Ko He Tautēhina—Neʼe Kehekehe Tanā Aga
KO TE ʼu tonu ʼaē ʼe fai e te ʼu mātuʼa ʼe ʼi ai tona ʼu fua ki tanatou fānau. Ko te faʼahi ʼaia ʼe moʼoni ʼi te temi nei, ohage pe ko tona hoko moʼoni ʼi te ʼōloto ʼo Eteni. Ko te agatuʼu ʼa Atama mo Eva neʼe fua kovi ki te malamanei katoa. (Senesi 2:15, 16; 3:1-6; Loma 5:12) Kae ʼe feala kia tatou takitokotahi ke tou felogoi lelei mo totatou Tupuʼaga, mo kapau ʼe tou filifili te faʼahi ʼaia. ʼE ʼiloga te faʼahi ʼaia ʼi te fakamatala ʼo ʼuhiga mo Kaino pea mo Apele, te ʼuluaki tautēhina ʼi te hisitolia ʼo te tagata.
ʼE mole fakamatala mai e te Tohi-Tapu pe neʼe fai palalau te ʼAtua mo Atama pea mo Eva ʼi tonā ʼosi kapu mai Eteni. Kae neʼe haga palalau ia Sehova ki tanā ʼu tama. Neʼe lagi fakamatala age e tanā ʼu mātuʼa kia Kaino pea mo Apele te meʼa ʼaē neʼe hoko. Neʼe nā sio ki “te ʼu kelupimi pea mo te mataʼi heletā ulo neʼe mamino tuʼumaʼu moʼo leʼoleʼo te ala ʼo te fuʼu ʼakau ʼo te maʼuli.” (Senesi 3:24) Neʼe toe sio foki te ʼu tagata ʼaia ki te moʼoni ʼo te ʼu palalau ʼa te ʼAtua, ʼaē neʼe ina ʼui ʼe nātou kakava anai ʼi tonatou maʼuli pea mo maʼuli mamahi anai.—Senesi 3:16, 19.
ʼE mahino ia neʼe lagi ʼiloʼi e Kaino pea mo Apele ia te ʼu palalau ʼaenī neʼe fai e Sehova ki te gata: “ ʼE ʼau tuku anai he fehiʼa ia koe mo te fafine, ʼi tou hāko pea mo tona hāko. Pea ʼe ina fakavolu anai koe ʼi tou ʼulu pea ʼe ke fakavolu anai ia ia ʼi tona muliʼi vaʼe.” (Senesi 3:15) Ko te meʼa ʼaē neʼe mahino kiai ia Kaino mo Apele ʼo ʼuhiga mo Sehova, neʼe ina faka fealagia kia nāua ke nā fakatuputupu he felogoi lelei mo ia.
Neʼe lagi fakakaukauʼi e Kaino mo Apele te lea faka polofeta ʼa Sehova pea mo tona ʼu kalitate, ʼo lagi tupu ai hanā loto ke leleiʼia nāua e te ʼAtua. Kae neʼe lahi feafeaʼi tanā loto ki te faʼahi ʼaia? Neʼe nā holi mālohi koa ke nā tauhi ki te ʼAtua pea ke nā fakatuputupu tonā maʼuli fakalaumālie ke tupu hanā tui kia te ia?—Mateo 5:3.
Te ʼu Mōlaga ʼa Te Tautēhina
Ki muli age, neʼe ʼave e Kaino mo Apele tanā ʼu mōlaga ki te ʼAtua. Neʼe ʼave e Kaino te ʼu fua ʼo te kele, pea ko Apele neʼe ina momoli te ʼu ʼuluaki tupu ʼo tana faga manu. (Senesi 4:3, 4) Neʼe lagi kua nā taʼu 100 tupu, koteʼuhi neʼe kua taʼu 130 ia Atama ʼi te temi ʼaē neʼe tupu ai tona foha ko Seti.—Senesi 4:25; 5:3.
