E Feafeaʼi Hakotou Fakapotopoto ʼo ʼUhiga Mo Te Falā?

ʼE mole ko he aga foʼou te manako ʼaē ki te falā pea mo te holi ʼaē ki he ʼu koloā fakamālama; pea ʼe mole talanoa te Tohi-Tapu ki te ʼu faʼahi ʼaia ohage ko he ʼu aga neʼe hoki hoko. Neʼe kua hoko te ʼu meʼa ʼaia ʼi temi muʼa. ʼI te Lao Faka Moisese, neʼe fakatotonu fēnei e te ʼAtua ki te kau Iselaele: “ ʼE mole tonu ke ke mānumānu ki te ʼapi ʼo tou tatau . . . peʼe ko he meʼa ʼa tou tatau.”—Ekesote 20:17.

NEʼE ko he agamāhani ʼi te temi ʼo Sesu ia te manako ki te paʼaga pea mo te ʼu koloā fakamālama. Koutou fakatokagaʼi te felogoi ʼaenī ʼa Sesu pea mo te tama tūpulaga “maùkoloa”: “Nee folafola [Sesu] kia te ia: ‘E kei puli te mea e tahi kia te koe, ko meafuape e ke mau, fakatau ia pea ke tufa ki te hahai masiva, pea ke mau anai he koloa i Selo, pea ke haù o mulimuli mai ia te au.’ Kae i tana fakalogo kia mea aia, nee loto mamahi aupito, koteuhi nee maùkoloa.”—Luka 18:18-23.

Te Manatu Fakapotopoto ʼo ʼUhiga Mo Te Falā

ʼE hala leva tatatou manatu ʼaē ko te Tohi-Tapu ʼe ina tapuʼi te falā peʼe ko tona faʼahiga fakaʼaogaʼi. ʼE fakahā e te Tohi-Tapu ia te ʼaoga ʼo te falā moʼo tauʼi te maʼuli masiva mo tona ʼu faigataʼaʼia, heʼe ina faka fealagia ki te hahaʼi ke nātou maʼu te ʼu meʼa ʼaē ʼe ʼaoga tāfito kia nātou. Neʼe tohi fēnei e te Hau ko Salomone: “Ko te poto ʼe ina puipui ohage ko te puipui ʼa te falā.” Pea: “Ko te pane maʼa te kata ʼa te kau gāue, pea ʼe fakafiafia te vino ia te maʼuli; kae ʼe ʼaoga te falā kia meʼa fuli.”—Tagata Tānaki 7:12; 10:19.

ʼE loto te ʼAtua ke fakaʼaogaʼi fakalelei te falā. Ohage la, neʼe ʼui fēnei e Sesu: “Koutou fai hokotou ʼu kaumeʼa ʼaki te ʼu koloā heʼe faitotonu.” (Luka 16:9, MN ) ʼE kau ki te faʼahi ʼaia tatatou lagolago ki te fakatuputupu ʼo te tauhi moʼoni ʼo te ʼAtua, heʼe tonu ke liliu te ʼAtua ko totatou Kaumeʼa. Neʼe faʼifaʼitakiʼi lelei e Salomone tana tāmai ko Tavite, he neʼe lahi te ʼu koloā pea mo te ʼu meʼa maʼuhiga neʼe ina foaki moʼo laga te fale lotu ʼo Sehova. Ko te foaki ʼo he tokoni fakasino ki te hahaʼi ʼaē ʼi te faigataʼaʼia, ko he tahi ʼaia fakatotonu faka Kilisitiano. “Koutou vaevae mo te kau maʼoniʼoni ʼo mulimuli ki te ʼu meʼa ʼaē ʼe ʼaoga kia nātou,” ko te ʼui ʼaia ʼa te ʼapositolo ko Paulo. Neʼe ina toe ʼui fēnei: “Koutou muliʼi te ala ʼo te tali kāiga.” (Loma 12:13, MN ) Ko tona faka ʼuhiga ʼi te agamāhani ke fakaʼaogaʼi he falā. Kae e feafeaʼi ki te manako ki te paʼaga?

