He Koʼe Koa ʼe Toe Tupu ʼIhi

“KAPAU ʼe mole toe tupu he tahi, ʼe mole pe feala ke sio ki te puleʼaga ʼo te ʼAtua.” (Soane 3:3). Ko te ʼu palalau ʼaia neʼe ina fakatupu te loto fakafiafia pea mo te loto mahalohalo ki te hahaʼi tokolahi, talu ʼaē te fai e Sesu te ʼu palalau ʼaia kua hili nei kiai taʼu e 1 900.

Ke feala hatatou mahino lelei ki te fakatotonu ʼa Sesu ʼo ʼuhiga mo te toe tupu, ʼe tonu ke tou ʼuluaki tali ki te ʼu fehuʼi ʼaenī: Koteā te fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te tagata? Koteā te meʼa anai ka hoko ki te nefesi ʼa he tahi mokā mate? Koteā te meʼa ka ʼamanaki fai anai e te Puleʼaga ʼa te ʼAtua?

Ko te fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua ki te tagata

Ko te ʼuluaki tagata, ʼaē ko Atama, neʼe fakatupu ko he foha fakatagata haohaoa ʼo te ʼAtua (Luka 3:38). Ko Sehova ʼAtua neʼe mole ina ʼamanaki ʼe mate anai ia Atama. Ko Atama pea mo tona ʼohoana, ʼaē ko Eva, neʼe nā maʼu te ʼamanaki ʼaē ko te fakatupu ʼo he famili heʼe agahala ʼo feala ai hanatou maʼuli ʼo heʼegata pea mo nātou fakafonu te palatiso fakakelekele (Senesi 1:28). Neʼe ko te mate neʼe mole kau ia ki te fakatuʼutuʼu ʼuluaki ʼo te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te tagata pea mo te fafine. Neʼe hoki hoko pe ia ki te maʼuli ʼa te tagata ʼi te fakafeagai ʼaē ki te lao fakaʼatua. — Senesi 2:15-17; 3:17-19.

ʼI te fakafeagai ʼaia, neʼe malaga ai te ʼu fehuʼi maʼuhiga, ohage la ʼo ʼuhiga mo te faitotonu ʼa te pule ʼa te ʼAtua, pea mo te fealagia ʼaē ki te tagata tana nofo agatonu ki tana ʼu lao. Ko te ʼu fehuʼi ʼaia neʼe feala pe tana fakatonutonu ʼaki te temi. Pea ko te fakatuʼutuʼu ʼa Sehova ʼo ʼuhiga mo te tagata ʼe mole heʼeki fetogi ia, pea ʼe mole pe feala ia ke hāla te meʼa ʼaē ka ina ʼamanaki ke ina fai. Neʼe ina ʼamanaki ke ina fakafonu te kele ʼaki te famili fakatagata haohaoa ʼe nātou fakafiafia anai ʼi te maʼuli heʼegata ʼi te Palatiso (Pesalemo 37:29; 104:5; Isaia 45:18; Luka 23:43). ʼE tonu ke tou taupau maʼu te moʼoni maʼuhiga ʼaia ʼi totatou ʼatamai mokā tou fakatokagaʼi te ʼu palalau ʼaē neʼe fai e Sesu ʼo ʼuhiga mo te toe tupu.

Koteā te meʼa anai ka hoko ki te nefesi ʼa he tahi mokā mate

ʼI tanatou mole mahino ki te meʼa ʼaē neʼe fakahā e te laumālie maʼoniʼoni e te ʼAtua ki te kau hahaʼi faitohi ʼo te Tohi-Tapu, ko te kau filosofia Keleka neʼe nātou faiga ke nātou maʼu te ʼuhiga ʼo te maʼuli. ʼE mole tui nātou ko te tagata neʼe fakatupu ke maʼuli pe ʼi he ʼu kiʼi taʼu, pea mo tau maʼuli mamahi, pea mo gata ai leva tona maʼuli. ʼI te faʼahi ʼaia, ʼe nātou lākatonu. Kae, ʼe nātou lakahāla leva ʼi te ikuʼaga ʼo tanatou fakakaukau ʼo ʼuhiga mo te ʼaluʼaga ʼo te tagata ʼi te hili ʼo tana mate. Neʼe nātou ʼui ai ko te maʼuli fakatagata ʼe hoko atu pe ia ʼi te tahi faʼahiga ʼaluʼaga mokā mate te tagata, koteʼuhi ʼe takitahi te tagata mo tona nefesi tuputupua.

