Te “Nefesi” Mo Te “Laumālie”​—Koteā Koa Te Faka ʼUhiga Totonu ʼo Te ʼu Kupu ʼAia?

KA LOGO te hahaʼi ki te ʼu kupu “nefesi” pea mo “laumālie,” e feafeaʼi tanatou mahino kiai? Tokolahi te hahaʼi ʼe nātou tui ko te ʼu kupu ʼaia ʼe faka ʼuhiga ki he meʼa ʼe fakapulipuli pea mo tuputupua ʼe nofo ʼi totatou sino. ʼE nātou manatu ko te koga fakapulipuli ʼaia ʼo te tagata, ʼe mavae ʼi te sino mokā tou mamate pea ʼe toe hoko atu tona maʼuli. ʼI te kua mafola ʼo te akonaki ʼaia, tokolahi ʼe nātou punamaʼuli mokā nātou ʼiloʼi ʼe mole tuʼu te manatu ʼaia ʼi te Tohi-Tapu. Koteā ʼaē ʼe ʼui ʼi te Folafola ʼa te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te nefesi pea mo te laumālie?

TE “NEFESI” ʼI TONA FAKAʼAOGAʼI ʼI TE TOHI-TAPU

Tou talanoa muʼa ʼo ʼuhiga mo te nefesi. ʼE koutou manatuʼi ko te Tohi-Tapu neʼe ʼuluaki tohi ʼi te lea faka Hepeleo pea mo faka Keleka. Ka talanoa te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te nefesi, pea ko te ʼu tagata faitohi ʼa te Tohi-Tapu neʼe nātou fakaʼaogaʼi te kupu faka Hepeleo nèphèsh peʼe ko te kupu faka Keleka psukhê. ʼE fakaʼaogaʼi tuʼa 800 tupu te ʼu kupu ʼaia e lua ʼi te Tohi-Tapu, pea ʼi te Tohi-Tapu Traduction du monde nouveau ʼe fakaliliu tuʼumaʼu ʼaki te kupu “nefesi.” Ka koutou vakavakaʼi te faʼahiga fakaʼaogaʼi ʼo te kupu “nefesi” ʼi te Tohi-Tapu, ʼe ʼiloga lelei mai ko te kupu ʼaia ʼe faka ʼuhiga (1) ki te hahaʼi, (2) ki te ʼu manu, peʼe (3) ki te maʼuli ʼo te tagata peʼe ko te manu. Tou vakaʼi age muʼa he ʼu vaega faka Tohi-Tapu ʼe tou maʼu ai tona ʼu fakaʼaogaʼi ʼaenī e tolu.

Te hahaʼi. “Ia ʼaho ʼo Noe . . . ko te ʼu hahaʼi ʼe tokosiʼi, ko nefesi e valu, neʼe hāofaki nātou ʼi te vai.” (1 Petelo 3:​20, MN ) ʼE mahino lelei mai ʼi te vaega ʼaenī, ko te kupu “nefesi” ʼe faka ʼuhiga ki te ʼu hahaʼi​—ko Noe, mo tona ʼohoana, mo tona ʼu foha e toko tolu pea mo tanatou ʼu ʼohoana. Iā Ekesote 16:16 ʼe maʼu ai te ʼu fakatotonu ʼaē neʼe fai ki te kau Iselaele ʼo ʼuhiga mo te tae ʼo te mane. Neʼe ʼui fēnei age kiā nātou: “Koutou tae te mane . . . ʼo faka feʼauga pe ki te kaugamālie ʼo te ʼu nefesi ʼaē ʼe nonofo ʼi tona falelā.” Koia neʼe tonu ke fakaʼutaʼuta te mane ki te kaugamālie ʼo te famili takitahi. ʼE tou toe maʼu iā Senesi 46:​18, mo Sosue 11:​11, mo Gaue 27:​37, pea mo Loma 13:​1, ia te fakaʼaogaʼi ʼo te kupu “nefesi” ki he tagata peʼe ki he ʼu hahaʼi.

Te ʼu manu. ʼI te hisitolia ʼo te fakatupu ʼo te malamanei, ʼe tou lau fēnei ʼi te Tohi-Tapu: “Neʼe toe ʼui e te ʼAtua: ‘Ke mahu te ʼu vai ʼi he ʼu nefesi maʼuli pea ke lele he ʼu manulele ʼi te fuga kele ʼi te laulahi ʼo te lagi.’ Pea neʼe toe ʼui e te ʼAtua: ‘Ke fakatupu e te kele he ʼu nefesi maʼuli ʼo tahi mulimuli pe ki tona faʼahiga: te manu lalata, te manu ʼe totolo pea mo te manu fekai ʼo te kele ʼo tahi mulimuli pe ki tona faʼahiga.’ Pea neʼe hoko te meʼa ʼaia.” (Senesi 1:​20, 24) ʼI te vaega ʼaenī, ko te ʼu ika, mo te ʼu manu lalata, pea mo te ʼu manu fekai, ʼe ʼui ko te ʼu manu fuli ʼaia ʼe ko “he ʼu nefesi.” Iā Senesi 9:​10, mo Levitike 11:​46, pea mo Faka au 31:​28, ʼe ʼui ai ko te ʼu manu lele pea mo te tahi ʼu manu ʼe ko he ʼu nefesi.

