ALATIKE AKO 32
KATIKO 38 ʼE Ina Fakamalohi Anai Ia Koe
ʼE Tokoni Feafeaʼi Mai Ia Sehova Ke Tou Faʼa Kataki?
“Ko te ʼAtua ʼae ʼe fonu ʼi te ʼofa makehe, . . . ʼe ina fakalotomalohiʼi anai koutou, ʼe tokoni atu anai ke kotou nonofo agatonu, pea mo ina fakatuʼu malohi anai koutou.”—1 PET. 5:10.
TE MANATU TAFITO
ʼE tou vakaʼi anai pe kotea te ʼu fakatuʼutuʼu neʼe toʼo e Sehova moʼo tokoni mai ke tou faʼa kataki, pea kotea te ʼu fua lelei ʼe tou maʼu mai ai.
1. He koʼe ʼe ʼaoga ke tou faʼa kataki? Pea ko ai ʼae ʼe tokoni mai? (1 Petelo 5:10)
ʼE TOU maʼuʼuli nei ʼi te ʼu ʼaho fakamuli mo faigataʼa, koia ʼe ʼaoga ki te ʼu kaugana ʼa Sehova ke natou faʼa kataki. ʼE tau ʼihi ia natou mo he mahaki faigataʼa. ʼE mamahi ʼihi ʼuhi ko he tahi kua mate neʼe natou ʼofa mamahi ai. ʼE tau ʼihi mo te fakafehagai ʼo tonatou famili peʼe ko te ʼu puleʼaga fakatagata. (Mat. 10:18, 36, 37) Tatau aipe pe kotea te faigataʼaʼia ʼe ke tau mo ia, kae ke ke tui papau ʼe tokoni atu anai ia Sehova ke ke faʼa kataki.—Lau ia 1 Petelo 5:10.
2. Ko ai ʼae ʼe tokoni mai ke tou lava faʼa kataki?
2 ʼE tokoni mai te faʼa kataki ke tou katakiʼi mo taupau maʼu tatatou ʼamanaki, moka tou tau mo te ʼu fihifihia, mo te ʼu fakataga, mo te ʼu ʼahiʼahi pea mo te ʼu fakahala. ʼE tou lava faʼa kataki ʼuhi ko Sehova, ʼae ʼe ina foaki mai “te malohi makehe.” Kae ʼe mole tou lavaʼi anai ʼuhi pe ko ʼotatou malohi fakatagata. (2 Ko. 4:7) ʼE tou vakaʼi anai ʼi te alatike ʼaeni ia fakatuʼutuʼu ʼe fa neʼe fai e Sehova moʼo tokoni mai ke tou faʼa kataki. Pea ʼe tou toe vakaʼi anai pe kotea te ʼu fua lelei ʼe tou maʼu mai ai.
TE FAIKOLE
3. He koʼe ʼe tou ui ko te faikole ʼe ko he aluʼaga fakaofoofo?
3 Neʼe fai e Sehova he fakatuʼutuʼu fakaofoofo ʼe tokoni mai ke tou faʼa kataki. ʼE faiga ke tou felogoi mo ia logo la totatou ʼuhiga agahala. (Hep. 4:16) Fakakaukau age muʼa te aluʼaga ʼaeni: ʼE feala ke tou faikole kia te ia ʼi te temi fuli pe, pea mo fakaha kia te ia ia aluʼaga fuli pe. ʼE mahino ki ʼatatou faikole tatau aipe pe kotea te lea ʼae ʼe tou palalau age kia te ia. Pea ʼe fagono ki ai, maʼia pe ʼe tou to tokotahi peʼe tou ʼi te pilisoni. (Son. 2:1, 2; Gaue 16:25, 26) Pea kapau ʼe tou tuʼania peʼe hoha, ʼe mole kei tou maʼu te ʼu kupu ʼae moʼo fakaha ʼatatou manatu. Kae ʼe lava mahino ia Sehova ki te ʼu meʼa ʼae ʼe tou fia ui age kia te ia. (Loma 8:26, 27) ʼEi, ko te faikole ʼe ko he aluʼaga fakaofoofo ia!