Ko te kau Sutea pea mo nātou ʼaē ʼe nātou ʼui ko te kau kilisitiano neʼe nātou mulimuli ki te ʼu faʼahiga manatu ʼaia. Neʼe fēnei te ʼui ʼa te tohi Te lagi — Ko he hisitolia (fakapilitānia): “Ko he potu neʼe to ki ai te kau Sutea ʼo te Diaspora (ko te kau Sutea neʼe ʼaunofo) ʼo nātou felāveʼi ai mo te ʼu fakakaukau faka keleka, neʼe tupu ai te manatu ʼaē ʼo he nefesi tuputupua.” Neʼe hoko fēnei e te tohi ʼaia: “Ko te ʼu akonaki faka keleka ʼo ʼuhiga mo te nefesi neʼe ʼi ai leva tona fakaʼiloga loaloaga ʼi te kau Sutea feiā ai pe mo te ʼu akonaki faka kilisitiano. (...) ʼAki tana fakatupu ʼaē ʼo te akonaki ko te fio ʼo te filosofia ʼa Platon pea mo te ʼu talatuku faka tohi-tapu, ko Philo [ko te tagata filosofia Sutea ʼo te ʼuluaki sēkulō ʼi Alexandrie] neʼe ina hinoʼi te ala ki te hahaʼi manatu faka kilisitiano ʼo te temi ki amuli.”

Koteā te meʼa neʼe tui kiai ia Philo? Neʼe hoko atu ʼi te tohi ʼaia ʼo ina ʼui fēnei: “ ʼI tana manatu, ko te mate ko te fakatuʼu ʼa te nefesi ki tona ʼuhiga ʼuluaki, ko he teuteu ki he toe tupu ake. ʼUhi ko te laumālie ʼe fakapipiki ia ki te mālama fakalaumālie, ko te maʼuli ʼaē ʼi te sino ʼe liliu ia ʼo noa kae ko he lakaga ia ʼe nounou pea mo kinakina.” Kae, neʼe mole ʼi ai he temi ʼo he “teuteu ki te tupu tagata” ʼa Atama. ʼI te fakamatala ʼa te Tohi-Tapu, neʼe mole heʼeki fakatuʼu e te ʼAtua ke hoko atu he tahi faʼahiga maʼuli ʼi te hili ʼo te mate, hage la ko te maʼuli ʼi te kele ko te temi fakatalitali ki he faʼahiga maʼuli māʼoluga age peʼe mālalo age.

Ko te akonaki ʼaē ʼo ʼuhiga mo te nefesi tuputupua ʼa te tagata ʼe mole ko he akonaki ia mai te Folafola ʼa te ʼAtua ʼaē ko te Tohi-Tapu. ʼE mole hona kogaʼi tohi ʼe ina fakaʼaogaʼi ai te kupuʼi palalau “nefesi tuputupua”. ʼE ina fakahā ko Atama neʼe fakatupu ko te nefesi, kae neʼe mole ʼaki he nefesi. ʼE fēnei te fakamatala ia Senesi 2:7: “Ko Sehova ʼAtua neʼe ina faʼu te tagata ʼaki te efuʼi kele pea neʼe ina pupuhi ki tona ihu te mānava ʼo te maʼuli, pea neʼe liliu ai te tagata ko te nefesi maʼuli.” Ko te tagata neʼe mole tau ia mo he fakatuʼutuʼu ki he maʼuli ʼo heʼegata ʼi selo peʼe ʼo maʼuli ʼo heʼegata ʼi he ano kakaha. Ko te Tohi-Tapu ʼe ina fakahā ko te nefesi, peʼe ko te tagata, mokā mate ʼe mole toe hoko atu tona maʼuli (Pesalemo 146:3, 4; Tagata Tānaki 9:5, 10; Esekiele 18:4). Koia, ko te kau filosofia neʼe nātou fai tanatou ʼu manatu ʼo ʼuhiga mo te nefesi, kae neʼe mole ko he manatu faka tohi-tapu. ʼE tonu ke tou tokaga ki te fakahāla ʼo te ʼu fakakaukau ʼe feala ke ina fakapōʼuliʼi totatou mahino ki te ʼu palalau ʼa Sesu ʼo ʼuhiga mo te toe tupu.

