“Neʼe Mole Heʼeki Hoko Mai Tona Hola”
“Neʼe mole he tahi neʼe kapa tona nima kia te ia, he neʼe mole heʼeki hoko mai tona hola.”—Soane 7:30, MN.
1. Koteā te ʼu faʼahi e lua ʼaē neʼe fakalogo kiai te ʼu gāue ʼa Sesu?
NEʼE ʼui fēnei e Sesu Kilisito ki tana ʼu ʼapositolo: “Ko te Foha ʼo te tagata, neʼe mole haʼu ke tauhi ia ia, kaʼe ke tauhi pea mo ina foaki tona nefesi ko he totogi moʼo fetogi ʼaki ʼo te tokolahi.” (Mateo 20:28, MN ) Neʼe ina ʼui fēnei ki te kovana Loma ko Posio Pilato: “Ko te mea aeni, nee au tupu mai ai pea nee au haele mai ai ki te malama-nei, ke au fakamooni ki te mooni.” (Soane 18:37) Neʼe ʼiloʼi lelei e Sesu pe koʼe ʼe tonu anai ke mate, pea koteā te gāue ʼaē neʼe tonu ke ina fai ʼi muʼa ʼo tana mate. Tahi ʼaē meʼa, neʼe ina ʼiloʼi pe ko temi e fia ʼaē neʼe tuku age moʼo fakahoko tana gāue. Ko tona minisitelio ʼi te kele ʼi tona ʼuhiga Mesia, neʼe tonu ke hoko ia taʼu pe e tolu vaelua. Neʼe kamata ʼaki tona papitema ʼi te vaitafe ʼo Solotane (ʼi te 29 ʼo totatou temi) ʼi te kamata ʼo te 70 vāhaʼa fakatātā ʼaē neʼe fakakikite, pea neʼe fakaʼosi ʼaki tana puluhia ʼi te pou fakamamahi ʼi te vaelua mālie ʼo te vāhaʼa ʼaia (ʼi te 33 ʼo totatou temi). (Taniela 9:24-27; Mateo 3:16, 17; 20:17-19) Koia, ko te ʼu gāue fuli ʼaē neʼe fai e Sesu ʼi te kele, neʼe fakalogo tāfito kia faʼahi e lua: te tupuʼaga ʼo tana haʼu, pea mo te maʼuhiga ʼo te temi.
2. Koteā ʼaē ʼe ʼui e te ʼu Evaselio ʼo ʼuhiga mo Sesu Kilisito, pea neʼe ina fakahā feafeaʼi tana mahino ki te maʼuhiga ʼo tana gāue?
2 Ka tou lau te ʼu Evaselio, pea ʼe tou fakatokagaʼi ko Sesu Kilisito neʼe ko te tagata neʼe feʼaluʼaki ʼi te fenua katoa ʼo Palesitina, ʼo tala te logo lelei ʼo te Puleʼaga ʼo te ʼAtua, pea mo fakahoko te ʼu tuʼuga gāue fakamanamana. Lolotoga te ʼuluaki koga ʼo tona minisitelio ʼaē neʼe gāue mālohi ai Sesu, ʼe ʼui fēnei ʼo ʼuhiga mo ia: “Neʼe mole heʼeki hoko mai tona hola.” Neʼe ʼui tonu e Sesu: “Ko toku temi ʼaē kua fakakatofa ʼe mole heʼeki hoko katoa mai.” ʼI te kua vave ʼosi ʼo tona minisitelio, neʼe ina fakaʼaogaʼi te ʼu palalau ʼaenī “kua hoko mai te hola.” (Soane 7:8, 30, MN; 12:23) Ko te mahino ʼa Sesu ki te hola, pe ki te temi ʼaē neʼe faka tuʼakoi ki tana gāue, pea mo tana mate faka sakilifisio, neʼe lagi malave ki tana ʼu palalau pea mo tana gāue. Kapau ʼe tou mahino ki te faʼahi ʼaia, pea ʼe feala ai anai ke tou mahino lelei ki tona ʼulugaaga pea mo tana faʼahiga manatu, moʼo tokoni kia tatou ke tou “mulimuli lelei [age] ki tona ʼu tafuga vaʼe.”—1 Petelo 2:21, MN.
