Kapite 9

Koteā Te Meʼa ʼe Hoko Ki Te ʼu Mate ʼAē ʼe Tou ʼOʼofa Mamahi Ai?

1. Koteā te meʼa ʼe logoʼi e te hahaʼi mokā mate he tahi ʼe nātou ʼoʼofa ai?

“KO TE mate ʼo he tahi ʼe kita ʼofa mamahi ai, ʼe mole feala ia ke mahino ki ai he tahi.” Ko te palalau ʼaia neʼe fai e te tama ʼi te temi ʼaē neʼe mate ai tana tāmai pea mole faʼa fualoa kiai pea toe mate mo tana faʼe. ʼI te lahi ʼo tona mamahi pea mo te meʼa ʼaē neʼe hoko ki ai, neʼe hage kia ia kua “vaivai ʼo ʼuhiga mo te ʼu meʼa ʼaē ʼi tona loto.” E lagi neʼe koutou tau mo te mamahi ʼaia. E lagi ʼe koutou ʼeke peʼe ʼifea te ʼu hahaʼi ʼaia ʼe koutou ʼoʼofa mamahi ai pea ʼe feala anai koa hakotou toe sisio kia nātou.

2. Koteā te ʼu fehuʼi faigataʼa ʼe lagaʼi ʼo ʼuhiga mo te mate?

² Neʼe ʼui fēnei ki te ʼu mātuʼa neʼe tau mo te mamahi ʼaia, “Neʼe fili e te ʼAtua te ʼu hahaʼi ʼaē ʼe lelei ke nātou nonofo mo ia ʼi te lagi.” ʼE moʼoni koa te faʼahi ʼaia? Ko te hahaʼi ʼaē ʼe tou ʼoʼofa mamahi ai ʼaē kua mamate, kua nātou ʼolo koa ki he koga meʼa fakalaumālie? ʼE ko te meʼa koa ʼaia ʼe fakahigoaʼi e ʼihi ko te Nirvâna, ʼo nātou ʼui ko he ʼaluʼaga fīmālie e kita ʼāteaina ai mai te ʼu mamahi pea mo te ʼu holi fuli? Ko te hahaʼi ʼaē ʼe tou ʼoʼofa mamahi ai ʼe nātou hū koa ʼi he matapā ʼo nātou maʼu ia te maʼuli tuputupua ʼi te palatiso? Peʼe ohage ko te ʼui ʼa ʼihi, ko te mate ʼe ko te fakamamahiʼi heʼegata koa ʼo nātou ʼaē neʼe agahala ki te ʼAtua? ʼE feala koa ki te kau mate ke nātou fai he meʼa ki totatou maʼuli? Moʼo maʼu he ʼu tali ʼe moʼoni ki te ʼu fehuʼi ʼaia, ʼe ʼaoga ke tou vakaʼi te Folafola ʼa te ʼAtua, te Tohi-Tapu.

KOTEĀ TE “LAUMĀLIE” ʼAĒ ʼI TE HAHAʼI?

3. Neʼe koteā te ʼu manatu ʼa Socrate pea mo Platon ʼo ʼuhiga mo te kau mate, pea e feafeaʼi te lave ʼo te manatu ʼaia ki te hahaʼi ia ʼaho nei?

³ ʼI te manatu ʼa te ʼu tagata fai filosofia Keleka ʼo te temi ʼāfea ʼaē ko Socrate pea mo Platon, e lagi ʼe ʼi ai he meʼa tuputupua ʼi loto ʼo te tagata pea mo te fafine—ko he nefesi ʼe maʼuli ʼi te mate pea ʼe mole toe mate ia. ʼI te kele katoa, ʼe lauʼi miliona te hahaʼi ʼe nātou tui ki te manatu ʼaia ia ʼaho nei. Ko te tui ʼaia ʼe tautau fakatupu ai te mataku lahi ki te kau mate pea mo te tuʼania ʼaē peʼe feafeaʼi anai te maʼuli ʼo te kau mate ʼaia. Kae ʼe kehekehe ʼosi te ʼu akonaki ʼaia, mo te ʼu akonaki ʼa te Tohi-Tapu.

