Neʼe ʼAu Ako Te Falala Kia Sehova

NEʼE FAKAMATALA E JÁN KORPA-ONDO

Neʼe ko te taʼu 1942, pea neʼe lolotoga leʼoleʼo ʼau e te kau solia Hukalia ʼo ōvi atu ki Kursk, ʼi Lusia. Neʼe pilisoniʼi mātou e te ʼu puleʼaga ʼaē neʼe fakatahi mo Siamani, ʼo tauʼi te fenua ʼo Lusia lolotoga te Lua Tau Faka Malamanei. Neʼe kua keli te luo ʼaē neʼe tonu ke tanu ai ʼau, pea neʼe tuku mai minuta e 10 ke ʼau sinie te pepa ʼaē ʼe fakahā ai ʼe mole kei ʼau kau ki te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova. ʼI muʼa ʼo haku fakamatala atu te meʼa ʼaē neʼe hoko ki muli age, tuku muʼa ke ʼau fakahā atu pe neʼe feafeaʼi taku aʼu ki te potu ʼaia.

NEʼE ʼau tupu ʼi te taʼu 1904 ʼi te kiʼi kolo veliveli ʼo Zahor, ʼaē ʼe tuʼu ʼi te temi nei ʼi te potu hahake ʼo Slovaquie. Hili te ʼUluaki Tau Faka Malamanei, neʼe liliu ia Zahor ko he koga ʼo te fenua foʼou ʼaē neʼe ko Tchécoslovaquie. ʼI tamatou kiʼi kolo neʼe ko lagi ʼapi e 200 pea mo te ʼu ʼēkelesia e lua, te tahi ʼo te lotu Katolika pea mo te tahi ʼa te kau Kalevino.

Logope la neʼe ʼau kau ki te Lotu ʼa Kalevino, kae neʼe mole lelei toku faʼahiga maʼuli. Mole faʼa mamaʼo mo te potu ʼaē neʼe ʼau nofo ai, neʼe ʼi ai te tagata neʼe mole tatau mo te hahaʼi. ʼI te tahi ʼaho neʼe ma kamata fai palalau pea neʼe ina foaki mai te Tohi-Tapu. Neʼe ko taku ʼuluaki fāfā ʼaia ki te Tohi-Tapu. ʼI te temi ʼaia, ʼi te taʼu 1926, neʼe ʼau ʼohoana mo Barbora, pea mole fualoa pea ma maʼu tamā ʼu toe e toko lua, ko Barbora pea mo Ján.

Neʼe ʼau kamata lau te Tohi-Tapu, kae neʼe lahi te ʼu meʼa neʼe mole ʼau mahino kiai. Koia neʼe ʼau ʼalu ai ki te pasitea pea neʼe ʼau kole age ki ai ke ina fakamahino mai. Neʼe ina ʼui fēnei mai: “Neʼe tohi te Tohi-Tapu maʼa te kau popoto, ʼaua naʼa ke faiga ke ke mahino kiai.” Pea neʼe ina fakaafe ʼau ke ma pepa.

ʼOsi ʼaia pea neʼe ʼau ʼalu ki te tagata ʼaē neʼe ina foaki mai te Tohi-Tapu. Neʼe kau ʼi te kau Ako ʼo te Tohi-Tapu, te higoa ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼi te temi ʼaia. Neʼe fiafia ʼi te tokoni mai kia ʼau, pea ki muli age neʼe ʼau kamata mālama ai ki te moʼoni. Neʼe mole kei ʼau konahia pea neʼe kua ʼau aga fakapotopoto ʼi toku maʼuli. Tahi ʼaē meʼa, neʼe ʼau kamata palalau ki te hahaʼi ʼo ʼuhiga mo Sehova. Neʼe hū te moʼoni ʼo te Tohi-Tapu ʼi Zahor ʼi te kamata ʼo te ʼu taʼu 1920, pea mole fualoa pea fakatuʼu te kūtuga ʼo te kau Ako ʼo te Tohi-Tapu.

Kae neʼe mālohi te fakafeagai ʼa te lotu. Neʼe uga e te patele ʼo te kolo toku famili ke fakafeagai mai, pea neʼe ina lau kua ʼau vale. Kae neʼe kua ʼau maʼu he ʼuhiga ʼo toku maʼuli, pea neʼe ʼau fakatotonu mālohi ke ʼau tauhi ki te ʼAtua moʼoni ko Sehova. Koia ʼi te taʼu 1930, neʼe ʼau papitema moʼo fakahā ai kua ʼau foaki toku maʼuli kia Sehova.