4. He koʼe ʼe feala ke tou ui ka tou kole kia Sehova ke tou faʼa kataki, ʼe alu tahi mo tona finegalo?
4 ʼE fakapapau mai e Sehova ʼi tana Folafola ‘ko he meʼa pe ʼe tou kole kia te ia ʼo mulimuli ki tona finegalo, ʼe fagono mai kia tatou.’ (1 Soa. 5:14) ʼE feala koa ke tou kole kia te ia ke tokoni mai ke tou faʼa kataki? ʼEi, koteʼuhi ʼe alu tahi mo tona finegalo. He koʼe ʼe feala ke tou ui te fahaʼi ʼaia? Ka tou faʼa kataki, ʼe tou fakafealagia kia Sehova ke tali kia ia ʼae ʼe laukovi kia te ia, ia Satana te Tevolo. (Taag. 27:11) Pea tahi, ʼe ui ʼi te Tohi-Tapu ʼe loto moʼoni ia Sehova “ke ina fakaha tona malohi kia natou ʼae ʼe katoa ʼonatou loto kia te ia.” (2 Klk. 16:9) Koia, ʼe tou tui papau ʼe ina maʼu te malohi pea mo te fakaʼamu ʼae ke tokoni mai ke tou faʼa kataki.—Esa. 30:18; 41:10; Luka 11:13.
5. ʼE tokoni feafeaʼi mai te faikole ke tou maʼu te tokalelei ʼo te loto? (Esaia 26:3)
5 ʼE ui ʼi te Tohi-Tapu, ka tou fakaha te ʼu meʼa ʼae ʼi totatou loto ʼi te faikole, ‘pea ko te tokalelei ʼo te ʼAtua ʼae ʼe maʼoluga age ia meʼa fuli ʼae ʼe mahino ki ai te tagata, ʼe ina taupau anai ʼotatou loto pea mo ʼotatou fealagia fakakaukau.’ (Flp. 4:7) Tokolahi te hahaʼi ʼae ʼe mole tauhi kia Sehova ʼe natou tau mo he ʼu ʼahiʼahi. Koia, ʼe natou faiga ke natou kumi he ʼu puleʼaki kehekehe ke natou maʼu te tokalelei ʼo te loto. ʼE olo ʼihi ʼo fai he faʼahiga metitasio ke puli ai ʼihi fakakaukau ʼe natou hoha ki ai. Ka fai e he tahi te fahaʼi ʼaia ʼo mole kei ina lava puleʼi ʼana fakakaukau, ʼe feala pe ke puleʼi ia ia e te kau temonio. Pea ko he aluʼaga ʼe feala ke fakatupu tuʼutamaki kia ia ʼi te faʼahi fakalaumalie. (Vakaʼi mo Mateo 12:43-45.) Pea tahi, ʼe maʼoluga age te tokalelei ʼae ʼe foaki mai e Sehova ʼi te ʼu fakafimalie fuli ʼe maʼu mai ʼi he faʼahiga metitasio feia. Ka tou faikole kia te ia, ʼe tou fakaha ai ʼe tou tuku katoa tatatou falala kia te ia. Pea ʼe ina foaki mai te “tokalelei ʼo talu ai.” (Lau ia Esaia 26:3.) ʼE ina fai te fahaʼi ʼaia ʼo ina foaki mai he ʼu moʼoni fakalotofimalie ʼe tou maʼu ʼi tana Folafola. ʼE tokoni mai te ʼu moʼoni ʼaia ke fimalie ʼotatou fakakaukau pea mo loto, koteʼuhi ʼe tou tui papau ai ʼe tokaga lelei kia tatou pea mo ina loto ke tou maʼuli fiafia.—Pes. 62:1, 2.
6. Kotea te ʼu fua lelei ʼe ke maʼu mai te faikole? (Vakaʼi mo te pāki.)
6 Te meʼa ʼae ʼe feala ke ke fai. Ka ʼahiʼahiʼi tau tui, “li tau kavega kia Sehova” pea ʼe ina foaki atu anai tona tokalelei. (Pes. 55:22) Ke ke toe kole kia te ia te poto ʼae ʼe ʼaoga atu moʼo tauʼi ʼou faigataʼaʼia. (Taag. 2:10, 11) Kole mamahi kia te ia ke ina foaki atu te malohi ke ke faʼa kataki. Kae ʼaua naʼa ke galoʼi ke ke foaki he ʼu fakamalo kia te ia. (Flp. 4:6) Ke ke tokagaʼi ia meʼa fuli ʼe ha ai ʼe tokoni atu kia koe ʼi ʼou ʼahiʼahi, pea fakamalo kia te ia ki tana tokoni. ʼAua naʼa ke tuku ʼou ʼahiʼahi ke mole ke sio ki te ʼu tapuakina ʼae ʼe ke maʼu.—Pes. 16:5, 6.
