Neʼe ʼAu Faiga Tāfito Ke Leleiʼia ʼAu e Sehova

NEʼE FAKAMATALA E THEODOROS NEROS

Fokifā pe neʼe avahi te matapā ʼo toku kogafale pilisoni, pea neʼe kalaga fēnei te tagata ofisie: “Ko ai ia Neros?” ʼI taku tali ko ʼau, neʼe ina fakatotonu mai: “Tuʼu ake. ʼE mātou matehi koe ʼi te ʼaho nei.” Neʼe hoko te meʼa ʼaia ʼi te nofoʼaga solia ʼo Kolonito, ʼi Heleni, ʼi te taʼu 1952. He koʼe koa neʼe nātou fia matehi ʼau? ʼI muʼa ʼo taku fakamahino atu te faʼahi ʼaia, tuku muʼa ke ʼau fakahā atu toku hisitolia.

ʼI TE taʼu 1925, neʼe felāveʼi taku tāmai mo te kau Ako Tohi-Tapu (neʼe higoa feiā te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼi te temi ʼaia). Mole tuai pea neʼe liliu ia ko te tagata Ako Tohi-Tapu pea neʼe ina fakahā tana tui ki te toko valu ʼo tona ʼu tēhina mo tokolua. Neʼe nātou tali fuli te moʼoni faka Tohi-Tapu, ʼo toe feiā pe mo tanatou ʼu mātuʼa. Ki muli age, neʼe ʼohoana pea neʼe ʼau tupu ʼi te taʼu 1929 ʼi Agrinio, ʼi Heleni.

Neʼe ko he temi fakamataku ʼaia ʼi Heleni! ʼUluaki he neʼe puleʼi te fenua e te tagata pule solia aga fefeka ko Metaxas. Tahi ʼaē meʼa, ʼi te taʼu 1939, neʼe kamata ai te Lua Tau Faka Malamanei pea mole tuai pea nofoʼi e te kau Nasi te fenua katoa. Neʼe mafola te ʼu mahaki ʼi te potu fuli pea neʼe pakupaku te hahaʼi fuli. Neʼe ʼave te ʼu sino mapula ʼo te kau mate ʼi te ʼu kiʼi saliote. Neʼe hā lelei ai te kovi ʼo te malamanei pea mo te ʼaoga ʼaē ke hoko mai la te Puleʼaga ʼo te ʼAtua.

Neʼe ʼAu Foaki Toku Maʼuli Moʼo Tauhi Ki Te ʼAtua

ʼI te ʼaho 20 ʼo ʼAukusito 1942, neʼe mātou fai te fono ʼi tuʼa ʼo Tesalonika pea neʼe talanoa te tagata taupau pelesita ki te ʼu foʼi pulu ʼaē neʼe fakatō ki te kolo e te ʼu vakalele Pilitania, ʼo ina faka maʼuhigaʼi neʼe puipui mātou he neʼe mātou fakalogo ki te fakatotonu ʼaē ke ‘ ʼaua naʼa līaki tamatou ʼu fakatahi.’ (Hepeleo 10⁠:25) ʼI te lakaga ʼaia, neʼe mātou fakatahi ʼi te matatai pea neʼe ʼau kau kia nātou ʼaē neʼe papitemaʼi ai. ʼI tamatou ʼosi papitema, neʼe mātou tutuʼu fakaʼatu pea neʼe fai te hiva e tomatou ʼu tēhina mo tuagaʼane moʼo fakamālo kia mātou ʼo ʼuhiga mo te tonu ʼaē neʼe mātou fai. ʼE mole feala ke galo kia mātou te ʼaho ʼaia!

Ki muli age, ko ʼau pea mo te tahi tama neʼe ma ʼaʼahi te hahaʼi ʼi te minisitelio ʼi te ʼu ʼapi, pea neʼe puke māua e te ʼu tagata polisi ʼo ʼave māua ki te fale polisi. Neʼe nātou loto ke mahino kia māua, ʼe ma hage kia nātou ko te kau Komunisi pea neʼe tapuʼi tamā fai faka mafola, pea neʼe nātou tā māua pea mo ʼui fēnei mai: “ ʼE koulua vavale, ko Sehova ʼe tatau pe mo Staline!”