Neʼe Lotomālohi Moʼo Fai Te Finegalo ʼo Te ʼAtua
3, 4. (a) Koteā te meʼa ʼaē neʼe hoko ʼi te fai ʼohoana ʼi Kana? (b) He koʼe neʼe mole tali e te ʼAlo ʼo te ʼAtua te ʼui ʼa Malia ʼe tonu ke ina fai he puleʼaki ʼo ʼuhiga mo te vino, pea koteā ʼaē ʼe tou lava tāʼofi ʼi te hisitolia ʼaia?
3 ʼE tou ʼi te taʼu 29 ʼo totatou temi. Kua hili kiai ni ʼu kiʼi ʼaho talu mai te ʼaho ʼaē neʼe fili tonu ai e Sesu tana ʼu ʼuluaki tisipulo. ʼI te temi leva ʼaia, ʼe nātou ʼolo fuli ki te fai ʼohoana ʼi te kolo ʼo Kana, ʼi te tisitilike ʼo Kalilea, pea ʼe kau ai mo Malia, te faʼe ʼa Sesu. Neʼe mole kei ʼi ai he vino. ʼI tana manatu ʼaē ʼe tonu ke tokoni tana tama ki te faʼahi ʼaia, neʼe ʼui fēnei e Malia kia te ia: “ ʼE mole ʼi ai hanatou vino.” Kae neʼe tali maʼa Sesu: “Koteā te meʼa ke ʼau fai mo koe, fafine? ʼE mole heʼeki hoko mai toku hola.”—Soane 1:35-51; 2:1-4, MN.
4 Ko te tali ʼa Sesu, “koteā te meʼa ke ʼau fai mo koe, fafine?” ʼe ko he faʼahiga fai fehuʼi ʼāfea, ʼe hā ai he fakafihiʼi ʼo te tonu pe ko te manatu ʼaē neʼe fai age. He koʼe neʼe mole tali e Sesu te ʼu palalau ʼaē neʼe fai age e Malia? ʼI te temi ʼaia neʼe kua taʼu 30. ʼI he ʼu kiʼi vāhaʼa ki muʼa atu, neʼe papitema, mo fakanofo ʼaki te laumālie maʼoniʼoni, pea neʼe ʼui e Soane Patita kia ia ʼe ko “te Akeno ʼa te ʼAtua ʼaē ʼe ina toʼo te agahala ʼo te malamanei!” (Soane 1:29-34, MN; Luka 3:21-23) ʼI te temi ʼaia, neʼe tonu ke takitaki ia ia e te Pule Māʼoluga ʼaē neʼe ina fekauʼi mai. (1 Kolonito 11:3) Neʼe mole he tahi, māʼia mo he tahi ʼo tona famili totonu, neʼe feala ke ina tāʼofi te gāue ʼaē neʼe haʼu Sesu ʼo fakahoko ʼi te kele. Koia ko te ʼu palalau ʼaē neʼe fai e Sesu kia Malia, neʼe hā ai tana lotomālohi ke ina fai te finegalo ʼo tana Tāmai! ʼOfa pe ke toe feiā mo tatou, ke tou lotomālohi moʼo fakahoko totatou “maʼua katoa” ki te ʼAtua.—Tagata Tānaki 12:13.
5. Koteā te milakulo ʼaē neʼe fakahoko e Sesu Kilisito ʼi Kana, pea neʼe malave feafeaʼi ki tana ʼu tisipulo?
5 ʼI tana mahino ki te ʼu palalau ʼo tana tama, neʼe foimo fakalogo atu aipe ia Malia pea neʼe ina ʼui fēnei ki te kau faifekau: “Ko he mea’pe e ina tala atu, koutou fai.” Pea neʼe fakatokatoka e Sesu te fihifihia. Neʼe ina fakatotonu ki te kau faifekau ke nātou fakafonu vai te ʼu kulo, pea neʼe ina fakaliliu te vai ko te vino lelei ʼaupito. Neʼe ko te kamata ʼaia ʼo te ʼu fai milakulo mālohi ʼa Sesu, pea neʼe ko he fakaʼiloga neʼe nofo ia te ia te laumālie ʼo te ʼAtua. Neʼe mālohi ai te tui ʼa te ʼu tisipulo foʼou, ʼi tanatou sio ki te milakulo ʼaia.—Soane 2:5-11.