4. (a) Koteā te meʼa ʼaē ʼe ʼui mai ia Senesi ʼo ʼuhiga mo te nefesi? (b) Koteā te meʼa ʼaē neʼe ʼai e te ʼAtua kia Atama ʼo feala ai tana maʼuli?

⁴ ʼO ʼuhiga mo te ʼaluʼaga ʼo te kau mate, ʼe tonu ke tou manatuʼi ko tatatou ʼuluaki tāmai, ia Atama, neʼe mole ʼi ai hona nefesi. Neʼe ko ia ko he nefesi. Neʼe fai e te ʼAtua te fakatupu fakaofoofo, ʼo ina faʼu te tagata—te nefesi—ʼaki te ʼu meʼa tāfito ʼo te kele pea neʼe ina pupuhi ki ai “te mānava ʼo te maʼuli.” ʼE ʼui mai e Senesi 2:7 kia tatou: “Ko Sehova ʼAtua neʼe ina faʼu te tagata ʼaki te efu ʼo te kele pea neʼe ina pupuhi ki tona ihu te mānava ʼo te maʼuli, pea neʼe liliu ai te tagata ko te nefesi maʼuli.” Ko te maʼuli ʼo Atama neʼe taupau e te mānava. Kae, neʼe mole gata ʼaki pe te pupuhi ʼo te ʼaele ki te ʼatefēfē ʼo te tagata ʼi te temi ʼaē neʼe ʼai e te ʼAtua te mānava ʼo te maʼuli kia Atama. ʼE talanoa te Tohi-Tapu ki “te mālohi ʼo te maʼuli” ko te meʼa ʼaia ʼe gāue ʼi tana ʼu meʼa maʼuli ʼaē neʼe fakatupu ʼi te kele.—Senesi 7:22.

5, 6. (a) Koteā “te mālohi ʼo te maʼuli”? (b) Koteā te meʼa ʼe hoko mokā fakagata e te “laumālie” ʼaē ʼe talanoa kiai ia Pesalemo 146:4, te fakamaʼuli ʼo te sino?

⁵ Koteā koa “te mālohi ʼo te maʼuli”? Ko te mālohi ʼaē neʼe ʼai e te ʼAtua ki te sino ʼo Atama ʼaē neʼe mole heʼeki maʼuli. Pea ko te mālohi ʼaia neʼe taupau e te mānava. Kae koteā koa te “laumālie” ʼaē neʼe talanoa kiai ia Pesalemo 146:4? ʼE ʼui fēnei e te vaega ʼaia ʼo ʼuhiga mo he tahi kua mate: “Ko tona laumālie ʼe mavae, pea ʼe toe liliu ia ki te kele; ʼi te ʼaho pe ʼaia ʼe puli ai tana ʼu fakakaukau.” ʼI te fakaʼaogaʼi e te ʼu tagata fai Tohi-Tapu te kupu “laumālie” ʼi te faʼahi ʼaia, neʼe mole nātou manatu ki he nefesi fakapulipuli ʼe mavae ʼi te sino ʼo hoko atu tona maʼuli ʼi te mate ʼo te sino.

⁶ Ko te “laumālie” ʼaē ʼe mavae ʼi te hahaʼi ʼi tanatou mamate, ʼe ko te mālohi ʼo te maʼuli ʼaē neʼe haʼu mai totatou Tupuʼaga. (Pesalemo 36:9; Gāue 17:28) Ko te mālohi ʼaia ʼo te maʼuli ʼe mole ina maʼu te ʼu agaaga ʼo te sino ʼaē ʼe ina fakamaʼuli, ohage ko te hila ʼe mole ina maʼu te agaaga ʼo te masini ʼaē ʼe ina fakahaʼele. Ka mate he tahi, ko te laumālie (te mālohi ʼo te maʼuli) ʼe gata aipe tana fakamaʼuli te ʼu eveeve ʼo te sino, ohage pe ko he hila mo kapau ʼe tuʼusi pea ʼe mate te hila. Ka puli te mālohi ʼo te maʼuli ʼaē ʼe ina fakamaʼuli te sino ʼo te tagata, ko te tagata—pe ko te nefesi—ʼe mate.—Pesalemo 104:29; Tagata Tānaki 12:1, 7.

