Neʼe Tapuʼi e Te Kominisi Tamatou Gāue Ia Taʼu e 40 Tupu
NEʼE FAKAMATALA E MIKHAIL VASILEVICH SAVITSKII
Neʼe talanoa Te Tule Leʼo ʼo te ʼaho 1 ʼo ʼApelili 1956 ki “te fakamaʼa lahi” neʼe hoko ki te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼi te ʼaho 1, mo te ʼaho 7 pea mo te ʼaho 8 ʼo ʼApelili 1951. Neʼe ʼui e Te Tule Leʼo, “ ʼe mole feala ke galoʼi te ʼu ʼaho ʼaia e te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼo Lusia. Lolotoga te ʼu ʼaho ʼaia e tolu ko te kau Fakamoʼoni fuli ʼa Sehova ʼaē neʼe nonofo ʼi te Potu Hihifo ʼo Ukraine, mo Biélorussie, mo Bessarabie, mo Moldavie, mo Lettonie, mo Lituanie, pea mo Estonie, te toko fitu afe tupu hahaʼi, neʼe ʼave ʼi te ʼu saliote hōsi ki te ʼu taulaga saliote afi, pea neʼe ʼave nātou ʼi te ʼu saliote afi neʼe fetuku ai te ʼu pipi pea neʼe ʼave ai nātou ki te ʼu potu fenua mamaʼo.”
ʼI TE ʼaho 8 ʼo ʼApelili 1951, ko toku ʼohoana, mo toku foha ʼaē neʼe māhina 8, mo taku ʼu mātuʼa pea mo toku tēhina veliveli, pea mo te tokolahi ʼo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova, neʼe kapu nātou mai tonatou ʼu ʼapi ʼi Ternopol’ ʼi Ukraine pea mo tona ʼu tafaʼaki. ʼI tonatou ʼosi fafaʼo ki te ʼu saliote afi ʼaē neʼe fetuku ai te ʼu pipi, neʼe nātou folau ai ia vāhaʼa e lua. Moʼo fakaʼosi, neʼe fakahifo nātou ʼi te taiga ʼo Sipelia (te ʼu vao matuʼa ʼi te potu toga ʼo te Arctique) ʼi te potu hihifo ʼo te Matavai ʼo Baikal.
He koʼe koa neʼe mole ʼau kau ia nātou ʼaē neʼe ʼave fakakinau? ʼI muʼa ʼo taku fakamatala atu pe neʼe ʼau ʼifea ʼi te temi ʼaia, pea koteā ʼaē neʼe hoko kia mātou fuli ki muli mai, ʼe ʼau fakamatala atu anai pe neʼe feafeaʼi taku liliu ko he Fakamoʼoni ʼa Sehova.
ʼE Mātou ʼIloʼi Te Moʼoni Faka Tohi-Tapu
ʼI Sepetepeli 1947, ʼi toku taʼu 15, ko te ʼu Fakamoʼoni ʼa Sehova e toko lua neʼe nā ʼaʼahi tomatou ʼapi ʼi te kiʼi kolo ʼo Slaviatin, ʼaē neʼe tuʼu ia kilometa e 50 mai Ternopol’. ʼI taku fakalogo mo taku faʼe ki te ʼu finemui ʼaia e toko lua—ko te tahi neʼe higoa ko Maria—neʼe ʼau ʼiloʼi ai neʼe mole ko he lotu feiā pe. Neʼe nā fakamahino mai pe koteā tanā tui pea nā fai te ʼu tali neʼe mahino gafua ki tamā ʼu fehuʼi.
Neʼe ʼau tui ko te Tohi-Tapu ʼe ko te Folafola ʼa te ʼAtua, kae neʼe mole kei ʼau falala ki te ’Ēkelesia. Neʼe tautau ʼui e taku kui tagata: “ ʼE fakamatakuʼi e te kau patele te hahaʼi ʼaki tanatou ʼu palalau ʼo ʼuhiga mo te ʼu mamahi ʼo te ʼifeli, kae ko nātou totonu ʼe mole nātou mataku ki te ʼu meʼa ʼaia. ʼE nātou kaihaʼa pea mo kākāʼi te hahaʼi.” ʼE ʼau manatuʼi te ʼu agamālohi ʼaē neʼe hoko ki te hahaʼi Polonia ʼaē neʼe nonofo ʼi tomatou kolo, pea mo te tutu ʼo tonatou ʼu ʼapi ʼi te kamata ʼo te Lua Tau Faka Malamanei. Pea ʼe ko he meʼa fakapunamaʼuli, he neʼe ko te kau patele ʼo te Lotu Katolika Faka Keleka ʼaē neʼe nātou fakatuʼutuʼu te ʼu agamālohi ʼaia. Ki muli age, neʼe ʼau sio kua mamate te tokolahi ʼo te hahaʼi Polonia pea neʼe ʼau fia ʼiloʼi pe koʼe neʼe hoko te ʼu meʼa fakalialia ʼaia.