Neʼe Faʼafai Maʼa Te Fale ʼo Sehova
6. He koʼe neʼe ʼita ia Sesu ʼi te meʼa ʼaē neʼe sio kiai ʼi te fale lotu, pea koteā ʼaē neʼe ina fai?
6 Kua vave hoko mai te fasiga taʼu mātala ʼo te taʼu 30 ʼo totatou temi, pea neʼe ʼolo Sesu pea mo tana ʼu tisipulo ki Selusalemi moʼo fai te Pāsikate. ʼI tanatou nonofo ʼi te kolo ʼaia, neʼe sio te ʼu tisipulo ki te agaaga foʼou ʼo tonatou Takitaki. Ko te kau Sutea mānumānu ʼaē neʼe fakatau koloā, neʼe nātou fakatau ʼi te loto fale lotu, te ʼu manu pea mo te ʼu manulele moʼo fai ʼaki te ʼu sakilifisio. Pea neʼe totogi kovi te ʼu meʼa ʼaē neʼe nātou fakatau ki te hahaʼi tauhi Sutea agatonu. Neʼe ʼita Sesu, pea neʼe ina fī he huipi ʼaki he ʼu maea, pea neʼe ina kapu ʼaki ki tuʼa te kau faifakatau. Neʼe ina veuki te paʼaga ʼa te kau fetogi paʼaga, pea mo tokatokahi ʼanatou laupapa gāue. Neʼe ina fakatotonu ki te hahaʼi fakatau lupe, “koutou too kehe ia mea fuli aeni i heni!” ʼI te sio ʼa te ʼu tisipulo ʼa Sesu ki tana gāue mālohi ʼaia, neʼe nātou manatuʼi ai te lea faka polofeta ʼo ʼuhiga mo te ʼAlo ʼo te ʼAtua: “E tutu anai au e te ofa ki tou api.” (Soane 2:13-17; Pesalemo 69:9) ʼO toe feiā mo tatou, ʼe tonu ke tou gāue mālohi ke ʼaua naʼa pikisia he ʼu aga ʼo te mālama ki tatatou tauhi.
7. (a) He koʼe neʼe ʼalu ia Nikotemo ʼo vakaʼi te Mesia? (b) Koteā tona ʼaoga kia tatou te fagonogono ʼaē neʼe fai e Sesu ki te fafine Samalitana?
7 ʼI tana nofo ʼi Selusalemi, neʼe fai e Sesu te ʼu fakaʼiloga fakaofoofo, pea ko te tokolahi neʼe nātou tui kia te ia. Māʼia mo Nikotemo, ʼaē neʼe kau ki te Sanetolio pe ko te telepinale lahi faka Sutea, neʼe ina leleiʼia te ʼu meʼa ʼaē neʼe fai e Sesu, pea neʼe haʼu kia te ia ʼi te pōʼuli ke ina ako he tahi ʼu meʼa. Pea ko Sesu mo tana ʼu tisipulo neʼe nātou nonofo ʼi “te fenua o Sutea” lolotoga teitei māhina e valu, ʼo nātou fai faka mafola ai pea mo fai ni ʼu tisipulo. Kae ʼi te ʼosi pilisoniʼi ʼo Soane Patita, neʼe nātou mavae ʼi Sutea kae nātou ʼolo ki Kalilea. ʼI tanatou fakalaka ʼi te tisitilike ʼo Samalia, neʼe maʼu te faigamālie ʼa Sesu ke ina fai he fagonogono lahi ki te fafine Samalitana. Neʼe ko te fealagia ʼaia ki te tokolahi ʼo te kau Samalitana ke nātou liliu ko he hahaʼi tui. ʼO feiā mo tatou, tou fakaʼaogaʼi te ʼu faigamālie fuli moʼo faka mafola te Puleʼaga.—Soane 2:23; 3:1-22; 4:1-42; Maleko 1:14.