Te Kamata ʼo Te ʼu ʼAhiʼahi Faigataʼa

ʼI te taʼu 1938, ko Hukalia, ʼaē neʼe lagolago ki Siamani lolotoga te Lua Tau Faka Malamanei, neʼe ina puleʼi te potu fenua ʼaē neʼe mātou nonofo ai. ʼI te temi ʼaia neʼe mātou teitei toko 50 kau Fakamoʼoni ʼi tomatou kolo ʼaē neʼe nonofo ai te hahaʼi ʼe lauʼi teau. Neʼe mātou haga fai tamatou fai faka mafola logope pe la neʼe feala ke matehi ai mātou peʼe ʼave mātou ʼo pilisoniʼi.

ʼI te taʼu 1940, neʼe fili ʼau ke ʼau kau ki te solia ʼo Hukalia. Koteā ʼaē neʼe tonu ke ʼau fai? Neʼe ʼau lau ʼi te ʼu lea faka polofeta ʼo te Tohi-Tapu, ko te hahaʼi ʼe nātou tuki anai tanatou mahafu tau ke liliu ko he ʼu meʼa gāue ʼo te tokalelei, pea neʼe ʼau ʼiloʼi ai, ko te ʼAtua ʼe ina pulihi anai te ʼu tau fuli ʼi te kele ʼi tona temi totonu. (Pesalemo 46:9; Isaia 2:4) Koia neʼe ʼau fehiʼa ki te tau, pea neʼe ʼau fakatotonu ke mole ʼau hū solia, tatau aipe pe koteā te ʼu meʼa ʼaē ka hoko anai kia ʼau.

Neʼe fakatūʼa ia ʼau ke ʼau pilisoni ia māhina e 14 ʼi Pécs, ʼi Hukalia. Neʼe ʼi ai mo te tahi kau Fakamoʼoni e toko nima, pea neʼe mātou fiafia ʼi tamatou nonofo fakatahi ʼaia. Kae lolotoga te tahi temi neʼe ʼau nofo tokotahi ʼi te fale pilisoni, pea neʼe seiniʼi toku ʼu vae. Neʼe tā mātou mokā mātou fakafisi ki te gāue ʼaē ʼe pipiki ki te tau. Tahi ʼaē meʼa, neʼe fakamālohiʼi mātou ke mātou tutuʼu ʼaho katoa, gata pe ki te temi ʼo te fetapā neʼe feala ai ke mātou heheka ia hola e lua. Neʼe hoko te ʼahiʼahi fakamamahi ʼaia lolotoga ni ʼu māhina. Kae neʼe mātou fiafia he neʼe maʼa tomatou leʼo ʼo loto ʼi muʼa ʼo tomatou ʼAtua.

ʼE Nātou Faiga Ke Mātou Līaki Tamatou Tui

ʼI te tahi ʼaho, neʼe ʼōmai te ʼu patele e toko 15 ʼo faiga ke nātou fakalotoʼi mātou ke mātou hū solia moʼo lagolago ki te tau. Lolotoga tanatou palalau neʼe mātou ʼui age fēnei: “ ʼE mātou hū solia anai, mo kapau ʼe koutou fakamoʼoni mai ʼaki te Tohi-Tapu ko te nefesi ʼe tuputupua pea ʼe mātou hake anai ki selo mokā mātou mamate anai ʼi te tau.” Kae neʼe mole feala ke nātou fakamoʼoni te faʼahi ʼaia, pea neʼe mole nātou fia hoko atu te fai palalau.

ʼI te taʼu 1941 neʼe fakaʼosi ai toku temi pilisoni, pea neʼe kua ʼau fia sio ki toku famili. Kae neʼe mole tuku age ʼau, neʼe ʼave seini ʼau ki te fale solia ʼi Sárospatak, ʼi Hukalia. ʼI tamatou tau atu kiai, neʼe tuku mai te fealagia ke ʼau ʼāteaina. Neʼe ʼui fēnei mai: “Ko te meʼa pe ʼaē ʼe tonu ke ke fai, ko tau sinie te fakapapau ʼaenī ke ke totogi te ʼu pengös e 200 mokā ke liliu ki tou ʼapi.”