‘Te Holi Ki Te ʼu Koloā’

Neʼe lahi te palalau ʼa Paulo ki “te manako ki te paʼaga”—peʼe ki te “holi ki te ʼu koloā”—ʼi tana faitohi ʼaē ki tona kaugā gāue Kilisitiano ko Timoteo. ʼE tou lava maʼu te tokoni ʼa Paulo ia 1 Timoteo 6:6-19. Neʼe talanoa ki “te manako ki te paʼaga” ʼi tana palalau ʼo ʼuhiga mo te ʼu koloā fakamālama. ʼE tonu ke tou mahino fakalelei ki te ʼu palalau ʼaia ʼa Paulo, heʼe kua faka maʼuhigaʼi fau te falā ʼi te tuʼu ʼaenī. ʼE maʼuhiga ʼaupito te taʼi fakasiosio lelei ʼaia heʼe tou ʼiloʼi ai peʼe feafeaʼi te “puke [ʼo] te mauli heegata.”

ʼE fakatokaga fēnei e Paulo: “Ko te manako ki te paʼaga ʼe ko te aka ʼaia ʼo te ʼu meʼa kovi fuli, pea ko ʼihi, ʼi tanatou fakaʼamu ki te holi ʼaia, neʼe nātou hē ʼo mamaʼo ʼi te tui pea mo nātou fehukiʼaki ia nātou totonu ʼaki te ʼu mamahi lahi.” (1 Timoteo 6:10, MN ) ʼE mole ʼui ʼi te vaega ʼaenī ʼe kovi te falā—ʼo toe feiā pe mo te tahi ʼu vaega. Pea ʼe mole ʼui e te ʼapositolo ko te falā ʼe ko te tupuʼaga tāfito ʼaia ʼo “te ʼu meʼa kovi fuli” peʼe tupu te ʼu fihifihia fuli ʼuhi ko te falā. Kae ʼe feala ke tupu mai te manako ki te paʼaga te ʼu faʼahiga “meʼa kovi fuli,” logola ʼe mole ko te tupuʼaga tāfito ʼaia e tahi.

Tou Tokaga Ki Te Mānumānu

ʼAua naʼa tou meʼa noaʼi te fakatokaga ʼa Paulo mai tona ʼaluʼaga ʼaē ʼe mole tapuʼi te falā e te Tohi-Tapu. Ko te kau Kilisitiano ʼaē ʼe nātou kamata manako ki te paʼaga ʼe feala ke nātou felāveʼi mo te ʼu faʼahiga fihifihia kehekehe, kae tāfito ia tanatou mamaʼo ʼi te tui. ʼE toe fakamoʼoni ki te faʼahi ʼaia te ʼu palalau ʼaē neʼe fai e Paulo ki te kau Kilisitiano ʼo Kolose: “Koia, koutou fakamate te ʼu koga ʼo tokotou sino ʼaē ʼi te kele, ʼo ʼuhiga . . . mo te ʼu holi kovi, pea mo te mānumānu, ʼaē ko he tauhi tamapua.” (Kolose 3:5, MN ) ʼE lava liliu feafeaʼi te mānumānu peʼe ko te “manako ki te paʼaga” ko he faʼahiga tauhi tamapua? ʼE faka ʼuhiga koa ʼe kovi hakita loto ki he foʼi ʼapi lahi, he motokā foʼou, he gāue lelei? Kailoa, ʼe mole he meʼa ʼi te ʼu meʼa ʼaia ʼe kovi. Ko te fehuʼi ʼaē ʼe tonu ke kita fai: Pe koteā ʼaē ʼe ina uga he tahi ke ina fia fai ki te ʼu meʼa ʼaia, pea ʼe ʼaoga moʼoni koa te ʼu meʼa ʼaia?