ʼI te temi ʼaia neʼe lolotoga hoko te tau faka sivile ʼi Heleni pea neʼe fehiʼa te hahaʼi ki te kau Komunisi. ʼI te ʼapogipogi ake neʼe ʼave māua ki tomā muʼa ʼapi kae haʼihaʼi tomā ʼu nima ohage ko māua ko he ʼu hahaʼi agakovi ʼaupito. Kae neʼe mole ko te gataʼaga ʼaia ʼo taku ʼu ʼahiʼahi.

Toku ʼu ʼAhiʼahi ʼi Te Faleako

ʼI te kamata ʼo te taʼu 1944, neʼe kei ʼau ako, pea neʼe hoko atu e te kau Nasi tanatou nofoʼi ʼo Tesalonika. ʼI te tahi ʼaho ʼi te faleako, ko te patele Keleka Orthodoxe, te tagata faiako ʼo te lotu, neʼe ina fia ʼahiʼahi ʼau ʼo ʼuhiga mo te ako ʼo te ʼaho ʼaia. Kae neʼe ʼui age e te tahi ʼu tamaliki: “ ʼE mole ko he Kilisitiano Orthodoxe.”

Pea fehuʼi fēnei e te tagata faiako: “Koteā tana lotu?”

Neʼe ʼau tali: “Ko ʼau ko te Fakamoʼoni ʼa Sehova.”

Neʼe fā kia ʼau pea ina fepataki ʼau, pea neʼe kalaga fēnei: “ ʼE ko he lupo ʼi te lotolotoiga ʼo te ʼu faga ōvi.”

Kae neʼe ʼau feʼekeʼaki fēnei: ‘ ʼE mole koa la ko te ōvi ʼaē ʼe ina lolotoga kai nei te lupo?’

Hili kiai he ʼu ʼaho, ko te toko 350 ʼo mātou neʼe heheka ʼi te fale kai. Neʼe ʼui fēnei e te tagata takitaki: “ ʼE faikole anai Neros maʼa tatou.” Neʼe ʼau fai te kole ‘Ko tamatou Tāmai ʼi selo,’ ʼaē neʼe akoʼi e Sesu ki tana kau tisipulo, ohage ko tona tohi ia Mateo 6⁠:​9-13. Neʼe mole leleiʼia te faʼahi ʼaia e te tagata takitaki, kae neʼe ʼita ai pea ina fehuʼi fēnei mai: “He koʼe koa neʼe ke fai feiā te kole ʼaia?”

Neʼe ʼau tali age: “Heʼe ʼau kau ki te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova.” Neʼe toe fā kia ʼau pea ina fepataki ʼau. Ki muli age ʼi te ʼaho pe ʼaia, neʼe pāui ʼau e te tahi tagata faiako pea neʼe ina ʼui mai: “ ʼE lelei te meʼa ʼaē ʼe ke fai Neros, taupau maʼu tau tui pea ʼaua naʼa ke līaki.” ʼI te po ʼaia neʼe fakaloto mālohiʼi ʼau e taku tāmai ʼaki te ʼu palalau ʼaenī ʼa Paulo: “Ko nātou fuli ʼaē ʼe fia maʼuli ʼaki te aga faka lotu ʼi te lototahi mo Kilisito Sesu ʼe toe fakatagaʼi anai mo nātou.”​—2 Timoteo 3:​12.

ʼI taku ʼosi ako, neʼe tonu leva ke ʼau filifili haku gāue. ʼUhi ko te tau faka sivile ʼi Heleni, neʼe tonu ke ʼau fili peʼe ʼau solia anai peʼe ʼau nofo agatonu anai ki taku tui faka Kilisitiano. (Isaia 2:4; Mateo 26:52) Pea ʼi te kamata ʼo te taʼu 1952, neʼe fakatūʼa ʼau ke ʼau nofo ʼi te fale pilisoni ia taʼu e 20, he neʼe mole ʼau fia solia ʼi te temi faigataʼa ʼaia ʼo te hisitolia ʼo Heleni.