ʼI taku ako te Tohi-Tapu mo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova, neʼe ʼau kamata mahino ai ki te ʼu faʼahi ʼaia. Neʼe ʼau ako te ʼu moʼoni tāfito ʼo te Tohi-Tapu, ohage la ko te mole ʼi ai ʼo he ʼifeli vela pea ʼe fakaʼaogaʼi e Satana te lotu hala moʼo fakaneke te hahaʼi ki te tau pea mo te ligi toto. ʼI te ʼu temi ʼaē neʼe ʼau ako tokotahi ai, neʼe ʼau tau faikole fakafetaʼi kia Sehova moʼo fakamālo kia ia ʼo ʼuhiga mo te ʼu meʼa ʼaē neʼe ʼau ako. Neʼe ʼau kamata fakahā te ʼu moʼoni faka Tohi-Tapu ʼaia ki toku tēhina veliveli ko Stakh, pea neʼe ʼau fiafia ʼi tana tali te ʼu faʼahi ʼaia.
ʼE ʼAu Maʼuliʼi Te Meʼa ʼAē ʼe ʼAu Ako
Neʼe mahino kia ʼau neʼe tonu ke ʼau fetogi toku maʼuli, koia neʼe ʼau foimo tuku ai taku suluka. Tahi ʼaē meʼa, neʼe ʼau mahino ai ʼe ʼaoga ke ʼau fakatahi tuʼumaʼu mo te tahi kau Kilisitiano moʼo ako te Tohi-Tapu. Koia neʼe tonu ai ke ʼau haʼele ia kilometa e 10 ke ʼau aʼu ki te potu fakalilo ʼaē neʼe fai ai te ʼu fono. ʼI ʼihi temi neʼe ko he ʼu tuagaʼane pe ʼaē neʼe feala ke nātou kau kiai, pea logope la neʼe heʼeki ʼau papitema, kae neʼe nātou kole mai ke ʼau takitaki te fono.
Ko nātou ʼaē neʼe ʼi ai hanatou ʼu tohi faka Tohi-Tapu, neʼe feala ke nātou tuʼutāmaki, heʼe kapau neʼe maʼu tanatou ʼu tohi pea neʼe feala ke fakatūʼa nātou ke pilisoniʼi ia taʼu e 25. Kae neʼe ʼau fia maʼu pe haku ʼu tohi. Ko te tagata neʼe mātou vāhaʼa fale neʼe ako mo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova, kae neʼe ina tuku tana ako he neʼe mataku pea neʼe ina tanu tana ʼu tohi ʼi tona ʼōloto. Neʼe ʼau fakafetaʼi ʼaupito kia Sehova he neʼe toe keli ake e te tagata te ʼu tohi pea mo te ʼu nusipepa ʼaē neʼe ina tanu ʼi tona ʼōloto pea ina foaki mai. Neʼe ʼau fufū te ʼu tohi ʼaia ʼi te ʼu tauga meli ʼo taku Tāmai, heʼe mole he tahi ʼe ʼalu anai ʼo kumi ai.
ʼI Sūlio 1949, neʼe ʼau foaki toku maʼuli kia Sehova pea neʼe ʼau papitema ai. Neʼe ko te ʼaho fakafiafia tāfito ʼaia ʼo toku maʼuli. Neʼe fai fakafūfū te ʼu papitema pea neʼe ʼui mai e te Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼaē neʼe ina fai te papitema, ʼe mole faigafua te maʼuli ʼo te Kilisitiano moʼoni pea ʼe hoko anai kia ʼau te ʼu ʼahiʼahi lahi. Mole tuai pea neʼe ʼau sio ki te moʼoni ʼo tana ʼu palalau! Kae neʼe ʼau fiafia ʼi toku ʼosi papitema ko he Fakamoʼoni. Hili kiai māhina e lua, pea neʼe ʼau ʼohoana mo Maria, ko te tahi ia nāua ʼaē neʼe nā fakahā mai te moʼoni kia ʼau pea mo taku Faʼe.