Te maʼuli ʼo he tahi. ʼI ʼihi temi, ko te kupu “nefesi” ʼe faka ʼuhiga ki te maʼuli ʼo he tahi. Neʼe ʼui fēnei e Sehova kiā Moisese: “Kua mate te ʼu tagata fuli ʼaē neʼe nātou kumi tou nefesi.” (Ekesote 4:19) Koteā ʼaē neʼe kumi e te ʼu fili ʼo Moisese? Neʼe nātou fia matehi ia Moisese. ʼI muʼa atu, ʼi te temi ʼaē neʼe fānauʼi ai e Lasele tana tama ko Pesamino, ‘neʼe mavae tona nefesi (he neʼe mate ia).’ (Senesi 35:​16-19) Ko Lasele neʼe mate ʼi tana faifānau. Koutou toe tokagaʼi mo te ʼu palalau ʼaenī ʼa Sesu: “Ko au te tagata tauhi ōvi lelei; ko te tagata tauhi ōvi lelei ʼe ina foaki tona nefesi maʼa tana faga ōvi.” (Soane 10:​11, MN ) Neʼe foaki e Sesu tona nefesi, peʼe ko tona maʼuli, maʼa te malamanei. ʼI te ʼu vaega faka Tohi-Tapu ʼaenī, ʼe faka ʼuhiga tāfito ia te kupu “nefesi” ki te maʼuli ʼo he tahi. Iā 1 Hau 17:​17-23 mo Mateo 10:39 (MN ), mo Soane 15:13 (MN ) pea mo Gaue 20:10 (MN ), ʼe koutou toe maʼu ai te tahi ʼu fakaʼaogaʼi ʼo te kupu “nefesi.”

Kapau ʼe koutou ako fakalelei ia te Folafola ʼa te ʼAtua, te Tohi-Tapu, ʼe mole koutou maʼu anai he talanoa ki he “nefesi” ʼe “tuputupua” peʼe “heʼegata.” Kae ʼe ʼui ʼi te Tohi-Tapu ko te nefesi ʼe mate ia. (Esekiele 18:​4, 20) Koia, ʼe ʼui ʼi te Tohi-Tapu ko he tahi kua mate ʼe ko he “nefesi mate.”​—Levitike 21:11.

TE FAKA ʼUHIGA ʼO TE “LAUMĀLIE”

Tou vakaʼi age muʼa te fakaʼaogaʼi ʼo te kupu “laumālie” ʼi te Tohi-Tapu. Ko ʼihi ʼe nātou manatu ko te “laumālie” ʼe ko he tahi kupu ʼo ʼuhiga mo te “nefesi.” Kae ʼe hala ia te manatu ʼaia. ʼE fakahā lelei ʼi te Tohi-Tapu ia te kehekehe ʼo te “laumālie” pea mo te “nefesi.” Koteā ʼaē ʼe nā kehekehe ai?

Ko te ʼu tagata faitohi ʼo te Tohi-Tapu, neʼe nātou fakaʼaogaʼi te kupu faka Hepeleo rouah peʼe ko te kupu faka Keleka pneuma ʼo ʼuhiga mo te “laumālie.” ʼE fakahā ʼi te Tohi-Tapu te ʼuhiga ʼo te ʼu kupu ʼaia. ʼE ʼui fēnei iā Pesalemo 104:29: “Kapau ʼe ke toʼo [Sehova] tonatou laumālie [rouah], ʼe nātou mamate ai, pea ʼe nātou toe liliu ki tonatou efu.” Pea ʼe ʼui iā Sakopo 2:26 “ko te sino ʼe mate mo kapau ʼe mole hona laumālie [pneuma].” Koia ʼi te ʼu vaega ʼaenī, ʼe faka ʼuhiga te kupu “laumālie” ki te meʼa ʼaē ʼe ina fakamaʼuli he sino. Kapau ʼe mole ʼi ai te laumālie, pea ʼe mate te sino. Koia, ʼi te Tohi-Tapu ko te kupu rouah ʼe mole fakaliliu ʼaki pe te kupu “laumālie,” kae ʼe toe fakaliliu foki ʼaki te kupu “mālohi,” peʼe ko he mālohi ʼo te maʼuli. Ohage la, ʼo ʼuhiga mo te Tulivio ʼi te temi ʼo Noe, neʼe ʼui fēnei e te ʼAtua: “ ʼE au fakatō anai he lōmaki ki te kele, moʼo fakaʼauha ʼi te lalo lagi te kakano fuape ʼaē ʼe gāue ai te mālohi [rouah] ʼo te maʼuli.” (Senesi 6:17; 7:​15, 22) Koia ko te “laumālie” ʼe ko he mālohi fakapulipuli (te mālohi ʼo te maʼuli) ʼe ina fakagaūgaūe te ʼu meʼa maʼuli fuli.

