ʼE Maʼu Feafeaʼi Te Fiafia Moʼoni

NEʼE ʼui fēnei e te Dalaï-Lama, te pule faka lotu Putisi: “ ʼE ʼau manatu ko te ʼuhiga totonu ʼo totatou maʼuli ʼe ko te kumi ʼo te fiafia.” Neʼe ina fakamahino ʼe feala ke kita maʼu te fiafia mokā kita akoʼi te ʼatamai pea mo te loto. Neʼe ina ʼui fēnei, “ko te ʼatamai ʼe ko te faʼahi tāfito ʼaia ʼe ʼaoga kia tatou ke tou maʼu ai te fiafia katoa.” ʼI tana manatu, ʼe mole maʼuhiga te tui ki te ʼAtua.a

Kae ʼi te tahi faʼahi, tou tokagaʼi age muʼa ia Sesu, ʼaē neʼe tui mālohi ki te ʼAtua pea ko ʼana ʼu akonaki neʼe malave ki te maʼuli ʼo te ʼu lauʼi teau miliona hahaʼi lolotoga te ʼu sēkulō. Neʼe loto e Sesu ke fiafia te tagata. Neʼe ina kamata tana Akonaki ʼiloa ʼi te Moʼuga ʼaki te ʼu manuʼiaʼaga e hiva—ko te ʼu palalau ʼaia e hiva neʼe kamata fēnei: “Manuʼia ia . . .” (Mateo 5:1-12, MN ) Ki te hahaʼi ʼaē neʼe nātou fakalogo ki te akonaki ʼaia, neʼe ina akoʼi age kia nātou ke nātou sivisivi, mo fakamaʼa pea mo akoʼi ʼonatou ʼu ʼatamai mo tonatou loto—moʼo fetogi te ʼu fakakaukau heʼeʼaoga mo agamālohi pea mo ʼaē ʼe hā ai tanatou manatu pe kia nātou totonu, ʼaki he ʼu fakakaukau tokalelei, mo maʼa pea mo ʼofa. (Mateo 5:21, 22, 27, 28; 6:19-21) Ohage ko tona fakaloto mālohiʼi e tana tahi tisipulo ki muli age, ʼe tonu ke tou “haga tokagaʼi” te ʼu meʼa ʼaē ʼe ‘moʼoni, mo ʼaē ʼe tāu mo he fakaʼapaʼapa, mo faitotonu, mo te ʼu meʼa ʼaē ʼe fakavikiviki, mo ʼaē ʼe lelei hona talanoaʼi, mo he faʼahiga vilitute pea mo te ʼu meʼa ʼaē ʼe tāu ke vikiʼi.’—Filipe 4:8.

Neʼe ʼiloʼi e Sesu ko tatatou ʼu felogoi mo te hahaʼi ʼe kau ki te fiafia moʼoni. ʼI te agamāhani, ʼe tou faifaitahi, koia ʼe mole feala ke tou fiafia moʼoni mo kapau ʼe tou fakamamaʼo mai te hahaʼi peʼe tou fihi tuʼumaʼu mo te hahaʼi ʼo totatou ʼu tafaʼaki. ʼE hoki feala ke tou fiafia mo kapau ʼe tou logoʼi ʼe ʼofainaʼi tatou pea mo kapau ʼe tou ʼoʼofa ki te hahaʼi. Neʼe akoʼi e Sesu, ko ʼatatou ʼu felogoi mo te ʼAtua ʼe maʼuhiga ki te taʼi ʼofa ʼaia. ʼI te faʼahi tāfito ʼaenī, ʼe kehekehe ai te akonaki ʼa Sesu mo te akonaki ʼa te Dalaï-Lama, koteʼuhi neʼe akoʼi e Sesu ʼe mole feala ki te tagata ke fiafia moʼoni mo kapau ʼe mole felogoi mo te ʼAtua. He koʼe koa ʼe feiā te faʼahi ʼaia?—Mateo 4:4; 22:37-39.