Toe tupu ke pule ohage he ʼu hau

Ko Sesu neʼe ina tala kia Nikotemo ko nātou ʼaē ʼe “toe tupu (...) ʼe feala ke hu ki te puleʼaga ʼo te ʼAtua”. (Soane 3:3-5.) Kae koteā te Puleʼaga ʼaia? ʼI te temi muʼa ʼi te hisitolia ʼo te tagata, neʼe lea ia Sehova ʼi te lea fakatātā ʼo ina tuku te fakaʼiloga ʼo ʼuhiga mo tana ʼu fakatuʼutuʼu ʼe ina fakaʼaogaʼi te “hāko” makehe — ko he hau ka haʼu anai — ʼe ina fakavolu anai te ʼulu ʼo te gata olisinale, ia Satana te Tevolo (Senesi 3:15; Fakahā 12:9). Ohage ko tona fakahāhā mamalie ʼi te Tohi-Tapu, ko te “hāko” ʼaia neʼe fakaʼiloga ia Sesu Kilisito, ʼaē ʼe hau anai mo tona ʼu kaugā hau ko te fakatātā ʼaia ʼo te fai pule ʼa te ʼAtua, ko te Puleʼaga faka Mesianike (Pesalemo 2:8, 9; Isaia 9:6, 7; Taniela 2:44; 7:13, 14). Ko te Puleʼaga ʼaia ʼi selo ʼaē ʼe ina haga anai ʼo tauʼi moʼo lagolago ki te fai pule ʼa Sehova pea mo hāofaki te tagata mai te agahala pea mo te mate. — Mateo 6:9, 10.

ʼE nātou fakatahi anai mo Sesu pea mo nātou kaugā pule mo ia te toko 144 000 neʼe totogi mai te kele (Fakahā 5:9, 10; 14:1-4). Ko te ʼAtua neʼe ina fili niʼihi mai te famili heʼe haohaoa ʼa Atama ke nātou liliu ko te kau “maʼoniʼoni ʼo te ʼAtua Māʼoluga”, ke nātou pule pea mo Kilisito ʼi te Puleʼaga faka Mesianike (Taniela 7:27; 1 Kolonito 6:2; Fakahā 3:21; 20:6). Ko te ʼu tagata ʼaia pea mo te ʼu fafine ʼaia neʼe nātou tuku tanatou falala kia Sesu Kilisito ʼaē neʼe ina ʼui ko nātou ʼaia ʼe nātou “toe tupu” anai (Soane 3:5-7). Koteā te tupuʼaga ʼo te toe tupu ʼaia, pea ʼe feafeaʼi anai tona hoko?

