Lao ʼaia ‘neʼe toʼo e Sehova ʼo tutuki ki te pou fakamamahi ʼo Sesu.’ (Kolose 2:​13, 14) Ko te kau kaugana ʼa Sehova ia ʼaho nei, ʼe nātou maʼuliʼi “te lao ʼa Kilisito” pea ʼe nātou loto fakafetaʼi ki te ʼu meʼa fuli ʼaē ʼe foaki age e Sehova kia nātou.​—Kalate 6:2.

Neʼe ʼui e te ʼapositolo ko Paulo ko te ʼu lafeti ʼa te kau Sutea neʼe “ko he malumalu ʼo te ʼu meʼa ʼaē ka haʼu,” pea neʼe ina toe ʼui fēnei, “kae ko te moʼoni ʼe ʼa Kilisito.” (Kolose 2:​16, 17) ʼI tanatou ʼiloʼi ia te faʼahi ʼaia, ʼe tali e te kau Kilisitiano te manatu ʼaenī ʼa te Tohi-Tapu: “Ko te ʼu meʼa ʼaē ʼe sakilifisioʼi e te ʼu puleʼaga ʼe nātou momoli ki te ʼu temonio, ʼe mole nātou momoli ki te ʼAtua . . . ʼE mole feala ke koutou ʼinu te ipu ʼa Sehova pea mo te ipu ʼa te kau temonio.” (1 Kolonito 10:​20, 21) Tahi ʼaē meʼa, ʼe fakalogo te kau Kilisitiano ki te fakatotonu ʼaē ke “ ʼaua naʼa [nātou] kapa ki te meʼa ʼaē ʼe ʼuli.” Koia, ko te ʼu lafeti ʼo te taʼukai ʼaē ʼe fai ʼi takotou fenua, ʼe nātou pipiki koa ki te ʼu meʼa faka pagani peʼe ʼa te ʼu lotu hala? Kapau ʼe koia ʼaia, ko te kau Kilisitiano moʼoni ʼe mole nātou fia fakaloto mamahi anai ia Sehova, pea ʼe nātou fakafisi anai ki te faʼahiga tauhi heʼemaʼa ʼaia.​—2 Kolonito 6:​17.

Ka tali e he tamasiʼi he meʼa ʼofa mai tana tāmai, ko ai ʼaē ʼe loto fakafetaʼi ki ai? Ki he tahi ʼe mole ina ʼiloʼi peʼe ki tana tāmai? ʼAki tanatou ʼu faikole fakamalotoloto, ʼe fakahā e te kau atolasio ʼa te ʼAtua ʼi te ʼaho fuli tanatou loto fakafetaʼi kia Sehova ʼuhi ko tana loto fia foaki.​—2 Kolonito 6:​18; 1 Tesalonika 5:⁠17, 18.

[Nota ʼi te lalo pasina]