Pea neʼe ʼau fehuʼi age: “Moʼoā te falā ʼaia?”

Neʼe nātou ʼui fēnei mai: “Kapau ʼe ke foaki mai te falā ʼaia pea ʼe mātou foaki atu anai te pepa ʼe ina fakamoʼoni ai neʼe mole tali e te kau tōketā ke ke hū solia.”

Neʼe faigataʼa haku fai he tonu ki te faʼahi ʼaia. Heʼe lolotoga te taʼu katoa pea mo ni ʼu māhina, neʼe gaohi koviʼi ʼau pea neʼe kua ʼau gaʼegaʼe. Kae ʼi te temi leva ʼaia, kapau ʼe ʼau foaki he falā, pea ʼe feala ke tuku age ʼau. Neʼe ʼau ʼui fēnei: “Tuku muʼa ke ʼau fakakaukauʼi te faʼahi ʼaia.”

Koteā ʼaē ka ʼau fai? Neʼe ʼau manatuʼi toku ʼohoana pea mo taku ʼu toe. Pea ʼi te temi ʼaia, neʼe faitohi mai te tēhina ʼo ina fakaloto mālohiʼi ʼau. Neʼe ina fakaʼaogaʼi te vaega ʼo Hepeleo 10:38, ʼaē ʼe fakahā ai e te ʼapositolo ko Paulo te ʼu palalau ʼa Sehova: “ ‘ ʼE maʼuli anai toku tagata agatonu ʼuhi ko te tui,’ pea, ‘kapau ʼe holomuli, ʼe mole fiafia anai toku nefesi ia te ia.’ ” Mole faʼa fualoa kiai, pea neʼe ʼōmai te ʼu tagata solia Hukalia e toko lua ʼo palalau mo ʼau, pea neʼe ʼui fēnei e te tahi: “ ʼE mole lagi ke ʼiloʼi, kae ʼe mātou fakaʼapaʼapa ʼaupito kia koe, heʼe ke mulimuli lelei ki te ʼu pelesepeto ʼo te Tohi-Tapu! Haga kātaki!”

ʼI te uhu ake, neʼe ʼau ʼalu kia nātou ʼaē neʼe nātou loto ke ʼau totogi te ʼu pengös e 200 ke feala haku mavae, pea neʼe ʼau ʼui fēnei: “Kapau neʼe fakagafua e Sehova ʼAtua ke pilisoniʼi ʼau, pea ʼe ina toe fai anai ke tuku age ʼau. ʼE mole ʼau foaki atu anai he falā ki toku ʼāteaina.” Pea neʼe fakatūʼa ia ʼau ke ʼau pilisoni ia taʼu e hogofulu. Kae neʼe mole gata ai tanatou faiga ʼaē ke ʼau līaki taku tui. Neʼe feala ke molehi e te telepinale toku temi pilisoni mo kapau neʼe ʼau tali ke ʼau hū solia ia māhina pe e lua ka mole ʼau fakaʼaogaʼi he fana! Neʼe ʼau toe fakafisi kiai, pea neʼe kamata ai toku temi pilisoni.

ʼE Fakaʼāsili Kovi Te ʼu Fakataga

Neʼe toe ʼave ʼau ki te fale pilisoni ʼi Pécs, pea neʼe kovi age toku gaohi koviʼi ʼi te temi ʼaia. Neʼe nātou haʼi toku ʼu nima ki muli, pea nātou tautau ʼau lolotoga hola e lua. Pea neʼe mahuʼi ai toku ʼu fugaʼuma. Neʼe fai liuliuga toku fakatagaʼi ʼaia lolotoga teitei māhina e ono. ʼE ʼau fakamālo kia Sehova ʼi taku mole līaki taku tui.

ʼI te taʼu 1942 ko ʼihi ia mātou kau pilisoni​—te kau pilisoni faka politike, mo te kau Sutea, pea mo te toko 26 kau Fakamoʼoni ʼa Sehova​—neʼe ʼave mātou ki te kolo ʼo Kursk ʼaē neʼe nofoʼi e te kau solia Siamani. Neʼe ʼave mātou ki te kau Siamani, pea neʼe fakatotonu ki te hahaʼi pilisoni ke nātou ʼave te meʼa kai, mo te ʼu mahafu, pea mo te ʼu mutuʼi meʼa ki te kau solia tau. Neʼe mātou fakafisi ki te gāue ʼaia heʼe ʼi tomatou ʼuhiga Kilisitiano, neʼe mole mātou kau ki te tau. Pea neʼe ʼave mātou ki te kau Hukalia.