“ ʼE KE TOE LILIU ANAI KI TE EFU”

7. Koteā te meʼa ʼaē neʼe tonu ke hoko ʼi te mole fakalogo ʼaē ʼa Atama ki te ʼAtua?

⁷ Neʼe fakamahino fakalelei e Sehova te ʼuhiga ʼo te mate ʼo ʼuhiga mo te tagata agahala ko Atama. Neʼe ʼui fēnei e te ʼAtua: “ ʼI te kakava ʼo tou fofoga ʼe ke kai anai te pane, ʼo aʼu ki tau toe liliu ki te kele, he neʼe ko te kele ʼaē neʼe toʼo mai ai koe. Heʼe ke efu pea ʼe ke toe liliu anai ki te efu.” (Senesi 3:19) Neʼe tonu koa ke toe liliu kifea ia Atama? Ki te kele, he neʼe fakatupu ia ia mai te efu. Koia ʼi te mate ʼo Atama neʼe gata ai tona maʼuli!

8. ʼUhi ko nāua ko te ʼu nefesi, koteā tona faka ʼuhiga ʼi te ʼui ʼaē ʼe mole māʼoluga age te tagata ʼi te manu?

⁸ ʼO ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia, ko te mate ʼo te tagata ʼe mole kehe ia mo te mate ʼo te ʼu manu. He ko te ʼu manu ʼe ko te tahi ʼu nefesi, pea ʼe tatau tonatou laumālie, peʼe ko te mālohi ʼo te maʼuli, ʼaē ʼe ina fakamālohiʼi ia nātou. (Senesi 1:24) Ia Tagata Tānaki 3:19, 20, ʼe ʼui mai e te tagata poto ko Salomone: “Ohage ko te mate ʼa te tagata, ʼe toe feiā pe mo te mate ʼa te manu; ʼe nātou maʼu fuli te laumālie pe e tahi, koia [ʼi te mate] ʼe mole māʼoluga age te tagata ʼi te manu . . . Neʼe nātou haʼu fuli mai te efu, pea ʼe nātou toe liliu fuli ki te efu.” ʼE māʼoluga age te tagata ʼi te manu mai tona ʼaluʼaga ʼaē neʼe fakatupu ia ki te paki ʼo te ʼAtua, ʼo ina maʼu ai te ʼu kalitate ʼo Sehova. (Senesi 1:26, 27) Kae, ʼi te mate ko te tagata pea mo te manu ʼe nā liliu ki te efu.

9. Koteā te ʼaluʼaga ʼo te kau mate, pea ʼe nātou ʼolo kifea?

⁹ Ki muli age neʼe fakamahino e Salomone te ʼuhiga ʼo te mate, ʼi tana ʼui ʼaē: “Ko te kau maʼuʼuli ʼe nātou ʼiloʼi ʼe nātou mamate anai; kae ko te hahaʼi ʼaē kua mamate, ʼe mole kei nātou ʼiloʼi he meʼa e tahi.” ʼIo, ko te kau mate ʼe mole kei nātou ʼiloʼi he meʼa. ʼO ʼuhiga mo te manatu ʼaia, neʼe ʼui fēnei e Salomone: “Ko meʼa fuli ʼe maʼu e tou nima ke ina fai, fai koe ʼaki tou mālohi, heʼe mole he gāue, he fai puleʼaki, he mālama, he poto ʼi te Seole, te potu ʼaē ʼe ke ʼalu kiai.” (Tagata Tānaki 9:5, 10) ʼE ʼolo koa kifea te kau mate? Ki te Seole, (ʼi te lea faka Hepeleo, sheʼohlʹ), ko te faitoka ʼaē ʼe ʼolo fuli kiai te hahaʼi. Ko te ʼu hahaʼi ʼaē ʼe tou ʼoʼofa mamahi ai ʼaē kua mamate, ʼe mole kei nātou ʼiloʼi he meʼa. ʼE mole kei nātou mamahi, pea ʼe mole feala ke nātou fai he meʼa kia tatou.

