“ ʼE Au Maʼa Mai Te Toto ʼo Te Tagata Fuli”

1-3. (1) Neʼe mate feafeaʼi ia Etise? (2) Kotea ʼae neʼe fai e Paulo? Pea kotea ʼae neʼe ha ai ʼo ʼuhiga mo ia?

KUA nofo ia Paulo ʼi Toloasi. Neʼe fakatahitahi mo ʼona tehina mo tuagaʼane ʼi he ʼapi ʼi te lau fata 3. Neʼe palalau fualoa kia natou he neʼe ina iloʼi ko tona po fakaʼosi ʼaia pea mo natou. Neʼe lahi te ʼu malama neʼe mu ʼi te po ʼaia moʼo fakamalamaʼi ia te koga fale pea mo fakamafana natou. Neʼe ʼi ai te tama tupulaga neʼe higoa ko Etise, neʼe heka ʼi te matapa fakamalama pea ʼi te maʼupo ʼi te kei lolotoga palalau ʼa Paulo, neʼe tulemoe pea neʼe to ifo mai te lau fata 3 ki lalo.

² Neʼe lagi ko te toketa ko Luka ʼae neʼe ʼuluaki lele ki tuʼa ʼo vakaʼi ia te tama. Neʼe natou “lagaʼi ake” ia Etise pea neʼe natou tokagaʼi “kua mate.” (Gaue 20:9) Pea neʼe hoko leva he milakulo. Neʼe ui fenei leva e Paulo ki te hahaʼi: “Tuku takotou hoha koteʼuhi kua maʼuli.” Neʼe ina toe fakamaʼuli ake ia Etise.​—Gaue 20:10.

³ ʼE ha ʼi te aluʼaga ʼaia neʼe hoko ia te malohi ʼo te laumalie maʼoniʼoni ʼo te ʼAtua. Neʼe mole feala ke tukugakoviʼi ia Paulo takua neʼe mate ia Etise ʼuhi ko ia. Kae neʼe mole loto ia ke fakaʼosiʼosi feia tanatou fakatahi, peʼe ke tukia he tahi ʼi te faʼahi fakalaumalie ʼuhi ko te aluʼaga ʼaia. Koia neʼe ina toe fakamaʼuli ai ia te tama. Neʼe ina fai te faʼahi ʼaia, he ʼe neʼe loto ke mavae ʼi te kolo kua ina fakafimalieʼi ia te loto ʼo ʼona tehina pea mo fakalotomalohiʼi natou ke hoko atu ia tanatou gaue faifakamafola. Neʼe mahino kia Paulo ia tona maua ʼae ke ina haofaki ia te hahaʼi. Koia neʼe ina fai ai te ʼu palalau ʼaeni: “ ʼE au maʼa mai te toto ʼo te tagata fuli.” (Gaue 20:26) Tou vakaʼi ia te faʼifaʼitaki lelei neʼe tuku mai e Paulo kia tatou.

“Neʼe Alu Leva Ki Masetonia” (Gaue 20:1, 2)

4. Kotea te ʼu aluʼaga faigataʼa ʼae neʼe tau mo Paulo?

⁴ Neʼe tou vakaʼi ʼi te kapite kua ʼosi atu, neʼe tau ia Paulo pea mo ni aluʼaga faigataʼa. Neʼe lahi te ʼu maveuveu ʼi te kolo ʼo Efeso ʼuhi ko tana faifakamafola. Neʼe maʼu ia e te kau tufuga siliva ia tonatou maʼuli ki te tauhi ʼae ki te ʼatua fafine ko Aletemisi. Koia ʼae neʼe kau ai ia te kau tufuga siliva ki te ʼu maveuveu. ʼE ui ia Gaue 20:1: “ ʼI te ʼosi ʼo te maveuveu, neʼe fakatahiʼi e Paulo ia te kau tisipulo pea hili tana fakalotomalohiʼi ia natou pea mo tauʼine kia natou, neʼe alu leva ki Masetonia.”