Neʼe Hoko Fakafokifā Toku ʼUluaki ʼAhiʼahi
ʼI te ʼaho 16 ʼo ʼApelili 1950, neʼe ʼau liliu ki fale mai te kiʼi kolo ʼo Podgaitsi pea fokifā neʼe tāʼofi ʼau e te ʼu solia pea nātou maʼu te ʼu tohi faka Tohi-Tapu neʼe ʼau ʼave ki te ako tohi, ʼo nātou puke ai ʼau. ʼI te ʼu ʼuluaki ʼaho ʼi te fale pilisoni, neʼe nātou tā ʼau ʼaki te kauʼi ʼakau pea neʼe mole nātou tuku ke ʼau moe peʼe ke ʼau kai he meʼa. Neʼe nātou fakatotonu mai ke ʼau ʼai toku ʼu nima ki toku fuga ʼulu, pea ke ʼau sike tuʼa teau ki lalo pea mo toe tuʼu ake, kae neʼe kua lahi fau toku gaʼegaʼe pea neʼe mole ʼau lava fai katoa te meʼa ʼaia. ʼOsi ʼaia pea neʼe lī ʼau ki te kogafale ʼi te lalo fata neʼe momoko mo palapala pea neʼe ʼau nofo ai ia hola e 24.
Neʼe nātou gaohi koviʼi ʼau he neʼe nātou loto ke ʼau vaivai ai pea ke ʼau fakahā age kia nātou he ʼu meʼa ʼo ʼuhiga mo te gāue. Neʼe nātou fehuʼi fēnei mai: “Neʼe ke maʼu ʼifea te ʼu tohi ʼaia, pea ko ai ʼaē neʼe ke ʼave ki ai?” Neʼe mole ʼau tali age. Neʼe nātou lau mai te koga ʼo te lao ʼaē ʼe fakatafito anai kiai toku fakamāuʼi. Neʼe ʼui e te lao ʼaia kapau ko he tahi ʼe ina tufa peʼe ina taupau te ʼu tohi ʼaē ʼe fakafeagai ki te puleʼaga Sovietike pea neʼe feala ke fakatūʼa ia ia ki te mate, peʼe pilisoniʼi ia taʼu e 25.
Neʼe nātou fai mai te fehuʼi ʼaenī: “Ko te fakatūʼa fea ʼaē ʼe ke loto kiai?”
Neʼe ʼau tali fēnei age: “ ʼE mole ʼau loto ki he fakatūʼa, kae ʼe ʼau falala kia Sehova pea ʼaki tana tokoni, ʼe ʼau lava kātakiʼi anai te meʼa ʼaē ka ina tuku ke hoko.”
Meʼa fakapunamaʼuli, heʼe hili te vāhaʼa katoa, pea neʼe nātou faka ʼāteaina ʼau. ʼAki te meʼa ʼaia neʼe ʼau ʼiloʼi ai te moʼoni ʼo te fakapapau ʼa Sehova: “E mole au tukunoa anai koe, pea e mole au liaki anai koe.”—Hepeleo 13:5.
ʼI taku toe liliu ki fale, neʼe ʼau mahaki kovi ai pea neʼe ʼave ʼau e taku Tāmai ki te tōketā pea mole tuai pea neʼe ʼau toe lelei ai. Logope la ko taku Tāmai neʼe mole lotu tahi mo mātou kae neʼe lagolago kia mātou ʼi te faʼahi ʼo te lotu.
