“ ʼE Mole Heʼeki ʼi Ai He Tagata Kua Palalau Feiā”

“Neʼe talanoa lelei te hahaʼi fuli ʼo ʼuhiga mo ia pea mo nātou ōfo ʼi te ʼu lea mālie ʼaē neʼe haʼu mai tona gutu.”—Luka 4:22, MN.

1, 2. (a) He koʼe neʼe mole fakahoko e te ʼu tagata fekau te fakatotonu ʼaē ke nātou puke ia Sesu? (b) Koteā ʼaē ʼe fakahā mai neʼe mole gata pe ki te ʼu tagata fekau ʼaē neʼe punamaʼuli ʼi te faiakonaki ʼa Sesu?

NEʼE mole fakahoko e te ʼu tagata fekau te meʼa neʼe fakatotonu age kia nātou. Neʼe fekauʼi nātou ke nātou ʼolo ʼo puke ia Sesu Kilisito, kae neʼe mole nātou fai. Neʼe fehuʼi age e te kau pelepitelo pule pea mo te kau Faliseo pe koteā tona tupuʼaga: “He koʼe neʼe mole koutou ʼaumai ia ia?” ʼE moʼoni, he koʼe koa neʼe mole lava puke e te ʼu tagata fekau he tagata neʼe mole fakafisi ke ʼave ia ia? Neʼe fakamahino fēnei e te ʼu tagata fekau: “ ʼE mole heʼeki ʼi ai he tahi age tagata kua palalau feiā.” Neʼe nātou punamaʼuli ʼaupito ʼi te faiakonaki ʼa Sesu, koia neʼe mole feala ke nātou puke te tagata tokalelei ʼaia.a—Soane 7:32, 45, 46, MN.

² Neʼe mole ko te ʼu tagata fekau pe ʼaia ʼaē neʼe punamaʼuli ʼi te faiakonaki ʼa Sesu. ʼE tala mai e te Tohi-Tapu neʼe ʼōmai te ʼu hahaʼi kaugamālie moʼo fakalogo ki tana ʼu palalau. Ko te hahaʼi ʼo tona kolo neʼe nātou punamaʼuli “ ʼi te ʼu lea mālie ʼaē neʼe haʼu mai tona gutu.” (Luka 4:22, MN ) Tuʼa lahi neʼe palalau ʼi te vaka ki te hahaʼi tokolahi ʼaē neʼe fakatahitahi ʼi te kauvai ʼo te Tai ʼo Kalilea. (Maleko 3:9; 4:1; Luka 5:1-3) ʼI te tahi lakaga, ko “he hahai tokolahi” neʼe nātou nonofo mo ia lolotoga ni ʼu ʼaho, kae neʼe mole nātou kakai.—Maleko 8:1, 2.

3. He koʼe neʼe makehe te faiako ʼa Sesu?

³ He koʼe neʼe makehe te faiako ʼa Sesu? Ko tona tupuʼaga tāfito ʼe ko te ʼofa.b Neʼe ʼofa Sesu ki te ʼu moʼoni ʼaē neʼe ina akoʼi ki te hahaʼi pea neʼe ʼofa ki te hahaʼi ʼaē neʼe ina akoʼi. Kae neʼe toe poto lelei ia Sesu ʼi te faiako. ʼI te ʼu alatike ako ʼaenī, ʼe tou palalau anai ki ʼihi faʼahiga faiakonaki ʼe lelei neʼe fakaʼaogaʼi e Sesu, pea e feafeaʼi hatatou faʼifaʼitakiʼi te ʼu faʼahi ʼaia.

Neʼe Faigafua Pea Mo Matala Lelei

4, 5. (a) He koʼe neʼe fakaʼaogaʼi e Sesu he ʼu palalau faigafua ʼi tana faiakonaki, pea he koʼe ʼe fakaofoofo tana fai te faʼahi ʼaia? (b) He koʼe ko te Akonaki ʼi te Moʼuga ʼe ko he faʼifaʼitaki ʼo he faiakonaki faigafua ʼa Sesu?