Ko te kehekehe ʼo takita fia fai ki he meʼa pea mo takita mānumānu ki he meʼa, ʼe lava fakatatau ki te kehekehe ʼo he kiʼi afi ʼe fai moʼo fakamoho he meʼa kai pea mo he afi lahi ʼe ina tutu he toe vao matuʼa. Ko he holi ʼe lelei pea mo fakapotopoto ʼe feala ke ʼaoga, koteʼuhi ʼe ina uga ai kita ke tou gāue pea mo tuputupu. ʼE ʼui fēnei ia Tāʼaga Lea 16:26: “Ko te nefesi ʼo te tagata gāue neʼe gāue kinakina maʼa ia, heʼe neʼe uga mālohi ia e tona gutu.” Kae ʼe fakatupu tuʼutāmaki pea mo fakatupu mate te loto mānumānu, koteʼuhi ʼe mole hona faka tuʼakoi.

ʼE faigataʼa ia te lolomi ʼo totatou holi ʼaē ki te falā. Ko te falā ʼaē ʼe tou tānaki peʼe ko te ʼu meʼa fakamālama ʼaē ʼe tou loto kiai, ʼe ʼaoga anai koa kia tatou, peʼe ko tatou anai ʼaē ka tou kaugana kiai? Koia la ʼaē ʼe ʼui ai e Paulo ko he “tagata mānumānu . . . ko he tahi ʼe tauhi tamapua.” (Efeso 5:5, MN ) ʼE faka ʼuhiga tokita loto mānumānu ki he meʼa, ʼe tou fai tona finegalo—ʼi tona fakahagatonu, kua liliu ko totatou pule, totatou ʼatua, kua tou kaugana kiai. Kae ʼe ʼui fēnei mai e te ʼAtua: “ ʼAua naʼa ʼi ai hou tahi ʼu ʼatua ʼe fakafeagai ki toku fofoga.”—Ekesote 20:3.

ʼE toe hā ʼi totatou loto mānumānu, ʼe mole tou falala ki te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo tana fakahoko ʼo tana fakapapau ʼaē ke ina foaki mai te ʼu meʼa ʼaē ʼe ʼaoga kia tatou. (Mateo 6:33) Pea ko te mānumānu ʼe ina fakamaliu kehe tatou mai te ʼAtua. ʼI tona ʼaluʼaga ʼaia ʼe ko te “tauhi tamapua.” Koia ʼe mole tou punamaʼuli ai ki te fakatokaga ʼa Paulo ʼo ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia!

Neʼe toe foaki e Sesu te fakatokaga fakahagatonu ʼo ʼuhiga mo te loto mānumānu. Neʼe ina fakatotonu mai ke tou tokaga ki tatatou holi ki te ʼu meʼa ʼaē ʼe mole tou maʼu: “Koutou vakai mo tokaga ki te manumanu koloa, koteuhi e mole fakalogo te mauli o he tagata ki te u koloa e ina mau.” (Luka 12:15) ʼO mulimuli ki te vaega ʼaia pea mo te fakatātā neʼe fai e Sesu, ʼe fakatafito te loto mānumānu ki te manatu hala ʼaē, ko te meʼa ʼaē ʼe maʼuhiga ʼi te maʼuli ʼe ko te ʼu meʼa ʼaē ʼe maʼu e he tahi. ʼE lagi ko te falā, te tuʼulaga, te mālohi, peʼe ko he ʼu meʼa ʼe pipiki kiai. ʼE tou lava mānumānu ki he faʼahiga meʼa ʼe feala ke tou maʼu. ʼI tatatou manatu ʼe tou fīmālie anai mokā tou maʼu te meʼa ʼaia. Kae ʼe fakahā e te Tohi-Tapu pea mo te ʼu meʼa ʼaē neʼe hoko ki te tagata, ko te ʼAtua tokotahi pe ʼaē ʼe ina lava fakafimālieʼi te ʼu meʼa ʼaē ʼe ʼaoga tāfito kia tatou, pea ʼe ina fai anai te faʼahi ʼaia, ohage ko te ʼui ʼa Sesu ki tana kau tisipulo.—Luka 12:22-31.

