Ko Te Mataku—Ko He Meʼa Māhani ʼi Te Temi Nei Kae ʼe Mole Hoko ʼo Talu Ai!

ʼE MOLE punamaʼuli te kau ako ʼo te Folafola ʼa te ʼAtua ki te kua liliu ʼa te mataku ko he meʼa māhani ʼi te temi ʼaenī. Neʼe toe fakahā mālohi e te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼi tanatou gāue faka minisitelio, ʼe lahi te ʼu fakamoʼoni ʼe tou maʼuʼuli ʼi he temi kua fakaʼiloga makehe ʼi te hisitolia ʼa te tagata. ʼE koutou ʼiloʼi ʼe fakaʼiloga ʼaki te mafola ʼa te mataku ʼi te malamanei. Kae neʼe kua fualoa te fakaʼiloga e Sesu, peʼe ina fakatokaga mai, ki totatou temi. Neʼe ina tali ki te ʼu fehuʼi ʼa te kau ʼapositolo ʼo ʼuhiga mo tana ʼi henī pea mo te fakaʼosi ʼo te tuʼu ʼo te ʼu faʼahiga meʼa ʼaenī, peʼe ‘ko te fakaʼosi ʼo te mālama.’—Mateo 24:3.

Koʼeni te koga ʼo te meʼa ʼaē neʼe fakahā fakatomuʼa e Sesu:

“ ʼE tuʼu anai he fenua ki he tahi fenua pea mo he puleʼaga ki he tahi puleʼaga; pea ʼe ʼi ai anai te ʼu mafuike lalahi, mo te ʼu mahaki pea mo te ʼu hoge ʼi he potu ki he tahi potu; pea ʼe hā mai anai te ʼu meʼa fakamataku pea mo te ʼu fakaʼiloga lalahi mai te lagi.”—Luka 21:10, 11.

Neʼe koutou fakatokagaʼi koa tana ʼui ʼo ʼuhiga mo “te ʼu meʼa fakamataku”? Ki muli age ʼi tana tahi tali feiā, neʼe toe fai e Sesu te fakatokaga maʼuhiga ʼo ʼuhiga mo te mataku ʼaē ʼe feala ke lave fakahagatonu kia koutou, pea mo ʼiloʼi ai he tonu kia koutou pea mo nātou ʼaē ʼe koutou ʼoʼofa ai. Kae, ʼi muʼa ʼo te fakatokagaʼi te faʼahi ʼaia, tou fakasiosio fakanounou te ʼu fakamoʼoni ʼe hilifaki ki te ʼui ʼaē ʼe tou maʼuʼuli ʼi te ʼu ʼaho fakamuli.—2 Timoteo 3:1.

Ko Te Mataku Ki Te Tau ʼe ʼi Ai Tona Tupuʼaga

Neʼe lahi te ʼu koga meʼa ʼi te kele neʼe maumauʼi e te ʼu tau faka solia. Ohage la, neʼe higoaʼi e te nusipepa Géo te kalasini ʼaē neʼe tuku ke vela ʼi te fakaʼosi ʼo te tau ʼaē neʼe hoki ʼosi atu pe ʼi te Proche-Orient, ko te “toe tuʼutāmaki lahi ki te kele neʼe mole heʼeki fakahoko e te tagata.” Ko te toko hogofulu miliona hahaʼi neʼe nātou mamate peʼe nātou māʼimoa ʼuhi ko te ʼu tau. ʼO fakalaka age ʼi te ʼu toko miliona mate ʼi te hahaʼi solia pea mo nātou ʼaē neʼe mole tau ʼi te ʼUluaki Tau Faka Malamanei, neʼe ko te toko 55 miliona hahaʼi neʼe mamate ʼi te Lua Tau Faka Malamanei. Koutou manatuʼi te koga ʼaia ʼo te fakaʼiloga ʼo te kua ōvi ia te fakaʼosi ʼo te malamanei, neʼe ʼui e Sesu “ ʼe tuʼu anai he fenua ki he tahi fenua pea mo he puleʼaga ki he tahi puleʼaga.”