Te Faiakonaki Lahi ʼi Kalilea
8. Koteā te gāue ʼaē neʼe kamata fai e Sesu ʼi Kalilea?
8 ʼI muʼa ʼo te “hola” mate ʼo Sesu, neʼe lahi te ʼu gāue neʼe tonu ke ina fai maʼa tana Tāmai ʼaē ʼi selo. ʼI Kalilea, neʼe kamata fai e Sesu te minisitelio ʼe lahi age ʼi tana fai ʼi Sutea pea mo Selusalemi. Neʼe “feʼaluʼaki ia ʼi Kalilea katoa, ʼo akonaki ʼi ʼonatou sinakoka, pea mo faka mafola te logo lelei ʼo te puleʼaga, pea mo fakamālōlō ia faʼahiga mahaki kehekehe pea mo te ʼu faʼahiga māʼimoa kehekehe neʼe ʼi te hahaʼi.” (Mateo 4:23, MN ) Neʼe logo tana ʼu palalau mālohi ʼaenī ʼi te tisitilike katoa: “Koutou fakahemala, he kua fakaōvi mai te puleʼaga ʼo selo.” (Mateo 4:17, MN ) Hili kiai he ʼu kiʼi māhina, pea ʼōmai te ʼu tisipulo e lua ʼa Soane Patita moʼo fakalavelave kia Sesu totonu tana ʼu gāue, pea neʼe ʼui maʼana kia nāua: “Olo o fakaha kia Soane ia mea nee koulua mamata mo logo kiai: kua sio te hahai kivi, kua haele te hahai vae maimoa, kua fakamaa te hahai kilia, kua logo te hahai tuli, kua tuuake mo te hahai mate, pea kua fagonogono te Logolelei ki te hahai masisiva. Pea manuia iaʼia ae e mole higa ia te au.”—Luka 7:22, 23.
9. He koʼe neʼe ʼolo te hahaʼi kia Kilisito Sesu, pea koteā ʼaē ʼe tou tāʼofi ʼi te faʼahi ʼaia?
9 ‘Neʼe mafola te ʼu talanoa lelei ʼo ʼuhiga mo Sesu ʼi te fenua katoa ʼaē ʼe ʼi te ʼu tafaʼaki,’ pea ko te hahaʼi tokolahi neʼe nātou ʼōmai kia te ia—mai Kalilea, Tekapole, Selusalemi, mo Sutea, pea mo te tahi ʼu kauvai ʼo Solotane. (Luka 4:14, 15; Mateo 4:24, 25) Neʼe mole nātou ʼōmai kia te ia ʼuhi pe ko tana fakamālōlō faka milakulo ia te ʼu mahaki, kae neʼe nātou toe ʼōmai foki ʼuhi ko te fakaofoofo ʼo tana ʼu faiakonaki. Ko te logo ʼaē neʼe ina tala ʼe logo lelei pea mo fakaloto mālohi. (Mateo 5:1–7:27) Neʼe mālie pea mo taulekaleka te ʼu palalau ʼa Sesu. (Luka 4:22) “Neʼe ōfo ai te hahaʼi ki tana taʼi faʼahiga faiakonaki,” he neʼe ina fakaʼaogaʼi mālohi te Tohi-Tapu. (Mateo 7:28, 29; Luka 4:32, MN ) Ko ai he tahi neʼe mole fia fakaōvi ki te tagata ʼaia? ʼOfa pe mo tatou ke tou popoto ʼi te faiakonaki, ke feala he fia ʼōmai ʼa te hahaʼi fakamalotoloto ki te moʼoni.
10. He koʼe neʼe faiga e te hahaʼi ʼo Nasaleti ke nātou matehi ia Sesu, pea he koʼe neʼe mole hoko te faʼahi ʼaia?
10 Kae neʼe mole tali fuli e te hahaʼi te ʼu faiakonaki ʼa Sesu. Ohage la ʼi te kamata ʼo tona minisitelio, neʼe faiakonaki ʼi te sinakoka ʼo tona kolo ko Nasaleti, pea neʼe faigaʼi e te hahaʼi ke nātou matehi ia ia. Ko te hahaʼi ʼo te kolo neʼe nātou ōfo ʼi tana “ ʼu lea mālie,” kae neʼe nātou fia sio ki he ʼu milakulo. Neʼe mole fakahoko e Sesu he ʼu tuʼuga milakulo ʼi te kolo ʼaia, kae neʼe ina tala age tanatou manatu pe kia nātou, pea mo tanatou heʼe tui. Neʼe ʼiʼita ai te hahaʼi ʼo te sinakoka, pea neʼe nātou tutuʼu ake ʼo puke Sesu, pea nātou ʼave ia ia ki te mata mato ʼo te moʼuga ke nātou lī ifo ki te vanu ʼo muʼa ʼaki ifo tona ʼulu. Kae neʼe hāo mai ia nātou, pea neʼe hoko atu tona fagona. Ko tona “hola” mate, neʼe mole heʼeki hoko mai.—Luka 4:16-30, MN.