ʼE mālohi ia ʼaho nei te fakaneke ʼo te loto mānumānu ʼo ʼuhiga mo te toʼo ʼo he ʼu meʼa. Tokolahi te hahaʼi ʼe fakahalaʼi nātou ʼaki te ʼu faʼahiga ʼaluʼaga ʼe kākā pea mo mālohi, ke nātou manatu tatau aipe pe kua ʼi ai hanatou ʼu meʼa kae mole heʼeki feʼauga. ʼE kei ʼaoga kia nātou he tahi age ʼu meʼa ke lahi, pea mo lelei age. Logola ʼe mole tou lava fetogi te malamanei, kae koteā te meʼa ʼe tou lava fai takitokotahi moʼo tekeʼi te fakahala ʼaia?

Ko Te Fakafeauga ʼe Fakafeagai Ki Te Mānumānu

ʼE foaki mai e Paulo te tokoni ʼo ʼuhiga mo te loto mānumānu, ko te fakafeauga. ʼE ina ʼui fēnei: “Kapau e tou mau meakai mo mutui mea, e tou feauga i te u mea aia.” (1 Timoteo 6:8) Ko te fakamatalatala ʼaia ʼo te ʼu meʼa fuli ʼaē ʼe ʼaoga tāfito kia tatou—te ‘meʼa kai pea mo te ʼu mutuʼi meʼa’—ʼe lagi mata faigafua fau. Tokolahi te hahaʼi ʼe nātou sisio ʼi te televisio ki te ʼu hahaʼi maʼu meʼa ʼe nātou nonofo ʼi tonatou ʼu fale matalelei. ʼE mole ko te faʼahiga fakatuʼutuʼu ʼaia ki te maʼuli fakafeauga.

ʼE moʼoni ʼe mole fakamaʼua ki te ʼu kaugana ʼa te ʼAtua ke nātou maʼuli māsisiva leva. (Tāʼaga Lea 30:8, 9) Kae ʼe fakahā mai e Paulo te ʼuhiga ʼo te maʼuli masiva: ko te mole maʼu ʼo he meʼa kai, ʼo he mutuʼi meʼa, peʼe ko he nofoʼaga lelei. Tahi ʼaē meʼa, ko te fakatafitoʼaga ʼo te maʼuli fakafeauga ke tou maʼu pe te ʼu meʼa ʼaia.

He koʼe neʼe lava palalau fakamalotoloto ia Paulo ki te maʼuli fakafeauga? ʼE lava koa ke tou maʼuli fīmālie ʼaki pe te ʼu meʼa tāfito ʼaē ko te meʼa kai, te ʼu mutuʼi meʼa pea mo te nofoʼaga? Neʼe mahino lelei Paulo ki te faʼahi ʼaia. Neʼe ina ʼiloʼi te maʼuli koloaʼia pea mo te ʼu lelei ʼo te maʼu tuʼulaga māʼoluga ʼi te lotu faka Sutea ʼo toe feiā ki tona ʼuhiga tagata fakalogo ʼi Loma. (Gaue 22:28; 23:6; Filipe 3:5) Neʼe toe tau ia Paulo mo te ʼu mamahi faigataʼa ʼi tana ʼu gāue misionea. (2 Kolonito 11:23-28) ʼI te ʼu ʼaluʼaga fuli ʼaia neʼe ina akoʼi ai te meʼa ʼaē neʼe tokoni kia ia ke ina maʼu te maʼuli fakafeauga. Neʼe koteā te meʼa ʼaia?

“Neʼe ʼAu Ako Te Meʼa Fakalilo”

ʼI tana tahi tohi, neʼe fakamahino fēnei e Paulo: “Ei, ʼe ʼau ʼiloʼi te maʼuli ʼi te masiva, ei ʼe ʼau ʼiloʼi te maʼuli ʼi te mahu. Ia meʼa fuli pea mo te ʼu ʼaluʼaga fuli, neʼe ʼau ako te meʼa fakalilo ʼaē ko te mākona ʼo feiā aipe mo te pakupaku, te meʼa fakalilo ʼaē ko te maʼuli ʼi te mahu ohage pe ko te maʼuli ʼi te faigataʼaʼia.” (Filipe 4:12, MN ) ʼE ʼasi mai te loto falala ʼo Paulo pea mo tana fakasiosio fakapotopoto! ʼE lagi tou manatu anai neʼe maʼuli fīmālie ʼi te temi ʼaē neʼe ina fai ai tana ʼu palalau ʼaia kae neʼe mole koia ia, he neʼe nofo pilisoni ʼi Loma!—Filipe 1:12-14.

Ka tou fakakaukauʼi lelei, ʼe palalau tāfito te vaega ʼaia ki te maʼuli fakafeauga ʼi te ʼu koloā fakamālama pea mo te ʼu ʼaluʼaga ʼaē ʼe feala ke hoko. Peʼe lahi fau totatou ʼu koloā peʼe lahi fau totatou ʼu faigataʼaʼia, kae ʼe feala ke liliu ʼo faigataʼa te ʼu meʼa ʼaē ʼe tou fakamuʼamuʼa ʼi totatou maʼuli. Neʼe palalau ia Paulo ki te ʼu ʼaluʼaga fakalaumālie neʼe faka fealagia ai kia ia ke fīmālie ʼo ʼuhiga mo te ʼu koloā fakamālama: “ ʼE ʼau maʼu te mālohi kia meʼa fuli, ʼuhi ko [te ʼAtua] ʼaē ʼe ina foaki mai te mālohi.” (Filipe 4:13, MN ) Neʼe falala ia Paulo ki te ʼAtua moʼo maʼu te ʼu meʼa ʼaē ʼe ʼaoga kia ia, kae neʼe mole falala ki tona ʼu koloā, tatau aipe pe neʼe lahi peʼe siʼisiʼi, peʼe ko tona ʼu ʼaluʼaga neʼe lelei peʼe kailoa. ʼAki tana fai feiā neʼe ina maʼu ai te maʼuli fakafeauga.

Neʼe maʼuhiga tāfito te faʼifaʼitaki ʼa Paulo kia Timoteo. Neʼe fakaloto mālohiʼi e te ʼapositolo te tūpulaga ʼaia ke ina haga kumi te faʼahiga maʼuli ʼaē ʼe ina fakamuʼamuʼa te pipiki ki te ʼAtua pea mo te felogoi lelei mo te ʼAtua ʼi te ʼu koloā. Neʼe ʼui fēnei e Paulo: “Kae, kia koe, tagata a te Atua, hola mai te u mea alâ. Tulikaki te faitotonu, te lotu mooni, te tui, te ofa, te kataki mo te agamalu.” (1 Timoteo 6:11) ʼE lagi neʼe fai te ʼu palalau ʼaia kia Timoteo, kae ʼe toe ʼaoga pe ki he tahi ʼe ina fia faka maʼuhigaʼi te ʼAtua pea mo fia maʼu te maʼuli manuʼia moʼoni.

Neʼe tonu ke tokaga ia Timoteo ki te loto mānumānu ʼo toe feiā pe mo te kau Kilisitiano fuli. ʼE ʼasi mai neʼe ʼi ai te kau Kilisitiano maʼu meʼa ʼi te kokelekasio ʼo Efeso, pea neʼe kau Paulo ʼi te kokelekasio ʼaia ʼi te temi ʼaē neʼe faitohi ki ai. (1 Timoteo 1:3) Neʼe fakahā e Paulo te logo lelei ʼo Kilisito ʼi te koga meʼa koloaʼia ʼaia, pea neʼe tokolahi ia nātou ʼaē neʼe tafoki ʼo tui kia Sehova. ʼE lagi ko te tokolahi ʼi te hahaʼi tui ʼaia neʼe nātou maʼu meʼa, ohage pe ko te temi nei ʼi te kokelekasio faka Kilisitiano.