ʼE mole feala foki ke tou meʼa noaʼi te ʼu faiga ʼa te tagata ke ina pulihi katoa te ʼu lanu—te fakaʼauha ʼo te ʼu lanu pea mo te ʼu hahaʼi katoa. Ko te mamate ʼo te toko miliona hahaʼi ʼi te kau Arméniens, te kau Cambodgiens, te kau Sutea, te hahaʼi ʼo Rwanda, te kau Ukrainiens, pea mo ʼihi atu neʼe hilifaki ki te liligi toto fakaofoofo ʼi te malamanei lolotoga te ʼuafulu sēkulō. ʼE hoko atu pe te tāmateʼi ʼa te hahaʼi ʼi te ʼu fenua ʼaē ʼe fakaneke ai te ʼu fehihiʼa ki te ʼu lanu e te hahaʼi ʼaē ʼe pipiki fakavale ki te lotu. Ei, ʼe kei fakafonu e te ʼu tau te kele ʼaki te toto ʼa te hahaʼi.

Ko te ʼu tau ʼi totatou temi ʼe nātou fakapogi te ʼu hahaʼi tokolahi, māʼiape la ʼi te hili ʼo te ʼosi ʼo te ʼu fetauʼaki. Ohage la, koutou vakaʼi te ʼu pulu ʼaē neʼe fufū ʼi te kele ʼi ʼihi ʼu koga meʼa. ʼO mulimuli ki te tānaki ʼaē neʼe fai e te kautahi Human Rights Watch ʼe ina fai te ʼu kumi, “ko te ʼu pulu e 100 miliona ʼi te malamanei katoa ʼe nātou fakatupu tuʼutāmaki ki te hahaʼi.” Ko te ʼu taʼi pulu ʼaia ʼe kei hoko pe tanatou fakatupu tuʼutāmaki ki te ʼu tagata, te ʼu fafine pea mo te ʼu fānau neʼe mole hanatou pikipikiga mo te tau, hili te temi fualoa ki te tau ʼaē neʼe fakaʼaogaʼi kiai te ʼu pulu ʼaia. Ko te toko afe ʼi te māhina fuli ʼe nātou māʼimoa peʼe neʼe mamate ʼuhi ko te ʼu pulu ʼaia ʼe tanu ʼi te lalo kele ʼi te ʼu fenua e 60 tupu. He koʼe koa ʼe mole fetogi te fakaʼaogaʼi kovi ʼo te maʼuli ʼaia pea mo te maumau maʼuhiga ʼe hoko ai? Neʼe tohi fēnei e te nusipepa The New York Times: “ ʼE laka age te ʼu pulu ʼaē ʼe tanu ʼi te ʼaho fuli, ʼi te ʼu pulu ʼaē ʼe huke e te ʼu gāue moʼo toʼo kehe mai te ʼu faʼahiga pulu ʼaia, koia ʼaē ʼe tuʼumaʼu aipe te tuputupu ʼo te faʼahiga meʼa fakamataku ʼaia ki te maʼuli.”

Neʼe fakamatala e te alatike ʼo te nusipepa ʼo te taʼu 1993, ko te fakatau ʼo te ʼu pulu ʼaia neʼe liliu ko he gāue “e 200 miliona tola tona totogi ʼi te taʼu fuli.” ʼE pipiki kiai te ʼu “fale gāue lalahi e 100 pea mo te ʼu fale gāue faka puleʼaga ʼi te ʼu fenua e 48” ʼaē “neʼe nātou fakatau ki te tahi ʼu fenua te ʼu faʼahiga [pulu] kehekehe ʼaē ʼe tanu ʼi te lalo kele.” Meʼa fakamataku foki, ʼe hage ʼihi ʼu pulu ʼi te faʼahi ʼaia ko he ʼu meʼa gaoʼi ʼe nātou fakalalata te tamaliki! ʼE laka age ʼi te fakakaukau pea mo fakamataku ʼaupito, te faiga tāfito ʼaē ke liliu ʼo māʼimoa pea mo mamate te tamaliki ʼaē neʼe mole ʼi ai hanatou pikipikiga mo te tau ʼuhi ko te ʼu pulu ʼaia! Ko te nusipepa neʼe ko tona kupu tāfito “te ʼu Masini Tau e 100 Miliona” neʼe ina tala ko te ʼu pulu neʼe nātou “fakapogi peʼe faka māʼimoa te hahaʼi e tokolahi age ʼi te tau faka chimique, te tau faka biologique pea mo te tau faka nukeleʼea.”

