Tou ʼIloʼi Pea Mo Tou Tauʼi Totatou ʼu Vaivaiʼaga ʼi Te Faʼahi Fakalaumālie

ʼI TE ʼU FAGANA KELEKA, KO ACHILLE NEʼE KO TE TAGATA TAU KELEKA NEʼE lototoʼa tokotahi ʼi te tau ʼo Troie, ko te tau ʼaia neʼe fai moʼo ʼohofiʼi te kolo ʼo Troie. ʼE ʼui e te fagana, ʼi te kei veliveli ʼa Achille, neʼe fakamaʼanu ia ia e tana faʼe ʼi te vaitafe ʼo Styx, pea neʼe liliu ai ʼo haohaoa, gata pe ki te koga ʼo tona sino ʼaē neʼe puke ai e tana faʼe moʼo fakamaʼanu ia ia​—ʼe ko te muli vaʼe ʼo Achille ʼaē neʼe liliu ʼo ʼiloa ʼaki te fagana ʼaia. ʼE ko te koga ʼaia ʼo tona sino ʼaē neʼe hokaʼi ai ia ia e Pâris, te foha ʼo te Hau ko Priam ʼo Troie, ʼaki te kauʼi nahau pea neʼe mate ai ia Achille.

Ko te kau Kilisitiano ʼe ko te kau solia ʼa Kilisito, pea ʼe nātou kau ʼi he tau fakalaumālie. (2 Timoteo 2:3) ʼE fakamahino mai e te ʼapositolo ko Paulo, “ko tatatou tau e mole ko he tau fakafehagai ki te toto mo te kakano, kae fakafehagai ki te u Lagiaki, ki te u Pule, ki te u aliki pule o te malama aeni o te fakapouli, ki te u laumalie o te kovi e mauli i te u lagi.” Ei, ko totatou ʼu fili ʼe ko Satana te Tevolo pea mo tana kau temonio.​—Efeso 6:​12.

ʼE mahino ia, ʼe mole tou lava tauʼi te ʼu mālohi ʼaia mo kapau ʼe mole tokoni mai kia tatou ia Sehova ʼAtua, ʼaē ʼe ʼui e te Tohi-Tapu, “ ʼe ko he tagata tau mālohi.” (Ekesote 15:3) Moʼo puipui tatou mai totatou ʼu fili, ʼe ina foaki mai he teu tau fakalaumālie. Ko te tupuʼaga la ʼaia ʼo te tokoni mālohi ʼaenī ʼa te ʼapositolo: “Koutou tui te teu’tau o te Atua ke koutou lava tatali te u puleaki a te temonio.”​—Efeso 6:​11.

ʼE mahino ia, ko te teu tau ʼaē ʼe foaki mai e Sehova ʼAtua ʼe lelei ʼaupito ia, pea ʼe ina lava tali te ʼu kovi fuli pe ʼaē ʼe fai mai kia tatou ʼi te faʼahi fakalaumālie. Koutou vakaʼi te lisi ʼaē neʼe fai e Paulo ʼo ʼuhiga mo te teu tau ʼaia: te kilipipi ʼo te moʼoni, te kofu ukamea ʼo te faitotonu, te ʼu sūlie ʼo te logo lelei, te meʼa tali tau lahi ʼo te tui, te puloga ʼo te fakamaʼuli, pea mo te heletā ʼo te laumālie. ʼE mole he tahi teu tau ʼe lelei age ʼi te teu ʼaia! ʼAki te teu tau fakalaumālie ʼaia, ʼe feala ki te solia Kilisitiano ke mālo ʼi te ʼahiʼahi, tatau aipe peʼe mālohi age tona fili ia ia.​—Efeso 6:​13-​17.

Tatau aipe peʼe lelei ʼaupito te teu tau ʼaē ʼe foaki mai e Sehova pea mo ina puipui tatou, kae ʼe mole faka ʼuhiga leva, ʼe mole feala ke hoko he meʼa kovi kia tatou. Ohage ko Achille ʼaē neʼe ʼui ʼe mole feala ke mate, ʼe ʼi ai koa hotatou vaivaiʼaga fakalaumālie, ohage ko te vaivaiʼaga ʼa Achille ʼaē neʼe ko tona muli vaʼe? ʼE feala ke fakatupu tuʼutāmaki te faʼahi ʼaia mo kapau ʼe mole tou nonofo tokaga.