10. He koʼe ʼe feala ke tou ʼui ko te mate ʼe mole ko te fakaʼosi ʼaia ʼo te maʼuli?

¹⁰ Ko tatou fuli pea mo te hahaʼi ʼaē ʼe tou ʼoʼofa ai ʼe tonu koa ke tou maʼuʼuli pe ʼi he ʼu kiʼi taʼu pea tou puli ʼo talu ai? ʼE mole ko te manatu ʼaia ʼa te Tohi-Tapu. ʼI te temi ʼaē neʼe agatuʼu ai Atama, neʼe fai atu aipe e Sehova ʼAtua te ʼu fakatuʼutuʼu moʼo pulihi ʼo te ʼu fua fakamataku ʼo te agahala ʼa te tagata. Neʼe mole kau te mate ʼi te fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te malamanei. (Esekiele 33:11; 2 Petelo 3:9) Koia, neʼe mole fakatuʼutuʼu ke fakagata e te mate totatou maʼuli pea mo te maʼuli ʼo te hahaʼi ʼaē ʼe tou ʼoʼofa mamahi ai.

“ ʼE MĀLŌLŌ”

11. Neʼe feafeaʼi te fakahā e Sesu te ʼaluʼaga ʼo te mate ʼo tona kaumeʼa ko Lasalo?

¹¹ ʼE fakatuʼutuʼu e Sehova ke ina fakamaʼuli tatou pea mo te hahaʼi kua mamate ʼaē ʼe tou ʼoʼofa ai mai te mate ʼaē neʼe tupu mai ia Atama. Koia la ʼaē, ʼe ʼui ai e te Folafola ʼa te ʼAtua ko te kau mate ʼe nātou momoe. Ohage la, ʼi tana ʼiloʼi ʼaē kua mate tona kaumeʼa ko Lasalo, neʼe ʼui e Sesu Kilisito ki Tana ʼu tisipulo: “Ko Lasalo, totatou kaumeʼa, ʼe mālōlō, kae ʼe ʼau ʼalu ki ai ʼo fafagu ia ia mai tana moe.” ʼI te mole mahino fakavilivili ʼa te ʼu tisipulo ki te faka ʼuhiga ʼo te ʼu palalau ʼaia, neʼe ʼui age fakalelei e Sesu: “Ko Lasalo kua mate.” (Soane 11:11, 14) Neʼe ʼalu ia Sesu ki te kolo ko Petania, ʼo ina maʼu atu te ʼu tokolua ʼo Lasalo ia Maleta pea mo Malia ʼe nā fetāgihi ki tonā tokolua ʼaē kua mate. ʼI te ʼui age ʼaē e Sesu kia Maleta, “Ko tou tuagaʼane ʼe toe tuʼuake anai,” neʼe fakahā e Maleta ʼe tui ki te fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua ʼaē ka ina pulihi anai te ʼu fua ʼo te mate ki te famili fakatagata. Neʼe ʼui maʼana: “ ʼE ʼau ʼiloʼi ʼe toe tuʼuake anai ia ʼi te fakatuʼuake ʼi te ʼaho fakamuli.”—Soane 11:23, 24.

12. Koteā te ʼamanaki ʼaē neʼe maʼu e Maleta ʼo ʼuhiga mo te kau mate?

¹² Neʼe mole talanoa ia Maleta ki he nefesi tuputupua ʼe maʼuli ʼi he tahi faʼahi ʼi te hili ʼo te mate. Neʼe mole tui ia kua ʼosi ʼalu ia Lasalo ki he koga meʼa fakalaumālie ʼo hoko atu ʼi ai tona maʼuli. Neʼe tui ia Maleta ki te ʼamanaki taulekaleka ʼo te fakatuʼuake mai te mate. Neʼe mahino kia ia, neʼe mole ʼi ai he nefesi tuputupua neʼe mavae ʼi te sino ʼo Lasalo, kae ko tona tuagaʼane ʼaē kua mate ʼe mole kei maʼuli. Ko te faitoʼo ki ai ʼe ko te fakatuʼuake ʼo tona tuagaʼane.