Moʼo fakaʼosi, neʼe pilisoniʼi mātou ʼi Kursk. Lolotoga ni ʼu ʼaho neʼe tā tuʼa tolu mātou ʼi te ʼaho fuli ʼaki te ʼu ʼakau tā. Neʼe tāʼi toku niania pea neʼe ʼau toka. ʼI tanatou lolotoga tā ʼau, neʼe ʼau manatu fēnei ‘ ʼE mole faigataʼa te mate.’ Neʼe kua mategūgū toku sino katoa, pea neʼe mole kei ʼau logoʼi he meʼa. Neʼe mole nātou foaki mai hamatou meʼa kai lolotoga ʼaho e tolu. Pea neʼe ʼave mātou ki te telepinale, pea neʼe fakatūʼa te toko ono ki te mate. ʼI te fakahoko ʼo te fakatūʼa, neʼe kei toe te toko 20.

Ko te ʼu ʼahiʼahi ʼo taku tui lolotoga te ʼu ʼaho ʼaia ʼi Kursk ʼi ʼOketopeli 1942, neʼe ko te ʼu ʼahiʼahi ʼaē neʼe kovi tāfito. Neʼe tatau te ʼu meʼa ʼaē neʼe hoko kia mātou mo te ʼu palalau ʼaē neʼe fai e te Hau ko Sosafate ʼo te temi muʼa, ʼi te temi ʼaē neʼe hoko ai ki tana hahaʼi te ʼu ʼahiʼahiʼi fakamamahi: “ ʼE mole hamatou mālohi ki te toe hahaʼi ʼaia ʼaē ʼe fakafeagai mai kia mātou; pea ʼe mole mātou ʼiloʼi te meʼa ʼaē ʼe tonu ke mātou fai, kae ko ʼamatou ʼu mata ʼe fakahaga atu kia te koe.”​—2 Fakamatala 20:12.

Neʼe fakatotonu mai kia mātou te toko 20 ke mātou keli tamatou ʼu luo, pea neʼe leʼoleʼo mātou e te ʼu solia Hukalia e toko 18. ʼI tamatou ʼosi keli ʼaia, neʼe tuku mai minuta e hogofulu ke mātou sinie te pepa, ʼaē neʼe tohi ai: “Ko te ʼu akonaki ʼo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼe ko he ʼu loi. ʼE mole kei ʼau tui kiai pea ʼe mole ʼau toe lagolago anai kiai. ʼE ʼau tau anai maʼa te fenua ʼo Hukalia . . . ʼI taku sinie te pepa ʼaenī ʼe ʼau fakamoʼoni ai ʼe ʼau kau ki te Lotu Katolika Loma.”

Hili minuta e hogofulu, pea fakatotonu fēnei mai: “Koutou haga ki te faʼahi mataʼu! Koutou haʼele ki te luo!” Pea neʼe fakatotonu fēnei: “Ke ʼolo te ʼuluaki pea mo te tolu tagata pilisoni ki te luo!” Neʼe tuku kia nāua toko lua minuta e hogofulu ke nā sinie te pepa. Pea neʼe muna fēnei te tahi tagata solia: “Koulua fakafisi ki takolua tui pea ʼe toʼo ake anai koulua mai te luo!” Neʼe mole gū he tahi. Pea neʼe fanahi nāua e te ofisie pule.

Neʼe fehuʼi age fēnei e te tahi tagata solia ki te ofisie pule: “E feafeaʼi kia nātou ʼaē kei toe?”

Neʼe ina tali fēnei: “Koutou haʼi nātou. ʼE tou fai anai kia nātou he tahi ʼu fakamamahi ʼe kovi age, pea ʼe tou matehi anai nātou ʼi te hola ono uhu.”

Fokifā pe kua ʼau tuʼania ʼi te temi ʼaia, neʼe mole ʼau tuʼania taku mate, kae neʼe ʼau tuʼania naʼa mole ʼau lava kātakiʼi toku fakamamahiʼi pea mo ʼau līaki taku tui. Koia neʼe ʼau ʼui age ki te tagata pule: “Neʼe mātou hala ohage ko tomatou ʼu tēhina ʼaē neʼe koutou fanahi. He koʼe ʼe mole koutou fanahi mo mātou?”