Ka ke faikole kia Sehova, ʼe ke palalau kia Sehova. Pea ka ke lau te Tohi-Tapu, ʼe palalau atu ia Sehova (Vakaʼi te palakalafe 6)b
TE FOLAFOLA ʼA TE ʼATUA
7. ʼE tokoni feafeaʼi mai tatatou ako te Tohi-Tapu ke tou faʼa kataki?
7 Neʼe foaki mai e Sehova tana Folafola ke tokoni mai ke tou faʼa kataki. ʼE lahi ai te ʼu vaega ʼe tou ako ai ʼe tokoni mai kia tatou. Tou toʼo he faʼifaʼitaki. ʼE ui fenei ia Mateo 6:8: “ ʼE iloʼi e takotou Tamai te meʼa ʼae ʼe ʼaoga kia koutou ʼi muʼa ʼo takotou kole age kia te ia.” Neʼe fai e Sesu te ʼu palalau ʼaia, pea ʼe ko ia pe ʼe ina iloʼi lelei age ia Sehova. Koia, ʼe mole ʼaoga ke tou lotolotolua ki te tokaga lelei ʼa Sehova ki te ʼu meʼa ʼae ʼe ʼaoga kia tatou moka ʼahiʼahiʼi tatou. ʼE lahi te ʼu manatu fakalotomalohi ʼi te Tohi-Tapu ʼe tokoni mai ke tou haga faʼa kataki.—Pes. 94:19.
8. (1) Kotea he pelesepeto ʼe tokoni mai ke tou faʼa kataki? (2) Kotea ʼe tokoni mai ke tou manatuʼi te ʼu pelesepeto Fakatohi-tapu?
8 ʼE tou toe maʼu ʼi te Tohi-Tapu he ʼu pelesepeto ʼe tokoni mai ke tou faʼa kataki. ʼE fakapotopoto te ʼu tokoni ʼaia, koia ʼe feala ai ke tou toʼo he ʼu tonu ʼe lelei. (Taag. 2:6, 7) Ohage la, ʼe fakalotomalohiʼi tatou ʼi te Tohi-Tapu ke ʼaua naʼa tou tuʼania fau ki te apogipogi peʼe ko te aluʼaga ʼae ka hoko. Kae tou falala kia Sehova ʼi te ʼaho fuli. (Mat. 6:34) Kapau ʼe ko hatatou agamahani ia te lau ʼo te Tohi-Tapu mo metitasio ki ai, ʼe faigafua anai tatatou manatuʼi te ʼu pelesepeto ʼae ʼe ʼaoga mai ʼi tona temi totonu.
9. Ka tou lau te ʼu hisitolia Fakatohi-tapu, ʼe fakamalohiʼi feafeaʼi ai tatatou tui ʼae ʼe tokoni tuʼumaʼu mai ia Sehova?
9 ʼE toe maʼu ʼi te Tohi-Tapu he ʼu hisitolia ʼe moʼoni ʼo ni hahaʼi neʼe natou falala kia Sehova pea mo maʼu tana tokoni. (Hep. 11:32-34; Sakp. 5:17) Ka tou metitasio ki te ʼu hisitolia ʼaia, ʼe malohi ai anai tatatou tui ʼae ʼe ko Sehova “totatou nonoʼaga mo totatou malohi, Ko he tokoni ʼe faigafua tona maʼu ʼi te ʼu temi mamahi.” (Pes. 46:1) Ka tou vakaʼi te tui ʼa te ʼu tagata mo fafine ʼaia, ʼe uga ai tatou ke tou faʼifaʼitakiʼi tanatou agatonu pea mo faʼa kataki.—Sakp. 5:10, 11.