11. (a) He koʼe neʼe ʼōmai ʼihi takitaki lotu ʼo fakalogo ia Sesu? (b) He koʼe neʼe tukugakoviʼi Sesu, ʼe ina maumauʼi te Sapato?
11 Ko te ʼu koga meʼa ʼaē neʼe faka mafola ai Sesu, neʼe toe ʼi ai foki mo te kau takitaki lotu—te kau sekelipa, te kau Faliseo, te kau Satuseo pea mo ʼihi atu. Ko te tokolahi ia nātou neʼe mole nātou ʼolo ki te ʼu koga meʼa ʼaia moʼo fakalogo pea mo ako tana ʼu faiakonaki, kae neʼe nātou ʼolo ki ai ke nātou maʼu hana ʼu hala pea mo faka lākahalaʼi ia ia. (Mateo 12:38; 16:1; Luka 5:17; 6:1, 2) Ohage la, ʼi tana ʼalu ki Selusalemi ki te Pāsikate ʼo te taʼu 31 ʼo totatou temi, neʼe fakamālōlō e Sesu te tagata neʼe mahaki talu mai ia taʼu e 38. Pea neʼe tukugakoviʼi ia ia e te kau takitaki lotu Sutea, ʼo nātou ʼui ʼe ina maumauʼi te Sapato. Kae neʼe ina tali fēnei: “O kaku mai ki te aho-nei e gaue taku tamai, o feia mo au e au gaue.” ʼI te temi leva ʼaia, neʼe ʼui e te kau Sutea kua fasituʼu, he neʼe ina tala ko ia te ʼAlo ʼo te ʼAtua, ʼo ina ʼui ko tana Tāmai. Neʼe nātou faiga ke nātou matehi Sesu, kae neʼe mavae ia mo tana ʼu tisipulo mai Selusalemi ʼo ʼolo ki Kalilea. ʼO toe feiā pe, ʼaki he agapoto, ʼaua naʼa tou faiga ke tou fihi mo te hahaʼi ʼaē ʼe fakafeagai mai, mokā tou gāue mālohi moʼo faka mafola te Puleʼaga pea mo fai ʼo ni ʼu tisipulo.—Soane 5:1-18; 6:1.
12. Neʼe gāueʼi tuʼa fia e Sesu te telituale ʼo Kalilea?
12 ʼI te taʼu katoa mo te vaelua ʼaē neʼe hoa mai, neʼe fai tāfito e Sesu tona minisitelio ʼi Kalilea, ʼo ʼalu ai ki Selusalemi ʼuhi pe ko tana fia kau ki te ʼu lafeti e tolu ʼa te kau Sutea, ʼaē neʼe fai ʼi te taʼu fuli. Kapau ʼe tou fakakatoa, pea neʼe ina fai tuʼa tolu tana faka mafola ʼi Kalilea: te ʼuluaki ʼaki tana ʼu tisipulo e 4, te lua mo tana ʼu ʼapositolo e 12, pea mo tana tahi fai faka mafola lahi mo te kau ʼapositolo ʼaē neʼe kua ina akoʼi age kia nātou te gāue ʼaia. ʼI fagonogono lahi leva ʼaē neʼe nātou fai ʼi Kalilea ʼo ʼuhiga mo te moʼoni!—Mateo 4:18-25; Luka 8:1-3; 9:1-6.
Te Fagonogono Lototoʼa Neʼe Fai ʼi Sutea Pea Mo Pelea
13, 14. (a) Ko te lakaga fea ʼaē neʼe faiga ai te kau Sutea ke nātou puke ia Sesu? (b) He koʼe neʼe mole puke Sesu e te kau tagata fekau?
13 Kua hoko mai te fasiga taʼu fakatōlau ʼo te taʼu 32 ʼo totatou temi, pea neʼe mole heʼeki hoko mai te “hola” ʼo Sesu. Kua ōvi mai te Lafeti ʼo te ʼu Tapenakulo. Pea neʼe uga fēnei ia Sesu e tona ʼu tēhina: “Mavae ʼi henī pea ke ʼalu ki Sutea.” Neʼe nātou loto ke fakahā e Sesu tona ʼu mālohi fakamanamana, ki te hahaʼi fuli ʼaē neʼe maʼopoʼopo mai ki te lafeti ʼi Selusalemi. Kae neʼe ʼiloʼi e Sesu te tuʼutāmaki ʼaē neʼe feala ke hoko. Pea neʼe ʼui maʼana ki ʼona tēhina: “ ʼE mole ʼau hake nei ʼau ki te lafeti ʼaia, he ko toku temi ʼaē kua fakakatofa ʼe mole heʼeki hoko katoa mai.”—Soane 7:1-8, MN.