Ko te ʼu hahaʼi ʼaia neʼe nātou papitema ʼi te vai ʼi tanatou ʼuhiga tisipulo ʼa Sesu. Ko te ʼAtua kua ina fakamolemole tanatou ʼu agahala ʼaki te sakilifisio faitotogi ʼa Sesu, pea neʼe ina fakahigoaʼi nātou ko te kau agatonu pea neʼe ina vaheʼi nātou ko hona ʼu foha fakalaumālie (Loma 3:23-26; 5:12-21; Kolose 1:13, 14). Kia nātou ʼaia neʼe ʼui fēnei e Paulo: “Neʼe koutou maʼu te laumālie moʼo vavae ohage ko he ʼu foha, ʼaki te laumālie ʼaia ʼe tou kalaga ai: ‘Abba, Tāmai!’ Ko te laumālie totonu ʼe ina fakamoʼoni ʼaki totatou laumālie ko tatou ko te ʼu fānau ʼa te ʼAtua. Kapau ko tatou ko te ʼu fānau, pea ʼe ko tatou ko te ʼu hāko: ʼio, ko te ʼu hāko ʼa te ʼAtua, kae ke tou kaugā hāko pea mo Kilisito, mo kapau ʼe tou maʼuli mamahi mo ia ke feala ai he faka kolōliaʼi ʼo tatou pea mo ia.” — Loma 8:15-17.

ʼI tonatou ʼuhiga tisipulo ʼa Kilisito, neʼe nātou toe tupu, peʼe neʼe toe kamata tonatou maʼuli. Ko te fua ʼaia ʼo tanatou tui ʼaē ʼe nātou vaevae ai anai mo Sesu te tōfiga ʼaē ʼi selo (Luka 12:32; 22:28-30; 1 Petelo 1:23). Neʼe fēnei te fakahāhā ʼa Petelo te faʼahi ʼo te toe tupu: “ ʼUhi ko tona manavaʼofa ʼe lahi, neʼe ina tuku mai kia tatou te toe tupu, ki he ʼamanaki maʼuli, ʼaki te toe fakatuʼuake ʼa Sesu Kilisito mai te ʼu mate, ki he tōfiga heʼe popo, imakulata. Ko te tōfiga ʼaia ʼe tuku maʼa koutou ʼi te lagi.” (1 Petelo 1:3, 4). Ko te maʼuli foʼou ʼaia ʼi te lagi neʼe liliu ko he meʼa ʼe feala ki te faʼahiga hahaʼi ʼaia koteʼuhi neʼe haga te ʼAtua ʼo fakatuʼuake ia nātou ohage pe ko tana fakatuʼuake ia Sesu. — 1 Kolonito 15:42-49.

Kae feafeaʼi leva te kele?

ʼE mole faka ʼuhiga ko te hahaʼi fuli ʼaē ʼe fakalogo ʼe nātou toe tupu anai ʼo nātou mavae ai ʼi te kele ʼo hake ki selo. Ko te faʼahiga fakakaukau hāla ʼaia ʼe tatau mo te ʼu fakakaukau neʼe maʼu e te ʼu filosofia ohage ko Philo ʼaē neʼe ko tana ia manatu ko te “maʼuli ʼi te sinoʼi tagata ʼe ko he meʼa noa ia pea ʼe ko kiʼi temi nounou fonu ʼi te kinakina”. Kae neʼe mole ʼi ai ia he meʼa neʼe kovi ʼo ʼuhiga mo te ʼu meʼa neʼe fakatupu ʼuluaki e te ʼAtua. — Senesi 1:31; Teutalonome 32:4.

Ko te maʼuli ʼo te tagata neʼe mole faka ʼuhiga ia ʼi muʼa atu ke nounou pea mo mamahi. Ko Sesu Kilisito pea mo nātou ʼaē neʼe toe tupu ʼo nātou kaugā gāue pea mo ia ohage ko he ʼu hau pea mo he ʼu pelepitelo mo ia, ʼe nātou fetogi anai te ʼu fua fakamataku ʼo te fakafeagai ʼa Satana (Efesi 1:8-10). ʼAki ia nātou ʼaia ʼaē ko te ‘tōfiga ʼo Apalahamo’ ʼaē neʼe fakapapau age ki ai, “ ʼe tapuakina moʼoni ai anai te ʼatu puleʼaga fuli pe ʼo te kele”. (Kalate 3:29; Senesi 22:18.) ʼE faka ʼuhiga anai ki te hahaʼi ʼaē ʼe fakalogo, ko te maʼuli ʼi te kele, ʼo kehe mamaʼo age leva ia ʼi te maʼuli nounou pea mo mamahi ʼo te temi nei. — Pesalemo 37:11, 29; Fakahā 21:1-4.