ʼE mole gata pe ki te ʼu pulu ʼaē ʼe nātou fakahaʼele lelei te faʼahi faka ekonomike fakatupu mate, ʼaē neʼe fakatau ʼi te malamanei katoa. Ko te ʼu tagata fakatau mahafu mānumānu ʼe nātou maʼu te ʼu lauʼi miliale tola ʼi tanatou gāue ʼaē ʼe fai ʼi te kele katoa. Ko te The Defense Monitor, ʼaē neʼe tā e te kautahi ʼo Amelika, te Center for Defense Information, ʼe ina fakamatala fēnei: “ ʼI te ʼu hogofulu taʼu pe ʼaenī kua hili, ko te puleʼaga ʼaē neʼe mālohi neʼe ina fakatau ki ʼihi ʼu fenua te ʼu mahafu ko tona totogi ko te 135 miliale tola.” Ko te puleʼaga mālohi ʼaia neʼe ina toe “fakagafua te fakatau ʼo te ʼu mahafu, te ʼu laga fale faka solia, pea mo te akoako ki te tau ʼi te ʼu fenua e 142 ko tona totogi fakamataku ko te 63 miliale tola.” Ko te ʼu meʼa fuli ʼaia ko te kamataʼaga ʼo te faʼahi ʼaē ka ina taki anai ki he tau ʼi te temi ka hau pea mo te maʼuli mamahi ʼa te tagata. Ohage pe ko te ʼui e The Defense Monitor, ʼi te “taʼu 1990, neʼe akoako te toko 5 miliona hahaʼi ki te fakaʼaogaʼi ʼo te ʼu mahafu moʼo fakapogi ʼi te ʼu tau, neʼe laka age tona totogi ʼi te 50 miliale tola, pea neʼe mamate ai te vahe fā ʼi toko miliona hahaʼi, tokolahi ia nātou neʼe ko te hahaʼi sivile.” ʼE mahino papau ia, ʼe feala ke koutou fakakaukau ki te lahi ʼo te ʼu tau ʼaē neʼe hoko talu pe te taʼu ʼaia, ʼo ina fakatupu te mataku pea mo te mate ʼo te toko miliona tupu!

ʼE Toe ʼĀsili Age Te Maumauʼi ʼo Te Kele Pea Mo Te Maʼuli

ʼE fakatokaga fēnei e te Polofesea ko Barry Commoner: “ ʼE ʼau manatu ko te ʼulihi tuʼumaʼu ʼo te kele, kapau ʼe mole fakagata, ʼe ina maumauʼi anai te ʼu meʼa fuli ʼaē ʼe ina fakafeauga lelei te maʼuli ʼi te kele ʼaenī.” ʼE ina toe hoko atu ʼo ina ʼui ko te faigataʼaʼia ʼe mole ko te mole ʼiloʼi ia te faʼahi ʼaia kae ko te loto mānumānu. ʼE koutou manatu koa, ko totatou ʼAtua faitotonu pea mo ʼofa ʼe ina tali anai te taʼi ʼaluʼaga ʼaia ke hoholo atu ʼo fualoa, ʼo ina tuku tatou ʼi te mataku ʼaē ʼe tuputupu ʼo ʼuhiga mo te ʼulihi ʼo te kele? Ko te maumauʼi ʼo te kele ʼe fakamaʼua ke ʼi ai he huʼi maʼua ʼo nātou ʼaē ʼe nātou maumauʼi te kele pea mo he gāue mai te ʼAtua ke ina toe fakamaʼa te kele katoa. Ko te faʼahi ʼaia ʼe ko te koga ʼo te meʼa ʼaē neʼe talanoa kiai Sesu ʼi tana tali ki te kau ʼapositolo ʼo ʼuhiga mo ‘te fakaʼosi ʼo te malamanei.’

ʼI muʼa ʼo tatatou fakasiosio peʼe fakahoko feafeaʼi anai te huʼi maʼua ʼaia ki te ʼAtua, tou liliu ki muli age pea mo tou vakaʼi te hisitolia ʼo te tagata. Māʼia mo he lisi fakanounou ʼo ʼuhiga mo te ʼu maumau ʼaē neʼe fakahoko e te tagata, ʼe fakaʼofaʼofa: ko te ʼua acide pea mo te tuʼusi ʼo te ʼu ʼakau ʼaē ʼe ina maumauʼi te ʼu vao matuʼa katoa; te huaʼi fakavalevale ʼo te ʼu ʼotaʼota faka nukeleʼea, te ʼu meʼa fakakona, pea mo te mole ʼi ai ʼo he tokaga lelei ki te ʼu vai ʼuli; te puli ʼo te takafi osone; pea mo te fakaʼaogaʼi fakavalevale te ʼu meʼa ʼaē ʼe nātou matehi te vao kovi pea mo te ʼu pesticides.