14 Neʼe ai te kiʼi fualoa ʼa Sesu ʼi Kalilea, pea neʼe hake ki Selusalemi, “ ʼo mole hake fakahāhā, kaʼe neʼe hake fakafūfū pe ia.” Pea neʼe kumi ia ia e te kau Sutea ʼi te lafeti, ʼo ʼui maʼa nātou: “ ʼE ʼifea te tagata ʼaia?” ʼI te kua vaelua mālie ʼo te lafeti, neʼe hū Sesu ki te fale lotu pea ʼaki he lototoʼa, neʼe faiakonaki ai. Neʼe nātou faiga ke nātou puke ia ia, lagi neʼe nātou fia pilisoniʼi ia ia peʼe nātou fia matehi. Kae neʼe mole iku tanatou faiga ʼaia, koteʼuhi “neʼe mole heʼeki hoko mai tona hola.” ʼI te temi ʼaia, neʼe tui ai te tokolahi kia Sesu. Māʼia mo te kau tagata fekau ʼaē neʼe fekauʼi e te kau Faliseo ke nātou ʼolo ʼo puke ia ia, neʼe mole nātou ʼolo age mo ia, pea ʼui maʼa nātou: “ ʼE mole heʼeki ʼi ai he [tahi age] tagata kua palalau feiā.”—Soane 7:9-14, 30-46, MN.
15. He koʼe neʼe fia taumakaʼi e te kau Sutea ia Sesu, pea koteā te fagonogono lahi ʼaē neʼe ina fai ki muli age?
15 Neʼe hoko atu pe te fihi ʼa Sesu pea mo te kau Sutea fakafeagai ʼi tana faiakonaki ʼo ʼuhiga mo tana Tāmai ʼi te fale lotu lolotoga te lafeti. ʼI te ʼaho fakaʼosi ʼo te lafeti, neʼe ʼiʼita te kau Sutea ʼi te ʼui ʼa Sesu neʼe maʼuli ʼi selo ʼi muʼa ʼo tana tupu tagata, pea neʼe nātou toʼo te ʼu maka moʼona taumakaʼi. Kae neʼe nono pea neʼe hāo mai ia nātou. (Soane 8:12-59) ʼI tana nofo ʼi tuʼa ʼo Selusalemi, neʼe fai ai e Sesu te fagonogono lahi ʼi Sutea. Neʼe ina filifili te toko 70 tisipulo pea ʼi tana ʼosi fakahāhā age kia nātou te ʼu meʼa ʼaē neʼe tonu ke nātou tala, neʼe ina fekauʼi taki toko lua nātou ki te telituale. Pea neʼe nātou muʼamuʼa ki te ʼu potu fuli pea mo te ʼu kolo fuli ʼaē neʼe fakatuʼutuʼu e Sesu ke ʼalu kiai mo tana ʼu ʼapositolo.—Luka 10:1-24.
16. Koteā te tuʼutāmaki ʼaē neʼe hāo ai Sesu lolotoga te Lafeti ʼo te Fakatapu ʼo te Fale Lotu, pea koteā te gāue ʼaē neʼe ina toe hoko atu?
16 ʼI te temi nive ʼo te taʼu 32 ʼo totatou temi, neʼe kua ōvi mai te “hola” ʼo Sesu. Neʼe ʼalu ki Selusalemi ki te Lafeti ʼo te fakamanatu ʼo te Fakatapu ʼo te Fale Lotu. Neʼe kei faiga aipe e te kau Sutea ke nātou matehi ia ia. ʼI te feʼaluʼaki ʼa Sesu ʼi te ʼu fua pou ʼo te fale lotu, neʼe nātou takatakai ia ia. Neʼe nātou toe tukugakoviʼi ia ia ʼe fasituʼu ki te ʼAtua, pea neʼe nātou toʼo te ʼu maka moʼo tuki makaʼi ia ia. Kae ohage ko te meʼa ʼaē neʼe ina fai ʼi te ʼu lakaga ki muʼa atu, neʼe hola Sesu. Pea neʼe ʼalu leva ʼi te ala ʼo faiakonaki ai, ʼi te ʼu kolo lalahi pea mo te ʼu kolo liliki ʼi te tisitilike ʼo Pelea, ʼo fakalaka ʼi Solotane mai Sutea. Pea ko te tokolahi neʼe nātou tui kia te ia. Kae neʼe tala age te logo ʼo ʼuhiga mo tona kaumeʼa ʼofaina ko Lasalo, ke toe ʼalu age ki Sutea.—Luka 13:33; Soane 10:20-42.