ʼE mole tatau te nefesi mo te laumālie. ʼE ʼaoga te laumālie ki te sino ohage pe ko te ʼaoga ʼo te hila ki te lātio ke feala hana haʼele. Moʼo fakatā te ʼaluʼaga ʼaia, tou talanoa ʼo ʼuhiga mo te lātio. Ka koutou fakahaʼele he lātio neʼe koutou ʼai kiai hona ʼu foʼi maka, ʼe haʼele anai ʼuhi ko te hila ʼa te ʼu foʼi maka ʼaia. Kae kapau ʼe mole ʼi ai hona ʼu foʼi maka, pea ʼe mole haʼele anai ia. ʼE toe feiā ki he foʼi lātio ʼe kua ʼunuhi. ʼO toe feiā pe, ko te laumālie ʼe ko te mālohi ʼaē ʼe ina fakamaʼuli totatou sino. Ohage ko te hila, ʼe mole logoʼi e te laumālie he meʼa pea ʼe mole hana fakakaukau, heʼe ko he mālohi pe ia. Kae kapau ʼe mole ʼi ai te laumālie ʼaia, peʼe ko te mālohi ʼo te maʼuli ʼaia, pea ko totatou sino ʼe ‘mate, pea ʼe toe liliu ki te efu,’ ohage ko tona ʼui e te tagata fai pesalemo.

ʼO ʼuhiga mo te tagata mokā mate, ʼe ʼui fēnei iā Tagata Tānaki 12:7: “Ko te efu [ʼo tona sino] ʼe toe liliu ki te kele ohage ko tona kamataʼaga, pea ko te laumālie ʼe toe liliu ki te ʼAtua moʼoni ʼaē neʼe ina foaki mai.” Ka mavae ʼi te sino te laumālie peʼe ko te mālohi ʼo te maʼuli, pea ʼe mate te sino pea ʼe toe liliu ia ki te faʼahi ʼaē neʼe toʼo mai ai​—ia te kele. ʼO feiā pe mo te mālohi ʼo te maʼuli, ʼe toʼe liliu ki tona haʼuʼaga​—ia te ʼAtua. (Sopo 34:​14, 15; Pesalemo 36:9) ʼE mole faka ʼuhiga leva ko te mālohi ʼo te maʼuli ʼe ʼalu moʼoni ki te lagi. Kae ko tona faka ʼuhiga, ko he tahi kua mate, ʼe fakalogo tona toe fakamaʼuli kiā Sehova ʼAtua. ʼE ko te mālohi pe ʼo te ʼAtua ʼaē ka ina lava toe foaki te laumālie, peʼe ko te mālohi ʼo te maʼuli, moʼo toe fakamaʼuli ake he tahi.

ʼE ko he meʼa fakaloto fīmālie ʼaupito tatatou ʼiloʼi ʼaē ʼe fakatuʼuake anai e te ʼAtua ia nātou fuli ʼaē ʼe mālōlō ʼi “te ʼu faitoka”! (Soane 5:​28, 29, MN ) ʼI te temi ʼaia ʼo te fakatuʼuake, ʼe toe faʼu anai e Sehova he ʼu sino foʼou maʼa te hahaʼi ʼaia ʼaē neʼe kua mamate pea mo ina ʼai kiai te laumālie, peʼe ko te mālohi ʼo te maʼuli, ke feala hanatou māʼuʼuli. ʼE ko he ʼaho fiafia anai!

Kapau ʼe koutou fia maʼu he tahi ʼu fakamahino ʼo ʼuhiga mo te kupu “nefesi” pea mo te kupu “laumālie” ʼi tona fakaʼaogaʼi ʼi te Tohi-Tapu, ʼe koutou maʼu anai te ʼu fakamahino maʼuhiga ʼi te kaupepa Koteā ʼAē ʼe Hoko Kia Tatou Mokā Tou Mamate?, pea mo te pasina 135 ki te 140 ʼo te tohi Comment raisonner à partir des Écritures, neʼe tā te ʼu tohi ʼaia e lua e te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova.