“ ʼE Kotou Liliu Anai Ko ʼAku Fakamoʼoni”

1-3. Neʼe mavae feafeaʼi ia Sesu mai tana kau apositolo? Pea kotea te ʼu fehuʼi ʼe malaga ai?

MOLE heʼeki fiu te kau apositolo ʼi te fakalogo ki te ʼu fakamatala ʼa Sesu. He neʼe ko he ʼu vahaʼa fakafiafia ʼaupito ʼae kua hili atu. Neʼe natou nofo ʼi te lotomamahi ʼaupito kae ʼi te kua fakatuʼuake leva ʼae ʼo Sesu kua natou fiafia ʼosi. Kua ʼaho 40 te ʼasi liuliuga ʼa Sesu ʼo akoʼi aipe pea mo fakalotomalohiʼi ʼana tisipulo. Kae ʼi te temi leva ʼaeni, ko tana ʼasi fakaʼosi ʼaia kia natou.

² ʼI te Moʼuga ʼo Oliveto, ʼe fakalogologo fakalelei ia te kau apositolo kia Sesu. ʼI te kua ʼosi ʼo tana faiakonaki, neʼe hiki ʼona nima pea mo ina tapuakiʼi natou, logo la tanatou kei fia logo ki ʼana palalau. Pea kamata mahiki ai leva ia mai te kele. ʼE mamata e tana kau apositolo ki tana hake ʼaia ki selo, pea ʼaofi leva ia e te ʼao, ʼo mole kei natou sisio leva ki ai. Kua mavae ia, kae tutuʼu aipe natou ʼo sioʼi te lagi.​—Luka 24:50; Gaue 1:9, 10.

³ Ko te aluʼaga ʼaia ka malave leva ki te maʼuli katoa ʼo te kau apositolo. Kotea leva ka natou fai ʼi te kua hake ʼo tonatou Pule ki selo? ʼE mahino ia neʼe kua ina teuteuʼi pe natou ke natou hoko atu te gaue ʼae neʼe ina kamata. Neʼe feafeaʼi tana haga ʼo akoʼi natou ki te gaue maʼuhiga ʼaia, pea neʼe kotea tanatou tali ki ai? Kotea tona ʼaoga ki te kau Kilisitiano ʼo te temi nei? ʼE tou maʼu tona ʼu tali fakalotomalohi ʼi te ʼuluaki kapite ʼo Gaue.

Te ʼu “Fakamoʼoni Papau” (Gaue 1:1-5)

4. Kotea ʼae ʼe kamata palalau ki ai ia Luka ʼi te tohi ʼo Gaue?

⁴ ʼE kamata e Luka te tohi ʼo Gaue, ʼo fakahagahaga kia Teofile, te tagata pe ʼae neʼe faitohi ki ai ʼi tana Evaselioa ʼi he kiʼi temi ki muʼa atu. Ke tou mahino lelei ko te fakamatala ʼaeni ko te hoko atu pe ʼo tana Evaselio, ʼe ina fakamatala fakanounou ai te ʼu meʼa ʼae neʼe hoko ʼi te fakaʼosi ʼo tana Evaselio, ʼo ina fulihi pe ʼihi kupu pea mo tuku mai ʼihi fakamahino foʼou.

5, 6. (1) Kotea ʼae ka tokoni ki te ʼu tisipulo ʼa Kilisito ke natou taupau he tui ʼe malohi? (2) Kotea ʼae ʼe ui ai, ʼe fakatafito ia te tui ʼa te kau Kilisitiano ʼo te temi nei ki he ʼu “fakamoʼoni papau”?

⁵ Kotea ʼae ka ina fakamalohi anai te tui ʼa te ʼu tisipulo ʼa Sesu? ʼE tali ki ai ia Gaue 1:3 ʼo ʼuhiga mo Sesu: “Neʼe ha tuʼa lahi kia natou ʼo fakamoʼoni papau ai kua maʼuli.” ʼE ko “te toketa ʼofaina” pe ʼae ko Luka, neʼe ina fakaʼaogaʼi te kupu ʼae neʼe fakaliliu he ʼu “fakamoʼoni papau” ʼi te Tohi-Tapu. (Kol. 4:14) Ko he kupu neʼe fakaʼaogaʼi mahani ʼi te ʼu tohi ʼa te kau toketa, ko he ʼu fakamoʼoni ʼe feala he falala ki ai. Pea neʼe foaki e Sesu ia te ʼu taʼi fakamoʼoni ʼaia. Neʼe ʼasi liuliuga ki ʼana tisipulo, ʼi ʼihi temi ki he foʼi tokotahi peʼe ki he foʼi toko lua, pea ʼi te tahi leva lakaga neʼe ʼasi ki te ʼu tehina mo tuagaʼane ʼe toko 500 tupu. (1 Ko. 15:3-6) Ko he ʼu fakamoʼoni ʼaoga.

⁶ ʼE toe feia mo te tui ʼa te kau Kilisitiano moʼoni ʼo te temi nei, ʼe fakatafito ki te ʼu “fakamoʼoni papau.” ʼE tou maʼu koa he ʼu fakamoʼoni neʼe maʼuli Sesu ʼi te kele, pea neʼe mate maʼa ʼatatou agahala pea mo toe fakatuʼuake mai te mate? ʼEi. Ko te ʼu fakamatala ʼi te Folafola ʼa te ʼAtua ʼa ni hahaʼi neʼe sio mata ki ai, ʼe ko he ʼu fakamoʼoni ʼaia kia tatou ʼe moʼoni fuli ia te ʼu meʼa ʼae ʼo ʼuhiga mo Sesu. Ka tou ako te ʼu fakamatala ʼaia pea tou kole kia Sehova ke tokoni mai ke tou mahino ki ai, ʼe liliu ai tatatou tui ʼo malohi. Ko te tui moʼoni ʼe kehekehe ia mo te hoko tui ki he meʼa. Ko te hoko tui ʼe mole ʼi ai hona ʼu fakamoʼoni. Pea ʼe ʼaoga ia te tui moʼoni ke feala ai hakita maʼu ia te maʼuli heʼe gata.​—Soa. 3:16.

7. Kotea te faʼifaʼitaki neʼe tuku mai e Sesu ʼo ʼuhiga mo te faiako pea mo te faifakamafola?

⁷ Neʼe toe palalau Sesu ki te ʼu meʼa “ ʼo ʼuhiga mo te Puleʼaga ʼo te ʼAtua.” Ohage la, neʼe ina fakamahino te ʼu lea fakapolofeta ʼo ʼuhiga mo te Mesia ʼe tonu anai ke fakamamahiʼi pea mo mate. (Luka 24:13-32, 46, 47) ʼI tana fakamahinohino tana ʼu gaue ʼi tona ʼuhiga Mesia, neʼe palalau tafito ki te Puleʼaga ʼo te ʼAtua, he ʼe ko ia totonu te Hau ʼAe Neʼe Fakanofo. ʼI te temi fuli pe, neʼe palalau ki te Puleʼaga ʼi tana faifakamafola, pea ʼi te temi nei ʼe ko te kupu taki pe ʼaia ʼo te gaue faifakamafola ʼo ʼana tisipulo.​—Mat. 24:14; Luka 4:43.

“ ʼO Kaku Ki Te ʼu Potu Taupotu ʼo Te Kele” (Gaue 1:6-12)

8, 9. (1) Kotea te ʼu manatu hala neʼe maʼu e te kau apositolo ʼa Sesu? (2) Neʼe feafeaʼi te haga ʼa Sesu ʼo fakatonutonuʼi te manatu ʼo ʼana apositolo? Pea kotea te ako neʼe ina tuku mai ki te kau Kilisitiano ʼo te temi nei?

⁸ ʼI te fakatahi ʼae ʼa Sesu mo te kau apositolo ʼi te Moʼuga ʼo Oliveto, neʼe ko tanatou fono fakaʼosi ʼaia ʼi te kele pea mo ia. ʼI te lahi ʼae ʼo tanatou fia mahino, neʼe natou fehuʼi age: “ ʼAliki, ʼe ko te temi koa ʼaeni ʼe ke liufaki ai te puleʼaga ki Iselaele?” (Gaue 1:6) ʼAki pe te fehuʼi ʼaia, neʼe faihala ia te kau apositolo kia koga ʼe lua. ʼUluaki, ʼi tanatou ia manatu ʼe fakatuʼu anai te Puleʼaga ʼo te ʼAtua maʼa te kau Iselaele. Lua, neʼe natou loto ke gaue ia te Puleʼaga ʼaia ʼi tonatou temi, ʼaki tanatou ui ʼae ‘ko te temi ʼaeni.’ Neʼe fakatonutonuʼi feafeaʼi e Sesu ʼanatou manatu hala ʼaia?

⁹ Neʼe iloʼi pe e Sesu ʼe natou mahino vave pe anai ʼe hala tanatou ʼuluaki manatu. Koteʼuhi hili pe ki ai ʼaho ʼe hogofulu pea mamata leva ʼana tisipulo ki te fakatuʼu ʼo te puleʼaga foʼou, ia te Iselaele fakalaumalie. Ka vave pe anai te fakaʼosi ʼo te ʼu felogoi makehe ʼae neʼe maʼu e te ʼAtua pea mo Iselaele. Pea ki tanatou lua manatu hala, neʼe fakaha lelei age pe e Sesu: “ ʼE mole ʼa koutou te iloʼi ia te ʼu temi peʼe ko te ʼu fasiga taʼu, he ʼe gata pe ki te Tamai ʼe feala ke ina fakatuʼutuʼu te ʼu faʼahi ʼaia.” (Gaue 1:7) Ko Sehova ia te Pule ʼo Te Temi. ʼI muʼa ʼo tana mate, neʼe fakaha age e Sesu, maʼiape la mo ia ʼae ko te ʼAlo, neʼe mole ina iloʼi “te ʼaho pea mo te hola” ʼae ʼe hoko ai anai te fakaʼosi, “kae gata pe ki te Tamai.” (Mat. 24:36) Mo te temi pe la ʼaeni, ko te kau Kilisitiano ʼae ʼe hoha fau ki te ʼaho ʼo te fakaʼosi ʼo te tuʼu ʼaeni, ʼe hage pe ʼe natou tuʼaniaʼi he meʼa ʼe mole ʼa natou te iloʼi ia te koga ʼaia.

10. Ko te manatu fea ʼa te kau apositolo ʼe tonu ke tou maʼu? Pea kotea tona tupuʼaga?

¹⁰ ʼAua naʼa tou valoki te kau apositolo ʼa Sesu, he neʼe ko te ʼu tagata tui malohi. Neʼe natou agavaivai ʼo tali ia te fakatonutonu. Tatau aipe pe neʼe hala tanatou faʼahiga manatu ʼi tanatou fai ia te fehuʼi ʼaia, kae ʼe toe ʼasi mai te faʼahi maʼuhiga mai ia natou. ʼI te temi fuli pe, neʼe fakalotomalohiʼi e Sesu ʼana tisipulo ke natou ‘nofo ʼalaʼala.’ (Mat. 24:42; 25:13; 26:41) Neʼe natou ʼalaʼala ʼi te faʼahi fakalaumalie, ʼo natou lama malohi te ʼu fakamoʼoni ʼae ka ʼamanaki fakahoko e Sehova. Ko te manatu la ʼaia ʼe tonu ke tou maʼu mo tatou. Tafito age la ʼi te ʼu “ ʼaho fakamuli” makehe ʼaeni.​—2 Tim. 3:1-5.

11, 12. (1) Kotea te gaue ʼae neʼe foaki age e Sesu ki ʼana tisipulo? (2) He koʼe neʼe lelei ke palalau Sesu ki te tokoni ʼa te laumalie maʼoniʼoni ʼo ʼuhiga mo te gaue faifakamafola?