Koutou Sivisivi Takotou Teu Tau Fakalaumālie

Ko te tagata fai ski neʼe mālo tuʼa lua ʼi te ʼu Jeux Olympiques, neʼe hage neʼe mālohi, kae fokifā pe, neʼe pogia pea mate lolotoga tana faigaoʼi. Mole fualoa ki muli age, neʼe fakahā te manatu fakapotopoto ʼaenī ʼi te sulunale The New York Times: “Ko te vaelua ʼo te toko 600 000 hahaʼi Amelika ʼaē ʼe mate mafu ʼi te taʼu fuli, ʼe mole he fakaʼiloga ʼi tonatou sino, ʼe hā fakatomuʼa ai kia nātou ʼe nātou mahaki mafu anai.” ʼE hā ʼaki mai, ʼe mole tou maʼuli haohaoa anai ʼuhi pe heʼe tou manatu ʼe tou lelei pe.

ʼE toe feiā aipe ʼo ʼuhiga mo tatatou lelei ʼi te faʼahi fakalaumālie. Koʼeni te tokoni ʼa te Tohi-Tapu: “Ko ae e manatu e tuʼu tokaga naa higa.” (1 Kolonito 10:12) Logope la te lelei ʼaupito ʼo te teu tau ʼaē ʼe tou maʼu, kae ʼe feala pe ke ʼi ai tona kiʼi vaivaiʼaga, ʼuhi ko totatou ʼuhiga agahala, ʼaē ʼe feala ke mālohi age ʼi tatatou holi ʼaē ke tou fai te finegalo ʼa te ʼAtua. (Pesalemo 51:5) Logola tatatou holi ʼaē ke tou fai te meʼa ʼaē ʼe lelei, kae ʼe feala ke kākāʼi tatou e totatou loto, ʼo ina maʼu he ʼu takuʼaki ki tatatou vaivaiʼaga, ʼo mole kei tou tokagaʼi te kovi ʼo te vaivaiʼaga ʼaia pea mo tou manatu, ʼe tou lelei pe.​—Selemia 17:9; Loma 7:​21-​23.

Tahi ʼaē meʼa, ʼe tou nonofo ʼi he mālama ʼe kua hala te manatu ʼa te hahaʼi ʼo ʼuhiga mo te meʼa ʼaē ʼe kovi pea mo te meʼa ʼaē ʼe lelei. ʼE tahi vakaʼi pe e te hahaʼi peʼe lelei peʼe kovi he meʼa. ʼE hā te faʼahiga manatu ʼaia ʼi te ʼu fakahāhā, ʼi te ʼu fakafiafia ʼaē ʼe fai ki te kaugamālie, pea mo te televisio, te lātio, pea mo te ʼu nusipepa. ʼE mahino papau ia kia tatou, kapau ʼe mole tou nofo tokaga, pea ʼe feala ke tou manatu feiā mo tatou, ʼo tuputupu ai he vaivaiʼaga ʼi tatatou teu tau fakalaumālie.

ʼE mole tou higa anai ki te faʼahi fakatupu tuʼutāmaki ʼaia, mo kapau ʼe tou fakalogo ki te tokoni ʼaenī ʼa te Tohi-Tapu: “Koutou haga ʼahiʼahiʼi ia koutou ke koutou ʼiloʼi peʼe koutou nonofo ʼi te tui, koutou sivi tuʼumaʼu pe koteā tokotou ʼuhiga ʼo koutou totonu.” (2 Kolonito 13:​5, MN) Kapau ʼe tou fai te faʼahi ʼaia, pea ʼe feala anai ke tou ʼiloʼi te ʼu vaivaiʼaga ʼaē ʼe lagi tuputupu ia tatou, pea ke tou fai he ʼu fakatuʼutuʼu moʼo fakatokatoka te faʼahi ʼaia, naʼa sio totatou ʼu fili ki te vaivaiʼaga ʼaia pea nātou ʼohofiʼi ai tatou. Kae e feafeaʼi hatatou sivisivi ʼo tatou? Koteā te ʼu vaivaiʼaga ʼaē ʼe tonu ke tou kumi ia tatou?