17. (a) Koteā te logo fakavilivili ʼaē neʼe fakahā age kia Sesu ʼi tana faka mafola ʼi Pelea? (b) Koteā ʼaē ʼe hā ʼaki mai ʼe mahino kia Sesu te tupuʼaga ʼo te gāue ʼaē ka ina fai, pea mo te kua nounou ʼo te temi?
17 Neʼe maʼu te logo fakavilivili ʼaia mai ia Maleta pea mo Malia, te ʼu tokolua ʼo Lasalo, ʼaē neʼe nonofo ʼi Petania ʼo Sutea. Neʼe tala age kia te ia “Aliki, koeni iaʼia e ke ofa ai, e mahaki.” Pea tali fēnei e Sesu, “e mole ausia e te mahaki nei te mate kae e uhiga ia ki te kololia o te Atua, ke fakakololiaʼi te Alo o te Atua.” Moʼo fakahoko te faʼahi ʼaia, neʼe holo e Sesu tana ʼalu kia ʼaho e lua. Pea ʼui maʼana ki tana ʼu tisipulo: “Tou toe olo ki Sutea.” ʼI tanatou mole mahino, neʼe tali maʼa nātou: “Aliki, nee kumi nei koe e te kau Sutea ke natou taumakaʼi, pea e ke toe alupe ki ai?” Kae neʼe mahino kia Sesu ʼe kua nounou ‘te ʼu hola ʼo te ʼaho,’ pe ko te temi ʼaē neʼe faka tuʼakoi age e te ʼAtua ke ina fakahoko ai tona minisitelio ʼi te kele. Neʼe ina ʼiloʼi totonu te meʼa ʼaē neʼe tonu ke ina fai pea mo tona tupuʼaga.—Soane 11:1-10.
Te Milakulo Neʼe ʼIloʼi Fuli e Te Hahaʼi
18. ʼI te tau atu ʼa Sesu ki Petania, koteā te meʼa ʼaē neʼe hoko ʼi te kolo, pea koteā te meʼa ʼaē neʼe ina fai?
18 ʼI Petania, ko Maleta ʼaē neʼe ʼuluaki haʼu ʼo faka felāveʼi mo Sesu, ʼo ʼui maʼana: “ ʼAliki, ka neʼe ke ʼi henī la, neʼe mole mate toku tokolua.” Pea muli age ia Malia pea mo te hahaʼi ʼaē neʼe ʼōmai ki tonā ʼapi, mo fai fetāgihi fuli. Neʼe fehuʼi fēnei e Sesu, “neʼe koutou tuku ia ia kifea?” pea tali maʼa nātou: “ ʼAliki, haʼu pea ke ke sio.” ʼI tanatou tau atu ki te falemaka fakamanatu—ko he ʼana neʼe tāpunuʼi ʼaki he foʼi maka—neʼe ʼui maʼa Sesu: “Koutou toʼo te foʼi maka.” ʼI tana mole mahino ki te meʼa ʼaē neʼe fia fai e Sesu, neʼe ʼui maʼa Maleta: “ ʼAliki, kua lagi mamanu ia, heʼe kua katoa nei ʼona ʼaho e fā.” Kae neʼe fehuʼi age e Sesu: “Neʼe mole heʼeki ʼau ʼui atu koa la kia te koe kapau ʼe ke tui, pea ʼe ke mamata anai ki te kolōlia ʼo te ʼAtua?”—Soane 11:17-40, MN.