Neʼe ʼAhiʼahiʼi ʼAu He Neʼe Mole ʼAu Fia Solia

Neʼe ʼau nofo pilisoni ʼi te ʼu fale solia ʼi Mesolóngion pea mo Kolonito, pea neʼe ʼau maʼu te fealagia ke ʼau fakamahino ki te ʼu tagata ofisie ʼe mole fakagafua e toku leʼo ʼo loto ke ʼau solia pea mo lagolago ki te ʼu meʼa faka politike. Neʼe ʼau fakahā age te vaega ʼo 2 Timoteo 2⁠:3 pea mo ʼui fēnei: “Kua ʼau solia kia Sesu.” Neʼe nātou uga ʼau ke ʼau toe vakaʼi te faʼahi ʼaia kae neʼe ʼau ʼui age neʼe mole ʼau fai feiā te tonu ʼaia, kae neʼe kua fualoa taku fakakaukauʼi pea neʼe ʼalutahi mo te kua foaki ʼo toku maʼuli ki te ʼAtua moʼo fai ʼo tona finegalo.

Neʼe tonu ai leva ke ʼau nofo pilisoni pea mo gāue kinakina, pea lolotoga ʼaho e 20 neʼe ʼau kai pe ʼi te ʼaho e tahi ia ʼaho e lua. Neʼe ʼau moe ʼi te simā ʼo toku kogafale ʼaē neʼe meta lua tona loa pea meta tahi tona laulahi. Neʼe mātou toko tolu kau Fakamoʼoni ʼi te kogafale ʼaia! Neʼe ko te temi ʼaia ʼaē neʼe ʼau nofo ai ʼi te nofoʼaga solia ʼo Kolonito ʼaē neʼe pāui ʼau ki toku matehi.

ʼI tamatou ʼolo ki te faʼahi ʼaē neʼe tonu ai ke fanahi ʼau, neʼe fehuʼi mai e te tagata ofisie: “ ʼE mole ke fia ʼui he meʼa?”

Neʼe ʼau tali age : “Oho.”

“ ʼE ke mole fia fai hau tohi ki tou famili?”

Neʼe ʼau toe tali fēnei: “Oho. Kua nātou ʼiloʼi ʼe lagi matehi anai ʼau ʼi henī.”

Neʼe mātou tau ki te malaʼe pea neʼe ʼui mai ke ʼau tuʼu falanaki ki te kaupā. Neʼe mole fakatotonu e te tagata ofisie ke nātou fanahi ʼau, kae neʼe ina ʼui fēnei: “Koutou toe ʼave ia ia ki tona kogafale.” Neʼe nātou fai te fakatuʼutuʼu kākā ʼaia moʼo ʼahiʼahiʼi ʼau peʼe ʼau lotomālohi.

Ki muli age, neʼe ʼave ʼau ki te motu ʼo Makrónisos, pea neʼe mole fakagafua ke ʼau taupau te ʼu tohi, gata pe ki te Tohi-Tapu. Neʼe tuku te kau Fakamoʼoni e toko hogofulu-ma-tolu ʼi te kiʼi fale, pea neʼe vaheʼi kehe mātou mai te teitei toko 500 kau pilisoni. Kae neʼe lava fakaaʼu mai kia mātou te ʼu tohi. Ohage la, ʼi te tahi ʼaho neʼe momoli mai te kalato loukoum (te faʼahiga foʼi lole). Neʼe fia kai kiai te kau leʼo koia neʼe mole nātou sio ai ki Te Tule Leʼo ʼaē neʼe fufū ʼi te takeleʼi kalato. Neʼe ʼui e te tēhina: “Ko te kau solia neʼe nātou kai te ʼu loukoum, kae neʼe mātou ‘kai’ Te Tule Leʼo!”