Ko te ʼu gāue fakakoloa ʼe nātou ʼulihi te kele ke fua lelei pe kia nātou. Ko te ʼu tane ʼotaʼota ʼe huaʼi ʼi te ʼaho fuli ki te ʼu vaitafe, te ʼu tai, te ʼaele, pea mo te kele. Te ʼulihi e te kau tagata popoto te lagi ʼi tanatou tuku te ʼu toega meʼa ʼo tanatou ʼu gāue ʼi te lagi, kae mole nātou tae ia te ʼu toe ʼaia. Kua takatakai te kele ʼaki te huaʼaga ʼotaʼota ʼi te lagi. Kapau neʼe mole ʼi ai te fakaʼaluʼalu ʼo te ʼu meʼa ʼaē neʼe faʼu e te ʼAtua ke feala ke fakamaʼa te kele, ʼe mole feala anai te maʼuli ʼi totatou nofoʼaga fakakelekele, pea ʼe mole feala anai ke mānava fualoa te tagata ʼi tona huaʼaga ʼotaʼota.

Māʼia mo te tagata ʼe ina ʼulihi pe ia ia totonu. Ohage la ko te pata pea mo ʼihi toloke. ʼI Amelika ko te ʼu taʼi toloke ʼaia neʼe fakahigoaʼi ko “te fihifihia ʼuluaki ʼo te fenua.” ʼE fakaʼaoga e te fenua ʼaia te 238 miliale tola ʼi te taʼu fuli, pea ko te 34 miliale ʼe fakaʼaogaʼi ʼi “te ʼu meʼa ʼaē ʼe mole ʼaoga ki te maʼuli mālōlō [ko he ʼu meʼa neʼe feala pe ke tekeʼi].” Koteā la takotou manatu ʼo ʼuhiga mo te lahi ʼa te totogi ʼa te pata pea mo te maʼuli ʼo te koga meʼa ʼaē ʼe koutou maʼuʼuli ai?

Ko te ʼu faʼahiga maʼuli faʼifaʼitaliha pea mo mamaʼo mai te maʼuli māhani, ʼaē ʼe faka maʼuhigaʼi lahi ohage ko he meʼa ʼe tau mo nātou, neʼe nātou fakatupu, ʼi he faʼahi fakamataku, te ʼu mahaki ʼaē ʼe maʼu ʼi te ʼu felāveʼi fakasino pea mo fakatupu mate, ʼo mamate ai te tokolahi kae kei tūpulaga. Neʼe fakatokagaʼi ko te faʼahi ʼaē ʼe tuʼu ai ʼi te sulunale te ʼu higoa ʼo nātou kua mamate, ʼe ina fakahā ʼi te temi nei te tuputupu ʼo te lahi ʼo nātou ʼe mamate ʼi te taʼu 30 pea mo te taʼu 40. Koteā tona tupuʼaga? ʼUhi heʼe nātou mamate ʼi te ʼu fua ʼo tanatou ʼu agamāhani. ʼE toe ʼalutahi te taʼi tuputupu ʼaia ʼo te ʼu mahaki ʼi te ʼu felāveʼi fakasino pea mo ʼihi ʼatu ʼu mahaki mo te lea faka polofeta ʼa Sesu, ʼaē neʼe ina ʼui ʼe ʼi ai anai “te ʼu mahaki ʼi he potu ki he tahi potu.”

Kae ko te ʼulihi ʼaē ʼe kovi age ko te ʼulihi ʼo te ʼatamai, peʼe ko te aga ʼa te tagata. Kapau ʼe koutou toe fakasiosio te ʼu faʼahiga meʼa fakatupu ʼuli ʼaē neʼe tou talanoa kiai, ʼe mole moʼoni koa la te ʼui ʼaē ʼe lahi te ʼu meʼa ʼaia ʼuhi ko te heʼemaʼa ʼo te ʼatamai ʼa te tagata? Koutou vakavakaʼi te heʼemaʼa ʼo te ʼu manatu ʼa te hahaʼi ʼi te ʼu fai fakapō, te ʼu fakaʼalikiʼi, te ʼu kaihaʼa, pea mo te tahi ʼu faʼahiga agamālohi ʼaē e tahi fefakahokoʼaki. Tokolahi ʼe nātou fakamoʼoni pe foki, ko te ʼu fakatō fatu e toko miliona ʼaē ʼe fai ʼi te ʼu taʼu fuli ʼe ko te fakaʼiloga ʼo te heʼemaʼa ʼo te ʼatamai pea mo te faʼahi fakalaumālie.