Koutou Tokaga Ki Te ʼAoga ʼo Te ʼu Meʼa Fakalaumālie Kia Koutou

ʼE ʼi ai te manuʼiaʼaga ʼe ina ʼui fēnei: “Manuʼia ia nātou ʼaē ʼe nātou ʼiloʼi tonatou masiva fakalaumālie.” (Mateo 5:3, MN ) He koʼe neʼe ʼui e Sesu te faʼahi ʼaia? Koteʼuhi ʼe ʼaoga kia tatou te ʼu meʼa fakalaumālie, heʼe mole tou hage ko te ʼu manu. Mai te ʼaluʼaga ʼaē neʼe fakatupu ia ia ki te paki ʼo te ʼAtua, ʼe feala ai kia ia ke ina fakatuputupu he ʼu kalitate fakaʼatua ohage ko te ʼofa, te faitotonu, te loto manavaʼofa, pea mo te poto. (Senesi 1:27; Mikea 6:8; 1 Soane 4:8) ʼI te ʼu meʼa fakalaumālie ʼaē ʼe ʼaoga kia tatou, ʼe kau ai te ʼaoga ʼaē ke ʼi ai he ʼuhiga ʼo totatou maʼuli.

E feafeaʼi hatatou lava fakafimālieʼi te ʼu meʼa ʼaē ʼe ʼaoga kia tatou ʼi te faʼahi fakalaumālie? ʼE mole feala ia ʼaki pe he metitasio loloto ʼaupito peʼe ʼaki he sivisivi ʼo tokita ʼuhiga ʼi loto. Kae neʼe ʼui fēnei e Sesu: “Ko te tagata ʼe mole tonu ke maʼuli ʼaki pe te pane, kaʼe ʼaki te folafola fuli pe ʼe haʼu mai te gutu ʼo Sehova.” (Mateo 4:4, MN ) Koutou fakatokagaʼi, neʼe ʼui e Sesu ko te ʼAtua ʼe ko te matapuna ʼo “te folafola fuli pe” ʼe maʼuhiga ki totatou maʼuli. Ko ʼihi fehuʼi ʼe ko te ʼAtua tokotahi pe ʼaē ʼe ina lava tali mai. ʼE ʼaoga tāfito te fakasiosio poto ʼi te temi nei, heʼe kua lahi te ʼu akonaki ki te ʼuhiga ʼo te maʼuli pea mo te faʼahiga puleʼaki moʼo maʼu ʼo te fiafia. ʼI te ʼu fale tohi, ʼe ʼi ai te ʼu tānakiʼaga tohi katoa ʼe ʼāteaina pe ki te ʼu tohi ʼaē ʼe ina fakapapau ki te hahaʼi ʼaē ka nātou lau, te maʼuli haohaoa, mo te koloaʼia pea mo te fiafia. ʼI te Internet ʼe ʼi ai te ʼu polokalama kua fai moʼo maʼu ai te fiafia.

Kae ʼi te agamāhani ʼe kovi te fakakaukau fakatagata ʼi te ʼu faʼahi ʼaia. ʼE tautau faiga ki he ʼu holi ʼe hā ai te manatu pe kia ia totonu. ʼE fakatafito ki te poto pea mo te faiva ʼe ʼi ai tona tuʼakoi pea ʼi te agamāhani ʼe fakatafito ki he ʼu manatu hala. Ohage la, kua lahi te kau faitohi ʼo ʼuhiga mo te fai puleʼaki pe kia kita, ʼe nātou fakatafito tanatou ʼu manatu ki te akonaki ʼo te “psychologie évolutionniste,” ʼaē ʼe ina ʼui ko te ʼu meʼa ʼaē ʼe logoʼi e te tagata ʼe haʼu mai te faʼahi ʼaē ʼe nātou lau ʼe ko totatou ʼuhiga manu. Ko te moʼoni ʼo ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia, ko te faiga ʼaē ke kita maʼu te fiafia ʼo fakatafito ki he akonaki ʼe ina meʼa noaʼi te ʼuhiga ʼo totatou Tupuʼaga, ʼe mole feala ia ke fua lelei pea ʼe ina taki moʼoni anai ia ki te lotomamahi. Neʼe ʼui fēnei e te polofeta ʼāfea: “Ko te ʼu hahaʼi fakapotopoto kua nātou liliu ʼo ufiufi. . . . Koʼeni! Kua nātou līaki te folafola ʼa Sehova, pea ko te fakapotopoto fea koa ʼaē ʼe nātou maʼu?”—Selemia 8:9.