¹¹ Neʼe fakamanatuʼi age e Sesu ki te kau apositolo, pe ko te gaue fea ʼae ke natou tokaga tafito ki ai, ʼo ina ui fenei age: “ ʼE kotou maʼu anai te malohi moka hifo mai ia te laumalie maʼoniʼoni kia koutou, pea ʼe kotou liliu anai ko ʼaku fakamoʼoni ʼi Selusalemi, mo Sutea katoa pea mo Samalia, ʼo kaku ki te ʼu potu taupotu ʼo te kele.” (Gaue 1:8) Ko te logo ʼo ʼuhiga mo tona fakatuʼuake, neʼe tonu muʼa ke fakamafola ʼi Selusalemi, te kolo ʼae neʼe matehi ai. Mai Selusalemi ʼe mafola anai te logo ʼaia ʼi Sutea katoa, pea ki Samalia ʼo kaku atu ki te ʼu potu mamaʼo.

¹² ʼI tana toe fakaha age tana fakapapau ʼae ke ina fekauʼi mai te laumalie maʼoniʼoni ke tokoni kia natou, neʼe kua feala leva hana foaki age te gaue ʼae ke natou olo ʼo faifakamafola. ʼE tuʼa 40 ia te fakaʼaogaʼi ʼo te kupu “laumalie maʼoniʼoni” ʼi te tohi ʼo Gaue. Tuʼumaʼu pe ʼi te tohi maʼuhiga ʼaia, ʼe fakahaha lelei ai ʼe hoki lava fakahoko te finegalo ʼo Sehova ʼaki pe te tokoni ʼa te laumalie maʼoniʼoni. Koia, ʼe maʼuhiga ia te kole tuʼumaʼu ʼo te laumalie maʼoniʼoni. (Luka 11:13) Pea kua toe maʼuhiga tafito age ʼi te temi nei ia te laumalie ʼaia.

13. Kua feafeaʼi ia te tuputupu ʼo te gaue faifakamafola ʼae neʼe tuku age ki te hahaʼi ʼa te ʼAtua? Pea he koʼe ʼe tonu ke tou maʼumaʼua ʼi te gaue ʼaia?

¹³ Ki te ʼu apositolo, ko “te ʼu potu taupotu ʼo te kele” neʼe ko te ʼu fenua pe ʼae neʼe natou faifakamafola ai. Kae ʼi te temi nei, ʼe tou faifakamafola ʼi te kele katoa. Ohage ko tona fakaha ʼi te ʼuluaki kapite, neʼe lotolelei ia te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼo fakahoko ia te gaue faifakamafola ʼaia, he ʼe ko te loto ʼo te ʼAtua ke logo te hahaʼi fuape ki te logo lelei ʼo tona Puleʼaga. (1 Tim. 2:3, 4) ʼE ke maʼumaʼua koa ki te gaue haofaki maʼuli ʼaia? ʼE mole ke maʼu anai he tahi age gaue fakatupu fiafia feia. ʼE foaki atu anai e Sehova ia te malohi moʼona fakahoko. ʼE ke maʼu anai ʼi te tohi ʼo Gaue ia te ʼu tuʼuga tokoni moʼona fakahoko, pea mo te faʼahiga manatu ʼe tonu ke ke maʼu ke fua lelei ai tau minisitelio.

14, 15. (1) Kotea ʼae neʼe ui e te ʼu ʼaselo ʼo ʼuhiga mo te toe liliu mai ʼa Kilisito? Pea ʼe fakaʼuhiga feafeaʼi? (Vakaʼi mo te kiʼi nota.) (2) He koʼe ko te liliu mai ʼae ʼa Kilisito ʼe toe hage pe ko tana mavae ʼae mai te kele?

