ʼAua Naʼa Tou Toe Sio “Ki Muli”

“Ko he tahi pe e kapa tona nima ki te saliote, pea e toe sio ki muli, e mole aoga ia ia ki te puleaga o te Atua.”—LUKA 9:62.

ʼE KOTOU TALI FEAFEAʼI ANAI?

․․․․․

He koʼē ʼe tonu ke tou “manatui te ohoana o Lote”?

․․․․․

Koteā te ʼu faʼahi e tolu ʼaē ʼe mole tonu ke tou tokaga fau kiai?

․․․․․

ʼE feafeaʼi hatatou haga haʼele fakatahi mo te kautahi ʼa Sehova?

1. Koteā te fakatokaga neʼe fai e Sesu, pea koteā te fehuʼi ʼaē ʼe lagaʼi ai?

“KOUTOU manatui te ohoana o Lote.” (Luka 17:32) Ko te fakatokaga ʼaia ʼaē neʼe fai e Sesu Kilisito iā taʼu e 2 000 ki muʼa atu kua maʼuhiga ʼaupitō leva iā ʼaho nei. Kae koteā te fakaʼuhiga ʼo te fakatokaga maʼuhiga ʼaia ʼa Sesu? ʼI te temi ʼo Sesu neʼe mole ʼaoga ia ke toe foaki he fakamahino ki te kau Sutea. Koteʼuhi he neʼe kua natou ʼiloʼi te meʼa ʼaē neʼe hoko ki te ʼohoana ʼo Lote. ʼI te temi ʼaē neʼe hola ai mai Sotoma mo tona fāmili, neʼe mole fakalogo ia kiā Sehova pea neʼe sio ia ki muli, ʼo liliu ai ko te fakatātā māsima.—Lau ia Senesi 19:17, 26.

2. Koteā ʼaē neʼe feala ke tupu ai te sio ki muli ʼo te ʼohoana ʼo Lote, pea koteā ʼaē neʼe ina totogi ʼaki tana talagataʼa?

² Kae he koʼē koa neʼe sio ki muli te ʼohoana ʼo Lote? Neʼe ina fia ʼiloʼi koa te meʼa ʼaē neʼe lolotoga hoko? Neʼe maliu koa he neʼe mole tui ia ʼe hoko anai te tautea? Pe neʼe fakaʼamu koa ia ki te ʼu meʼa fuli ʼaē neʼe ina tuku ʼi Sotoma? (Luka 17:31) Tatau aipē peʼe koteā te tupuʼaga ʼo tana sio ki muli, kae neʼe ina totogi tana talagataʼa ʼaki tona maʼuli. Kotou fakakaukauʼi age muʼa te ʼaluʼaga ʼaenī. Neʼe mate fakatahi ia mo te ʼu hahaʼi aga fakalialia ʼo Sotoma mo Komola. Koia ʼaē ʼe mole tou punamaʼuli ai ki te ʼui ʼaē ʼa Sesu: “Koutou manatui te ohoana o Lote”!

3. Neʼe fakamaʼuhigaʼi feafeaʼi e Sesu ke mole tou sio ki muli ʼi hona ʼaluʼaga fakatā?

³ ʼO toe fēia mo tātou, ʼe tou māʼuʼuli ʼi he temi maʼuhiga ʼe mole tonu ai ke tou sio ki muli ʼi hona ʼaluʼaga fakatā. Neʼe fakamaʼuhigaʼi e Sesu ia te faʼahi ʼaia ʼi tana tali ki te tagata ʼaē neʼe ina kole age peʼe feala hana liliu muʼa ʼo tauʼinē mo tona fāmili ʼi muʼa ʼo tana liliu ko hana tisipulo. Neʼe tali age fēnei Sesu: “Ko he tahi pe e kapa tona nima ki te saliote, pea e toe sio ki muli, e mole aoga ia ia ki te puleaga o te Atua.” (Luka 9:62) Neʼe fefeka koa pe neʼe mole fakapotopoto koa te tali ʼaia ʼa Sesu? Kailoa ia, he neʼe mahino kiā ia neʼe ko he takuʼaki pē ia ʼa te tagata ke mole ina fakahoko tana fakatuʼutuʼu. Neʼe fakaʼuhiga e Sesu te taʼi aga ʼaia ki te toe sio “ki muli.” ʼE ko he meʼa noa koa ki he tahi ʼe fuli kele hana sio fakatemi ki muli peʼe tuʼu muʼa ʼo haga ki muli? Kailoa ia, heʼe fakalelu anai ki tana gāue pea mo fua kovi anai kiai.