Neʼe fakahā e tanā ʼu mōlaga neʼe mahino kia Kaino mo Apele tonā ʼuhiga agahala pea mo tanā loto ʼaē ke leleiʼia nāua e te ʼAtua. Neʼe lagi nā manatu ki te fakapapau ʼa Sehova ʼo ʼuhiga mo te gata pea mo te Hāko ʼo te fafine. ʼE mole fakahā mai te loaloaga ʼo te temi pea mo te ʼu faiga ʼa Kaino mo Apele ke nā fakatuputupu he ʼu felogoi lelei mo Sehova. Kae ʼe fakahā e te faʼahiga tali ʼo tonā ʼu mōlaga te kua ʼiloʼi e te ʼAtua te ʼu loto ʼo nāua takitokotahi.
ʼE ʼui e ʼihi hahaʼi popoto neʼe manatu ia Eva ko Kaino ia te “hāko” ʼaē ka ina tauteaʼi anai te gata, koteʼuhi ʼi te temi ʼaē neʼe tupu ai ia Kaino neʼe ʼui fēnei e Eva: “Neʼe ʼau fakatupu he tagata ʼaki te tokoni ʼa Sehova.” (Senesi 4:1) Kapau neʼe maʼu e Kaino te manatu ʼaia, pea neʼe faihala ʼaupito. Kae ʼi te tahi faʼahi neʼe ʼiloga te tui ʼa Apele, ʼi tana sakilifisio. Koia ʼaē, “aki te tui, nee momoli ki te Atua e Apele he sakilifisio nee leleiʼage i te sakilifisio a Kaino.”—Hepeleo 11:4.
Neʼe mole gata ʼaki pe te kehekehe ʼo te tautēhina ʼaia ʼuhi pe ko Apele neʼe ina maʼu te sio mamaʼo pea mo fakalaumālie, kae neʼe mole maʼu te faʼahi ʼaia e Kaino. Neʼe toe kehekehe foki mo tanā ʼu aga. Koia ʼaē “neʼe leleiʼia ai e Sehova ia Apele pea mo tana mōlaga, kae neʼe mole ina leleiʼia ia Kaino pea mo tana mōlaga.” Neʼe hage neʼe mole fakakaukauʼi e Kaino tana mōlaga kae neʼe ina foaki feiā pe. Kae ʼe mole tali e te ʼAtua he tauhi ʼe fai ʼuhi pe ko he fakamaʼua. Neʼe fakatuputupu e Kaino he loto ʼe kovi, pea neʼe tokagaʼi e Sehova tana ʼu fakakaukau kovi. Neʼe hā lelei te loto ʼo Kaino ʼi te temi ʼaē neʼe mole tali ai tana sakilifisio. Neʼe mole ina faigaʼi ke ina fakatonutonuʼi te ʼaluʼaga ʼaia, kae “neʼe hake te ʼita lahi ia Kaino, pea neʼe fakatotoho ai tona fofoga.” (Senesi 4:5) Neʼe hā ʼi tana aga te kovi ʼo tana ʼu fakakaukau pea mo tana ʼu manatu.
Te Fakatokaga Pea Mo Tana Tali
ʼI tana ʼiloʼi te aga ʼa Kaino, neʼe tokoniʼi fēnei age e te ʼAtua: “He koʼe koa ʼe hake te ʼita ia koe pea he koʼe kua loa tou fofoga? Kapau ʼe ke fai te meʼa ʼaē ʼe lelei, ʼe mole hoko anai koa he hikihiki? Kae kapau ʼe mole ke fai te meʼa ʼaē ʼe lelei, ʼe nono te agahala ʼi te hūʼaga, pea ʼe haga atu tona holi kia te koe; pea ko koe, ʼe ke pule anai koa kiai?”—Senesi 4:6, 7.
ʼE ʼi ai te ako kia tatou. Ko te agahala ʼe fakatalitali ki te ʼu faigamālie ʼaē ke ina ʼohofiʼi ai tatou. Kae neʼe foaki mai e te ʼAtua te loto faʼitaliha, pea ʼe tou lava filifili te meʼa ʼaē ʼe lelei. Neʼe fakaafe e Sehova ia Kaino ke ina “fai te meʼa ʼaē ʼe lelei,” kae neʼe mole ina fakakinauʼi ia ia ke fetogi tana aga. Neʼe filifili tonu e Kaino te meʼa ʼaē neʼe loto kiai.