Tou ʼIloʼi Totatou ʼu Vaivaiʼaga

Ko te tahi faʼahi ʼaē ʼe hā ai kua tou vaivai ʼi te faʼahi fakalaumālie, ʼe ko tatatou mole kei fai fakalelei tatatou ako takitokotahi. ʼE mahino ki ʼihi, ʼe tonu ke lahi age tanatou ako kae ʼe mole nātou maʼu he temi feʼauga moʼo fai te faʼahi ʼaia. ʼI te temi nei ʼe tou maʼumaʼua, pea ʼe feala ke hoko te faʼahi ʼaia kia tatou. Kae ko te meʼa ʼaē ʼe kovi tāfito, ʼe ko te manatu ʼaē ʼa te hahaʼi ʼe nātou lavaʼi pe te fai ʼo tanatou ako, heʼe nātou lau te ʼu tohi faka Tohi-Tapu mokā maʼu honatou kiʼi temi, pea ʼe nātou lava ʼōmai ki ʼihi fono ʼo te kokelekasio.

Ko te taʼi fakakaukau ʼaia ʼe ina kākāʼi ia tatou totonu. Kapau ʼe tou manatu feiā, pea ʼe tou hage ko te tagata ʼaē ʼe maʼumaʼua ʼo mole kei feala hana kai fakalelei, pea ʼe ina toʼo pe hana kiʼi meʼa kai kae hoko atu tana ʼu gāue. Logola ʼe mole pakupaku, kae ko te taʼi kai ʼaia ʼe fakatupu kovi anai ki tona sino ki ʼamuli. ʼO toe feiā aipe, kapau ʼe mole tou kai lelei tuʼumaʼu ʼi te faʼahi fakalaumālie, pea ʼe tuputupu anai he ʼu vaivaiʼaga ʼi tatatou teu tau fakalaumālie. ʼI totatou fakaneke tuʼumaʼu e te ʼu manatu hala ʼo te mālama, ʼe feala ke tou higa ai ki te ʼu hele ʼa Satana.

Ko te tahi faʼahi ʼaē ʼe hā ai kua tou vaivai ʼi te faʼahi fakalaumālie, ʼe ko tatatou mole kei manatuʼi ʼaē, ʼe feala ke hoko fakafokifā kia tatou he ʼu fihifihia ʼi tatatou tau fakalaumālie. ʼI te temi tokalelei, ʼe mole logoʼi e te solia te mataku pea mo te faigataʼa ʼo te tau. Kia ia, ʼe mole kei maʼuhiga ke nofo teuteu ki te tau. Kae kapau ʼe pāui fakafokifā ia ia ki te tau, pea ʼe mole lagi tokalelei ki te faʼahi ʼaia. ʼE toe feiā ʼi te faʼahi fakalaumālie. Kapau ʼe mole tou nonofo ʼalaʼala, pea ʼe mole tou tokalelei anai ke tou tauʼi te ʼu fakafeagai ʼaē ʼe fai mai kia tatou.

Kae ʼe tou lava ʼiloʼi feafeaʼi, kua tou tau mo te fihifihia ʼaia? ʼE feala ke tou fai kia tatou he ʼu fehuʼi ʼe nātou fakahā anai peʼe tou feafeaʼi: ʼE ʼau lotomālohi koa ke ʼau fai faka mafola ohage ko taku lotomālohi ʼaē ke ʼau kau ʼi he fakafiafia? ʼE tatau koa te temi ʼaē ʼe ʼau fia fakaʼaogaʼi ki te teuteuʼi ʼo te ʼu fono pea mo te temi ʼaē ʼe ʼau fakaʼaogaʼi ke ʼau taka ʼi te ʼu fale koloā peʼe ke ʼau sioʼi te televisio? ʼE ʼau fakahemala koa ʼi te ʼu fakatuʼutuʼu neʼe ʼau fakafisi kiai ke feala ke ʼau liliu ko he Kilisitiano? ʼE ʼau maheka koa ki te hahaʼi ʼaē ʼe maʼu koloā? ʼE ko he ʼu fehuʼi faigataʼa ʼaia, kae ʼe nātou tokoni mai ke tou ʼiloʼi te ʼu vaivaiʼaga ʼo totatou teu tau fakalaumālie.