5, 6. (1) Kotea ʼae neʼe fai e Paulo ki ʼona tehina ʼo Masetonia? (2) Kotea te faʼahiga sio ʼa Paulo ki ʼona tehina mo tuagaʼane?

⁵ ʼI te alu ʼa Paulo ki Masetonia, neʼe ina ʼai he kiʼi tuʼu ʼi te ʼuafu ʼo Toloasi. Neʼe fakaʼamu ʼe toe liliu mai anai ia Tito mai Kolonito, ʼo fakafelaveʼi pea mo ia ʼi Toloasi. (2 Ko. 2:12, 13) Pea ʼi tana mahino ʼae ʼe mole alu age anai ia Tito, neʼe alu leva ia Paulo ki Masetonia. Pea lolotoga te taʼu katoa, “neʼe lahi tana fakalotomalohiʼi ia te ʼu tisipulo ʼae neʼe ʼi ai.”a (Gaue 20:2) Neʼe toe fakatahi leva ia Tito pea mo ia ʼi Masetonia. Neʼe alu age mo he ʼu logo lelei ʼo ʼuhiga mo te kau Kolonito ki tanatou tali leleiʼi ia te ʼu tokoni ʼae neʼe ina fai ʼi tana ʼuluaki tohi. (2 Ko. 7:5-7) Koia neʼe lotomalohi ai Paulo ke ina fai tana lua tohi ki te kau Kolonito.

⁶ Neʼe ui e Luka neʼe alu ia Paulo ʼo ʼaʼahi ʼona tehina ʼo Efeso pea mo Masetonia, ko tana fia “fakalotomalohi” ia natou. ʼE tou tokagaʼi ai ia te ʼofa ʼo Paulo ki tona ʼu tehina mo tuagaʼane. ʼE mole hage ia Paulo ko te kau Faliseo ʼae neʼe fehihiʼa ki te hahaʼi. Neʼe hage kia Paulo ia te faga ovi ko ʼona kaugā gaue. (Soa. 7:47-49; 1 Ko. 3:9) Neʼe ina taupau ia te faʼahiga manatu ʼaia, maʼia ʼi te ʼu temi ʼae neʼe tonu ai ke ina tokoniʼi natou.​—2 Ko. 2:4.

7. ʼE faʼifaʼitakiʼi feafeaʼi e te ʼu tagata ʼafea pea mo te ʼu taupau fakasiliko ia Paulo ia ʼaho nei?

⁷ Ia ʼaho nei, e faigaʼi e te kau tagata ʼafea pea mo te ʼu taupau fakasiliko ke natou faʼifaʼitakiʼi ia Paulo. ʼI ʼihi temi, ʼe tonu ke natou tokoniʼi ʼihi, kae ʼe natou fai ʼaki te lotomahino. Koia ʼe natou fia fakalotomalohiʼi ai ia natou, kae ʼe mole natou tauteaʼi ia natou. Neʼe ui fenei e te taupau fakasiliko: “ ʼI te agamahani, ʼe fia fai e te ʼu tehina mo tuagaʼane ia te meʼa ʼae e lelei, kae ʼe natou tau mo he ʼu faigataʼaʼia pea mo he ʼu tuʼania, ʼe natou manatu ʼe mole natou lavaʼi.” Koia ʼe ʼaoga ai ki te kau tagata ʼafea pea mo te ʼu taupau fakasiliko ke natou fakalotomalohiʼi ia natou.​—Hep. 12:12, 13.

“Neʼe Fonofono Te Kau Sutea Ke Natou Matehi Ia Ia” (Gaue 20:3, 4)

8, 9. (1) He koʼe neʼe fetogi e Paulo ia tana fakatuʼutuʼu ʼae ke alu ki Silia? (2) He koʼe neʼe fehihiʼa ia te kau Sutea kia Paulo?