¹⁴ ʼI te kamataʼaga ʼo te kapite ʼaeni, neʼe tou talanoa ki te mavae ʼae ʼa Sesu mai te kele, pea mo puli ia mata ʼo tana kau apositolo. Kae neʼe tutuʼu aipe te toko 11 ʼo sioʼi te lagi. ʼI te temi ʼaia neʼe ʼasi age te ʼu ʼaselo ʼe toko lua, pea mo ui fakalelei age kia natou: “ ʼU tagata ʼo Kalilea, he koʼe ʼe kotou tutuʼu ʼo sioʼi te lagi? Ko Sesu ʼae neʼe toʼo ake mai ia koutou ki te lagi, ʼe tatau pe anai tana haʼu mo tana alu ʼae ki te lagi, ohage ko takotou sisio ki ai.” (Gaue 1:11) ʼE fakaʼuhiga koa tanā palalau, ʼe toe liliu fakakakano mai Sesu, ohage ko tona ui e ʼihi lotu? Kailoa ia. ʼE tou iloʼi feafeaʼi te faʼahi ʼaia?

¹⁵ Neʼe mole ui e te ʼu ʼaselo, ʼe toe liliu mai mo tona sino ʼae neʼe mavae mo ia, kae neʼe nā ui “ohage ko takotou sisio ki ai.”b Neʼe feafeaʼi tana mavae? Neʼe mole kei sio niʼihi ki ai ʼi te temi ʼae neʼe ʼasi mai ai te ʼu ʼaselo, gata tahi pe ki te kau apositolo, neʼe natou mamata ki tana mavae mai te kele, ʼo alu ki tana Tamai ʼae ʼe ʼi selo. Koia, ʼe tonu pe ke toe liliu feia mai. Pea ko te faʼahi ʼaia neʼe hoko. ʼI te temi nei, gata tahi pe kia natou ʼae ʼe natou maʼu te fakasiosio tonu fakalaumalie, ʼe natou mahino kua ʼafio nei Kilisito, pea kua fakanofo hau. (Luka 17:20) ʼE tonu ke tou mahino ki te ʼu fakamoʼoni ʼo tana ʼi heni, pea mo tou fakaha ki te hahaʼi, ʼe toe feala mo natou hanatou mahino kua nounou te temi.

“Fakaha Mai Pe Ko Ai ʼAe Neʼe Ke Filifili” (Gaue 1:13-26)

16-18. (1) Kotea ʼae ʼe tou mahino ki ai ʼi te koga tohi ʼo Gaue 1:13, 14 ʼo ʼuhiga mo te ʼu fakatahitahi ʼi te tauhi ʼa te kau Kilisitiano? (2) Kotea te ako ʼe tou maʼu mai te faʼifaʼitaki ʼa Malia, te faʼe ʼa Sesu? (3) He koʼe ʼe maʼuhiga te ʼu fono Fakakilisitiano ʼi te temi nei?

¹⁶ ʼE tou mahino pe koʼe ‘neʼe liliu te kau apositolo ki Selusalemi ʼaki he fiafia lahi.’ (Luka 24:52) Kae ʼe natou tali leleiʼi anai koa ia te takitaki pea mo te ʼu akonaki ʼa Kilisito? Ia Gaue 1:13, 14, ʼe fakaha mai ai neʼe natou maʼopoʼopo ki te “koga fale ʼi te lau fata,” pea ʼe lahi te ʼu meʼa neʼe hoko ʼi te ʼu taʼi fono ʼaia ʼe ʼaoga mai kia tatou. ʼI te temi ʼaia, neʼe lahi ia te ʼu fale ʼi Palesitina, neʼe ʼi ai ʼonatou koga fale ʼi te lau fata, pea ʼe hake ki ai ʼi he tuʼuga ʼi te tuʼa fale. ʼE lagi ko te “koga fale ʼi te lau fata” ʼae ʼe talanoa ki ai ia Gaue 12:12, neʼe tuʼu ʼi ʼoluga ʼi te ʼapi ʼo te faʼe ʼa Maleko. ʼE mahino ia, neʼe ko he kiʼi koga fale neʼe feala ai he fakatahi ki ai ʼa te ʼu tisipulo. Kae ko ai natou ʼae neʼe ʼomai ki te fono ʼaia, pea mo fai ai tea?