Mai tona ʼuhiga ʼaē ko te teu tau ʼaē ʼe tou maʼu ʼe ko he teu tau fakalaumālie, koia ʼe maʼuhiga ʼaupito te laumālie ʼa te ʼAtua ki totatou maʼuli. ʼE hā lelei anai ʼe tou maʼu te Laumālie ʼaia, mo kapau ʼe tou fakahā te ʼu fua ʼo te laumālie ʼi tatatou ʼu aga. ʼE koutou hoko ʼita koa peʼe hoko lotomamahi koa mokā ʼui atu he meʼa ʼe mole koutou faʼa leleiʼia? ʼE faigataʼa koa hakotou tali te ʼu tokoni ʼaē ʼe fai atu, peʼe koutou manatu koa ʼe valokiʼi tuʼumaʼu koutou e te hahaʼi? ʼE koutou maheka koa ki ʼihi ʼuhi ko te ʼu tapuakina ʼaē ʼe nātou maʼu pe ko te ʼu meʼa ʼaē ʼe nātou lava fai? ʼE faigataʼa koa hakotou felogoi mo ʼihi, pea tāfito mo nātou ʼaē ʼe tatau mo koutou? Kapau ʼe tou sivisivi fakalelei ia tatou totonu, pea ʼe tou ʼiloʼi ai anai peʼe hā ʼi totatou maʼuli te ʼu fua ʼo te laumālie, peʼe kamata hā te ʼu gāue ʼo te kakano.​—Kalate 5:​22-​26; Efeso 4:​22-​27.

Ko He ʼu Fakatuʼutuʼu Lelei Moʼo Tauʼi Totatou ʼu Vaivaiʼaga Fakalaumālie

ʼE faigafua hatatou ʼiloʼi totatou vaivaiʼaga ʼi te faʼahi fakalaumālie, kae ʼe faigataʼa age hatatou tauʼi pea mo fai he ʼu fakatuʼutuʼu moʼo fakatokatoka ʼo te ʼu ʼaluʼaga ʼaia. Ko te meʼa ʼaē ʼe kovi, heʼe tokolahi ia nātou ʼaē ʼe nātou maʼu he ʼu takuʼaki ki tonatou ʼu fihifihia, peʼe nātou ʼui ʼe mole he fihifihia. Ko te faʼahi ʼaia ʼe feala ke fakatupu tuʼutāmaki​—ohage ko he tahi ʼe ʼalu ki te tau kae mole katoa tona teu tau! Kapau ʼe tou fai te faʼahi ʼaia, pea ʼe faigafua anai kia Satana ke ina ʼohofiʼi tatou. Kae ʼe tonu ke tou foimo fai he ʼu fakatuʼutuʼu ke tou fakatokatoka te ʼu faʼahi ʼaē ʼe tou vaivai ai. Koteā ʼaē ʼe feala ke tou fai?​—Loma 8:​13; Sakopo 1:​22-​25.

Mai tona ʼuhiga ʼaē ʼe tou kau ki te tau fakalaumālie​—ʼaē ʼe maʼua ai ki te Kilisitiano ke ina lolomi tona ʼatamai pea mo tona loto​—koia ʼe maʼua ke tou taupau tatatou ʼu fealagia fakakaukau. Tou manatuʼi, ko te teu tau fakalaumālie ʼe kau kiai te “kofu ukamea ʼo te faitotonu,” ʼaē ʼe ina puipui totatou loto, pea mo te “puloga ʼo te fakamaʼuli,” ʼaē ʼe ina puipui totatou ʼatamai. Ko totatou maʼuli peʼe ko totatou mate, ʼe fakalogo ki tatatou akoako te fakaʼaogaʼi ʼo te ʼu meʼa ʼaia e lua.​—Efeso 6:​14-​17; Tāʼaga Lea 4:​23; Loma 12:2.