⁸ Neʼe mavae leva ia Paulo ʼi Masetonia ʼo alu ki Kolonito.b Hili ki ai mahina ʼe tolu, neʼe holi leva ke alu ki Senikelea ʼo toʼo ai he vaka ʼo alu ki Silia. Hili ʼaia, pea neʼe alu leva ki Selusalemi ʼo fakatoʼo age ia te ʼu meʼa ʼofa ki te kau Sutea ʼae neʼe tau pea mo te ʼu faigataʼaʼia.c (Gaue 24:17; Loma. 15:25, 26) Kae neʼe hoko leva he aluʼaga neʼe fakatupu kovi ki ʼana fakatuʼutuʼu. ʼE ui fenei ia Gaue 20:3: “Neʼe fonofono te kau Sutea ke natou matehi ia ia”!

⁹ Neʼe iita te kau Sutea ʼo Kolonito kia Paulo, he neʼe natou manatu ko ia ko te aposita. Mole faʼa fualoa ki ai, neʼe natou sisio ki te faifakamafola ʼa Paulo kia Kilisipusi, te tagata iloa ʼo te sinakoka, ʼo tupu ai tana tali ia te lotu Fakakilisitiano. (Gaue 18:7, 8; 1 Ko. 1:14) ʼI te tahi ʼaho, neʼe natou ʼave ia Paulo ke fakamauʼi e Kalione, ia te kovana ʼo Akaia. Kae neʼe mole fakatuʼā ia ia e Kalione, he ʼe ki tana manatu neʼe mole moʼoni ia tanatou ʼu tukugakovi, ʼo tupu ai tanatou iita. (Gaue 18:12-17) ʼI tanatou logo ʼae ʼe lagi alu anai ia Paulo ki Senikelea, neʼe natou fonofono ai ke natou matehi ia ia. Kotea ʼae neʼe fai e Paulo?

10. He koʼe neʼe fakatotonu e Paulo ke mole alu ki Senikelea? Fakamahino.

¹⁰ Neʼe tuʼania ia Paulo naʼa hoko he tuʼutamaki ki ai. Pea neʼe ina fia puipui ia te falā ʼae neʼe fakatoʼo age ki ai ke ina ʼave ki Selusalemi. Koia neʼe fakatotonu ai e Paulo ke mole toe alu ki Senikelea kae ke toe liliu ki Masetonia. Kae neʼe feala pe ke hoko he tuʼutamaki ki ai ʼi tana fealuʼaki, he ʼe ʼi te temi ʼaia, neʼe lahi te ʼu hahaʼi agakovi mo kaihaʼa ʼe feoloʼaki ʼi te ala, ʼo feia mo te ʼu fale tali fagona. Kae neʼe manatu e Paulo ʼe mole kovi age leva ia ʼi te ʼu tuʼutamaki ʼe feala ke hoko ki ai ʼi Senikelea. Meʼa lelei ko tana mole faifagona tokotahi. ʼI tana folau misionea ʼaia, neʼe kaugā olo pea mo Alisitake, mo Kaiusi, mo Sekonito, mo Sopatele, mo Timoteo, mo Tolofime, pea mo Tisike.​—Gaue 20:3, 4.

11. Ia ʼaho nei, kotea te ʼu fakatuʼutuʼu fakapotopoto ʼe fai e te kau Kilisitiano moʼo puipui tonatou maʼuli? Pea kotea te faʼifaʼitaki lelei neʼe tuku mai e Sesu?

¹¹ Ia ʼaho nei, ʼe faʼifaʼitakiʼi e te kau Kilisitiano ia Paulo, ʼo natou faiga ke ʼaua naʼa hoko he tuʼutamaki kia natou ʼi tanatou faifakamafola. ʼI ʼihi koga meʼa, ʼe natou olo fakakutuga peʼe taki toko lua, kae ʼe mole natou olo ʼo faifakamafola takitokotahi. Kae kua mahino pe kia tatou fuli, ʼe maʼua pe ke hoko ia te fakataga. (Soa. 15:20; 2 Tim. 3:12) Kae ʼe mole tou olo leva ʼo kumi ia te tuʼutamaki. Tou vakaʼi ia te faʼifaʼitaki ʼo Sesu. ʼI te tahi ʼaho ʼi Selusalemi, neʼe faiga e ʼona fili ke natou taumakaʼi ia ia. Koia “neʼe nono ia Sesu pea neʼe mavae mai te fale lotu.” (Soa. 8:59) Ki muli age, neʼe fonofono te kau Sutea ke natou matehi ia ia. Koia “neʼe mole kei fealuʼaki fakahaha ia Sesu ʼi te kau Sutea. Kae neʼe mavae mai ai ʼo alu ki te koga fenua ʼe tuʼu ovi ki te toafa.” (Soa. 11:54) Neʼe ina fai he ʼu fakatuʼutuʼu fakapotopoto moʼo puipui tona maʼuli, mo kapau ʼe ina sio ʼe mole fakafeagai ki te finegalo ʼo te ʼAtua. ʼE tou fai feia mo tatou ia ʼaho nei.​—Mat. 10:16.