¹⁷ Tou fakatokagaʼi ʼi te fono ʼaia, neʼe mole gata pe ki te kau apositolo pea mo te hahaʼi tagata kae neʼe ʼi ai mo “ ʼihi fafine,” ohage la ko Malia, te faʼe ʼa Sesu. Pea ko te talanoa fakaʼosi ʼaia kia Malia ʼi te Tohi-Tapu. Tou fakakaukauʼi age ia Malia ʼi te lakaga ʼaia, neʼe agavaivai ʼo atolasio fakatahi mo ʼona tehina mo tuagaʼane fakalaumalie kae neʼe mole faiga ia ke fakamaʼuhigaʼi. ʼE mahino ia, neʼe lotofimalie ʼi te kau mo ia ʼana tama ʼe toko fa. (Mat. 13:55; Soa. 7:5) He ʼe ʼi te kei maʼuli ʼae ʼa Sesu, neʼe heʼeki natou tui ki ai, kae talu tona mate pea mo tona fakatuʼuake, kua natou fetogi leva.​—1 Ko. 15:7.

¹⁸ Tou toe fakatokagaʼi age, pe kotea ia te tupuʼaga ʼo te maʼopoʼopo ʼae ʼa te ʼu tisipulo: “Ko natou fuli ʼaia, ʼi te logo tahi, neʼe natou kataki ʼi te faikole.” (Gaue 1:14) Tuʼumaʼu pe neʼe maʼuhiga te ʼu fakatahitahi ʼi te tauhi Fakakilisitiano. ʼE tou maʼopoʼopo ke tou fefakalotomalohiʼaki, ke akoʼi tatou pea mo tokoniʼi tatou, kae tafito ke tou atolasio fakatahi ki tatatou Tamai ʼe ʼi selo ko Sehova. ʼE ina leleiʼia te ʼu lakaga ʼaia ʼe tou faikole pea mo tou hiva fakavikiviki age kia te ia, pea ʼe toe maʼuhiga foki kia tatou te ʼu fakatahi ʼaia. ʼAua naʼa tou tuku ʼi he temi tatatou ʼu fono taputapu ʼaia pea mo fakalotomalohi.​—Hep. 10:24, 25.

19-21. (1) Kotea ʼae ʼe tou mahino ki ai ʼi te ʼu gaue malohi neʼe fakahoko e Petelo ʼi te kokelekasio? (2) He koʼe neʼe tonu ke fetogi ia Sutasi? Pea kotea te ako ʼe tou taʼofi mai te faʼahiga puleʼakiʼi ʼo te faʼahi ʼaia?

¹⁹ Kua tonu leva ʼi te temi ʼaia ki te ʼu tisipulo ke natou fai he tonu maʼuhiga, pea neʼe lotolelei ia Petelo ke tokaga ki te koga ʼaia. (Vaega 15-26) ʼE tou fiafia ki te toe malohi mai ʼa Petelo he neʼe heʼeki faʼa fualoa atu neʼe fakafisi tuʼa tolu ki tona ʼAliki. (Mko. 14:72) ʼE tou agahala fuli pe, koia ʼe ʼaoga ai ke fakamanatuʼi mai ko Sehova ʼe “agalelei pea mo lotofakamolemole” ki ʼae ʼe fakahemala moʼoni.​—Pes. 86:5.