10. Kotea te ʼu fua lelei ʼe ke maʼu mai tau lau te Folafola ʼa te ʼAtua?
10 Te meʼa ʼae ʼe feala ke ke fai. Lau te Tohi-Tapu ʼi te ʼaho fuli, mo fai he lisi ʼo te ʼu vaega ʼae ka ʼaoga tafito atu. Tokolahi ʼe natou leleiʼia te kamata ʼo tonatou ʼaho ʼaki te vakaʼi ʼo he manatu fakalotomalohi ʼi te koga tohi ʼo te ʼaho. Ko te aluʼaga ʼaia neʼe tokagaʼi e Mariea ʼi te fakaha age leva kua kosea ʼana matuʼā. Kotea ʼae neʼe tokoni ki ai ke faʼa kataki ʼi tana tokaga ki ʼana matuʼā lolotoga te ʼu mahina ʼi muʼa ʼo tanā mamate? ʼE ina ui fenei: “ ʼI te uhu fuli, neʼe au lau te koga tohi ʼo te ʼaho pea mo metitasio ki ai. ʼI taku fai te agamahani ʼaia, neʼe au manatuʼi tuʼumaʼu he manatu Fakatohi-tapu. Neʼe tokoni mai ʼi te ʼaho fuli ke au manatuʼi tuʼumaʼu ia Sehova pea mo te ʼu meʼa taulekaleka ʼe ina akoʼi mai ʼi tana Folafola kae ke mole au tokaga tafito ki ʼoku fihifihia.”—Pes. 61:2.
ʼOTATOU TEHINA MO TUAGAʼANE
11. He koʼe ʼe fakalotofimalie tatatou iloʼi ʼae ʼe tau ʼihi mo he ʼu mamahi ohage pe ko tatou?
11 Neʼe foaki mai e Sehova hotatou famili fakalaumalie moʼo tokoni mai ke tou faʼa kataki. ʼE fakalotofimalie kia tatou ia tatatou iloʼi ʼae “ ʼe mamahi ʼotatou tehina fuli ʼi te malamanei ohage pe ko te ʼu mamahi ʼae ʼe tau mo tatou.” (1 Pet. 5:9) He koʼe ʼe feala ke tou ui te fahaʼi ʼaia? Koteʼuhi kotea pe te ʼu ʼahiʼahi ʼe tou tau mo ia, kae neʼe toe tau pe la mo ʼihi pea neʼe natou lava katakiʼi. Koia, ʼe feala pe la mo tatou ke tou toe katakiʼi ʼotatou fihifihia.—Gaue 14:22.
12. ʼE tokoni feafeaʼi mai ʼotatou tehina mo tuagaʼane? Kotea ʼe feala ke tou fai maʼa natou? (2 Kolonito 1:3, 4)
12 ʼE feala ke fakalotomalohiʼi tatou e ʼotatou tehina mo tuagaʼane. Neʼe fakamoʼoni ki ai te apositolo ko Paulo. Neʼe fakaha tuʼumaʼu tana lotofakafetaʼi ki ʼona tehina mo tuagaʼane ʼi tanatou tokoni ki ai kae neʼe pilisoniʼi. Neʼe ina tohi ʼonatou higoa ʼi te ʼu tohi ʼae neʼe ina fai. Neʼe ina foaki kia natou he fakalotofimalie, mo he ʼu fakalotomalohi pea mo he tokoni ʼaoga. (Flp. 2:25, 29, 30; Kol. 4:10, 11) ʼE toe hoko pe la te aluʼaga ʼaia ia ʼaho nei. Ka ʼaoga mai he tokoni ke tou faʼa kataki, ʼe tokoni tuʼumaʼu mai pe ʼotatou tehina mo tuagaʼane. Pea ka ʼaoga kia natou he tokoni, ʼe tou toe tokoni kia natou.—Lau ia 2 Kolonito 1:3, 4.
13. Kotea ʼae neʼe tokoni kia Maïa ke faʼa kataki?
13 Neʼe fakalotomalohiʼi ʼosi e te ʼu tehina mo tuagaʼane ia Maïa, ko he tuagaʼane mai Lusia. ʼI te 2020, neʼe huke tona ʼapi pea ki muli age, neʼe fakamauʼi ʼuhi ko tana palalau ki ʼihi ʼo ʼuhiga mo tana tui. ʼE ina ui fenei: “ ʼI te temi ʼae neʼe au gaʼegaʼe ai ʼi te faʼahi ʼo te loto, neʼe pauʼi mai te ʼu tehina mo tuagaʼane, pea mo faitohi mai ʼo fakaha mai tonatou ʼofa. Neʼe au manatuʼi tuʼumaʼu ʼe au kau ki he foʼi famili ʼe maʼu ai te ʼofa. Kae talu mai te 2020 mo taku tui papau ki te moʼoni ʼo te fahaʼi ʼaia.”