Ko ai anai ka ina maʼu te ʼu tapuakina ʼaia?

Ia nātou ʼaia ʼe nātou tau mo te ʼu tapuakina mai te fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te tapuakina ki te tagata, ʼe kau ai anai te ʼu fakatuʼuake mai te mate ia nātou ʼaē ʼe tui ki te sakilifisio faitotogi ʼo Sesu Kilisito (Soane 5:28, 29; Gāue 24:15). Tokolahi ia nātou neʼe mole heʼeki nātou ako ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua feiā ai mo Kilisito, koia neʼe mole heʼeki feala hanatou fakahā tanatou tui kia Sesu. ʼI te ʼu hahaʼi ʼaē ka fakatuʼuake anai mai te mate ʼe kau ai anai te ʼu hahaʼi agatonu ohage ko Soane Patita, ʼaē neʼe mate ia muʼa ʼo te mate ʼa Sesu ʼaē neʼe ina avahi te ala ki te maʼuli ʼi te lagi (Mateo 11:11). ʼO tuku kehe age ia nātou ʼaia, ‘ko te toe hahaʼi tokolahi mai te ʼu fenua kehekehe neʼe nātou fo tonatou ʼu kofu loloa pea mo fakahina ʼi te taʼataʼa ʼo te akeno’, ʼaē ko Sesu Kilisito. Neʼe nātou tali fakalelei ki te gāue ʼaē ko te faka mafola ʼo te Puleʼaga ʼaē ʼe taki nei e te “ ʼu tēhina” ʼo Sesu Kilisito ʼaē neʼe toe tupu, pea ʼe nātou hāo anai ʼi te tau ʼa te ʼAtua ʼaē ʼi Halamaketone pea ʼe nātou maʼuʼuli anai ʼi te kele ʼaē kua maʼa (Fakahā 7:9-14; 16:14-16; Mateo 24:14; 25:31-46). Koia, ʼi te fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua, ko te toko miliona hahaʼi ʼe hāofaki anai, logope la ko nātou ʼaia ʼe mole nātou toe tupu ke feala ai hanatou pule mo Sesu ʼi selo. — 1 Soane 2:1, 2.

ʼE koutou kau anai koa ia nātou ʼaē ʼe nātou maʼuli ʼo heʼegata ʼi te palatiso fakakelekele? ʼE feala anai ke hoko te fahaʼi ʼaia mo kapau ʼe koutou haga tui ki te sakilifisio ʼaē ʼa Sesu Kilisito, pea mo koutou liliu ʼo faiga ke koutou pipiki pea mo te kokelekasio faka kilisitiano moʼoni ʼaē neʼe mole fakahehema e te ʼu filosofia kae neʼe nofo aipe ia ʼi tona ʼuhiga “ko te pou pea mo te lagolago ʼo te moʼoni”. (1 Timoteo 3:15; vakaʼi ia Soane 4:24; 8:31, 32.) Koia ʼe feala hakotou sio ki muʼa ki te maʼuli taulekaleka mokā ko te ʼu foha ʼo te ʼAtua ʼaē neʼe toe tupu ʼe nātou pule anai ʼi te lagi pea ko te ʼu foha fuli ʼo te ʼAtua ʼi te kele ʼe nātou toe maʼu anai te maʼuli haohaoa ʼi te palatiso fakakelekele taulekaleka. Koia koutou faiga ki te fealagia ʼaē ki te maʼuli ʼi te mālama foʼou ʼo te ʼu tapuakina heʼegata. — Loma 8:19-21; 2 Petelo 3:13.

[Paki ʼo te pasina 6]

Ko Atama neʼe mole heʼeki tau mo te ʼamanaki ʼaē ki te maʼuli ʼi te lagi peʼe ko te maʼuli mamahi ʼo heʼegata ʼi te afi kakaha ʼo te ʼifeli.