“Neʼe Lahi Tanatou Fiafia” (Gaue 20:5-12)

12, 13. (1) Kotea ʼae neʼe logoʼi e te kokelekasio hili te toe fakamaʼuli ʼo Etise? (2) Ko te fakapapau fea ʼi te Tohi-Tapu ʼe ina fakafimalieʼi te loto ʼo natou ʼae neʼe mate he tahi neʼe natou ʼoʼofa mamahi ai?

¹² Neʼe fakalaka fakatahi ia Paulo pea mo ʼona kaumeʼa ʼi Masetonia. ʼOsi ʼaia, pea neʼe natou mavete leva. Neʼe natou fakatahi leva ki Toloasi.d ‘Hili ki ai ʼaho ʼe nima, neʼe natou toe fakatahi leva ʼi Toloasi.’e (Gaue 20:6) Neʼe ko te ʼu ʼaho la ʼaia neʼe toe fakamaʼuli ake ia Etise, ohage ko tatatou vakaʼi ʼi te kamata ʼo te kapite ʼaeni. Tou fakakaukauʼi age muʼa, ia te meʼa ʼae neʼe logoʼi e te ʼu tehina ʼi tanatou sisio ʼae ki te toe maʼuli ake ʼo tonatou kaumeʼa. ʼE ui ʼi te Tohi-Tapu: “Neʼe lahi tanatou fiafia.”​—Gaue 20:12.

¹³ Ia ʼaho nei, ʼe mole kei hoko ia te ʼu taʼi milakulo ʼaia. Kae ʼe feala pe ke ‘fiafia ia natou’ ʼae neʼe mate he tahi neʼe natou ʼoʼofa mamahi ai, ʼuhi ko te fakapapau ʼae ʼi te Tohi-Tapu, ʼe toe fakatuʼuake anai ia te kau mate ki te maʼuli. (Soa. 5:28, 29) Tou fakakaukauʼi age muʼa ia te aluʼaga ʼae neʼe hoko kia Etise. Neʼe ko te tagata agahala, logo la neʼe toe fakamaʼuli ake kae neʼe toe mate pe ki ʼamuli. (Loma 6:23) Kae ko natou ʼae ka fakatuʼuake anai ʼi te malama foʼou ʼa te ʼAtua, ʼe natou maʼu anai ia te ʼamanaki ʼae ki te maʼuli heʼe gata. Pea ko natou ʼae ka fakatuʼuake ki te maʼuli ʼi selo mo kaugā hau mo Sesu, ʼe natou maʼu anai ia te maʼuli tuputupua. (1 Ko. 15:51-53) Koia ia ʼaho nei, e ‘fiafia’ lahi ia te kau Kilisitiano fakanofo ʼo toe feia pe mo te ‘tahi ʼu ovi.’​—Soa. 10:16.