Koia, ʼaki te manatu ʼaē ia 1 Timoteo 6:6-10, tou fai te fehuʼi ʼaenī: Koteā ʼaē ʼe tonu ke fai e te hahaʼi ʼaē ʼe lahi tanatou falā mo kapau ʼe nātou fia faka maʼuhigaʼi te ʼAtua? ʼE ʼui e Paulo ʼe tonu ke nātou kamata vakavakaʼi muʼa tanatou ʼu manatu. ʼI te agamāhani, ʼe tou manatu pe kia kita totonu ʼuhi ko te falā. ʼE ʼui fēnei e Paulo: “Fakatotonu ki te hahai maumea o te malama aeni, ke aua tanatou fiameamea mo tanatou tuku tanatou falala ki he u koloa fakalakilua, kae ki te Atua ae e ina fakakoloa mai tatou, aki te meafuape, tou fakafiafia ai.” (1 Timoteo 6:17) ʼE tonu ki te hahaʼi maʼu meʼa ke mole gata pe tanatou sio ki tanatou falā, ʼe tonu ke nātou kumi te ʼAtua, te matapuna ʼo te koloā fuli pe.

Kae ʼe ʼi ai te tahi faʼahi ke kita lava maʼu ai te fīmālie. ʼE ʼaoga ki te kau Kilisitiano maʼu meʼa ke nātou fakaʼaogaʼi fakapotopoto tonatou ʼu koloā. ʼE fakaloto mālohi fēnei e Paulo: “Ke natou gaue ki te lelei, mo fakakoloa natou i te u gaue lelei mo taulekaleka, ke lahi tanatou faiʼofa pea mo mauli vaevae.”—1 Timoteo 6:18.

“Te Mauli Mooni”

Ko te fakatuʼutuʼu tāfito ʼo te tokoni ʼa Paulo ke tou ʼiloʼi ʼe faka tuʼakoi te maʼuhiga ʼo te ʼu meʼa fakamālama. ʼE ʼui fēnei e te Folafola ʼa te ʼAtua: “Ko te ʼu meʼa maʼuhiga ʼa te tagata maʼu meʼa ko tona kolo mālohi, pea ʼi tana fakakaukau ʼe nātou hage ko he kaupā puipui.” (Tāʼaga Lea 18:11) Ei ʼe mole moʼoni te fīmālie ʼaē ʼe lava foaki e te ʼu koloā pea ʼi tona ʼuhiga moʼoni ʼe maʼu ai te lotomamahi. ʼE mole lelei ke tou tokaga tāfito ki te ʼu koloā kae mole tou faiga ke tou maʼu te ʼofa ʼo te ʼAtua.

ʼE faigataʼa hakita tuku ʼo tatatou falala ki te ʼu koloā fakamālama heʼe mole tou ʼiloʼi te ʼu meʼa ʼaē ʼe feala ke hoko ki te ʼu koloā ʼaia. ʼE tonu ke pipiki tāfito te falala moʼoni ki he meʼa ʼe mālohi, ʼe maʼuhiga, pea mo tologa. ʼE pipiki te falala faka Kilisitiano ki totatou Tupuʼaga, ko Sehova ʼAtua, pea mo tana fakapapau ʼo ʼuhiga mo te maʼuli heʼegata. Koia kapau ʼe mole feala ki te falā ke ina foaki mai te fīmālie, pea ʼe mole lava ke ina toe foaki mai mo te maʼuli. Ko takita tui ʼaē ki te ʼAtua ka ina foaki mai te taʼi falala ʼaia.

Peʼe tou maʼu meʼa peʼe tou masiva, kae tou haga kumi te maʼuli ʼaē ka ina ‘fakakoloaʼia tatou ki te Atua.’ (Luka 12:21) ʼE ko te meʼa maʼuhiga pe ʼaia ke leleiʼia tatou e te Tupuʼaga. Ko te ʼu faiga fuli ʼaē moʼo taupau te faʼahi ʼaia, ʼe lagolago ki tatatou ‘tānaki maʼa tatou, ohage he koloā moʼoni, he fakatafito taulekaleka ki te temi ka haʼu, koteʼuhi ke tou puke maʼu te maʼuli heʼegata.’—1 Timoteo 6:19.

[Paki ʼo te pasina 7]

Neʼe ako e Paulo te meʼa fakalilo ʼo ʼuhiga mo te fakafeauga

[Paki ʼo te pasina 8]

ʼE tou lava fiafia mo fīmālie ʼaki te ʼu meʼa ʼaē kua kita maʼu