⁴ ʼI te agamāhani ko te hahaʼi ʼaē neʼe lelei tanatou ako, ʼe nātou fakaʼaogaʼi he faʼahiga palalau ʼe mole mahino kiai te hahaʼi. Kae kapau ʼe mole mahino te hahaʼi ki tatatou ʼu palalau, pea ʼe nātou maʼu feafeaʼi anai te ʼu lelei ʼo te ʼu meʼa ʼaē neʼe tou ako? ʼI tana faiakonaki, neʼe mahino tuʼumaʼu te hahaʼi ki te ʼu palalau ʼa Sesu. Koutou fakakaukauʼi age muʼa te ʼu palalau makehe neʼe feala ke ina fakaʼaogaʼi. Logola tona toe poto lahi ʼaia, neʼe mole manatu ia kia te ia, kae neʼe ina manatuʼi te hahaʼi ʼaē neʼe fakalogo kia te ia. Neʼe ina ʼiloʼi ko te tokolahi ia nātou neʼe “mole ako pea ʼe ko te ʼu tagata māhani.” (Gaue 4:13, MN ) Moʼo akoʼi ʼo nātou, neʼe ina fakaʼaogaʼi he ʼu palalau neʼe feala ke mahino kiai te hahaʼi. Neʼe lagi faigafua te ʼu kupu, kae neʼe loloto te ʼu moʼoni ʼaē neʼe nātou fakahā.

⁵ Ohage la ko te Akonaki ʼi te Moʼuga, ʼaē ʼe fakamatala ia Mateo 5:3–7:27. Neʼe lagi minuta 20 te faiakonaki ʼa Sesu. Kae ko tana ʼu akonaki neʼe loloto, neʼe talanoa ki he ʼu meʼa maʼuhiga ohage ko te tono, te mavete pea mo te holi ki te ʼu koloā. (Mateo 5:27-32; 6:19-34) Kae neʼe mole ko he ʼu faʼahiga palalau faigataʼa peʼe lalahi ʼaupito. ʼI tona fakahagatonu, neʼe feala pe ke mahino kiai e he kiʼi tamasiʼi. Koia ʼi tana fakaʼosi tana akonaki, ko te hahaʼi—neʼe lagi kau ai te hahaʼi gāue kele, te hahaʼi tauhi ōvi pea mo te hahaʼi gelu—“nee [nātou] ofolele . . . ki tana akonaki.”—Mateo 7:28.

6. Koutou tuku mai he faʼifaʼitaki ʼo he ʼu palalau neʼe fakaʼaogaʼi e Sesu neʼe faigafua kae lahi ʼaupito tona faka ʼuhiga.

⁶ Neʼe tau fakaʼaogaʼi e Sesu he ʼu palalau neʼe matala lelei pea mo nounou, ʼo ina fai liuliuga te ʼu palalau neʼe faigafua kae maʼuhiga ʼaupito. Ko te logo ʼaē neʼe ina faka mafola, neʼe mole galo ʼi te ʼatamai pea mo te loto ʼo te hahaʼi ʼaē neʼe fakalogo kiai. Koʼeni he ʼu faʼifaʼitaki: “Mole he tahi e feala ke kaugana kia aliki e lua, . . . e mole feala ke koutou kaugana ki te Atua pea mo te Paaga.” “Aua tautou fakamau, pea e mole fakamaui koutou.” “E koutou iloi anai natou i onatou fua.” “E mole aoga he toketa ki te hahai malolo, kae ki te hahai mahaki.” “Ko natou fuape e toʼo heleta e natou matepe anai i te heleta.” “Ko mea a Sesale ave kia Sesale, pea mo mea a te Atua ki te Atua.” “ ʼE lahi age te fiafia ʼi takita foaki, ʼi takita tali.”c (Mateo 6:24; 7:1, 20; 9:12; 26:52; Maleko 12:17; Gaue 20:35, MN ) ʼO aʼu kia ʼaho nei, hili teitei taʼu e 2 000 ʼi te ʼosi fai e Sesu te ʼu palalau ʼaia, ʼe kei faigafua pe ke tou manatuʼi te ʼu palalau mālohi ʼaia.

ʼE Ina Fakaʼaogaʼi He ʼu Fehuʼi

7. He koʼe neʼe lagaʼi e Sesu he ʼu fehuʼi?

⁷ Neʼe fakaofoofo te fakaʼaogaʼi e Sesu te ʼu fehuʼi. Neʼe ina fakaʼaogaʼi tuʼumaʼu, tatau aipe pe neʼe faigafua age hana tala fakahagatonu ki te hahaʼi te ʼuhiga ʼo tana manatu. He koʼe neʼe ina fai he ʼu fehuʼi? ʼI ʼihi temi, neʼe ina fai he ʼu fehuʼi moʼo fakahā te meʼa ʼaē neʼe ʼi te loto ʼo tana kau fakafeagai, pea neʼe mole nātou faʼa tali age kia te ia. (Mateo 12:24-30; 21:23-27; 22:41-46) Kae ʼi te agamāhani, neʼe lagaʼi e Sesu he ʼu fehuʼi moʼo fakahā he ʼu moʼoni, ke fakahā age e te hahaʼi te ʼu meʼa ʼi tonatou loto, moʼo fakaloto mālohiʼi tana ʼu tisipulo pea mo akoʼi nātou. Tou vakaʼi te ʼu faʼifaʼitaki e lua, ʼo ʼuhiga mo te ʼapositolo ko Petelo.

8, 9. Neʼe fakaʼaogaʼi feafeaʼi e Sesu te ʼu fehuʼi moʼo tokoni kia Petelo ke ina maʼu te manatu ʼaē ʼe totonu ʼo ʼuhiga mo te totogi ʼo te tukuhau ʼo te fale lotu?

⁸ ʼUluaki, tou manatuʼi te lakaga ʼaē neʼe fehuʼi age ai e te ʼu tagata tukuhau kia Petelo, peʼe totogi koa e Sesu te tukuhau ʼo te fale lotu.d Ko Petelo, ʼaē ʼi ʼihi temi neʼe mole ina fakakaukauʼi tana ʼu palalau, neʼe ina tali fēnei: ‘Ei.’ Kae ki muli age, neʼe uga e Sesu ia Petelo ke fakakaukau, ʼo ʼui maʼana: “ ‘Kotea tau manatu Simone, ko te u hau o te kelekele, e natou mau maia ai te tukuhau, pe ko te u fatogia mai anatou fanau, pe mai te hahai kehe?’ Pea nee ina taliʼage: ‘Mai te hahai kehe.’ Nee fofolafola age Sesu kia te ia: ‘Pea e ateaina ai foki te u fanau.’ ” (Mateo 17:24-27) Neʼe tonu ke mahino kia Petelo te puani ʼaē neʼe fia fakahā e Sesu ʼi tana fai fehuʼi ʼaia. Koteā tona tupuʼaga?

⁹ ʼI te temi ʼo Sesu, neʼe mole fakamaʼua ki te ʼu famili ʼaliki ke nātou totogi te tukuhau. Koia ʼuhi ko Sesu neʼe ko te ʼAlo ʼulu tokotahi ʼo te Hau ʼi selo ʼaē neʼe fai ki ai te tauhi ʼi te fale lotu, neʼe mole maʼua ke ina totogi te tukuhau. Koutou tokagaʼi, neʼe mole tali fakahagatonu e Sesu kia Petelo, kae neʼe fua lelei te fakaʼaogaʼi e Sesu ʼaki he agamālū te ʼu fehuʼi moʼo tokoni kia Petelo ke ina maʼu te manatu ʼaē ʼe totonu—pea ke lagi mahino kia ia ʼi muʼa ʼo hana palalau, ʼe tonu ke fakakaukau lelei muʼa.

10, 11. Neʼe koteā ʼaē neʼe fai e Sesu ʼi te tuʼusi e Petelo te taliga ʼo te tagata ʼi te po ʼo te Pāsikate ʼo te taʼu 33 ʼo totatou temi, pea neʼe fakahā feafeaʼi ʼi te faʼahi ʼaia neʼe maʼuhiga kia Sesu te ʼu fehuʼi?

¹⁰ Ko te lua faʼifaʼitaki, neʼe ko te meʼa neʼe hoko ʼi te po ʼo te Pāsikate ʼo te taʼu 33 ʼo totatou temi, ʼi te ʼōmai ʼa te hahaʼi kaugamālie ʼo puke ia Sesu. Neʼe fehuʼi age e te kau tisipulo kia Sesu peʼe tonu koa ke nātou tau maʼa ia. (Luka 22:49) Neʼe mole atali e Petelo ke tali age, kae neʼe ina tuʼusi te taliga ʼo te tagata ʼaki te heletā (neʼe lagi loto e Petelo ke kovi age te lavea ʼo te tagata). Neʼe mole ʼalutahi te faʼahi ʼaē neʼe fai e Petelo mo te loto ʼo tona pule, he neʼe kua ʼiloʼi e Sesu ʼe tonu ke puke ia ia. Neʼe koteā ʼaē neʼe fai e Sesu? ʼAki he faʼa kātaki, neʼe ina fai kia Petelo fehuʼi e tolu: “Ko te ipu ʼaē neʼe foaki mai e te Tāmai kia te ʼau, ʼe mole tonu koa la ke ʼau ʼinu?” “[ʼE] ke manatu koa la koe ʼe mole feala haku pāui ki taku Tāmai ke ina tuku mai ʼi te moʼi lakaga pe ʼaenī he ʼu lesio ʼaselo ʼe fakalaka ʼi te hogofulu-ma-lua? Pea, ʼe feafeaʼi leva anai he fakahoko ʼo te ʼu folafola ʼo te ʼu Tohi, ʼaia neʼe fakahā ai ʼe tonu ke hoko feiā?”—Soane 18:11, MN; Mateo 26:52-54, MN.

¹¹ Koutou fakakaukauʼi muʼa te fakamatala ʼaia. Ko Sesu neʼe ʼatakai e te hahaʼi kaugamālie, neʼe ina ʼiloʼi kua ōvi mai tona mate pea ʼe fakalogo kia ia te fakamaʼa ʼo te huafa ʼo tana Tāmai pea mo te fakamaʼuli ʼo te malamanei. Kae neʼe ina toʼo he temi ʼi te lakaga ʼaia moʼo akoʼi kia Petelo te ʼu moʼoni maʼuhiga ʼaki he ʼu fehuʼi. ʼE hā lelei mai neʼe maʼuhiga kia Sesu ia te ʼu fehuʼi.

Te ʼu Hyperboles

12, 13. (a) Koteā te hyperbole? (b) Neʼe fakaʼaogaʼi feafeaʼi e Sesu te faʼahi ʼaia, moʼo fakahā lelei te mole fakapotopoto ʼo te fatufatuʼi te ʼu kiʼi hala liliki ʼo totatou ʼu tēhina?

¹² ʼI tana minisitelio, neʼe tau fakaʼaogaʼi e Sesu te tahi faʼahiga faiakonaki—ko te ʼu hyperboles, ʼe ko he ʼu lea fakatātā moʼo faka maʼuhigaʼi he puani. ʼAki te faʼahiga fai ʼaia, neʼe fakatupu e Sesu ʼi te ʼatamai ʼo te hahaʼi he ʼu paki neʼe mole feala ke galo kia nātou. Tou vakaʼi he ʼu faʼifaʼitaki.

¹³ ʼI te Akonaki ʼi te Moʼuga, ʼi tana fakahā lelei te ʼaoga ʼaē ke “aua [te] fakamau” ʼo te hahaʼi, neʼe ʼui fēnei e Sesu: “Kotea te tupuaga o tau sioʼi te moi otaota i te mata o tou tehina, kae e mole ke vakai te lalago i tou mata?” (Mateo 7:1-3) Koutou fakakaukauʼi age muʼa te faʼahi ʼaenī. Ko he tahi ʼe gutu fatufatu ʼe ina fia toʼo te kihiʼi moʼi ʼotaʼota ʼi “te mata” ʼo tona tēhina. ʼE ʼui e ia ʼaē ʼe fatufatu ʼe ʼi ai te ʼu faʼahi ʼe mole mahino lelei kiai tona tēhina, ʼo mole feala ai ke ina fai he ʼu fakamāu ʼe totonu. Kae ko te fakamāu ʼo ia ʼaē ʼe gutu fatufatu ʼe kovi ia heʼe ʼi ai te “lalago” ʼi tona mata—neʼe ko he papa neʼe fakaʼaogaʼi moʼo tekeni ki te ʼato. Neʼe lelei te faʼahiga fai ʼaia moʼo fakahā, ʼe mole ko he aga fakapotopoto te fatufatuʼi ʼo he ʼu kiʼi hala liliki ʼo totatou ʼu tēhina, kae tou fai tatou he ʼu hala mamafa.

14. He koʼe neʼe mālohi te ʼu palalau fakatātā ʼa Sesu, ʼo ʼuhiga mo te fakaoʼo ʼo te foʼi namu pea mo te folo ʼo te kamelo?

¹⁴ ʼI te tahi lakaga, neʼe ʼui e Sesu ko te kau Faliseo ko ‘he kau takitaki kivi, ʼe nātou tāʼofi te foʼi namu ʼaki te fakaoʼo kae nātou folo te kamelo.’ (Mateo 23:24) Neʼe mālohi tana ʼu palalau fakatātā ʼaia. Koteā tona tupuʼaga? Neʼe mahino lelei ki te hahaʼi ʼaē neʼe fakalogo kia Sesu, te kehekehe ʼo te kiʼi foʼi namu pea mo te manu lahi ʼaē ko te kamelo. ʼE fakafuafua ʼe ʼaoga anai te ʼu foʼi namu e 70 miliona ke tatau mo te mamafa ʼa he kamelo. Neʼe ʼiloʼi e Sesu neʼe fakaoʼo e te kau Faliseo tanatou vino ʼaki he moʼi kie. ʼI tanatou fia mulimuli fakalelei ki te ʼu lao, neʼe nātou fai te meʼa ʼaia ke ʼaua naʼa nātou folo he foʼi namu, he nātou liliu ai ʼo heʼemaʼa. Kae ʼi tona ʼaluʼaga fakatātā neʼe nātou folo te kamelo, neʼe ko te tahi manu ʼaia neʼe heʼemaʼa. (Levitike 11:4, 21-24) Neʼe mahino lelei ki te puani ʼaē neʼe fia talanoa kiai Sesu. Neʼe mulimuli fakalelei te kau Faliseo ki te ʼu kiʼi maʼua liliki ʼo te Lao, kae neʼe mole nātou tokagaʼi te ʼu faʼahi ʼaē neʼe maʼuhiga tāfito—“te susitisia, mo te manavaofa pea mo te tui.” (Mateo 23:23) Neʼe fakahā lelei ai e Sesu te ʼuhiga moʼoni ʼo te hahaʼi ʼaia.

15. Koteā ʼaē neʼe akoʼi e Sesu ʼaki tana fakaʼaogaʼi te ʼu hyperboles?

¹⁵ ʼI tana minisitelio, neʼe tau fakaʼaogaʼi e Sesu te ʼu faʼahiga palalau fakatātā ʼaia. Tou vakaʼi he ʼu faʼifaʼitaki. Neʼe ʼui e Sesu, “[ko te] tui ʼe fualahi ohage he tegaʼi sinapi” ʼe feala ke ina hiki he moʼuga—neʼe ina fia fakahā lelei ai, tatau aipe te veliveli ʼo te tui kae ʼe lahi te ʼu meʼa ʼe feala ke ina fakahoko. (Mateo 17:20, MN ) Neʼe ina toe ʼui, ko he kamelo ʼe faiga ke hū ʼi te pu ʼo he hui—moʼo fakatātā lelei ʼe faigataʼa ki he tahi ʼe maʼu koloā tana faiga ke tauhi ki te ʼAtua kae ʼe faiga ʼi tona maʼuli ke maʼu koloā! (Mateo 19:24) ʼE mahino ia ʼe koutou ōfo ʼi te ʼu lea fakatātā kehekehe ʼaē neʼe fakaʼaogaʼi e Sesu, pea mo tana malave mālohi ki te hahaʼi logola neʼe mole lahi he ʼu kupu neʼe ina fakaʼaogaʼi.

Ko He ʼu Manatu Neʼe Mole Feala Hona Tauʼi

16. Neʼe fakaʼaogaʼi feafeaʼi e Sesu tona poto fakakaukau?

¹⁶ ʼAki tana ʼatamai haohaoa, neʼe poto Sesu ʼi te uga ʼo te hahaʼi ke nātou popoto ʼi te fakakaukau. Kae neʼe mole ina fakaʼaogaʼi kovi tona poto ʼaia. ʼI tana faiakonaki, neʼe ina fakaʼaogaʼi tuʼumaʼu tona ʼatamai ʼaia moʼo faka mafola te moʼoni. ʼI ʼihi temi, moʼo tali ki te ʼu loi ʼa te kau takitaki lotu ʼaē neʼe nātou fakafeagai ki ai, neʼe ina fakaʼaogaʼi he ʼu manatu neʼe mole feala hona tauʼi. ʼE lahi te ʼu ʼaluʼaga neʼe ina fakaʼaogaʼi ai he ʼu fakakaukau poto moʼo akoʼi ki tana kau tisipulo he ʼu manatu maʼuhiga. Tou vakaʼi te poto lelei ʼa Sesu ʼi te faʼahi ʼaia.

17, 18. Koteā te manatu poto ʼaē neʼe fakaʼaogaʼi e Sesu moʼo fakahā te loi ʼa te kau Faliseo?

¹⁷ Tou vakaʼi te lakaga ʼaē neʼe fakamālōlō ai e Sesu te tagata neʼe kivi pea mo ʼalelo mate, neʼe ulusino ai te temonio. ʼI tanatou logo ki te faʼahi ʼaia, neʼe ʼui fēnei e te kau Faliseo: “Ko Pelesepu, te pule o te faga temonio e kapu aki e te tagata-nei te u temonio.” Koutou tokagaʼi neʼe ʼiloʼi e te kau Faliseo neʼe ʼaoga he mālohi ʼe laka age ʼi te mālohi faka tagata moʼo kapu te ʼu temonio ʼa Satana. Kae ke mole tui te hahaʼi kia Sesu, neʼe nātou ʼui ko tana mālohi neʼe haʼu ia mai ia Satana. ʼI tana fakahā lelei kia nātou neʼe mole fakapotopoto tanatou manatu ʼaia, neʼe tali fēnei e Sesu: “Ko te puleaga fuape e mavetevete o fakafehagai kia te iape, e iku mo tona maumau; pea e mole tuu anai he kolo pe ko he lotofale e mavetevete. Pea kapau e kapu e Satana ia Satana, i tana fakafehagai kia te ia, e mavetevete ia; pea e feafeai leva te tuu anai o tona puleaga?” (Mateo 12:22-26) ʼI tona ʼuhiga moʼoni, neʼe ʼui e Sesu: ‘Kapau, ohage ko takotou ʼui, ʼe ʼau gāue maʼa Satana, ʼo ʼau fai te meʼa ʼaē neʼe fai e Satana, pea ʼe fakafeagai pe Satana kia te ia pea ʼe maumau vave anai.’ Neʼe ko he manatu neʼe mole feala hona tauʼi.

¹⁸ Pea neʼe hoko atu e Sesu tana manatu ʼo ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia. Neʼe ina ʼiloʼi ko ʼihi ʼi te kau Faliseo neʼe nātou kapu te ʼu temonio. Koia neʼe ina fai te fehuʼi faigafua ʼaenī kae mālohi ʼaupito: “Kapau e au kapu te u temonio aki Pelesepu, aki te huafa o ai, e kapu natou e autou tisipulo?” (Mateo 12:27) Neʼe hage pe neʼe ʼui fēnei e Sesu: ‘Kapau ʼe ʼau kapu moʼoni te ʼu temonio ʼaki te mālohi ʼa Satana, pea ko takotou ʼu tisipulo ʼe nātou fai te ʼu meʼa ʼaia ʼaki pe te mālohi ʼaia.’ Neʼe koteā te tali ʼa te kau Faliseo? Neʼe mole feala hanatou tali age neʼe gāue tanatou ʼu tisipulo ʼaki te mālohi ʼa Satana. Koia, ʼaki te manatu ʼaia neʼe mole feala hanatou tali age, pea neʼe fakalainoaʼi e Sesu te ʼu tukugakovi ʼaē neʼe nātou fai age kia ia.

19, 20. (a) Koteā te ʼu manatu fakapotopoto ʼaē neʼe fakaʼaogaʼi e Sesu? (b) Neʼe fakaʼaogaʼi feafeaʼi e Sesu te ʼu palalau fakapotopoto “e feafeaʼi leva la,” moʼo tali ki te kole ʼa te ʼu tisipulo ke ina akoʼi nātou ke nātou faikole?

¹⁹ Neʼe fakaʼaogaʼi e Sesu te taʼi ʼu palalau ʼaia moʼo fakagata te ʼu palalau ʼa te kau fakafeagai, pea neʼe ina toe fakaʼaogaʼi moʼo akoʼi te ʼu moʼoni fakaloto mālohi pea mo fakafimālie ʼo ʼuhiga mo Sehova. Tuʼa lahi neʼe ina fai te ʼu palalau fakapotopoto ʼaenī “E feafeaʼi leva la,” moʼo uga te hahaʼi ke nātou fakakaukau pea mo tokoni kia nātou ke mole gata ʼaki pe tanatou kua mahino ki te moʼoni, kae ke nātou tui kiai. Tou vakaʼi te ʼu faʼifaʼitaki pe e lua.

²⁰ ʼI tana tali te kole ʼa tana kau tisipulo ke ina akoʼi kia nātou te faikole, neʼe fakamatala e Sesu te lea fakatātā ʼa he tagata neʼe “kole fakakinau,” pea neʼe tali leva e tana kaumeʼa tana kole. Neʼe toe fakamatala e Sesu te lotolelei ʼa te ʼu mātuʼa ke nātou foaki “he ʼu meʼa ʼofa ʼe lelei” ki tanatou fānau. Pea neʼe ʼui maʼana: “Koia kapau ko koutou, logope takotou agakovi, ʼe koutou popoto ʼi te foaki ki ʼakoutou ʼu fānau he ʼu meʼa ʼofa ʼe lelei, e feafeaʼi leva la te lahi ake ia ʼo te foaki e te Tāmai ʼaē ʼi selo te laumālie maʼoniʼoni kia nātou ʼaē ʼe nātou kole kia te ia!” (Luka 11:1-13, MN ) Neʼe fakahā tāfito e Sesu te ʼu ʼaluʼaga kehekehe. Kapau ko he kaumeʼa neʼe mole lotolelei kae ki muli age neʼe ina foaki te ʼu meʼa neʼe ʼaoga ki tana vāhaʼa fale, pea kapau ko he ʼu mātuʼa logola tanatou agahala, kae ʼe nātou tokakaga ki te ʼu meʼa ʼe ʼaoga ki tanatou fānau, e feafeaʼi leva la tatatou Tāmai ʼofa ʼi selo, hana foaki te laumālie maʼoniʼoni ki tana ʼu kaugana agatonu ʼaē ʼe nātou kole kia te ia ʼaki he agavaivai!

21, 22. (a) Neʼe koteā te manatu ʼaē neʼe talanoa kiai Sesu moʼo tokoni ʼo ʼuhiga mo te tuʼania ki te ʼu meʼa fakasino? (b) ʼI tatatou ʼosi vakaʼi ʼihi ʼi te ʼu faʼahiga faiakonaki ʼa Sesu, koteā tatatou manatu kiai?

²¹ Neʼe toe fakaʼaogaʼi e Sesu te taʼi manatu ʼaia moʼo foaki he tokoni ʼo ʼuhiga mo te tuʼania ki te ʼu meʼa fakasino. Neʼe ʼui fēnei maʼana: “Koutou vakaʼi ko te ʼu kāleva ʼe mole nātou tūtū pea ʼe mole nātou tānaki taʼukai, pea ʼe mole ʼi ai hanatou ʼu faleoko peʼe ko honatou ʼu fale koloā kaʼe ko te ʼAtua ʼe ina fafaga ia nātou. ʼE mole koa la koutou maʼuhiga age koutou ʼi te ʼu manulele? Koutou vakaʼi peʼe feafeaʼi te tuputupu ʼo te ʼu lilio; ʼe mole nātou kinakina pea ʼe mole nātou fai filo . . . Koia, kapau ʼe teuteuʼi feiāʼi e te ʼAtua ia te vao ʼo te fenua, ʼaē ʼe tuʼu ʼi te ʼaho nei, pea laku ia ʼapogipogi ki te gutuʼumu, ʼe mahino ia ʼe lahi ake anai hana teuteuʼi koutou, hahaʼi tui vaivai!” (Luka 12:24, 27, 28, MN ) ʼE moʼoni, kapau ʼe tokaga ia Sehova ki te ʼu manulele pea mo te ʼu fisiʼi teu, ʼe mahino ia ʼe tokaga anai ki tana ʼu kaugana! Ko te manatu agamālū ʼaia pea mo mālohi neʼe malave ki te loto ʼo te hahaʼi ʼaē neʼe fakalogo kia Sesu.

²² Hili tatatou vakaʼi ʼihi ʼo te ʼu faʼahiga faiakonaki ʼa Sesu, kua mahino ai kia tatou neʼe mole loi te ʼu tagata fekau ʼaē neʼe tonu ke nātou puke Sesu, ʼi tanatou ʼui fēnei: “ ʼE mole heʼeki ʼi ai he tahi age tagata kua palalau feiā.” Kae ko te faʼahiga faiakonaki ʼaē ʼe ʼiloʼi lelei ai Sesu ʼe ko tana fakaʼaogaʼi te ʼu lea fakatātā. He koʼe neʼe ina fakaʼaogaʼi te taʼi faiakonaki ʼaia? Pea he koʼe neʼe lahi te ʼu lelei ʼo tana ʼu lea fakatātā? ʼE vakaʼi anai te ʼu fehuʼi ʼaia ʼi te alatike ka hoa mai.

[Kiʼi nota]

ʼE Kei Koutou Manatuʼi Koa?

• Koteā te ʼu faʼifaʼitaki ʼe fakahā ai neʼe faigafua pea mo matala lelei te faiako ʼa Sesu?

• He koʼe neʼe fakaʼaogaʼi e Sesu te ʼu fehuʼi ʼi tana faiako?

• Koteā te hyperbole, pea neʼe fakaʼaogaʼi feafeaʼi e Sesu te faʼahiga faiako ʼaia?

• Neʼe fakaʼaogaʼi feafeaʼi e Sesu he ʼu manatu neʼe mole feala hona tauʼi, moʼo akoʼi ki tana ʼu tisipulo te ʼu moʼoni fakaloto fīmālie ʼo ʼuhiga mo Sehova?

[Paki ʼo te pasina 9]

Neʼe fakaʼaogaʼi e Sesu he ʼu palalau neʼe mahino gafua kiai te hahaʼi fuli pe

[Paki ʼo te pasina 10]

Ko te kau Faliseo neʼe nātou ‘fakaoʼo te foʼi namu kae nātou folo te kamelo’