Kae neʼe mole nātou fai te faʼahi ʼaia. Neʼe haʼi tomatou ʼu nima ki muli, pea neʼe tautau ai mātou. ʼI te ʼu temi ʼaē neʼe mātou pogia ai, neʼe nātou huaʼi mai te vai kia mātou. Neʼe ko he meʼa fakamamahi ʼaupito heʼe ʼaki te mamafa ʼo tomatou sino neʼe mahuʼi ai tomatou ʼu fugaʼuma. Neʼe lagi hola tolu te fakamamahi ʼaia ʼo mātou. Fokifā pe, pea fai te fakatotonu ke mole matehi te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova.

ʼE ʼAve Mātou Ki Te Potu Hahake—Pea ʼe Mātou Feholaki

Hili kiai vāhaʼa e tolu, pea mātou haʼele fakatahi lolotoga ni ʼu ʼaho ʼo mātou aʼu ki te ʼu kauvai ʼo te Vaitafe ʼo Don. Neʼe ʼui mai e te kau pule solia, ʼe mole mātou toe liliu maʼuli anai. Lolotoga te ʼaho ʼaia, neʼe fakatotonu mai ke mātou fai he gāue neʼe mole hona ʼuhiga, ko te keli he ʼu luo pea mo toe tanu. ʼI te pōʼuli, neʼe feala ke mātou feʼoloʼaki faʼifaʼitaliha.

ʼI taku sio ki te ʼaluʼaga ʼaia, neʼe ko faʼahi e lua neʼe feala ke hoko. Ke mātou mamate ai, peʼe ke mātou feholaki mai te kau Siamani pea ke pilisoni mātou e te kau Lusia. Ko te toko tolu ia mātou neʼe mātou faiga ke mātou feholaki ʼi te Vaitafe momoko ʼo Don. ʼI te ʼaho 12 ʼo Tesepeli 1942, neʼe mātou faikole kia Sehova pea mātou feholaki. Neʼe mātou aʼu ki Lusia pea neʼe ʼave atu aipe mātou ki te lotoʼā pilisoni ʼo fakatahi mo te kau pilisoni e lagi toko 35 000. ʼI te fasiga taʼu mātala, neʼe ko te lagi toko 2 300 hahaʼi pilisoni ʼaē neʼe kei maʼuʼuli. Neʼe mamate ʼihi ʼuhi ko te pakupaku.

ʼE ʼAu ʼĀteaina Kae Hoko Te Tahi Mamahi Ki Muli Age

Neʼe ʼau hāo ʼi te tau, pea neʼe kei pilisoniʼi ʼau e te kau Lusia lolotoga ni ʼu māhina ʼi te hili ʼo te temi tau. Moʼo fakaʼosi, ʼi Novepeli 1945, neʼe ʼau liliu ki toku ʼapi ʼi Zahor. Neʼe tokakovi tamatou fale tauhi manu, koia neʼe tonu ai ke ʼau toe kamata ia meʼa fuli. Neʼe gāue toku ʼohoana pea mo taku fānau ʼi te fale tauhi manu lolotoga te temi tau, kae ʼi ʼOketopeli 1944, ʼi te fakaōvi ʼa te kau Lusia ki tomatou fenua, neʼe tonu ke nātou feholaki ki te potu hahake. Neʼe kaihaʼa fuli tamatou ʼu meʼa.

Kae ko te meʼa ʼaē neʼe kovi age, heʼe ʼi taku liliu ki fale, neʼe mahaki kovi toku ʼohoana. Neʼe mate ʼi Fepualio 1946, kae neʼe taʼu 38 pe. Neʼe mole lahi te temi ʼaē neʼe ma nonofo fakatahi ai, he neʼe ma mavete ʼi te ʼu taʼu e nima loaloaga pea mo fakamamahi ʼaia ʼaē neʼe ʼau pilisoni ai.

Neʼe ʼau maʼu te fakaloto fīmālie ʼi toku ʼu tēhina fakalaumālie, ʼi taku kau ki te ʼu fono pea mo taku fai faka mafola. ʼI te taʼu 1947, neʼe ʼau toʼo haku falā ke ʼau folau ki Brno, ia kilometa e 400, he neʼe fai ai te fakatahi. ʼI taku fakatahi ai mo te ʼu tēhina, pea mo Nathan H. Knorr, ʼaē neʼe pelesita ʼi te temi ʼaia ʼi te Watch Tower Bible and Tract Society, neʼe ʼau maʼu ai te ʼu fakaloto fīmālie lahi pea mo te ʼu fakaloto mālohi.