ʼE ʼiloʼi e Sehova ʼAtua te faʼufaʼu ʼo tatou pea mo te meʼa ʼaē ka ina fakafiafia moʼoni anai tatou. ʼE ina ʼiloʼi pe koʼe neʼe ina ʼai te tagata ki te kele pea mo tona ka haʼu, pea ʼe ina fakahā mai te faʼahi ʼaia kia tatou ʼi te Tohi-Tapu. Ko te meʼa ʼaē neʼe ina fakahā ʼi te tohi ʼaia ʼe ina fakafimālieʼi te hahaʼi ʼaē ʼe nātou lotolelei pea mo fakatupu fiafia. (Luka 10:21; Soane 8:32) Ko te potu ʼaia neʼe hoko ki te ʼu tisipulo e toko lua ʼa Sesu. Neʼe nā lotomamahi ki te mate ʼa Sesu. Kae ʼi tanā ʼosi akoʼi mai ia Sesu te meʼa ʼaē neʼe tonu ke nā fai ʼi te fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua moʼo hāofaki te malamanei, neʼe nā ʼui fēnei: “Ko totā loto, neʼe mole vela koa la ʼi tana palalau mai ʼaē kia tāua ʼi te ala, ʼi tana avahi katoa mai kia tāua te ʼu Tohi?”—Luka 24:32, MN.

ʼE lahi he fiafia feiā mokā tou tuku te moʼoni faka Tohi-Tapu ke ina takitaki totatou maʼuli. ʼI te faʼahi ʼaia, ʼe feala pe ke fakatatau te fiafia ki he nuanua. ʼE hā te nuanua mokā ʼe lāulelei te lagi, kae ʼe lesili gigila age—ʼo feala ke hā ia nuanua e lua—mokā ʼe lāulelei ʼaupito te lagi. Tou vakaʼi age muʼa he ʼu faʼifaʼitaki peʼe lava fakalahi feafeaʼi totatou fiafia mokā tou maʼuliʼi te ʼu akonaki faka Tohi-Tapu.

Koutou Faka Faigafua Tokotou Maʼuli

ʼUluaki, tou tokagaʼi age muʼa te tokoni ʼa Sesu ʼo ʼuhiga mo te ʼu koloā. ʼI tana ʼosi fakatokaga ki te fakaliliu ʼo te kumi koloā ko te faʼahi tāfito ʼaia ʼi te maʼuli, neʼe ina fakaʼaogaʼi te kupuʼi palalau mālohi. Neʼe ina ʼui fēnei: “Kapau ʼe lelei tou mata, pea ʼe mālamagia anai tou sino katoa.” (Mateo 6:19-22, MN ) Neʼe ina ʼui tāfito, mokā tou faiga fakavale ki te ʼu koloā, mo te mālohi, peʼe ko he tahi ʼu fakatuʼutuʼu ʼe faiga kiai te hahaʼi maʼa nātou totonu, ʼe puli ai anai ia tatou te ʼu meʼa ʼaē ʼe maʼuhiga ʼaupito. Ohage ko tona ʼui e Sesu ʼi te tahi lakaga, “tatau aipe peʼe nofo he tahi ʼi te mahu, ko tona maʼuli ʼe mole haʼu mai te ʼu meʼa ʼaē ʼe ina maʼu.” (Luka 12:15, MN ) Kapau ʼe tou faiga muʼa ki te ʼu meʼa ʼaē ʼe maʼuhiga moʼoni, ohage ko tatatou ʼu felogoi mo te ʼAtua, mo te ʼu meʼa ʼaē ʼe ʼaoga ki te famili, pea mo ʼihi atu ʼu meʼa ʼe pipiki mai kiai, pea ʼe “lelei” anai totatou “mata,” ʼo mole nenefu.

Koutou fakatokagaʼi, neʼe mole ʼui e Sesu ke tou fakafisi kia kita totonu peʼe ke tou maʼuli fakamamahi. He neʼe mole maʼuli feiā ia Sesu. (Mateo 11:19; Soane 2:1-11) Kae neʼe ina akoʼi te faʼahi ʼaia kia nātou ʼaē ʼe nātou faka ʼuhiga tāfito te maʼuli ohage ko he faigamālie moʼo maʼu paʼaga ʼo gata ai.