4. Koteā ʼaē ʼe tonu ke tou haga tuʼumaʼu kiai?

⁴ ʼE tonu ke tou haga tuʼumaʼu ki te ʼu meʼa ʼo te kā haʼu kae mole ki muli. Kotou fakatokagaʼi ia tona fakamahino lelei mai fēnei iā Taaga Lea 4:25: “Ke sio fakahagatonu ou mata, ke ave ou laumata ki ou mua.”

5. Koteā te tupuʼaga lelei ʼaē ʼe mole tonu ke tou sio ai ki te ʼu meʼa ʼaē ʼi muli?

⁵ ʼE ʼi ai te tupuʼaga lelei ʼe mole tonu ke tou sio ai ki te ʼu meʼa ʼaē ʼi muli. Koteā te tupuʼaga lelei ʼaia? ʼE ko tatatou māʼuʼuli ʼaē ʼi “te u aho fakamuli.” (2 Tim. 3:1) Kua tou fakaovi nei ki te fakaʼauha ʼo he tuʼu kātoa kae mole ko he ʼu kolo agakovi pē e lua. Koteā ʼaē kā tokoni mai anai ke ʼaua naʼa tou hagē ko te ʼohoana ʼo Lote? ʼUluaki, ʼe tonu ke tou ʼiloʼi te ʼu meʼa ʼaē ʼe feala ke ina taki tātou ke tou sio ki muli. (2 Ko. 2:11) Koia tou vakaʼi peʼe koteā te ʼu faʼahi ʼaia pea mo ʼaē ʼe tonu ke tou fai ke ʼaua naʼa tou haga kiai.

TE ʼUI ʼAĒ ʼE LELEI AGE IA TE TEMI MUʼA

6. He koʼē ʼi ʼihi temi ʼe feala ke hala tatatou manatu?

⁶ ʼE fakatupu tuʼutāmaki te ʼui ʼaē ʼe lelei age ia te temi muʼa. ʼI ʼihi temi ʼe feala ke hala tatatou manatu. Koteʼuhi ʼe feala ke lahi age tatatou talanoa ki te ʼu fiafia neʼe tou maʼu ʼi te ʼu fihifihia ʼaē neʼe tou tau mo ia ʼo tou ʼui neʼe lelei age ia te temi ʼaia, kae ʼi tona fakahagatonu ʼe mole ko ia ia. Ko te faʼahiga manatu ʼaia ʼe fakatupu iā tātou te fakaʼamu ʼaē ki te ʼu ʼaho lelei ʼaia. Kae ʼe fakatokaga fēnei tātou ʼi te Tohi-Tapu: “Aua naa ke ui: Kotea nee lelei age ai te u aho i mua i te u aho aeni? Koteuhi e mole ko te poto aia e tupu ai tau fehui.” (Ekl. 7:10) He koʼē ʼe fakatupu tuʼutāmaki te faʼahiga manatu ʼaia?

7-9. (a) Koteā ʼaē neʼe hoko ki te kau Iselaele ʼi Esipito? (b) Koteā ʼaē neʼe tupu ai te fiafia ʼa te kau Iselaele? (c) Neʼe kamata meo mo muhumuhu te kau Iselaele ʼuhi koteā?