“Ia Muʼa ʼo Te Hahaʼi Pea Mo Te ʼu ʼApi” (Gaue 20:13-24)

14. Kotea neʼe ui e Paulo ki te kau tagata ʼafea ʼo Efeso ʼi tanatou felaveʼi ʼi Mile?

¹⁴ Neʼe mavae leva ia Paulo pea mo ʼona kaumeʼa mai Toloasi ʼo olo ki Asosi. ʼOsi ʼaia pea neʼe natou olo leva ki Mitilene, mo Kiosi, mo Samosi, pea fakamuli leva ki Mile. Neʼe loto e Paulo ke tau atu ki Selusalemi ʼi muʼa ʼo te hoko ʼo te ʼaho lahi ʼo te Penikosite. Ko te tupuʼaga la ʼaia ʼo tana filifili he vaka ʼe mole fakalaka ʼi Efeso. Kae neʼe fia felogoi mo te kau tagata ʼafea ʼo Efeso, koia neʼe ina kole ai kia natou ke natou ʼomai ki Mile. (Gaue 20:13-17) ʼI tanatou tau age, neʼe ina ui fenei kia natou: “ ʼE kotou iloʼi lelei pe taku aga ʼae ia koutou talu mai te ʼuluaki ʼaho ʼae neʼe tuʼu ai ʼoku vaʼe ʼi te potu fenua ʼo Asia. Neʼe au kaugana ki te ʼAliki mo he agavaivai katoa, pea mo ni loʼimata mo ni ʼahiʼahi ʼuhi ko te ʼu fonofono ʼa te kau Sutea ke natou matehi au, kae neʼe mole au tuku taku fakaha atu te ʼu meʼa ʼae ʼe ʼaoga pea mo taku akoʼi koutou ia muʼa ʼo te hahaʼi pea mo te ʼu ʼapi. Neʼe au foaki he fakamoʼoni katoa ki te kau Sutea mo te kau Keleka ke natou fakahemala pea mo tafoki ki te ʼAtua pea ke natou tui ki totatou ʼAliki ko Sesu.”​—Gaue 20:18-21.

15. Kotea te ʼu fua lelei moka tou olo ʼo faifakamafola ʼi te ʼu ʼapi?

¹⁵ ʼE lahi ia te ʼu faʼahiga fakamafola ʼo te logo lelei ia ʼaho nei. Kae ʼe tou faiga ke tou olo ʼo kumi ia te hahaʼi ohage pe ko tona fai e Paulo. Ohage la, ko te ʼu taulaga ka, mo te ʼu ala ʼae ʼe feoloʼaki lalo ai te hahaʼi, mo te ʼu fakatauʼaga koloa. Kae ko tatatou faʼahiga faifakamafola tafito ko tatatou faifakamafola ʼae ʼi te ʼu ʼapi. He kotea tona tupuʼaga? He ʼe ko te faigamalie ʼaia ki te hahaʼi fuli ke natou logo ki te logo lelei ʼo te Puleʼaga pea mo fakaha ai ko te ʼAtua ʼe mole fakapalatahi. ʼE tou fakafealagia ki te hahaʼi fakamalotoloto ke natou tahi maʼu ia te tokoni ʼae ʼe ʼaoga kia natou. Pea tahi, ka tou olo ʼo faifakamafola ʼi te ʼu ʼapi, ʼe tou fakamalohi ai tatatou tui pea mo ako ia te faʼa kataki. ʼE iloa ia te kau Kilisitiano moʼoni ʼi tanatou faʼafai ʼi te faifakamafola “ia muʼa ʼo te hahaʼi pea mo te ʼu ʼapi.”

16, 17. Neʼe ha feafeaʼi ia te lototoʼa ʼa Paulo? Pea ʼe tou faʼifaʼitakiʼi feafeaʼi ia Paulo ia ʼaho nei?

¹⁶ Neʼe ui e Paulo ki te kau tagata ʼafea ʼo Efeso, neʼe mole ina iloʼi ia te ʼu tuʼutamaki ʼae ʼe feala ke hoko ki ai moka tau atu ki Selusalemi. Kae neʼe ina ui fenei: “ ʼE mole maʼuhiga kia au toku maʼuli, kehe pe ke au lava fakaʼosi taku lele pea mo te minisitelio ʼae neʼe au maʼu mai te ʼAliki ko Sesu, ʼae ko te fakamoʼoni katoa ki te logo lelei ʼo te ʼofa makehe ʼo te ʼAtua.” (Gaue 20:24) Neʼe mole he meʼa neʼe feala ke ina taʼofi ia ia ke ʼaua naʼa ina fakahoko ia tana gaue, peʼe ko te mahaki peʼe ko te fakataga.