14. Kotea ʼe feala ke tou fai ke tokoni mai ʼotatou tehina mo tuagaʼane? (Vakaʼi mo te pāki.)
14 Te meʼa ʼae ʼe feala ke ke fai. Ke ke fakatahi tuʼumaʼu mo ʼou tehina mo tuagaʼane. Ke ke kole tokoni ki te kau tagata ʼafeā. ʼE feala ke natou liliu “ko he nonoʼaga ʼi te matagi, ko he holaʼaga ʼi te afā.” (Esa. 32:2) Ke ke manatuʼi ʼe toe tau pe la ʼou tehina mo tuagaʼane mo he ʼu fihifihia. Kapau ʼe ke fai he meʼa ʼe lelei ki he tahi ʼo tokoni ki ai, kae ʼe ke tau pe la mo koe mo he ʼahiʼahi, ʼe tokoni atu anai ke ke fakapotopoto pea maʼu he ʼu manatu ʼe lelei.—Gaue 20:35.
Ke ke fakatahi tuʼumaʼu mo ʼou tehina mo tuagaʼane (Vakaʼi te palakalafe 14)c
TATATOU ʼAMANAKI
15. Neʼe tokoni feafeaʼi te ʼamanaki kia Sesu? Pea ʼe toe tokoni feafeaʼi mai kia tatou? (Hepeleo 12:2)
15 Neʼe foaki mai e Sehova hatatou ʼamanaki ke tou faʼa kataki. (Loma 15:13) Ke ke manatuʼi pe neʼe tokoni feafeaʼi kia Sesu te ʼamanaki ke ina lava katakiʼi te ʼaho ʼae neʼe faigataʼa ki ai ʼi tana maʼuli ʼi te kele. (Lau ia Hepeleo 12:2.) Neʼe ina iloʼi kapau ʼe nofo agatonu, pea ʼe lagolago anai ki te fakatapuha ʼo te huafa ʼo Sehova. Pea neʼe toe fia liliu mo fakatahi mo tana Tamai pea mo kauga hau fakatahi mo ʼona tehina. ʼO toe feia pe, ʼe tou maʼu te ʼamanaki taulekaleka ʼae ke tou maʼuʼuli ʼo heʼe gata ʼi te malama foʼou ʼo te ʼAtua. Koia, ʼi tatatou iloʼi te fahaʼi ʼaia, ʼe tokoni mai anai ke tou katakiʼi te ʼu ʼahiʼahi fuli pe ʼe tou tau mo ia ʼi te malama ʼa Satana.
16. Neʼe tokoni feafeaʼi te ʼamanaki ki he tuagaʼane ke faʼa kataki? Pea kotea te ako ʼe ke taʼofi mai ai?
16 Tou vakaʼi te faʼifaʼitaki ʼo Alla, ko he tuagaʼane mai Lusia, pea neʼe puke tona ʼohoana ʼo ʼave ʼo pilisoniʼi fakatemi. Neʼe tokoni feafeaʼi ki ai te ʼamanaki? ʼI te hoko ʼo te aluʼaga ʼaia, neʼe ina ui fenei: “Ka manatuʼi tuʼumaʼu ʼi taku ʼu faikole te ʼamanaki pea mo metitasio ki ai, ʼe tokoni mai ke mole au lotovaivai ʼosi. ʼE au iloʼi ʼe pulihi anai ʼi he te temi te ʼu fihifihia. ʼE malo anai ia Sehova ʼo feia pe mo tatou.”
17. ʼE tou fakaha feafeaʼi ʼe tou lotofakafetaʼi ki tatatou ʼamanaki? (Vakaʼi mo te pāki.)