Kapau ʼe tou kofuʼi fakalelei te “kofu ukamea ʼo te faitotonu,” pea ko tona faka ʼuhiga ʼe tou vakaʼi tuʼumaʼu peʼe feafeaʼi tatatou ʼofa ki te faitotonu pea mo tatatou fehiʼa ki te maumauʼi ʼo te lao. (Pesalemo 45:7; 97:10; Amosi 5:​15) Kua fakavaivai koa tatatou ʼu faiga ke tou fai te meʼa ʼe lelei ʼuhi ko te ʼu manatu ʼa te mālama? ʼE tou fakafiafia koa ki he ʼu meʼa neʼe mole lagi tou tali ki muʼa atu​—pe ko te ʼu meʼa ʼaē ʼe hoko moʼoni ʼi te maʼuli pe ko te ʼu meʼa ʼe fakahā ʼi te televisio, mo te ʼu tohi, pea mo te ʼu nusipepa? Ko te ʼofa ki te faitotonu ʼe tokoni anai kia tatou ke tou mahino ai, ko te meʼa ʼaē ʼe fakahigoa e te mālama ko te ʼāteaina, ʼi tona fakahagatonu ʼe ko te fai ʼo he ʼu aga heʼeʼaoga pea mo te ʼu agakākā.​—Loma 13:13, 14; Tito 2:​12.

Ko tatatou fakaʼaogaʼi te “puloga ʼo te fakamaʼuli,” ko tona faka ʼuhiga ke tou taupau maʼu ʼi totatou ʼatamai te ʼu tapuakina ʼaē ka tou maʼu, ʼo mole tou tuku ke fakahēʼia tatou e te ʼu meʼa matalelei ʼo te mālama. (Hepeleo 12:​2, 3; 1 Soane 2:​16) Kapau ʼe tou taupau te faʼahiga manatu ʼaia, pea ʼe tou fakamuʼamuʼa anai te ʼu meʼa fakalaumālie ka mole tou tokagaʼi anai te ʼu meʼa fakasino peʼe ko tatou totonu. (Mateo 6:​33) Koia, ke feala hatatou ʼiloʼi peʼe lelei te koga ʼaia ʼo tatatou teu tau fakalaumālie, ʼe tonu ke tou fai te ʼu fehuʼi ʼaenī kia tatou: Koteā te meʼa ʼaē ʼe ʼau faiga kiai ʼi toku maʼuli? ʼE ʼau fai koa haku ʼu fakatuʼutuʼu ʼi te faʼahi fakalaumālie ʼo ʼuhiga mo toku ka haʼu? Koteā ʼaē ʼe ʼau fai moʼo fakahoko te ʼu fakatuʼutuʼu ʼaia? Peʼe tou kau ʼi te toe ʼo te kau fakanofo peʼe ʼi te “hahaʼi kaugamālie,” ʼe tonu ke tou faʼifaʼitakiʼi ia Paulo, ʼaē neʼe ina ʼui fēnei: “E mole au lau e kuʼau puke ia, kae ko taku hoha aeni, e au galoi ia mea kua to ki muli, kae ke au hagatahi kia mea e tuu mai mua. E au lele ki te gataʼaga.”​—Apokalipesi 7:9; Filipe 3:​13, 14.

ʼE fakaʼosi e Paulo tana fakamatala ʼo ʼuhiga mo te teu tau fakalaumālie ʼaki te fakaloto mālohi ʼaenī: “Aki ia faahiga faikole pea mo kole fuape, ke fakaʼalaʼala e te Laumalie tautou faikole ia aluaga fuli, o uhiga mo te mea aia, koutou alaala mo te faʼafai mooni, pea koutou hufaki te kaigalotu katoa.” (Efeso 6:​18) ʼE hā ai ia fakatuʼutuʼu e lua ʼe feala ke tou tauʼi ai te vaivai ʼi te faʼahi fakalaumālie: Ke tou fakatuputupu he ʼu felogoi lelei pea mo te ʼAtua, pea ke tou ʼofa mamahi ki ʼotatou ʼu tēhina mo tuagaʼane.

Kapau ʼe ko he agamāhani tatatou haga kia Sehova ʼaki “ia faahiga faikole pea mo kole fuape” (moʼo vete tatatou ʼu agahala, mo kole ke fakamolemole mai kia tatou, peʼe tou kole ke ina takitaki tatou, peʼe tou fakamālo ki te ʼu tapuakina ʼaē ʼe tou maʼu, peʼe tou fakavikiviki ki te ʼAtua ʼaki te loto katoa) pea “ia aluaga fuli” (ia muʼa ʼo te hahaʼi, peʼe ʼi te loto fale, peʼe ka tou tokotahi, pe ʼi he lakaga pe ʼaē ʼe ʼaoga ai ke tou faikole), pea ʼe lelei age anai tatatou ʼu felogoi mo Sehova. ʼE ko he puipui lelei ʼaia ʼe tou maʼu ai.​—Loma 8:​31; Sakopo 4:​7, 8.