¹⁷ ʼE toe feia pe ia ʼaho nei, ʼe katakiʼi e te kau Kilisitiano ia te ʼu faigataʼaʼia kehekehe. ʼE natou faifakamafola logo la ia te ʼu tapu fakapuleʼaga pea mo te fakataga, peʼe ko he mahaki tau sino, peʼe ko he mahaki ʼulu, maʼia mo te kau tupulaga ʼe natou tauʼi ia te ʼu fakaneke kovi ʼi te fale ako. Kotea ʼape he aluʼaga ʼe tau mo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova, kae ʼe natou faʼa kataki ohage ko Paulo. ʼE natou fakatotonu malohi ke natou haga ‘fakamafola katoa ia te logo lelei.’

“Kotou Tokakaga Kia Koutou Totonu Pea Mo Te Faga Ovi Fuli” (Gaue 20:25-38)

18. Kotea ʼae neʼe fai e Paulo ke maʼa ʼi te toto ʼo te tagata fuli? Pea neʼe faʼifaʼitakiʼi feafeaʼi e te kau tagata ʼafea ʼo Efeso ia Paulo?

¹⁸ Neʼe fai leva e Paulo he ʼu fakatokaga, ʼo palalau ʼo ʼuhiga mo tana aga. Neʼe ina fakaha ki te kau tagata ʼafea ʼe mole natou toe fesioʼaki anai. Hili ʼaia, pea neʼe ina ui fenei: “ ʼE au maʼa mai te toto ʼo te tagata fuli, koteʼuhi neʼe mole au tuku taku fakaha atu te finegalo katoa ʼo te ʼAtua.” Neʼe feala ke faʼifaʼitakiʼi feafeaʼi e te kau tagata ʼafea ʼaia ia Paulo, pea ke natou maʼa mai te toto ʼo te tagata fuli? Neʼe ina ui fenei: “Kotou tokakaga kia koutou totonu pea mo te faga ovi fuli, ʼae neʼe fakanofo koutou e te laumalie maʼoniʼoni ke kotou leʼoleʼo ki ai, pea ohage ko he tauhi ovi kotou taupau ia te kokelekasio ʼa te ʼAtua, ʼae neʼe ina totogi ʼaki te taʼataʼa ʼo tona ʼAlo.” (Gaue 20:26-28) Pea neʼe ina fakatokaga natou ʼo ʼuhiga mo ni “lupo fekai” ʼe natou ulufi anai ia te kokelekasio pea mo fakamafola he ʼu akonaki loi ‘ke muliʼi natou e te u tisipulo.’ Kotea neʼe tonu ke fai e te kau tagata ʼafea? Neʼe ui fenei e Paulo: “Kotou nonofo ʼalaʼala, pea mo kotou manatuʼi, lolotoga taʼu ʼe tolu, ʼi te ʼaho mo te po, neʼe au faitokoni tuʼumaʼu kia koutou takitokotahi pea mo tagi.”​—Gaue 20:29-31.

19. Kotea ʼae neʼe mafola ʼi te fakaʼosi ʼo te ʼuluaki sekulo? Pea kotea tona ʼu fua talu mai ai ʼo kaku ki te temi nei?

¹⁹ Neʼe ha ia te ʼu “lupo fekai” ʼi te fakaʼosi ʼo te ʼuluaki sekulo. Neʼe tohi fenei e te apositolo ko Soane ʼi te tau 98 H.T.S.: “ ʼI te temi nei kua kaugamalie te ha ʼo natou ʼae ʼe fakafeagai kia Kilisito . . . Neʼe natou mavae atu ia tatou koteʼuhi neʼe mole natou kau mo tatou. Ka na pau la neʼe natou kau mo tatou, neʼe kei natou nonofo pe mo tatou.” (1 Soa. 2:18, 19) Neʼe mafola ʼosi te apositasia, koia ʼi te tolu sekulo neʼe faʼufaʼu leva ia te kiʼi kutuga ʼo te kau takitaki ʼo te ʼu lotu Fakakilisitiano pea ʼi te fa sekulo leva neʼe fakamoʼoni e te Hau Loma ko Constantin ia te lotu “Fakakilisitiano” kaka ʼaia. Neʼe fakaulu e te kau takitaki lotu ia te ʼu toʼotoʼoga fakapagani ki tanatou lotu “Fakakilisitiano” ʼo natou fakamafola ai he ʼu akonaki hala. ʼE toe iloga ia ʼaho nei ia te gaue ʼa te kau aposita ʼi te ʼu akonaki, pea mo te ʼu toʼotoʼoga ʼa te ʼu lotu Fakakilisitiano hala.