17 Te meʼa ʼae ʼe feala ke ke fai. Toʼo he temi ke ke fakakaukauʼi te ka haʼu taulekaleka ʼae ʼe fakapapauʼi atu e Sehova. Ke ke fakakaukauʼi ia koe ʼi te malama foʼou ʼe ke fakafiafia ʼuhi ko te ʼu tapuakina ka ke maʼu anai. Pea ʼe feala anai ke hage kia koe ia fihifihia fuli ʼe ke tau mo ia ʼi te temi nei,ʼe ‘fakatemi pea mo maʼamaʼa.’ (2 Ko. 4:17) Pea tahi, ke ke fai ia meʼa fuli ke ke palalau ki tau tui ki ʼihi. Ke ke fakakaukauʼi te aluʼaga ʼo te hahaʼi mo kana pau la ko koe ʼae ʼe tau mo te ʼu fihifihia. ʼE faigataʼa kia natou tanatou tauʼi te ʼu fihifihia ʼae ʼe felaveʼi mo natou ʼi te malama ʼa Satana kae mole natou iloʼi te fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua ki te ka haʼu. Ka tou faipalalau mo natou, maʼia pe ʼe mole fualoa, kae ʼe feala ke tupu ai hanatou fia logo ki te Puleʼaga mo tatatou ʼamanaki.
Toʼo he temi ke ke fakakaukauʼi te ka haʼu taulekaleka ʼae ʼe fakapapauʼi atu e Sehova (Vakaʼi te palakalafe 17)d
18. He koʼe ʼe tou tui papau ʼe fakahoko anai e Sehova ʼana fakapapau?
18 Neʼe lahi te ʼu ʼahiʼahi neʼe tau mo te tagata agatonu ko Sopo. Hili ia, neʼe ina ui fenei kia Sehova: “ ʼI te temi nei, kua au iloʼi ʼe ke fealagia ia meʼa fuli, ʼe mole faigataʼa kia koe te fai ʼo meʼa fuli ʼe ke loto ki ai.” (Sopo 42:2) ʼEi, neʼe mahino ia Sopo ki te fahaʼi ʼaia, koia ʼe mole he meʼa ʼe feala ke ina taʼofi ia Sehova ki tana fakahoko ʼana fakapapau. Ka tou mahino ki te manatu ʼaia, ʼe tou maʼu ai te malohi ke tou faʼa kataki. Tou toʼo he faʼifaʼitaki. ʼE lotovaivai ʼosi he tahi ʼe mahaki koteʼuhi ʼe lahi te ʼu toketa neʼe fakalaka ai kae neʼe mole natou lava faitoʼo. Kae ʼi te tahi ʼaho, ʼe ʼi ai he toketa faiva mo tuha mo te falala ʼe ina iloʼi lelei te mahaki, pea ʼe ina fakamahino age pe ʼe feafeaʼi anai hana haga ʼo faitoʼo ia ia. ʼE ina iloʼi ʼe ʼaoga anai he temi ke maʼu hona malolo, kae ʼe fiafia mo maʼu hona fimalie ʼi te temi ʼaia. ʼI te lakaga ʼaia, ʼe ina iloʼi ʼe feala ke ina toe maʼu anai hona malolo koia ʼe faigafua kia ia hana katakiʼi tona mahaki. ʼO toe feia pe, ʼe tou tui papau ʼe hoko moʼoni anai tatatou ʼamanaki ʼae ke tou maʼuʼuli ʼi te Palatiso, koia ʼe feala ke tou faʼa kataki.
19. Kotea ʼae ʼe ʼaoga mai ke tou faʼa kataki?
19 Neʼe tou vakaʼi ʼe tokoni mai ia Sehova ke tou faʼa kataki ʼaki te faikole, mo tana Folafola, mo ʼotatou tehina mo tuagaʼane pea mo te ʼamanaki ʼe ina foaki mai. Kapau ʼe tou maʼu he ʼu fua lelei mai te ʼu fakatuʼutuʼu ʼaia, ʼe tokoni mai anai ia Sehova ʼi ʼotatou ʼahiʼahi fuli. ʼEi, ʼe tokoni mai anai ʼo kaku ki te ʼaho ʼae ka ina pulihi anai te malama ʼa Satana mo te ʼu mamahi ʼae ʼe ina fakatupu.—Flp. 4:13.
KATIKO 33 Tuku Tau Kavega Kia Sehova
a Neʼe fetogi ʼihi higoa.
b FAKAMATALA ʼO TE PĀKI: Ko he tehina kua matuʼa, ʼe faʼa kataki mo nofo agatonu ʼi te temi fuli pe.
c FAKAMATALA ʼO TE PĀKI: Ko he tehina kua matuʼa, ʼe faʼa kataki mo nofo agatonu ʼi te temi fuli pe.
d FAKAMATALA ʼO TE PĀKI: Ko he tehina kua matuʼa, ʼe faʼa kataki mo nofo agatonu ʼi te temi fuli pe.