Kae neʼe mole fualoa tamatou ʼāteaina ʼi te ʼosi tau. ʼI te taʼu 1948 neʼe kamata gaohi koviʼi mātou e te kau Komunisi. ʼI te taʼu 1952, ko te tokolahi ʼo te ʼu tēhina ʼaē neʼe nātou takitaki te gāue ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼi Tchécoslovaquie neʼe puke nātou, pea neʼe tuku mai te gāue ʼaē ke ʼau taupau te ʼu kokelekasio. ʼI te taʼu 1954, neʼe toe puke mo ʼau pea neʼe fakatūʼa ia ʼau ke ʼau pilisoni ia taʼu e fā. Neʼe pilisoniʼi mo toku foha ko Ján, pea mo tona foha ko Juraj he neʼe mole nā fia kau ki te tau. Neʼe ʼau nofo pilisoni ia taʼu e lua ʼi te fale pilisoni ʼo Pankrác ʼi Prague. Neʼe molehi toku ʼu taʼu pilisoni ʼi te taʼu 1956 pea neʼe ʼau mavae ai ʼi te fale pilisoni.

Te ʼĀteaina!

Pea ʼi te taʼu 1989, neʼe mole kei mālohi te Komunisi ʼi Tchécoslovaquie, pea neʼe fakamoʼoni te lao ki te gāue ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova. Koia kua feala ai leva ke mātou fai tamatou ʼu fono pea mo fai faka mafola faʼifaʼitaliha. ʼI te temi ʼaia, neʼe ko teitei Fakamoʼoni e teau ʼi Zahor, ko tona fakafuafua ko te toko tahi ʼi te toko 10 ʼo te kolo neʼe ko te Fakamoʼoni ʼa Sehova. ʼI te ʼu taʼu ki muʼa atu, neʼe mātou laga ʼi Zahor te Fale lahi pea mo matalelei ʼo te Puleʼaga, pea neʼe feala ke fakatahi ai te toko 200 hahaʼi.

Kua ʼau gaʼegaʼe pea ʼe ko te ʼu tēhina ʼaē ʼe nātou ʼave ʼau ʼi tanatou motokā ki te Fale ʼo te Puleʼaga. ʼE ʼau fiafia ʼi te ʼu fono pea mo taku fai haku ʼu tali ʼi te ako ʼo Te Tule Leʼo. ʼE ʼau fiafia tāfito ʼi taku sio kia ʼihi ʼo te ʼu taʼiake e tolu ʼo toku famili ʼe nātou tauhi kia Sehova, ʼo kau ai mo te tokolahi ʼo toku ʼu mokopuna. Ko te tahi ʼi toku ʼu mokopuna ʼaia, neʼe ko te tagata taupau feʼaluʼaki ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼi Tchécoslovaquie, pea ʼi te temi nei ʼe mole kei feala ke ina fai te faʼahi ʼaia ʼuhi ko tona ʼu maʼua faka famili.

ʼE ʼau fakamālo kia Sehova ʼi tana fakaloto mālohiʼi ʼau lolotoga te ʼu temi ʼaē neʼe hoko ai toku ʼu ʼahiʼahi. Ko taku manatuʼi tuʼumaʼu ia ia​—“ohage neʼe ʼau sio kia Ia ʼaē ʼe fakapulipuli”​—ʼe ko te meʼa ʼaia ʼaē neʼe tokoni mai kia ʼau. (Hepeleo 11:27) Ei, neʼe ʼau logoʼi tona nima mālohi ʼaē ʼe ina hāofaki ʼau. Koia la ʼaē, ʼi te temi ʼaenī, ʼo mulimuli ki toku ʼu fealagia, ʼe ʼau haga faiga ke ʼau kau ki te ʼu fono ʼo te kokelekasio pea mo kau ki te tāpuhā ʼo tona huafa ʼi te fai faka mafola.

[Paki ʼo te pasina 25]

Te Fale ʼo te Puleʼaga ʼi Zahor

[Paki ʼo te pasina 26]

ʼE ʼau leleiʼia te pilivilesio ʼaē ke ʼau fai haku ʼu tali ʼi te Ako ʼo Te Tule Leʼo