20, 21. Kotea ia te faʼifaʼitaki lelei neʼe tuku mai e Paulo? Pea ʼe faʼifaʼitakiʼi feafeaʼi e te kau tagata ʼafea ia ia?

²⁰ Neʼe kehe ʼosi ia te faʼahiga maʼuli ʼo Paulo ʼi ʼae ʼo te ʼu tagata ʼae, ki ʼamuli neʼe natou gaohi koviʼi ia te faga ovi. Neʼe gaue kinakina ia Paulo ke ʼaua naʼa liliu ko he kavega ki te kokelekasio. Neʼe mole gaue ia maʼa tona ʼu kaiga lotu ke feala hana maʼu he ʼu lelei. Neʼe ina fakalotomalohiʼi ia te kau tagata ʼafea ʼo Efeso ke natou gaue ʼi te ʼofa. Neʼe ina ui fenei: “ ʼE tonu ke kotou gaue kinakina feia moʼo tokoni kia natou ʼae ʼe vaivai. Pea ʼe tonu ke kotou manatuʼi te ʼu folafola ʼaeni ʼa te ʼAliki ko Sesu: ‘ ʼE lahi age te fiafia moka kita foaki, ʼi takita tali.’ ”​—Gaue 20:35.

²¹ Ia ʼaho nei, ʼe faʼifaʼitakiʼi e te kau tagata ʼafea ia Paulo ʼo natou gaue ʼi te ʼofa. ʼE mole natou hage ko te kau takitaki ʼo te lotu Fakakilisitiano hala ʼae ʼe natou fakapopulaʼi ia te hahaʼi ke feala hanatou maʼu he ʼu koloa. Kae ko te ʼu tehina ʼae ʼe tokakaga ki “te kokelekasio ʼa te ʼAtua” ʼe natou fakahoko ia tonatou ʼu maʼua ʼaki te ʼofa. ʼE mole natou lotolahi pea mo fia maʼu tuʼulaga ʼi te lotolotoiga ʼo te kokelekasio Fakakilisitiano, he ʼe ko natou ʼae ʼe natou kumi pe ia ‘tonatou kololia’ ʼe to noa ʼanatou ʼu fakatuʼutuʼu. (Taag. 25:27) Ko ia ʼae ʼe fialahi, ʼe ina maʼu anai ia tona lainoa.​—Taag. 11:2.

22. He koʼe neʼe ʼoʼofa ia te kau tagata ʼafea ʼo Efeso kia Paulo?

²² Neʼe ʼofainaʼi ia Paulo e ʼona tehina, he neʼe ʼofa fakamalotoloto kia natou. Koia ʼi te temi leva ʼae neʼe tauʼine ai mo natou, “neʼe natou faifetagihi fuli, mo natou faʼufua kia Paulo ʼo ʼuma mamahi ki ai.” (Gaue 20:37, 38) ʼEi, ʼe ʼoʼofa ia te kau Kilisitiano kia natou ʼae ʼe natou ʼoʼofa ki te faga ovi, ohage ko Paulo. Koia, neʼe ke vakaʼi ia te faʼifaʼitaki lelei neʼe tuku mai e Paulo. Peʼe neʼe ke tokagaʼi neʼe mole ko he tahi neʼe ina laupisiʼi ia ia peʼe fiameʼameʼa ʼi tana ui ʼae: “ ʼE au maʼa mai te toto ʼo te tagata fuli.”​—Gaue 20:26.