Maʼa te tōketā ʼe gāue ki te ʼu mahaki ʼulu, ko nātou ʼaē ʼe nātou maʼu koloā vave ʼi tonatou maʼuli, kua liliu te falā “ko te aka ʼo te lotohoha pea mo te maʼuli maveuveu.” Neʼe ina toe ʼui fēnei, ko te ʼu hahaʼi ʼaia “ ʼe nātou toʼo ʼonatou ʼu ʼapi e lua peʼe tolu, mo he motokā, pea mo fakaʼaogaʼi tanatou falā ʼi te ʼu faʼahiga meʼa kehekehe. Pea kapau neʼe mole ʼi ai he ʼuhiga ʼo te meʼa ʼaia kia nātou [ko tona faka ʼuhiga, neʼe mole nātou fiafia ai], pea ʼe nātou liliu ʼo lotomamahi ʼaupito, ohage ʼe mole kei ʼi ai he meʼa ʼi tonatou maʼuli, peʼe nātou lotolotolua ʼo ʼuhiga mo te fakaʼaluʼalu ʼo tonatou maʼuli.” Kae ʼe maʼu te fiafia moʼoni e te hahaʼi ʼaē ʼe nātou fakalogo ki te tokoni ʼa Sesu ke nātou fakasiʼisiʼi tonatou maʼuli ʼi te faʼahi fakakoloa pea mo faka maʼuhigaʼi te ʼu meʼa fakalaumālie.

Ko Tom, ko he tagata laga fale ʼe nofo ʼi Hawaï, neʼe lagolago ki te ʼu laga fale fono ʼi te ʼu motu ʼo te Pasifika ʼaē ʼe māsisiva ai te hahaʼi. Neʼe tokagaʼi e Tom te meʼa ʼo ʼuhiga mo te ʼu hahaʼi agavaivai ʼaia. Neʼe ina ʼui fēnei: “Neʼe fiafia moʼoni toku ʼu tēhina mo tuagaʼane Kilisitiano ʼi te ʼu motu ʼaia. Neʼe nātou tokoni mai ke ʼau mahino ko te falā pea mo te ʼu meʼa ʼaē ʼe kita maʼu, ʼe mole ko te ʼu meʼa ʼaia ʼaē ʼe tou maʼu ai te fiafia.” Neʼe ina toe fakatokagaʼi pe foki ʼi te kau gāue ʼaia ʼaē neʼe gāue mo ia ʼi te ʼu motu, neʼe nātou maʼuʼuli fakafeauga pe. Neʼe ʼui e Tom, “neʼe feala pe ke nātou falāʼia. Kae neʼe nātou filifili ke nātou fakamuʼamuʼa te ʼu meʼa fakalaumālie ʼi tonatou maʼuli pea mo taupau he faʼahiga maʼuli faigafua.” ʼI tana sio ki te ʼu faʼifaʼitaki ʼaia, neʼe ina fetogi tona faʼahiga maʼuli ke feala ai ke ina fakaʼaogaʼi lahi tona temi maʼa tona famili pea mo te ʼu meʼa fakalaumālie ʼaē ʼe faiga kiai—pea neʼe mole fakahemala ki te fetogi ʼaia ʼaē neʼe ina fai.

Te Fiafia Pea Mo Te Fakaʼapaʼapaʼi ʼo Kita

ʼE maʼuhiga ki te fiafia ke kita logoʼi ʼe fakaʼapaʼapaʼi kita peʼe faka maʼuhiga kita. ʼUhi ko te heʼe haohaoa ʼo te tagata pea mo tona ʼu vaivaiʼaga, ko ʼihi ʼe mole nātou faka ʼuhiga lelei ia nātou totonu, pea ʼe tokolahi te hahaʼi ʼaē ʼe nātou maʼu te ʼu manatu ʼaia talu mai tanatou kei veliveli. ʼE lagi faigataʼa te pulihi ʼo te ʼu taʼi manatu ʼaia, kae ʼe feala. Ko te puleʼaki ki te faʼahi ʼaia ʼe ko te maʼuliʼi ʼo te Folafola ʼa te ʼAtua.