13. Koteā te mālohi ʼaē neʼe foaki age e te ʼAtua kia Sesu, pea neʼe feafeaʼi tana fakahā te mālohi ʼaia?

¹³ Ko Sesu Kilisito ʼaē neʼe tuku ki ai e Sehova ʼAtua te mālohi moʼo totogi ʼo te malamanei. (Osea 13:14) Koia, moʼo tali ki te palalau ʼa Maleta, neʼe ʼui e Sesu: “Ko ʼau ko te toe fakatuʼuake pea mo te maʼuli. Ko ʼaē ʼe tui kia te ʼau, tatau aipe peʼe mate, ʼe haʼu anai ia ki te maʼuli.” (Soane 11:25) Neʼe fakahā e Sesu tona mālohi ʼaē neʼe foaki age e te ʼAtua ʼi te faʼahi ʼaia, ʼi tana ʼalu ʼaē ki te falemaka ʼo Lasalo, ʼaē kua mate kua hili kiai ʼaho e fā, pea neʼe ina toe fakamaʼuli ia ia. (Soane 11:38-44) Koutou fakakaukauʼi muʼa te fiafia ʼo nātou ʼaē neʼe sisio ki te toe fakatuʼuake ʼaia peʼe ko te fakatuʼuake ʼo ʼihi age ʼaē neʼe fai e Sesu Kilisito!—Maleko 5:35-42; Luka 7:12-16.

14. He koʼe ʼe mole felogoi tahi te fakatuʼuake pea mo te manatu ʼaē ʼe ʼi ai te nefesi tuputupua?

¹⁴ Koutou fakakaukauʼi fakalelei muʼa te manatu ʼaenī: ʼE mole he tahi anai ʼe ʼaoga ke toe fakatuʼuake, peʼe ʼaumai ki te maʼuli, mo kapau neʼe maʼuli he nefesi tuputupua ʼi te mate. ʼI tona fakahagatonu, ʼe mole ko he finegaloʼofa anai te fakatuʼuake ʼo he tahi ohage ko Lasalo ki te maʼuli heʼe haohaoa ʼi te kele, mo kapau neʼe kua ʼosi ina maʼu he fakapale taulekaleka ʼi selo. ʼI tona fakahagatonu, ʼe mole fakaʼaogaʼi e te Tohi-Tapu ia te kupu ʼaē ko te “nefesi tuputupua.” Kae, ʼe ʼui mai e te Tohi-Tapu ko te nefesi fakatagata ʼaē ʼe agahala ʼe mate ia. (Esekiele 18:4, 20) Koia ko te Tohi-Tapu ʼe ina faka maʼuhigaʼi te fakatuʼutuʼu ʼo te toe fakatuʼuake ohage ko te faitoʼo moʼoni pe ʼaia ʼo te mate.

“KO NĀTOU FULI ʼAĒ ʼE ʼI TE ʼU FALEMAKA FAKAMANATU”

15. (a) Koteā te faka ʼuhiga ʼo te kupu “fakatuʼuake”? (b) He koʼe ko te fakatuʼuake ʼo te hahaʼi ʼe mole ko he meʼa faigataʼa ia kia Sehova ʼAtua?

¹⁵ Ko te kupu ʼaē neʼe fakaʼaogaʼi e te ʼu tisipulo ʼa Sesu ʼo ʼuhiga mo te “fakatuʼuake” ʼe faka ʼuhiga totonu ki te kupu “fakatuʼu” peʼe ko te kupu “tuʼu.” Ko te faʼahi ʼaia ʼe ko he fakatuʼu mai te ʼaluʼaga ʼo te mate ʼaē ʼe mole gaūgaūe—ko tona faka ʼuhiga, ko he fakatuʼuake mai te faitoka fakatahi ʼo te hahaʼi fuli. ʼE faigafua kia Sehova ʼAtua tana fakatuʼuake ia he tahi. Koteā tona tupuʼaga? Koteʼuhi ko Sehova ʼe ko ia te Tupuʼaga ʼo te maʼuli. Ia ʼaho nei, ʼe feala ke puke e te hahaʼi te ʼu leʼo pea mo te ʼu paki ʼo te ʼu tagata pea mo te ʼu fafine ʼi te ʼu fime viteo pea ʼe feala ke nātou toe sisio ki te ʼu fime ʼaia ʼo nātou toe sisio ki te ʼu hahaʼi ʼaia ʼaē kua mamate. ʼE mahino ia, ko totatou Tupuʼaga māfimāfi ʼe feala ke ina manatuʼi te ʼu agaaga kehekehe ʼo he tahi pea ʼe ina fakatuʼuake ia ia, ʼo foaki ki ai he sino foʼou.