19. He koʼe neʼe faikole ia Sesu ʼi muʼa ʼo te hahaʼi, ʼi muʼa ʼo tana fakatuʼuake ia Lasalo?
19 ʼI te lolotoga tohoʼi ʼo te foʼi maka ʼi te hūʼaga ʼo te falemaka ʼo Lasalo, neʼe faikole leʼolahi Sesu, ke ʼiloʼi e te hahaʼi ko te meʼa ʼaē ka ina fai ʼe ina fai ʼaki te mālohi ʼo te ʼAtua. Pea neʼe kalaga leʼolahi: “Lasalo, haʼu ki tuʼa!” Neʼe haʼu Lasalo ki tuʼa, pea ko ʼona vaʼe mo ʼona nima neʼe haʼihaʼi ʼaki te ʼu kie haʼi, pea ko tona fofoga neʼe kofu ʼaki te kie. Pea ʼui maʼa Sesu, “koutou vevete age ia ia, pea koutou tuku age ia ia ke ʼalu.”—Soane 11:41-44, MN.
20. Neʼe malave feafeaʼi ki te hahaʼi, te fakatuʼuake ʼo Lasalo e Sesu?
20 ʼI tanatou sio ki te milakulo ʼaia, neʼe tui ai kia Sesu te tokolahi ʼo te kau Sutea ʼaē neʼe ʼōmai ʼo fakafimālieʼi ia Maleta pea mo Malia. Ko ʼihi neʼe nātou ʼolo ʼo fakamatala ki te kau Faliseo te meʼa ʼaē neʼe hoko. Koteā ʼaē neʼe nātou fai? ʼI te moʼi temi pe ʼaia, ko nātou pea mo te kau pelepitelo pule neʼe nātou foimo fakamāʼopoʼopo te Sanetualio. ʼI tanatou tuʼania, neʼe nātou meo fēnei: “Koteā te meʼa ʼe tonu ke tou fai, heʼe lahi te ʼu fakaʼiloga ʼe fai e te tagata ʼaia? Kapau ʼe tou tuku ia ia ke haga fai feiā aipe, pea ʼe nātou tui fuli anai kia te ia, pea ʼe ʼōmai anai te kau Loma ʼo toʼo totatou potu pea mo totatou puleʼaga.” Kae neʼe ʼui fēnei e te Pelepitelo Lahi ko Kaifa kia nātou: “ ʼE mole koutou ʼiloʼi he meʼa pea ʼe mole koutou fakakaukauʼi, ʼe ko he meʼa ʼe lelei kia koutou ke mate he tagata e tahi maʼa te hahaʼi pea ke ʼaua naʼa fakaʼauha te fenua katoa.” Pea talu mai te ʼaho ʼaia, neʼe nātou fonofono ai ke nātou matehi ia Sesu.—Soane 11:45-53, MN.
21. Ko te milakulo ʼaē neʼe hoko ai te fakatuʼuake ʼa Lasalo, neʼe ko he fakamelomelo ʼo teā?
21 Koia ʼi te holo e Sesu tana ʼalu ki Petania, neʼe feala ke ina fakahoko he milakulo neʼe sio pea mo logo kiai te hahaʼi fuli. ʼAki te mālohi ʼo te ʼAtua, neʼe fakatuʼuake e Sesu te tagata kua mate ia ʼaho e fā. Māʼia mo te Sanetolio neʼe nātou ʼiloʼi neʼe hoko moʼoni te milakulo ʼaia, pea neʼe nātou fai ai te fakatūʼa ke matehi te Tagata ʼaē neʼe ina fakahoko te Milakulo ʼaia! Kae ko te milakulo ʼaia, neʼe ko he fakamelomelo ki te mafuliʼaga maʼuhiga ʼi te minisitelio ʼa Sesu—ko he fetogi mai te temi ʼaē ʼe ‘mole heʼeki hoko mai ai tona hola’ ʼo aʼu ki te temi ʼaē ‘ ʼe hoko mai ai tona hola.’
Koteā Takotou Tali?
• Neʼe fakahā feafeaʼi e Sesu neʼe mahino ki te maʼuhiga ʼo te gāue ʼaē neʼe tuku age e te ʼAtua?
• He koʼe neʼe mole tali e Sesu te fakatotonu ʼaē neʼe fai age e tana faʼe ʼo ʼuhiga mo te vino?
• Koteā ʼaē ʼe tou tāʼofi mai te faʼahiga tali ʼaē neʼe tau fai e Sesu ki te hahaʼi ʼaē neʼe fakafeagai kia te ia?
• He koʼe neʼe fakatuai e Sesu tana ʼalu ʼo vakaʼi te mahaki ʼo Lasalo?
[Paki ʼo te pasina 12]
Neʼe fakaʼaogaʼi e Sesu tona mālohi maʼa te gāue ʼaē neʼe fakatotonu age e te ʼAtua