Neʼe Pilisoniʼi ʼAu Pea Mo ʼAve Ki Te Tahi Potu Fenua
Hili kiai he ʼu māhina, pea neʼe ʼave ʼau ki te foʼi solia Sovietike. Neʼe ʼau fakahā taku mole fia kau ki te solia he neʼe fakafeagai te faʼahi ʼaia ki toku leʼo ʼo loto. (Isaia 2:4) Kae ʼi Fepualio 1951, neʼe fakatūʼa ʼau ke ʼau pilisoni ia taʼu e fā pea neʼe ʼave ʼau ki te fale pilisoni ʼi Ternopol’. Ki muli age, neʼe ʼave ʼau ki te fale pilisoni ʼi L’viv, te kolo lahi ʼaē neʼe tuʼu mamaʼo ia kilometa e 120. Lolotoga taku nofo pilisoni, neʼe ʼau logo kua ʼave ki Sipelia te tokolahi ʼo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova.
ʼI te fasiga taʼu māfana ʼo te taʼu 1951, neʼe ʼave ʼihi ʼo mātou ki te potu ʼe mamaʼo atu ʼi Sipelia, ʼi te potu taupotu ʼo te Potu Hahake. Neʼe mātou folau ʼi te māhina katoa ia kilometa e 11 000 pea neʼe mātou fakalaka ai ʼi te ʼu fuseaux horaires e 11! Neʼe mātou tuʼu tuʼa tahi pe ʼi te hili ʼo vāhaʼa e lua ʼo tamatou folau saliote afi, pea neʼe fakagafua kia mātou ke mātou maʼanu. Neʼe ko he fale maʼanu lahi ʼi Novosibirsk ʼi Sipelia.
ʼI te lotolotoiga ʼo te toe hahaʼi pilisoni, neʼe ʼau logo ai ki te tagata ʼe ina ʼui fēnei: “Ko ai ʼi henī ʼe kau ki te famili ʼo Sonatape?” ʼI te temi ʼaia, neʼe fakaʼaogaʼi te kupu “Sonatape” ki te hahaʼi ʼaē neʼe ʼamanaki ki te maʼuli heʼegata ʼi te kele. (2 Hau 10:15-17; Pesalemo 37:11, 29) Neʼe foimo fakahā atu aipe e ʼihi ko nātou te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova. Neʼe mātou fiafia ʼaupito ʼi tamatou fefakaʼalofaʼaki!
Te Gāue Fakalaumālie ʼi Te Fale Pilisoni
ʼI tamatou kei nonofo ʼi Novosibirsk neʼe mātou fakatuʼutuʼu ke mātou fakaʼaogaʼi he kupuʼi palalau ke mātou ʼiloʼi ai pe ko ai te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova mokā mātou tau ki he fale pilisoni. Neʼe ʼave fuli mātou ki te lotoʼā e tahi ʼi te Tai ʼo Saponia, ʼaē neʼe mole mamaʼo mai Vladivostok. Neʼe mātou fakatuʼutuʼu ai te ʼu fono ke mātou ako te Tohi-Tapu. Neʼe ko he meʼa fakaloto mālohi kia ʼau, taku fakakaugā mo te ʼu tēhina matutuʼa pea mo aga fakapotopoto ʼi te faʼahi fakalaumālie. Neʼe nātou fehoahoaʼaki ʼi te takitaki ʼo te ʼu fono, pea neʼe fakatafito ki te ʼu vaega faka Tohi-Tapu pea mo te ʼu puani ʼo te ʼu Tule Leʼo ʼaē neʼe pipiki kiai.
Neʼe nātou fai te ʼu fehuʼi pea neʼe tali e te ʼu tēhina. Ko te tokolahi ia mātou neʼe mātou hae te ʼu moʼi pepa ʼi te ʼu pake simā pea neʼe mātou tohi ai te ʼu tali. Neʼe mātou taupau te ʼu kiʼi nota ʼaia pea mo fakapipiki tahi, ke mātou fakaʼaogaʼi ohage ko he ʼu kiʼi tohi. Hili kiai ni ʼu māhina, ko nātou ʼaē neʼe fakatūʼa ki he ʼu temi loaloaga neʼe ʼave nātou ki te ʼu lotoʼā mamaʼo ʼi te potu tokelau ʼo Sipelia. Ko mātou toko tolu kau tūpulaga neʼe ʼave mātou ki Nakhodka, ko te kolo neʼe mole faʼa mamaʼo mo Saponia ia kilometa e 650. Neʼe ʼau nofo pilisoni ai ia taʼu e lua.
ʼI ʼihi temi neʼe mātou lava maʼu he Tule Leʼo pea neʼe ko tamatou meʼa kai fakalaumālie ʼaia lolotoga he ʼu māhina. ʼAki te temi, neʼe toe momoli mai kia mātou te ʼu tohi. Neʼe ʼau tagi ʼi taku maʼu taku ʼuluaki tohi mai toku famili (ʼaē neʼe ʼave nātou ki te tahi potu fenua). Ohage ko tona ʼui e Te Tule Leʼo ʼaē neʼe tou talanoa kiai ʼi te kamata ʼo te alatike, neʼe fakamatala ai neʼe ʼohofiʼi te ʼu ʼapi ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova pea neʼe tuku kia nātou hola e lua ke nātou mavae ai.
ʼE ʼAu Toe Fakatahi Mo Toku Famili
Neʼe faka ʼāteaina ʼau ʼi Tesepeli 1952, ʼi te ʼosi ʼo taʼu e lua logope la neʼe fakatūʼa ʼau kia taʼu e fā. Neʼe ʼau toe fakatahi mo toku famili ʼaē neʼe ʼave ki te kiʼi kolo ʼo Gadaley, neʼe ōvi ki Tulun ʼi Sipelia. ʼE mahino papau ia, neʼe ko he fiafia lahi tamatou toe fesioʼaki, ko toku foha ko Ivan neʼe kua taʼu tolu pea ko toku ʼofafine ko Anna neʼe kua teitei taʼu lua. Kae neʼe faka tuʼakoi toku ʼāteaina. Neʼe toʼo toku pasipo e te puleʼaga pea neʼe nātou leʼoleʼo ʼau. Neʼe mole feala ke ʼau fakalaka ia kilometa e tolu ʼi te ʼu tafaʼaki ʼo toku ʼapi. Ki muli age neʼe fakagafua ke ʼau heka hōsi ke ʼau ʼalu ki te lapalasi fakatauʼaga meʼa ʼi Tulun. Neʼe ʼau felāveʼi ai mo te ʼu tēhina kae neʼe ʼau fakaʼeteʼete ʼaupito.
ʼI te temi ʼaia, neʼe ʼi ai tamā ʼu taʼahine e lua, ko Anna pea mo Nadia, pea mo tamā ʼu tama e lua, ko Ivan pea mo Kolya. ʼI te taʼu 1958, neʼe ma maʼu tamā tahi tama ko Volodya. Pea ki muli age ʼi te taʼu 1961, neʼe ma maʼu tamā tahi taʼahine ko Galia.
Neʼe tautau puke ʼau e te KGB (te kau polisi ʼāfea ʼo te loto fenua) pea mo fakafehuʼi ʼau. Neʼe mole gata ʼaki pe tanatou fia ʼiloʼi te ʼu meʼa ʼo ʼuhiga mo te kokelekasio, kae neʼe nātou toe loto foki ke mahalohalo ai te ʼu tēhina ʼe ʼau gāue tahi mo nātou. Koia neʼe nātou fakaafe ʼau ki te ʼu fale kai pea neʼe nātou faiga ke toho haku ʼu paki ʼi taku malimali pea mo fakafiafia mo nātou. Kae neʼe mole ʼau malimali he neʼe kua ʼau ʼiloʼi tanatou ʼu fakatuʼutuʼu. ʼI te temi fuli ʼaē neʼe puke ai ʼau, neʼe ʼau fakamatala ki te ʼu tēhina pe koteā te meʼa ʼaē neʼe hoko. Koia neʼe mole nātou lotolotolua ʼo ʼuhiga mo taku agatonu.
ʼE Mātou Felāveʼi Mo Nātou ʼi Te ʼu Lotoʼā
ʼAki te temi, neʼe ko te lauʼi teau kau Fakamoʼoni ʼaē neʼe pilisoniʼi ʼi te ʼu lotoʼā. ʼI te temi ʼaia, neʼe mātou felāveʼi tuʼumaʼu mo te ʼu tēhina pilisoni ʼaia pea mo foaki kia nātou te ʼu tohi. Neʼe mātou lava fai feafeaʼi te faʼahi ʼaia? Ka faka ʼāteaina he ʼu tēhina pea mo he ʼu tuagaʼane mai he lotoʼā, pea neʼe nātou fakahā mai pe neʼe feala feafeaʼi ke mātou ʼave fakafūfū age kia nātou te ʼu tohi logope la neʼe ʼi ai te ʼu hahaʼi leʼo. Lolotoga taʼu e hogofulu neʼe mātou lava fakahū ki te ʼu tēhina ʼaē neʼe nonofo ʼi te ʼu lotoʼā, te ʼu nusipepa pea mo te ʼu tohi neʼe mātou maʼu mai Polonia pea mo te tahi ʼu fenua.
Neʼe tokolahi te ʼu tuagaʼane neʼe nātou hiki tohi lolotoga he temi fualoa moʼo fai te ʼu kiʼi tohi veliveli, ʼo feala ai ke fufū te nusipepa katoa ʼi te kiʼi puhaafi! ʼI te taʼu 1991, ʼi te temi ʼaē neʼe fakagafua ai te gāue, neʼe mātou maʼu te ʼu nusipepa matalelei ʼaē ʼe lanu fā, pea neʼe ʼui fēnei e te tuagaʼane: “ ʼE galoʼi anai mātou ʼi te temi nei.” Kae neʼe faihala. Tatau aipe peʼe galoʼi e te hahaʼi, kae ʼe mole he temi ʼe galoʼi anai e Sehova te gāue ʼa te kau agatonu!—Hepeleo 6:10.
ʼE Mātou Mavae Pea ʼe Hoko Te ʼu Malaʼia
ʼI te fakaʼosi ʼo te taʼu 1967 neʼe hue ai te ʼapi ʼo toku kiʼi tēhina ʼi Irkoutsk. Neʼe maʼu ai tana ʼu foʼi fime pea mo tana ʼu tohi faka Tohi-Tapu. Neʼe puke toku tēhina pea neʼe fakatūʼa ke pilisoniʼi ia taʼu e tolu. Neʼe toe hue mo toku ʼapi kae neʼe mole maʼu ai he meʼa. Pea logope la te faʼahi ʼaia, kae neʼe tui papau te puleʼaga neʼe mātou lagolago ki te gāue ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova, koia neʼe maʼua ai ke mavae toku famili. Neʼe mātou ʼolo ki te potu fenua neʼe tuʼu ia kilometa e 5 000 ʼi te potu hihifo ʼo te kolo ʼo Nevinnomyssk ʼi te Caucase. Neʼe mātou fai faka mafola ai ʼi te fagonogono faigamālie.
Neʼe hoko te malaʼia lahi ʼi te ʼuluaki ʼaho ʼo te temi fakamālōlō ʼo Sūnio 1969. Ko Kolya, tamā tama ʼaē neʼe taʼu 12, neʼe faiga ki tana foʼi fiti ʼaē neʼe tō ōvi ki te puha hila mālohi, pea neʼe puke ai ʼi te hila. Neʼe teitei vela katoa tona sino. ʼI te lopitali neʼe maliu mai kia ʼau ʼo ina fehuʼi mai: “ ʼE toe feala anai koa ke tou ʼolo ki te motu?” (Neʼe ko he motu neʼe mātou tautau ʼolo kiai.) Neʼe ʼau ʼui fēnei: “Ei, Kolya, ʼe tou toe ʼolo anai ki te motu ʼaia. Ka ʼosi fakatuʼuake anai koe e Sesu Kilisito, pea ʼe tou toe ʼolo anai ki te motu ʼaia.” Neʼe ina hivaʼi te katiko ʼaē neʼe ina leleiʼia, he neʼe ko te katiko ʼaia ʼaē neʼe ina gaoʼi ʼaki tana kiʼi fakatagi pupuhi ʼi te ʼu fono ʼo te kokelekasio. Hili kiai ʼaho e tolu pea neʼe mate ʼaki te falala ʼaē ʼe toe fakatuʼuake anai.
Hili kiai te taʼu katoa, pea neʼe ʼave ki te solia tamā tama ko Ivan ʼaē neʼe taʼu 20. ʼI tana mole fia kau ki te solia, neʼe puke ia ia pea mo pilisoniʼi ia taʼu e tolu. ʼI te taʼu 1971, neʼe pāui ʼau ke ʼau solia pea neʼe toe ʼui mai neʼe feala ke ʼau toe pilisoni mo kapau neʼe mole ʼau solia. Neʼe mole fakamāuʼi ʼau lolotoga te ʼu māhina loaloaga. ʼI te temi ʼaia neʼe mahaki ai toku ʼohoana ʼi te kosea pea neʼe ʼaoga ke taupau lelei ia ia. Koia neʼe mole nātou fakatūʼa ʼau. Neʼe mate ia Maria ʼi te taʼu 1972. Neʼe ko hoku hoa lelei pea neʼe nofo agatonu kia Sehova ʼo aʼu ki tona mate.