ʼI te tahi faʼahi, ʼe fakaloto mālohiʼi tatou ke tou “hufaki te kaiga lotu katoa,” ko tona faka ʼuhiga, ke tou hufaki totatou ʼu tēhina mo tuagaʼane faka Kilisitiano. ʼI tatatou ʼu faikole, ʼe feala ke tou manatuʼi totatou ʼu tēhina ʼaē ʼe nonofo ʼi te ʼu fenua mamaʼo ʼaē ʼe fakatagaʼi ai nātou peʼe tau mo nātou te tahi ʼu fihifihia. Kae e feafeaʼi ki te kau Kilisitiano ʼaē ʼe tou fakatahi mo nātou ʼi te ʼaho fuli? ʼE tau mo feʼauga ke tou toe hūfaki mo nātou ʼaia, ohage pe ko te hūfaki ʼaē e Sesu tana kau tisipulo. (Soane 17:9; Sakopo 5:​16) ʼAki te ʼu faikole ʼaia, ʼe tou fakaōvi ai ki totatou kāiga pea ʼe tou mālohi ai moʼo tauʼi te ʼu fakafeagai ʼa “te Kovi.”​—2 Tesalonika 3:​1-3.

Koia, tou manatuʼi te tokoni ʼofa ʼa te ʼapositolo ko Petelo: “E fakaōvi mai te fakaʼosi o te meafuape, koia, koutou atamai malama pea mo koutou [“aga fakapotopoto,” MN], ke feala tautou faikole. I te meafuape, e mua aki tautou mau he feʼofaʼofani e tuumau, koteuhi e uufi e te ofa ia he lukuga agahala lahi aupito.” (1 Petelo 4:​7, 8) ʼE feala pe ki te ʼuhiga agahala​—ʼo te hahaʼi peʼe ʼo tatou totonu—​ke liliu ko he meʼa fakatupu tūkia ki totatou ʼatamai pea mo totatou loto. ʼE ʼiloʼi lelei e Satana te vaivaiʼaga ʼaia ʼo te tagata. Ke feala hana puleʼi te hahaʼi, ʼe ina fakamaveuveu nātou. Koia, ʼe tonu ai ke tou ʼofa ʼo foimo fakamolemole ki totatou ʼu tēhina mo tuagaʼane, ke ʼaua naʼa tou “tuku he faigamalie ki te temonio.”​—Efeso 4:​25-​27.

Koutou Mālolohi ʼi Te Faʼahi Fakalaumālie ʼi Te Temi Nei

Ka koutou fakatokagaʼi ʼe maveu tokotou ʼulu, pe kua tapa kehekehe tokotou hēkesi, koteā ʼaē ʼe koutou fai? ʼI te agamāhani, ʼe koutou foimo heluheluʼi lelei tokotou ʼulu peʼe koutou fakatokatoka tokotou hēkesi. ʼE tokosiʼi te hahaʼi ʼaē ʼe mole nātou tokagaʼi te ʼu meʼa fakasino ʼaia, peʼe nātou ʼui ʼe ko he kiʼi meʼa noa pe ia. Koia, ka tou sio ʼe ʼi ai hotatou vaivaiʼaga ʼi te faʼahi fakalaumālie, tou foimo fakatokatoka te faʼahi ʼaia. Kapau ʼe mole maʼa tatatou faʼahiga teu, pea ʼe mole lagi faʼa leleiʼia anai tatou e te hahaʼi, kae kapau ʼe mole tou fakatokatoka totatou ʼu vaivaiʼaga ʼi te faʼahi fakalaumālie, ʼe ko Sehova ʼaē ka mole ina leleiʼia anai tatou.​—1 Samuele 16:⁠7.