ʼE fakamahino mai e te Tohi-Tapu peʼe faka ʼuhigaʼi feafeaʼi tatou e te Tupuʼaga. ʼE mole koa la maʼuhiga age tana manatu ʼi te manatu ʼa he tagata—māʼia mo tatatou manatu? Ko te ʼAtua, te fakafofoga tonu ʼo te ʼofa, ʼe mole ina sioʼi tatou ʼaki he fakapalatahi peʼe mahalohalo kovi ʼo ʼuhiga mo tatou. ʼE ina sioʼi totatou ʼuhiga moʼoni pea mo te ʼu meʼa ʼaē ʼe tou lavaʼi. (1 Samuele 16:7; 1 Soane 4:8) ʼI tona fakahagatonu, ʼe ina faka ʼuhiga te hahaʼi ʼaē ʼe nātou fia fakafiafia ia ia, ʼe ko he ʼu hahaʼi maʼuhiga, ei ʼe manakoʼia, logope tonatou ʼuhiga heʼe haohaoa.—Taniela 9:23; Asea 2:7.

ʼE moʼoni, ʼe ina ʼiloʼi totatou ʼu vaivaiʼaga pea mo ʼatatou ʼu agahala. ʼE ina loto ke tou faiga mālohi ki te fai ʼo te meʼa ʼaē ʼe totonu, pea ʼe lagolago kia tatou mo kapau ʼe tou fai feiā. (Luka 13:24) ʼE toe fakahā mai e te Tohi-Tapu: “Ohage pe ko te manavaʼofa ʼa he tāmai ki tona ʼu foha, ʼe manavaʼofa ia Sehova kia nātou ʼaē ʼe manavasiʼi kia te ia.” ʼE ina toe ʼui fēnei: “Kanapaula neʼe ke lama te ʼu hala, Ê Sah, Ê Sehova, ko ai koa ʼaē ʼe feala anai ke tuʼu? Heʼe maʼu ia te koe te fakamolemole [moʼoni], ke feala hamatou manavasiʼi kia te koe.”—Pesalemo 103:13; 130:3, 4.

Koia koutou sivi ia koutou ʼaki te faʼahiga sivi ʼa te ʼAtua. Ko te ʼiloʼi ʼaē ʼe ina faka ʼuhiga te ʼu hahaʼi ʼaē ʼe ʼofa ki ai ohage ko he ʼu hahaʼi manakoʼia pea ʼe falala kia nātou, ʼe feala ke ina hikihiki tatatou fiafia—tatau aipe peʼe kia nātou totonu ʼaia ʼe mole honatou ʼuhiga.—1 Soane 3:19, 20.

Te ʼAmanaki—ʼE Maʼuhiga Ki Te Fiafia

Ko te manatu foʼou ʼe fakahigoaʼi ko te faitoʼo lelei ki te mahaki ʼo te fakakaukau, ʼe ina ʼui ko te faka ʼuhiga ʼo te ʼu meʼa ʼaē ʼe lelei pea mo te tokaga ki te ʼu mālohi ʼaē ʼa kita, ʼe feala ke ina taki kita ki te fiafia. ʼE tokolahi ia nātou ʼaē ʼe nātou lagolago ki te ʼui ʼaē, mokā kita falala ki te maʼuli pea mo te temi ka haʼu, pea ʼe tokoni anai ke tou maʼuli fiafia. Kae ʼe tonu ke fakatafito te falala ʼaia ki he ʼu meʼa moʼoni, kae ʼe mole fakatafito pe ki he ʼu fakaʼamu. Pea tahi ʼaē meʼa, ʼe mole ko he tuʼuga manatu feiā ʼaē ka ina molehi anai te tau, te pakupaku, mo te mahaki, te ʼulihi ʼo te kele, te vaivai matuʼa, te mahaki peʼe ko te mate—ko he ʼu meʼa ia ʼe ina toʼo te maʼuli fiafia ʼa te tokolahi. Kae ko te faʼahiga manatu ʼaia ʼe ʼi ai tona ʼaoga.