16. (a) Koteā te fakapapau neʼe fai e Sesu ʼo ʼuhiga mo nātou fuli ʼaē ʼe nonofo ʼi te ʼu falemaka fakamanatu? (b) Ko te faʼahiga fakatuʼuake ʼaē ka fai ki te hahaʼi, ʼe fai anai ʼo mulimuli kiteā?

¹⁶ Neʼe ʼui fēnei e Sesu Kilisito: “ ʼE hoko mai anai te hola ʼaē ʼe logo ai anai ia nātou fuli ʼaē ʼe nonofo ʼi te ʼu falemaka fakamanatu ki tona leʼo [ʼa Sesu] pea ʼe nātou haʼu anai ki tuʼa, ia nātou ʼaē neʼe nātou fai te ʼu meʼa ʼe lelei, ʼe fakatuʼuake anai ki te maʼuli, ia nātou ʼaē neʼe nātou fai te meʼa ʼe kovi, ʼe fakatuʼuake anai ki te fakamāu.” (Soane 5:28, 29) Ko nātou fuli ʼaē ʼe manatuʼi e Sehova ʼe ina fakatuʼuake anai pea ʼe ina akoʼi anai nātou ki tona ʼu ala. Kia nātou ʼaē ka mulimuli anai ki te ʼatamai mālama ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua, ʼe liliu anai tanatou toe fakatuʼuake, ko he fakatuʼuake ki te maʼuli. Kae, ko te fakatuʼuake ʼaē ki te fakamāu ʼe hoko anai kia nātou ʼaē ka fakafisi anai ki te ʼu akonaki pea mo te ʼuhiga pule ʼa te ʼAtua.

17. Ko ai koa ʼaē ka fakatuʼuake anai?

¹⁷ ʼE mahino ia, ko nātou ʼaē neʼe nātou maʼuliʼi te faitotonu ʼi tonatou ʼuhiga kaugana ʼaē kia Sehova ʼe fakatuʼuake anai ia nātou. ʼI tona fakahagatonu, ko te ʼamanaki ki te fakatuʼuake neʼe ina fakaloto mālohiʼi te tokolahi ke ʼaua naʼa nātou matataku ʼi te mate, ʼo feiā aipe mokā ʼe nātou tau mo he fakataga mālohi. Neʼe nātou ʼiloʼi ko te ʼAtua ʼe feala ke ina toe fakatuʼuake ia nātou ki te maʼuli. (Mateo 10:28) Kae ko te ʼu lauʼi miliona hahaʼi ʼaē kua mamate neʼe mole heʼeki nātou fakahā peʼe nātou fakalogo anai ki te ʼu lekula faitotonu ʼa te ʼAtua peʼe kailoa. ʼE toe fakatuʼuake anai mo nātou ʼaia. ʼI tana falala ʼaē ki te fakatuʼutuʼu ʼa Sehova ʼo ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia, neʼe ʼui fēnei e te ʼapositolo ko Paulo: “ ʼE ʼau falala ki te ʼAtua . . . ʼe ʼi ai anai he toe fakatuʼuake ʼo te kau faitotonu pea mo te kau heʼe faitotonu.”—Gāue 24:15.

18. (a) Koteā te meʼa ʼaē neʼe sio kiai te ʼapositolo ko Soane ʼo ʼuhiga mo te fakatuʼuake? (b) Koteā te meʼa ʼaē ʼe fakaʼauha ʼi “te ano ʼo te afi,” pea koteā ʼaē ʼe fakatātā e te “ano” ʼaia?