Neʼe foaki mai e Sehova ia meʼa fuli ʼaē ʼe ʼaoga kia tatou moʼo tekeʼi te ʼu vaivaiʼaga ʼi te faʼahi fakalaumālie pea ke tou haga mālohi aipe. ʼAki te ʼu fono faka Kilisitiano, mo te ʼu tohi faka Tohi-Tapu, pea mo te kau Kilisitiano fakapotopoto mo agaʼofa, ʼe ina foaki tuʼumaʼu mai he ʼu tokoni ʼo ʼuhiga mo te ʼu meʼa ʼaē ʼe tonu ke tou fai. Kapau ʼe tou fia tali pea mo maʼuliʼi te ʼu tokoni ʼaia, ʼe ʼa tatou pe tona vakaʼi. ʼE maʼua ai ke tou faiga pea mo tou fakatonutonuʼi ia tatou totonu. Kae koutou manatuʼi te meʼa ʼaē neʼe ʼui e te ʼapositolo ko Paulo: “E mole au hoko lele feiape; e au fuhu fenei, e mole au hoka te aele. E au akoi mamafa toku sino pea mo puleʼi ia, te tuania naa hili taku fakaha te fekau kia natou alâ, pea e hoko ai mo hoku fakamavae.”​—1 Kolonito 9:​26, 27.

Koutou nofo tokaga, pea ʼaua naʼa koutou tuku ke tupu ia koutou he vaivaiʼaga ohage ko te muli vaʼe ʼo Achille. Kae ʼaki he agavaivai pea mo he lototoʼa, tou fai he ʼu fakatuʼutuʼu ke tou ʼiloʼi pea mo tou tauʼi totatou ʼu vaivaiʼaga ʼi te faʼahi fakalaumālie.

[Talanoa ʼo te pasina 19]

“KOUTOU HAGA ʼAHIʼAHIʼI IA KOUTOU KE KOUTOU ʼILOʼI PEʼE KOUTOU NONOFO ʼI TE TUI, KOUTOU SIVI TUʼUMAʼU PE KOTEĀ TOKOTOU ʼUHIGA ʼO KOUTOU TOTONU.”​—2 Kolonito 13:​5, MN.

[Talanoa ʼo te pasina 20]

KOUTOU FAI TE ʼU FEHUʼI ʼAENĪ KIA KOUTOU. . .

◆ ʼE tatau koa te temi ʼaē ʼe ʼau fia fakaʼaogaʼi ki te teuteuʼi ʼo te ʼu fono pea mo te temi ʼaē ʼe ʼau fakaʼaogaʼi ke ʼau taka ʼi te ʼu fale koloā pea mo sioʼi te televisio?

◆ ʼE ʼau maheka koa ki te hahaʼi ʼaē ʼe maʼu koloā?

◆ ʼE ʼau hoko ʼita koa peʼe hoko lotomamahi koa mokā ʼui mai he meʼa ʼe mole ʼau faʼa leleiʼia?

◆ ʼE faigataʼa koa haku tali te ʼu tokoni ʼaē ʼe fai mai, peʼe ʼau manatu koa ʼe valokiʼi tuʼumaʼu ʼau e te hahaʼi?

◆ ʼE faigataʼa koa taku felogoi mo ʼihi?

◆ Neʼe siʼisiʼi koa taku ʼu faiga ʼaē ke ʼau fai te meʼa ʼe lelei ʼuhi ko te ʼu manatu ʼa te mālama?

◆ ʼE ʼau fai koa he ʼu fakatuʼutuʼu ʼi te faʼahi fakalaumālie?

◆ Koteā ʼaē ʼe ʼau fai moʼo fakahoko te ʼu fakatuʼutuʼu ʼaia?

[Talanoa ʼo te pasina 21]

“KOUTOU [“AGA FAKAPOTOPOTO,” MN], KE FEALA TAUTOU FAIKOLE. I TE MEAFUAPE, E MUA AKI TAUTOU MAU HE FEʼOFAʼOFANI E TUUMAU, KOTEUHI E UUFI E TE OFA IA HE LUKUGA AGAHALA LAHI AUPITO.”​—1 Petelo 4⁠:​7, 8.

[Haʼuʼaga ʼo te paki pasina 18]

Achilles: From the book Great Men and Famous Women; Roman soldiers and page 21: Historic Costume in Pictures/Dover Publications, Inc., New York