ʼE hoko atu fēnei te fakamatala: “Hili ʼaia, neʼe ʼui fēnei e Kaino kia Apele, tona tēhina: ‘Tā ʼolo ki te gāueʼaga.’ Pea koʼeni te meʼa ʼaē neʼe hoko: ʼI tanā nonofo ʼi te gāueʼaga, neʼe ʼoho ia Kaino kia Apele tona tēhina pea ina matehi.” (Senesi 4:8) Neʼe liliu ai ia Kaino ʼo talagataʼa pea mo fai fakapō. Neʼe mole pe la fakahemala ʼi te fehuʼi age e Sehova: “Kofea ia Apele tou tēhina?” Kae ʼaki te loto fefeka pea mo he agatuʼu, neʼe tali fēnei age e Kaino: “ ʼE mole ʼau ʼiloʼi. ʼE ko ʼau koa te tagata leʼoleʼo ʼo toku tēhina?” (Senesi 4:9) Neʼe hā te kovi ʼaupito ʼo te loto ʼo Kaino, ʼi te loi mamafa ʼaia pea mo tana mole fia fakahā tana hala.
Neʼe fai e Sehova te ʼu palalau fakamalaʼia kia Kaino pea mo ina kapu mai te koga meʼa ʼo Eteni. ʼE ʼiloga neʼe kovi age te malaʼia ʼaē neʼe fai kia Kaino ʼi te malaʼia ʼaē neʼe kua fai ki te kele, pea ʼe mole tali anai e te kele ke ina gāueʼi. Neʼe liliu ia ko he tahi ʼe taka haʼele pea mo feholaʼaki ʼi te kele. Ko te meo ʼa Kaino ʼo ʼuhiga mo te mamafa ʼo tona tūʼa neʼe hā ʼaki ai tana tuʼania ʼaē naʼa fai age he kami ʼo ʼuhiga mo te fakapō ʼo tona tēhina, kae neʼe mole ina fai he fakahemala moʼoni. Neʼe fakatuʼu e Sehova “te fakaʼiloga” maʼa Kaino—neʼe hage ko he lao ke ʼiloʼi pea mo muliʼi e te hahaʼi fuli ke ʼaua naʼa fai he kami moʼo fakapogi ia ia.—Senesi 4:10-15.
Pea “neʼe fakamamaʼo ia Kaino mai te fofoga ʼo Sehova, pea neʼe ʼalu ʼo nofo ʼi te fenua ʼo te Holaʼaga, ʼi te potu hahake ʼo Eteni.” (Senesi 4:16) ʼI tana ʼosi ʼohoanaʼi te tahi ʼo tona ʼu tuagaʼane peʼe fakafotu, neʼe ina laga te kolo ʼo ina fakahigoaʼi ki tona foha ʼuluaki, ko Enoke. Ko te hōloga ʼo Kaino ʼaē ko Lameke neʼe liliu mo ia ʼo agamālohi ohage ko tana kui ʼaē neʼe mole ʼofa ki te ʼAtua. Kae ko te hākoga ʼo Kaino neʼe mamate ʼi te Tulivio ʼi te temi ʼo Noe.—Senesi 4:17-24.
Te ʼu Ako Kia Tatou
ʼE tou lava maʼu te ʼu ako mai te ʼu fakamatala ʼo ʼuhiga mo Kaino pea mo Apele. Neʼe fakaloto mālohiʼi e te ʼapositolo ko Soane ia te kau Kilisitiano ke nātou feʼofaʼaki, “ ʼo mole hage ko Kaino ʼaē neʼe haʼu mai te agakovi pea neʼe ina matehi tona tēhina. . . . Neʼe kovi [te] ʼu gāue [ʼa Kaino], kae ko te ʼu gāue ʼo tona tēhina neʼe faitotonu.” ʼE toe ʼui fēnei e Soane: “Ko ʼaē ʼe fehiʼa ki tona tēhina ʼe ko he tagata fai fakapō ia, pea ʼe koutou ʼiloʼi ʼe mole he tagata fai fakapō ʼe ia te ia te maʼuli heʼegata.” Ei, ko tatatou faʼahiga felogoi mo totatou ʼu tēhina Kilisitiano ʼe ʼi ai tona fua ki tatatou ʼu felogoi mo te ʼAtua pea mo totatou ka haʼu. ʼE mole feala ke tapuakina tatou e te ʼAtua mo kapau ʼe tou fehihiʼa ki totatou ʼu tēhina.—1 Soane 3:11-15, MN; 4:20.