Neʼe momoli mai kia mātou te tohi foʼou La religion a-t-elle servi l’humanité ? pea neʼe fakaliliu e te tēhina Fakamoʼoni neʼe poto ʼi te Fakapilitānia. Neʼe mātou fai fakafūfū te ʼu fono ʼo mātou ako fakatahi Te Tule Leʼo. Kia mātou ko te fale pilisoni neʼe hage ko he faleako neʼe feala ai ke ina fakamālohiʼi mātou ʼi te faʼahi fakalaumālie. Neʼe mātou fiafia tāfito he neʼe mātou ʼiloʼi neʼe leleiʼia e Sehova tamatou agatonu.

Ko te fale pilisoni fakamuli ʼaē neʼe ʼau nofo ai neʼe tuʼu ʼi Týrintha ʼi te potu hahake ʼo Péloponnèse. ʼI te fale pilisoni ʼaia, neʼe ʼau fakatokagaʼi ai te tagata leʼo neʼe ina sioʼi lelei taku fai te ako ʼo te tagata pilisoni. Ko ni ʼu taʼu ki muli age, neʼe ʼau punamaʼuli ʼi taku felāveʼi mo te tagata leʼo ʼaia ʼi Tesalonika! Neʼe kua liliu ia ko he Fakamoʼoni. Ki muli age, ko tana tahi foha neʼe ʼave ki te fale pilisoni, kae neʼe mole ko he tagata leʼo, kae neʼe ʼave ʼo pilisoniʼi he neʼe mole fia solia ohage pe ko ʼau.

ʼI Toku ʼOsi ʼĀteaina Neʼe ʼAu Toe Kamata Gāue

Logope la neʼe tonu ke ʼau nofo pilisoni ia taʼu e 20, kae neʼe ʼau nofo ai ia taʼu pe e tolu. ʼI toku ʼosi faka ʼāteaina, neʼe ʼau filifili ke ʼau nofo ʼi Ateni. Kae mole tuai pea neʼe hoko kia ʼau te mahaki ʼaē ko te pleurésie pea neʼe tonu ai ke ʼau toe liliu ki Tesalonika. Neʼe ʼau nofo takoto ia māhina e lua. Ki muli age neʼe ʼau felāveʼi mo te finemui ko Koula pea neʼe ma ʼohoana ʼi Tesepeli ʼo te taʼu 1959. ʼI te taʼu 1962, neʼe kamata pionie toku ʼohoana, ko te higoa ʼaia ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼaē ʼe nātou fai faka mafola ʼi te temi katoa. Hili kiai taʼu e tolu, neʼe kua feala leva ke ʼau kaugā gāue mo ia ʼi te selevisi pionie.

ʼI Sanualio 1965, neʼe hinoʼi māua ke ma gāue ki te silikosikilipisio ʼo ma ʼaʼahi te ʼu kokelekasio moʼo fakaloto mālohiʼi nātou ʼi te faʼahi fakalaumālie. Tahi ʼaē meʼa, ʼi te fasiga taʼu māfana ʼo te taʼu ʼaia, neʼe ʼi ai tomā pilivilesio ke ma kau ki tamā ʼuluaki fakatahi faka tisitilike lahi ʼi Vienne ʼi Otilisia. Neʼe kehekehe mo te ʼu fakatahi ʼaē neʼe fai ʼi Heleni, he neʼe mātou fakatahi fakafūfū ʼi te vao matuʼa ʼuhi ko te tapuʼi ʼo tamatou gāue. ʼI te fakaʼosi ʼo te taʼu 1965, neʼe fakaafe māua ke ma gāue ʼi te ʼu pilō ʼo te filiale ʼo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼi Ateni. Kae ʼuhi ko te mahaki ʼo ʼihi ʼo toku ʼu kāiga, neʼe tonu ai leva ke ma toe liliu ki Tesalonika ʼi te taʼu 1967.