ʼE Mavetevete Tomatou Famili
ʼI te taʼu 1973, neʼe ʼau ʼohoana mo Nina. Neʼe kapu ia ia e tana tāmai mai tonatou ʼapi ʼi te taʼu 1960, he neʼe liliu ko he Fakamoʼoni. Neʼe ko he tuagaʼane faiva pea neʼe kau ia nātou ʼaē neʼe nātou hiki te ʼu nusipepa maʼa te ʼu tēhina mo tuagaʼane ʼaē neʼe nonofo ʼi te ʼu lotoʼā. Neʼe ʼofa kia ia taku ʼu fānau.
Neʼe ʼita te puleʼaga ʼi tamatou gāue ʼi Nevinnomyssk, koia neʼe nātou fakaneke ai mātou ke mātou mavae mai ai. ʼI te taʼu 1975, ko ʼau mo toku ʼohoana pea mo toku ʼu ʼofafine neʼe mātou ʼolo ki te potu toga ʼo Caucase ʼi Géorgie. ʼI te temi ʼaia, neʼe ʼolo toku ʼu foha ko Ivan pea mo Volodya ki Dzhambul ʼi te tuʼakoi ʼo te potu toga ʼo Kazakhstan.
ʼI Géorgie, neʼe hoki kamata ai te gāue ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova. Neʼe mātou fai te fagonogono faigamālie ʼi Gagra pea mo Sukhumi ʼi te Matafenua ʼo te Tai Uli pea mo tonā ʼu tafaʼaki, pea hili kiai te taʼu katoa, pea papitema ʼi te vaitafe ʼi te moʼuga te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova foʼou e toko hogofulu. Kae mole tuai pea neʼe kole mamahi mai e te puleʼaga ke mātou mavae pea neʼe mātou ʼolo ki te potu hahake ʼo Géorgie. Neʼe mātou faiga fakamalotoloto ke mātou maʼu ai te hahaʼi ʼe hage ko he ʼu ōvi, pea neʼe tapuakinaʼi mātou e Sehova.
Neʼe mātou faʼufaʼu te ʼu kūtuga veliveli moʼo fai te ʼu fono. Neʼe ʼi ai te fihifihia ʼo ʼuhiga mo te lea, mai tona ʼaluʼaga ʼaē neʼe mole mātou popoto ʼi te lea ʼo Géorgie pea ko ʼihi ʼi te kau Géorgiens neʼe mole nātou popoto ʼi te lea faka Lusia. ʼI te kamata, neʼe mātou fai pe te ako mo te hahaʼi Lusia. Kae neʼe fakahaʼuhaʼu ʼo mātou poto ʼi te lea ʼo Géorgie pea ʼi te temi nei kua toko lauʼi afe te kau fai faka mafola ʼo te Puleʼaga ʼi Géorgie.
ʼI te taʼu 1979, ʼaki te fakaneke ʼo te KGB, neʼe fakahā mai e toku patolo neʼe mole kei tali ʼau ʼi te potu fenua ʼaia. Neʼe ko te temi ʼaia ʼaē neʼe mate ai toku ʼofafine ko Nadia pea mo tana taʼahine ʼi te fakaʼī. ʼI te taʼu ki muʼa atu, neʼe toe mate mo taku faʼe ʼi Nevinnomyssk, pea neʼe nofo agatonu ʼo aʼu ki tana mate. Neʼe kei toe taku tāmai pea mo toku tēhina. Koia neʼe mātou fakatotonu ai ke mātou toe liliu ki te kolo ʼaia.