Neʼe tatau te pusiaki ʼo Kaino mo Apele, kae ko Kaino neʼe mole tui ki te ʼAtua. ʼI tona fakahagatonu, neʼe ina fakahā te faʼahiga manatu ʼa te Tevolo, te ʼuluaki ‘fai fakapō pea mo tāmai ʼo te loi.’ (Soane 8:44) ʼE fakahā e te maʼuli ʼo Kaino ʼe tou tahi filifili te meʼa ʼaē ʼe tou loto kiai, pea ko nātou ʼaē ʼe agahala ʼe nātou fakamavae pe ia nātou totonu mai te ʼAtua, pea ko Sehova ʼe ina fakahoko tana fakamāu kia nātou ʼaē ʼe mole fakahemala.
Kae ko Apele neʼe tui kia Sehova. Koia, “aki te tui, nee momoli ki te Atua e Apele he sakilifisio nee leleiʼage i te sakilifisio a Kaino, nee ina tali ai te fakamooni, e ko he tagata agatonu, nee fakamooni ki ai te Atua i tana tali ona meaofa.” Logola ʼe mole maʼu ʼi te Tohi-Tapu he ʼu palalau ʼa Apele, kae ʼaki te faʼifaʼitaki ʼo tana tui, “e kei lea aipe iaʼia.”—Hepeleo 11:4.
ʼE ko Apele te ʼuluaki ʼo te lisi loaloaga ʼo nātou neʼe nonofo agatonu. Ko tona toto, ‘ ʼaē ʼe kalaga mai te kele kia Sehova,’ ʼe mole heʼeki galo ia. (Senesi 4:10; Luka 11:48-51) Kapau ʼe tou tui ohage ko Apele, pea ʼe tou lava maʼu he ʼu felogoi maʼuhiga pea mo tologa ʼaki ia Sehova.
[Talanoa ʼo te pasina 22]
TE TAMA GĀUE KELE PEA MO TE TAMA TAUHI ŌVI
Ko te ʼu ʼuluaki maʼua ʼo Atama mai te ʼAtua neʼe ko te gāueʼi ʼo te kele pea mo te taupau ʼo te ʼu manu. (Senesi 1:28; 2:15; 3:23) Ko tona foha ko Kaino neʼe gāue kele, pea ko Apele neʼe tauhi manu. (Senesi 4:2) Mai te ʼaluʼaga ʼaē neʼe ko te meʼa kai ʼa te tagata neʼe ko te ʼu fuaʼi ʼakau pea mo te ʼu ʼakau mata, koteā te tupuʼaga ʼo te tauhi ōvi?—Senesi 1:29; 9:3, 4.
Ke maʼuli lelei te ʼu ōvi, neʼe ʼaoga ke ʼi ai he tagata moʼo taupau ʼo nātou. ʼE fakamoʼoni e te gāue ʼa Apele neʼe tokaga te tagata ki te tauhi ʼo te ʼu manu lalata talu mai te kamataʼaga ʼo te malamanei. ʼE mole ʼui mai e te Tohi-Tapu pe neʼe fakaʼaogaʼi e te ʼu ʼuluaki tagata te huʼa pipi ʼi tanatou ʼu gaohi meʼa kai, kae māʼia mo nātou ʼaē ʼe kai pe ki te ʼu lauʼakau ʼe nātou fakaʼaogaʼi te fuluʼi akeno. Pea ka mate te ʼu ōvi, ʼe lahi te ʼaoga ʼo tonatou kili. Ohage la, moʼo kofukofuʼi ʼo Atama pea mo Eva, neʼe foaki age e Sehova “te ʼu kofu loloa neʼe faʼu ʼaki te ʼu kiliʼi manu.”—Senesi 3:21.
Koia, ʼe mahino mai ʼi te kamata neʼe lagi faifaitahi ia Kaino mo Apele ʼi tanā ʼu gāue. Neʼe nā fai he ʼu gāue neʼe ʼaoga ki te famili, ʼo ʼuhiga mo te meʼa vala pea mo te meʼa kai.
[Paki ʼo te pasina 23]
“Neʼe kovi te ʼu gāue [ʼa Kaino], kae ko te ʼu gāue ʼo tona tēhina neʼe faitotonu”