Neʼe ma fakahoko tomā ʼu maʼua faka famili pea mo haga gāue fakamalotoloto ʼi te fai faka mafola. ʼI te tahi ʼaho neʼe ʼau fai palalau mo toku tēhina mataʼi tama ko Kostas, pea neʼe ʼau fakamatala kia ia te taulekaleka ʼo te kautahi ʼa te ʼAtua ʼaē ʼe kita maʼu ai te ʼofa, mo te logo tahi pea mo te fakalogo ki te ʼAtua. Neʼe ina ʼui mai: “ ʼE lelei te ʼu meʼa ʼaia mo kanapaula ʼe maʼuli moʼoni te ʼAtua.” Kae neʼe ina tali taku fakaafe ke ina vakavakaʼi peʼe maʼuli moʼoni te ʼAtua peʼe kailoa. Neʼe ʼau fakahā age kia ia ʼe ʼau ʼalu ki te fakatahi faka malamanei ʼo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼi Nuremberg, ʼi Siamani ʼi ʼAukusito 1969. Neʼe ina kole mai ke mātou ʼolo fakatahi pea neʼe fia kau kiai mo tona kaumeʼa ko Alekos ʼaē neʼe ina ako mo mātou te Tohi-Tapu.

Ko te fakatahi ʼo Nuremberg neʼe ko he meʼa fakaofoofo! Neʼe fai ʼi te malaʼe faigaoʼi ʼaē neʼe fakafiafia tonu ai ia Itilele ʼo ʼuhiga mo te ʼu tau faka solia ʼaē neʼe mālo ai. Ko te toko 150 000 neʼe nātou kau ki te fakatahi ʼaia pea neʼe hā lelei ʼi tona fakaʼaluʼalu neʼe gāue ai te laumālie maʼoniʼoni ʼa Sehova. Mole tuai pea neʼe papitemaʼi ia Kostas pea mo Alekos. ʼI te temi nei ʼe nā tagata ʼāfea pea ko tonā ʼu famili ʼe ko te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova.

Neʼe ʼau kamata ako mo te fafine. Neʼe ʼui e tona ʼohoana ʼe ina fia vakavakaʼi tatatou ʼu tui pea mole fualoa pea ina fakahā mai neʼe ina fakaafe te tagata fai teolosia ʼo te lotu Keleka Orthodoxe, ko Sakkos, ke mātou fai palalau. Ko te tagata ʼaia neʼe ina fia fai he ʼu fehuʼi kia ʼau pea mo te tagata fai teolosia. Neʼe haʼu te tagata ko Sakkos mo te patele. Ko te tagata ʼaē neʼe ʼau ʼaʼahi neʼe ina kamata ʼui fēnei: “ ʼUluaki ʼe ʼau kole kia Sakkos ke tali mai ki te ʼu fehuʼi e tolu.”

Neʼe ina toʼo te Tohi-Tapu ʼaē neʼe mātou fakaʼaogaʼi ʼi tamatou ʼu fai palalau pea ina fehuʼi fēnei: “Koʼeni taku ʼuluaki fehuʼi: ʼE ko he Tohi-Tapu moʼoni koa, peʼe ko te Tohi-Tapu ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova?” Neʼe tali e Sakkos ʼe ko he Tohi-Tapu lelei pea neʼe ina ʼui ko te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼe nātou “ ʼofa ki te Tohi-Tapu.”

Pea neʼe hoko atu e te tagata ʼo ina fehuʼi fēnei: “Lua fehuʼi: ʼE lelei koa te aga ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova?” ʼI tona fakahagatonu, neʼe ina fia ʼiloʼi peʼe feafeaʼi te hahaʼi ʼaē neʼe kamata fakatahi ki ai tona ʼohoana. Neʼe tali e te tagata fai teolosia ʼe feala ke tou ʼui papau ʼe lelei tanatou aga.

Neʼe toe ʼui fēnei e te tagata: “Tolu fehuʼi: ʼE totogi koa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova?” Neʼe tali e te tagata fai teolosia: “Kailoa.”