Neʼe Tapuakinaʼi ʼAu ʼUhi Ko Taku Faʼa Kātaki
ʼI Nevinnomyssk neʼe mātou hoko atu tamatou tā fakafūfū te ʼu tohi faka Tohi-Tapu. ʼI te ʼu taʼu 1980, ʼi te tahi lakaga neʼe pāui ʼau e te puleʼaga, pea neʼe ʼau ʼui age kia nātou neʼe ʼau moemisi pea neʼe ʼau sio ai ʼe ʼau fufū tomatou ʼu nusipepa. Neʼe nātou kakata ai. Pea ʼi taku mavae, neʼe ʼui fēnei mai e te tahi ia nātou: “ ʼOfa pe ke ʼaua naʼa ke toe fai hau moemisi ʼe ke sio ai ʼe ke fufū tau ʼu tohi. ʼE mole kei tuai pea ʼe ke hili fakahāhā anai tau ʼu tohi ʼi he puha, pea ʼe ke ʼalu anai ki tau ʼu fono mo tou ʼohoana pea mo tau Tohi-Tapu ʼi tou nima.”
ʼI te taʼu 1989, neʼe mātou lotomamahi ʼi te mate ʼo toku ʼofafine ko Anna ʼuhi ko te anévrisme ʼi tona foʼi ʼulu. Neʼe taʼu 38 pe. ʼI te māhina ʼo ʼAukusito ʼi te taʼu pe ʼaia, ko te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼi Nevinnomyssk neʼe nātou lue te saliote afi pea neʼe nātou folau mai ki Varsovie ʼi Polonia ke feala hanatou kau ki te fakatahi faka malamanei. Ko te toko 60 366 neʼe nātou kau ai, ʼo kau ki ai te toko lauʼi afe hahaʼi mai te Union soviétique. Neʼe hage ko he moemisi kia mātou! Hili kiai taʼu e lua, ʼi te ʼaho 27 ʼo Malesio 1991, neʼe tuku mai kia ʼau te pilivilesio ke ʼau kau ʼi te ʼu tagata ʼāfea e toko nima ʼaē kua fualoa tanatou kau ki te moʼoni ʼi te Union soviétique, pea neʼe mātou sinie te pepa maʼuhiga ʼaē neʼe fakamoʼoni ai ki te kautahi faka lotu ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova!
ʼE ʼau fiafia ʼaupito heʼe tauhi agatonu kia Sehova taku ʼu fānau ʼaē kei maʼuʼuli. Pea ʼe ʼau fakaʼamu ki te mālama foʼou ʼo te ʼAtua pea mo te temi ʼaē ʼe ʼau toe fesioʼaki anai mo Anna, mo Nadia pea mo tana taʼahine, pea mo Kolya. ʼI tona ʼosi fakatuʼuake, ʼe ʼau fakahoko anai te fakapapau ʼaē neʼe ʼau fai age ki ai pea ʼe ʼau ʼave anai ia ia ki te motu ʼaia ʼaē neʼe mātou leleiʼia ʼaupito ʼi te temi muʼa.
ʼI muʼa ʼo te hoko mai ʼo te ʼu meʼa ʼaia, ʼe ko he meʼa fakafiafia taku sio ki te tuputupu vave ʼo te faka mafola ʼo te moʼoni ʼo te Tohi-Tapu ʼi te fenua lahi ʼaenī! ʼE ʼau loto fiafia ʼo ʼuhiga mo toku maʼuli, pea ʼe ʼau loto fakafetaʼi kia Sehova he neʼe ina tuku mai ke ʼau kau ki tana kau Fakamoʼoni. ʼE ʼau tui papau ki te ʼuhiga moʼoni ʼo te Pesalemo 34:8: “Koutou ʼahiʼahi pea koutou sio ko Sehova ʼe lelei. Manuʼia te tagata mālohi ʼaē ʼe hola kia te ia.”
[Paki ʼo te pasina 25]
Te taʼu ʼaē neʼe ʼau toe fakatahi ai mo toku famili ʼi Tulun
[Paki ʼo te pasina 26]
ʼI ʼoluga: Ko taku tāmai mo taku fānau ʼi tuʼa ʼo tomatou ʼapi ʼi Tulun, ʼi Sipelia
ʼI ʼoluga ʼi te faʼahi mataʼu: Ko toku ʼofafine ko Nadia mo tana kiʼi taʼahine ʼaē neʼe mamate fakaʼī
ʼI lalo: Ko te paki ʼo toku famili ʼi te taʼu 1968