²⁰ Neʼe mahino kia Petelo, ʼe tonu ke kumi he tahi moʼo fetogi ia Sutasi, te apositolo ʼae neʼe ina lavakiʼi Sesu. Kae ko ai ʼae ka ina fetogi? Neʼe ina ui, ʼe tonu ki te apositolo ʼaia, ko he tahi neʼe mulimuli ia Sesu ʼi tana minisitelio katoa pea neʼe sio mata ki tona fakatuʼuake. (Gaue 1:21, 22) Neʼe alu tahi tana manatu mo te fakapapau ʼaeni ʼa Sesu: “Ko koutou ʼae neʼe kotou mulimuli mai ia te au ʼe kotou heheka anai ʼi te ʼu hekaʼaga fakahau ʼe 12, ʼo kotou fakamauʼi te ʼu telepi ʼe 12 ʼo Iselaele.” (Mat. 19:28) ʼE ha mai neʼe loto Sehova, ko te toko 12 apositolo ʼae neʼe muli ia Sesu lolotoga ʼo tana minisitelio ʼi te kele, ko natou ʼaia ʼi te ka haʼu ko te ʼu “maka fakatafito ʼe 12” ʼo te Selusalemi Foʼou. (Fkha. 21:2, 14) Koia ʼae neʼe fakagafua ai e te ʼAtua ke mahino ia Petelo ki te fakakikite ʼaeni: “Ke toʼo e he tahi kehe tana gaue taupau” neʼe fakaʼuhiga ia kia Sutasi.​—Pes. 109:8.

²¹ Neʼe fakahoko feafeaʼi ia te filifili ʼaia? Neʼe fai te toho ohage ko tona fai mahani ʼi te ʼu temi ʼaia. (Taag. 16:33) Pea neʼe ko te talanoa fakakaʼosi ʼaia ʼi te Tohi-Tapu ki te faʼahiga fai ʼaia. ʼE mahino ia, ko te hifo mai ʼae ʼo te laumalie maʼoniʼoni ʼae neʼe fakagata ai leva te faʼahiga fai ʼaia. Kae tou fakatokagaʼi pe koʼe neʼe fai e te kau apositolo ia te toho ʼaia. Neʼe natou fai ia te faikole ʼaeni: “Sehova, ia koe ʼae ʼe ke iloʼi te ʼu loto ʼo te hahaʼi fuli pe, fakaha mai pe ko ai ʼae neʼe ke filifili ʼi te ʼu tagata ʼaeni ʼe toko lua.” (Gaue 1:23, 24) Neʼe natou loto ko he fili ʼaia mai ia Sehova, pea ko Mateasi ʼae neʼe fili. ʼE lagi neʼe kau ʼi te ʼu tisipulo ʼae ʼe toko 70 neʼe fekauʼi e Sesu ke olo ʼo faifakamafola. Neʼe kau ai leva ia Mateasi ki te toko “Hogofulu-ma-lua.”c​—Gaue 6:2.

22, 23. He koʼe ʼe tonu ke tou talagafua pea mo fakalogo ki te ʼu tehina ʼae ʼe natou takitaki tatou ʼi te kokelekasio?

²² ʼAki te ʼu meʼa ʼaeni neʼe hoko, ʼe tou mahino ai ʼe maʼuhiga ke fakatuʼutuʼu lelei te ʼu kaugana ʼa te ʼAtua. ʼI totatou temi pe la, ʼe fili te ʼu tagata fakapotopoto ko he ʼu tagata taupau ʼi te kokelekasio. ʼE vakavakaʼi fakalelei e te ʼu tagata ʼafea ia te ʼu fakamaʼua Fakatohi-tapu ʼo ʼuhiga mo he ʼu tagata taupau, pea natou faikole ke natou maʼu ia te takitaki ʼa te laumalie maʼoniʼoni. Koia ki te kokelekasio neʼe ko te laumalie maʼoniʼoni ʼae neʼe ina fakanofo te ʼu tehina ʼaia ko he ʼu taupau. Kia tatou ʼaeni, ʼe tou talagafua pea mo fakalogo ki tanatou takitaki, ʼo feala ke maʼu ʼi te loto kokelekasio ia te felogoi tahi.​—Hep. 13:17.

²³ ʼI te kua lotomalohi ʼa te ʼu tisipulo ʼaki te ʼu ʼasi age ʼa Sesu ʼi tona ʼosi fakatuʼuake, pea mo te ʼu fakatuʼutuʼu lelei ʼae neʼe fai, kua natou tokalelei leva ki te meʼa ʼae ka hoko mai. ʼE tou vakaʼi anai te meʼa maʼuhiga ʼaia ʼi te kapite ka hoa mai.