Neʼe ʼui fakaʼosi e te tagata: “Kua ʼau maʼu te ʼu tali ki taku ʼu fehuʼi pea kua ʼau fai taku tonu.” Neʼe ina hoko atu tana ako Tohi-Tapu pea mole tuai pea neʼe papitema ko te Fakamoʼoni ʼa Sehova.

Ko He Maʼuli Fakafiafia Pea Mo Tapuakina

Neʼe ʼau toe kamata taku gāue taupau faka silikosikilipisio ʼi Sanualio 1976. Hili kiai taʼu e ono, pea neʼe tuku mai te pilivilesio ʼaē ke ʼau kau ki te faʼahiga fai faka mafola foʼou ʼi Heleni​—te fai faka mafola ʼi te ʼu ala. Pea ʼi ʼOketopeli ʼo te taʼu 1991 ko ʼau pea mo toku ʼohoana neʼe ma kamata te selevisi pionie makehe. Hili kiai ni ʼu māhina, pea neʼe tafa toku mafu, pea neʼe maui mālie toku tafa ʼaia. ʼI te temi nei ʼe ʼau maʼuli lelei pea neʼe ʼau toe kamata te selevisi temi katoa. Tahi ʼaē meʼa, ʼe ʼau tagata ʼāfea ʼi te kokelekasio ʼo Tesalonika, pea ʼe ʼau gāue mo te Komite Faka Felogoi Tahi Mo Te Lopitali moʼo tokoni ki te kau mahaki.

ʼI taku vakaʼi toku maʼuli, kua mahino kia ʼau neʼe ʼau fiafia he neʼe ʼau fai te ʼu meʼa ʼaē ʼe leleiʼia e tatatou Tāmai ʼaē ʼi selo. ʼE ʼau fiafia ʼaupito heʼe talu mai fualoa neʼe ʼau tali te fakaafe taulekaleka ʼaenī: “Ke ke poto ia koe, Ê toku foha, pea ke ke fakafiafia toku loto ke feala haku tali kia ia ʼaē ʼe manukinuki kia te ʼau.” (Tāʼaga Lea 27⁠:11) ʼE moʼoni ʼe ʼau loto fiafia ʼi taku sio ki te tuputupu ʼi te malamanei katoa te kaugamālie ʼo te hahaʼi fakamalotoloto ʼaē ʼe ʼōmai ki te kautahi ʼa Sehova. ʼE ko he pilivilesio ke kita kau ki te faka ʼāteaina ʼo te hahaʼi ʼaki te moʼoni faka Tohi-Tapu, pea mo tuku kia nātou te fealagia ʼo te maʼuli heʼegata ʼi te mālama foʼou pea mo faitotonu!​—Soane 8:⁠32; 2 Petelo 3:​13.

ʼE mātou fakaloto mālohiʼi tuʼumaʼu te kau tūpulaga ʼaē ʼe tauhi kia Sehova ke nātou fakatuʼutuʼu ke nātou hū ki te minisitelio temi katoa, pea ke nātou foaki tonatou maʼuli pea mo tonatou mālohi kia te ia. ʼE moʼoni, ʼe fakafiafia ʼaupito te maʼuli ʼo ia ʼaē ʼe falala kia Sehova pea ʼe maʼuli fīmālie heʼe ina fakafiafia tona loto!​—Tāʼaga Lea 3:⁠5; Tagata Tānaki 12:⁠1.

[Paki ʼo te pasina 21]

(Mai te faʼahi hema ki te faʼahi mataʼu)

Taku gāue ʼi te fale kuka ʼo te Petele ʼi te taʼu 1965

Taku faiakonaki ʼi te taʼu 1970 ʼi te temi ʼaē neʼe tapuʼi ai tamatou gāue

Mo toku ʼohoana ʼi te taʼu 1959

[Paki ʼo te pasina 23]

Ko ʼau mo Koula, toku ʼohoana