ʼE tou fakatokagaʼi, ʼe mole maʼu ʼi te Tohi-Tapu he kupu ki te faʼahiga manatu ʼaia; kae ʼe ina fakaʼaogaʼi te kupuʼi palalau ʼe mālohi age—ko te ʼamanaki. ʼE faka ʼuhiga e te tikisionalio Vine’s Complete Expository Dictionary te “ ʼamanaki” ohage ko tona fakaʼaogaʼi ʼi te Tohi-Tapu, “ko he ʼamanaki lelei pea mo mālohi, . . . ko he teuteu fakafiafia pea mo fakatomuʼa ki he meʼa ʼe lelei.” ʼI tona fakaʼaogaʼi ʼi te Tohi-Tapu, ko te ʼamanaki ʼe laka age ia ʼi he faʼahiga manatu lelei ʼo ʼuhiga mo he ʼaluʼaga. ʼE faka ʼuhiga ki te meʼa ʼaē ʼe fakatafito kiai te ʼamanaki. (Efeso 4:4; 1 Petelo 1:3) Ohage la, ko te ʼamanaki ʼo te Kilisitiano ʼe ko te ʼu meʼa kovi fuli ʼaē neʼe tou palalau kiai ʼi te palakalafe ʼi muʼa atu ʼe pulihi anai ia. (Pesalemo 37:9-11, 29) Kae ʼe mole gata aipe.

ʼE fakatalitali te kau Kilisitiano ki te temi ʼaē ka maʼu anai e te hahaʼi agatonu te maʼuli haohaoa ʼi te palatiso fakakelekele. (Luka 23:42, 43) ʼO hilifaki ki te ʼamanaki ʼaia, ʼe ʼui fēnei e Apokalipesi 21:3, 4 (MN ): “Koʼeni! Ko te fale fehikitaki ʼo te ʼAtua ʼe nofo mo te hahaʼi, pea ʼe nofo anai mo nātou, pea ʼe nātou liliu anai ko tana ʼu hahaʼi. . . . Pea ʼe ina holoholoʼi anai te ʼu loʼimata fuli pe ʼi ʼonatou mata, pea ko te mate ʼe puli anai ia; ʼe mole toe ʼi ai anai he putu, he kekē, he mamahi. Ko te ʼu meʼa ʼāfea kua puli ia.”

Ko ʼaē ʼe fakaʼamu ke ina maʼu te taʼi ka haʼu ʼaia ʼe tonu ia ke fiafia, tatau aipe peʼe tau nei mo he ʼu ʼaluʼaga fakaʼofaʼofa. (Sakopo 1:12) Koia koutou ako fakalelei te Tohi-Tapu pea ʼe koutou sio anai pe koʼe ʼe feala ke koutou faka tui kiai. Koutou fakamālohiʼi takotou ʼamanaki ʼo koutou fakaʼaogaʼi lahi tokotou temi ki te lau ʼo te Tohi-Tapu. Kapau ʼe koutou fai feiā pea ʼe koutou koloaʼia anai ʼi te faʼahi fakalaumālie, pea ʼe tokoni atu anai ke koutou fakamamaʼo mai te ʼu meʼa ʼaē ʼe ina faʼao te fiafia ʼa te hahaʼi, pea mo koutou fakatuputupu he maʼuli ʼe koutou fakafeauga pe ki te ʼu meʼa ʼe maʼu. Ei, ko te kalavi ʼo te fiafia moʼoni ʼe ko te fai ʼo te finegalo ʼo te ʼAtua. (Tagata Tānaki 12:13) Ko he maʼuli ʼe fakatafito ki te fakalogo ki te ʼu pelesepeto ʼo te Tohi-Tapu ʼe ko he maʼuli fiafia ia, koteʼuhi neʼe ʼui fēnei e Sesu: “Manuia natou e natou fakalogo te folafola a te Atua pea e natou taupau ia.”—Luka 11:28.

[Kiʼi nota]

[Paki ʼo te pasina 5]

ʼE mole feala ke kita maʼu te fiafia ʼi te tānaki ʼo te falā, mo te fakamamaʼo mai te hahaʼi, peʼe ki te falala ki te poto fakatagata ʼaē ʼe faka tuʼakoi

[Paki ʼo te pasina 6]

Ko te maʼuli ʼaē ʼe fakatafito ki te fakalogo ki te Folafola ʼa te ʼAtua ʼe ko he maʼuli fiafia ia

[Paki ʼo te pasina 7]

Ko te ʼamanaki faka Kilisitiano ʼe ina fakafiafia he tahi