ʼE tou sio ki te faʼahi ʼaia ʼi te aga ʼa te kau tūpulaga. Ko te mole fakaʼapaʼapa ki te ʼu mātuʼa pea mo te tahi ʼu hahaʼi, ʼe kau ki te mavete ʼa te famili, mo te talagataʼa ki te lao pea mo te maumauʼi ʼo te tokalelei. Ko te mole mataku ʼaē ki te pule ʼe pikipiki ki te mole manavasiʼi ʼi te faʼahi fakalaumālie ʼa te kau tūpulaga ki te ʼAtua. Pea tahi ʼaē meʼa, ko nātou ʼaē ʼe nātou akoʼi te akonaki ʼo te evolisio, te mole tui ki te ʼAtua, pea mo ʼihi ʼatu ʼu akonaki ʼaē ʼe nātou fakatupu kovi ki te tui, ʼe nātou fua te toe hala mamafa. ʼE toe hala pe foki mo te kau ako faka lotu, ʼi tanatou faiga ʼaē ke tali nātou ohage ko ni ʼu hahaʼi ʼo totatou temi pea mo “mulimuli ki te ʼu lekula,” koteʼuhi neʼe nātou lītuʼa ki te Folafola ʼa te ʼAtua. Ko nātou pea mo ʼihi ʼaē kua fakalotoʼi mālohi nātou e te poto ʼo te mālama ʼe nātou ako te ʼu filosofia fakatagata ʼe fefakafeagaiʼaki.

ʼE ʼiloga lelei te ʼu fua ʼi te temi nei. ʼE uga te hahaʼi, mole ʼaki te ʼofa ʼaē ki te ʼAtua pea mo te ʼofa ki te kāiga, kae ʼaki te loto mānumānu pea mo te loto fehiʼa. Ko te fua kovi ʼe ko te mafola ʼo te ʼu aga heʼeʼaoga, te agamālohi, pea mo te heʼe ʼamanaki. Meʼa fakaʼofaʼofa foki, ko te ʼu meʼa ʼaia ʼe nātou fakatupu mataku ki te hahaʼi ʼaē ʼe agatonu, ʼo kau mo te mataku ʼaē naʼa fakaʼauha anai e te tagata ia ia totonu pea mo te kele.

ʼE Fakaʼaluʼalu Anai Koa ʼo ʼĀsili Kovi Peʼe Feala Anai Ke Lelei ʼi He ʼAho?

Koteā anai ʼaē ka foaki mai e te temi ka haʼu, ʼaē kua ōvi mai, ʼo ʼuhiga mo te mataku? ʼE haga tuputupu anai koa te mataku, peʼe puli anai koa? Tou toe fakatokagaʼi te palalau ʼa Sesu ki tana kau ʼapositolo.

Neʼe ina fakahā fakatomuʼa te meʼa ʼe tonu ke hoko anai ʼi te temi ka haʼu ʼaē kua ōvi mai—te mamahi lahi. Koʼeni tana ʼui: “Pea ʼi te hili pe ʼaē ʼo te mamahi ʼo te ʼu ʼaho ʼaia, ko te laʼā ʼe fakapōʼuli anai, pea ko te māhina ʼe mole toe huhulu anai, pea ko te ʼu fetuʼu ʼe malepe ifo anai mai te lagi, pea ko te ʼu mālohi ʼo te lagi ʼe galulu anai. Pea ʼe hā mai anai ʼi te lagi te fakaʼiloga ʼo te Foha ʼo te tagata, pea ʼe tuki fatafata ai anai mo fetāgihi ia te ʼu telepi fuli ʼo te kele, pea ʼe nātou sisio anai ki te Foha ʼo te tagata ʼe haʼu ʼi te ʼu ʼao ʼo te lagi mo te mālohi pea mo te kolōlia lahi.”—Mateo 24:29, 30.

Koia, ʼe feala ke tou ʼamanaki kua vave kamata anai te mamahi lahi. Ko ʼihi ʼatu ʼu lea faka polofeta ʼe nātou fakahā ko te ʼuluaki faʼahi ʼe ko he agamālohi ʼe hoko anai ki te lotu hala ʼi te kele katoa. Pea ʼe hoko ai anai te ʼu meʼa fakalialia ohage pe ko te ʼu meʼa ʼaē neʼe tohi, ʼo kau ki ai mo te ʼu meʼa ʼe hoko ʼi te lagi. Koteā anai tona ʼu fua ki te toko miliona hahaʼi?