¹⁸ Neʼe sio te ʼapositolo ko Soane ki te meʼa taulekaleka, ko te hahaʼi ʼaē neʼe fakatuʼuake ʼe nātou tutuʼu ia muʼa ʼo te ʼafioʼaga ʼo te ʼAtua. ʼOsi ʼaia pea tohi fēnei e Soane: “Neʼe liufaki e te tai te kau mate ʼaē neʼe ia te ia, pea neʼe liufaki e te mate pea mo te Hatesi te kau mate ʼaē neʼe ia nāua, pea neʼe fakamāuʼi ia nātou takitokotahi ʼo mulimuli ki tanatou ʼu gāue. Pea neʼe lī te mate pea mo te Hatesi ki te ano ʼo te afi. Koʼeni te faka ʼuhiga ʼo te lua mate, ko te ano ʼo te afi.” (Fakahā 20:12-14) Koutou fakakaukauʼi muʼa te faʼahi ʼaia! Ko te kau mate fuli ʼaē ʼe manatuʼi e te ʼAtua ʼe nātou maʼu ia te ʼamanaki ʼaē ko te faka ʼāteaina mai te Hatesi (ʼi te lea faka Keleka, haiʹdes), peʼe ko te Seole, ia te faitoka fakatahi ʼo te hahaʼi. (Pesalemo 16:10; Gāue 2:31) ʼE nātou maʼu anai te fealagia ʼaē ke nātou fakahā ai ʼaki tanatou ʼu gāue peʼe nātou kaugana anai ki te ʼAtua. ʼOsi ʼaia pea ko te “mate pea mo te Hatesi” ʼe lī anai ki te meʼa ʼaē ʼe fakahigoa ko “te ano ʼo te afi,” ʼaē ʼe ina fakatātā te fakaʼauha heʼegata, ohage ko te faka ʼuhiga ʼo te kupu “Seʼeni.” (Luka 12:5) Ko te faitoka fakatahi ʼo te hahaʼi ʼe lāvaki anai pea ʼe pulihi anai ʼi te temi ʼaē ka ʼosi ai ia te fakatuʼuake. ʼI meʼa lelei leva tatatou ako ʼi te Tohi-Tapu ʼe mole fakamamahiʼi e te ʼAtua he tahi!—Selemia 7:30, 31.

ʼE FAKATUʼUAKE TE HAHAʼI KE ʼOLO KIFEA?

19. He koʼe ʼe fakatuʼuake anai ʼihi ʼi te hahaʼi ke nātou ʼolo ki selo, pea ko te faʼahiga sino feafeaʼi ʼaē ʼe foaki age anai e te ʼAtua kia nātou?

¹⁹ ʼE faka tuʼakoi ia nātou tagata pea mo nātou fafine ʼaē ʼe fakatuʼuake ki te maʼuli ʼi selo. ʼI tonatou ʼuhiga hau mo pelepitelo mo Sesu, ʼe nātou kau anai ki te molehi ʼo te ʼu fua fuli ʼo te mate ʼaē neʼe maʼu e te malamanei mai te ʼuluaki tagata, ko Atama. (Loma 5:12; Fakahā 5:9, 10) ʼE tokofia koa te hahaʼi ʼaē ka toʼo e te ʼAtua ke ʼolo ki te lagi ʼo pule mo Kilisito? Ohage ko tona fakahā mai e te Tohi-Tapu, ʼe fakagata pe ki te toko 144 000. (Fakahā 7:4; 14:1) ʼE foaki anai e Sehova kia nātou ʼaia takitokotahi ʼi tonatou fakatuʼuake he sino fakalaumālie, ke feala hanatou maʼuʼuli ʼi te lagi.—1 Kolonito 15:35, 38, 42-45; 1 Petelo 3:18.

20. Koteā anai te meʼa ka maʼu e te hahaʼi fakalogo, ʼo feiā mo te hahaʼi ʼaē neʼe fakatuʼuake?

²⁰ Ko te kaugamālie ʼo nātou ʼaē kua mamate ʼe fakatuʼuake anai ki te maʼuli ʼi te palatiso ʼi te kele. (Pesalemo 37:11, 29; Mateo 6:10) Ko ʼihi ʼe fakatuʼuake ke nātou maʼuʼuli ʼi selo ke feala ke hoko katoa te fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te kele. Ko Sesu Kilisito pea mo te toko 144 000 ʼi te lagi ʼe nātou ʼaumai māmālie anai te hahaʼi fakalogo ki te maʼuli haohaoa ʼaē neʼe pulihi e tatatou ʼu ʼuluaki mātuʼa. ʼE kau anai ki te hahaʼi fakalogo ʼaia, te hahaʼi ʼaē neʼe fakatuʼuake, ohage ko tona fakahā e Sesu ʼi tana ʼu palalau ʼaē neʼe ina fai ki te tagata ʼaē neʼe tugaki mate ʼaē neʼe tautau ʼi ʼona tafa: “ ʼE ke ʼi te Palatiso anai mo ʼau.”—Luka 23:42, 43.