Tou vakaʼi te fakamatala ʼe ʼalutahi mo te tali ʼa Sesu, ʼaē ʼe tou maʼu ai te fakaloto mālohiʼi ʼo te ʼu fakamatala faka polofeta:

“ ʼE ʼi ai anai te ʼu fakaʼiloga ʼi te laʼā pea mo te māhina pea mo te ʼu fetuʼu, pea ʼe ʼi te kele anai te tuʼania ʼa te ʼu puleʼaga, kua nātou manavahe ʼuhi ko te ʼu ʼuʼulu ʼa te tai pea mo tana hou, kaʼe matapopō anai te hahaʼi ʼi tonatou matataku pea ʼuhi ko te talitali ʼaē ki te ʼu meʼa ka hoko mai ki te kele katoa; heʼe ko te ʼu mālohi ʼo te lagi ʼe galulu anai.”—Luka 21:25, 26.

Ko te ʼu meʼa ʼaia kua vave ʼamanaki ke hoko. Kae ʼe mole matataku anai te hahaʼi fuli ʼo tupu ʼaki ai hanatou matapopō. Kae neʼe ʼui e Sesu: “Ka kamata hoko mai anai te ʼu meʼa ʼaia, ke koutou tutuʼu tonu ake pea lagaʼi ake tokotou ʼulu, heʼe kua ōvi mai tokotou fakahāo.”—Luka 21:28.

Neʼe ina ʼui te ʼu palalau fakaloto mālohi ʼaia ki tana kau tisipulo moʼoni. ʼE mole nātou matapopō anai peʼe mole kei nātou gaūgaūe ʼi tanatou matataku, kae ʼe nātou maʼu anai te tafitoʼaga ke nātou lagaʼi ake tonatou ʼu ʼulu ʼo mole nātou matataku, logo aipe tanatou ʼiloʼi ko te aʼu ʼo te mamahi lahi ki tona ikuʼaga tāfito kua ōvi mai. He koʼe ʼe mole tonu ke tou matataku?

Koteʼuhi ʼe ʼui lelei mai e te Tohi-Tapu ʼe ʼi ai anai te hahaʼi ʼe maʼuʼuli ʼi te “mamahi lahi” katoa ʼaia. (Fakahā 7:14) Ko te fakamatala ʼaē ʼe ina fakapapau mai te faʼahi ʼaia ʼe ina ʼui, kapau ʼe tou kau ia nātou ʼaē ka maʼuʼuli anai, ʼe tou fiafia anai ʼi te ʼu tapuakina ʼe mole ʼi ai honatou fakatatau ʼe tuku mai e te nima ʼa te ʼAtua. ʼE fakaʼosi te fakamatala ʼaki te fakapapau ʼaē ko Sesu “ ʼe ina fafaga anai ia nātou pea ʼe ina taki anai ia nātou ki he ʼu matapuna vai ʼo te maʼuli. Pea ʼe holoholoʼi anai e te ʼAtua te loʼimata fuli pe ʼi ʼonatou mata.”—Fakahā 7:16, 17.

Ko nātou ʼaia—pea mo koutou foki—ʼaē ka nātou maʼu te ʼu tapuakina ʼaia ʼe mole nātou maʼu anai te ʼu faʼahiga mataku ʼaē ʼe tau pea mo te hahaʼi ʼi te temi nei. Kae ʼe mole faka ʼuhiga ko nātou ʼaia ʼe mole nātou toe matataku anai, koteʼuhi neʼe fakahā te Tohi-Tapu ʼe ʼi ai te mataku ʼe ʼaoga pea mo lelei kia tatou. Ko te alatike ka hoa mai ʼe ina vakaʼi anai te ʼuhiga ʼo te faʼahi ʼaia pea mo tona faʼahiga lave kia tatou.

[Paki ʼo te pasina 8]

Ko te kau hahaʼi atolasio ʼa Sehova ʼe nātou talitali fiafia ki te mālama foʼou ʼaē kua ōvi mai

[Haʼuʼaga ʼo te paki pasina 7]

Pollution: Photo: Godo-Foto; rocket: U.S. Army photo; trees burning: Richard Bierregaard, Smithsonian Institution