21. Ohage ko te fakahā e te polofeta ko Isaia pea mo te ʼapositolo ko Soane, koteā te meʼa ʼaē ka hoko anai ki te mate?

²¹ ʼI te Palatiso kelekele, ko te mate, ʼaē ia ʼaho nei ʼe ina fakatupu te ʼu faʼahiga vaʼiganoa ʼe pulihi anai ia. (Loma 8:19-21) Neʼe ʼui fēnei e te polofeta ko Isaia ʼo ʼuhiga mo Sehova ʼAtua “ ʼe ina fakaʼauha moʼoni anai te mate ʼo talu ai.” (Isaia 25:8) Neʼe sio te ʼapositolo ko Soane ki te temi ʼaē ka ʼāteaina ai te hahaʼi fakalogo mai te mamahi pea mo te mate. ʼIo, “ko te ʼAtua totonu ʼe nofo anai mo nātou. Pea ʼe ina holoholoʼi anai te ʼu loʼimata fuli pe ʼi ʼonatou mata, pea ko te mate ʼe puli anai ia; ʼe mole toe ʼi ai anai he putu, he tagilāulau, he mamahi. Ko te ʼu meʼa ʼāfea kua puli ia.”—Fakahā 21:1-4.

22. ʼE malave feafeaʼi kia koutou ia te ʼatamai mālama ʼo ʼuhiga mo te fakatuʼuake?

²² Ko te ʼu akonaki ʼaē ʼe tāsilo ʼo te Tohi-Tapu ʼe nātou pulihi te fakapōʼuli ʼo ʼuhiga mo te meʼa ʼaē ʼe hoko ki te kau mate. ʼE fakahā fakalelei mai e te Tohi-Tapu ko te mate ʼe ko “te fili fakaʼosi” ʼaē ka pulihi. (1 Kolonito 15:26) ʼE feala ke tou maʼu he mālohi pea mo he fīmālie mai te ʼatamai mālama ʼo ʼuhiga mo te ʼamanaki ʼaē ki te fakatuʼuake! Pea ʼe feala ke tou fiafia ʼi te temi ʼaē ʼe fakatuʼuake ai anai te hahaʼi ʼaē ʼe tou ʼoʼofa mamahi ai ʼaē neʼe ʼi te manatu ʼa te ʼAtua, ke nātou fakafiafia ʼi te ʼu meʼa lelei fuli ʼaē ka ina foaki anai maʼa nātou ʼaē ʼe ʼoʼofa kia te ia! (Pesalemo 145:16) Ko te ʼu tapuakina ʼaia ʼe fakahoko anai e te Puleʼaga ʼo te ʼAtua. Kae ko te temi fea ʼaē neʼe tonu ke kamata ai tana pule? Tou vakaʼi te faʼahi ʼaia.

TE SIVI ʼO TOKOTOU ʼATAMAI MĀLAMA

Koteā koa te laumālie ʼaē ʼe maʼu ʼi te hahaʼi?

Koteā ʼaē kua mahino kia koutou ʼo ʼuhiga mo te ʼaluʼaga ʼo te kau mate?

Ko ai koa ʼaē ka fakatuʼuake anai?

[Paki ʼo te pasina 85]

Ohage pe ko Lasalo ʼaē neʼe fakahū ki tuʼa e Sesu mai tona faitoka, ʼe toe feiā aipe mo te ʼu toko miliona hahaʼi ʼe toe fakatuʼuake anai

[Paki ʼo te pasina 86]

ʼE hoko anai te fiafia ʼi te temi ʼaē ka ‘pulihi ai anai e te ʼAtua te mate ʼo talu ai’