⁷ Kotou tokagaʼi te meʼa neʼe hoko ki te kau Iselaele ʼi te temi ʼo Moisese. Logolā neʼe tali ʼi te kamata ke maʼuli te kau Iselaele ʼi te fenua ʼo Esipito, kae ʼi te ʼosi mate leva ʼa Sosefo ko te kau Esipito neʼe natou “fakanofo leva ni pule gaue [ki te kau Iselaele], o tupu ke natou fakamamahii natou aki ni kavega mamafa.” (Eke. 1:11) Neʼe fakatuʼutuʼu leva e Falaone ke ina pulihi te hahaʼi ʼa te ʼAtua, ʼaki te matematehi ʼo te ʼu fānau tagata ʼa te kau Iselaele. (Eke. 1:15, 16, 22) Koia ʼe mole tou punamaʼuli ai ki te ʼui fēnei e Sehova kiā Moisese: “Kua au sio ki te mamahi o taku hahai i Esipito, pea kua au logo ki anatou tagi o tupu ko tonatou gaohi kovii e onatou pule; pea e au iloi onatou mamahi.”—Eke. 3:7.

⁸ Kotou fakakaukauʼi age muʼa te fiafia ʼaē neʼe maʼu e te kau Iselaele ʼi te temi ʼaē neʼe natou ʼāteaina ai mai te fenua neʼe natou pōpula ai. ʼI hona ʼaluʼaga fakaofoofo, neʼe natou sio ki te fakaʼaoga e Sehova tona māfimāfi ʼi te ʼu Tautea e Hogofulu ʼaē neʼe ina fakahoko ki te Falaone fialahi mo tana hahaʼi. (Lau ia Ekesote 6:1, 6, 7.) ʼI tona fakahagatonu, neʼe mole gata ʼaki pē te fakagafua age e te kau Esipito ke natou mavae kae neʼe natou ʼekenaki ke natou fakavilivili, ʼo natou foaki lahi age te ʼaulo mo te siliva ʼo feala ke ʼui ai neʼe “fakamasivai leva te kau Esipito” e te hahaʼi ʼa te ʼAtua. (Eke. 12:33-36) Neʼe toe ʼāsili age te fiafia ʼa te kau Iselaele ʼi tanatou sio ʼaē ki te tautea neʼe hoko kiā Falaone pea mo tana sōlia kātoa ʼi te Tai Kula. (Eke. 14:30, 31) ʼE mahino ia, ko te sio ʼaē ki he ʼu ʼaluʼaga fakaofoofo fēia neʼe ko he meʼa fakalotomālohi ki te tui!

⁹ Kae ʼi meʼa fakapunamaʼuli foki, heʼe ko te hahaʼi ʼaia ʼaē neʼe hoki fakaʼāteaina fakamilakulo, neʼe natou kamata meo mo muhumuhu leva. ʼO ʼuhiga mo teā? ʼO ʼuhiga mo Te Meʼa Kai! He neʼe mole kei natou leleiʼia te meʼa ʼaē neʼe foaki age e Sehova kiā nātou ʼo natou lalau fēnei: “E tou manamanatu ki te u ika ae nee tou kai noa i Esipito, mo te u kokope, mo te u melo, mo te u pualo, mo te u onioni, pea mo te u lai. I heni kua magemage noa otatou moga: e mole mau pe he mea e tahi i te u mea aena! E sio pe otatou mata ki te mane.” (Num. 11:5, 6) ʼEī, kua fetogi tanatou manatu ʼo natou holi ke natou toe liliu ki te fenua ʼaē neʼe natou pōpula ai! (Num. 14:2-4) Neʼe sio te kau Iselaele ki te ʼu meʼa ʼaē ʼi muli ʼo tupu ai tanatou mole kei maʼu te tapuakina ʼa Sehova.—Num. 11:10.

10. Koteā te ako ʼe tou maʼu mai te faʼifaʼitaki ʼa te kau Iselaele?

¹⁰ Koteā te ako kiā tātou iā ʼaho nei? ʼI te ʼu temi ʼaē ʼe tou tau ai mo ni fihifihia pea mo ni faigataʼaʼia, ʼaua naʼa tou haga manatuʼi te ʼu faʼahi ʼaē neʼe hagē ʼe lelei ʼi te temi muʼa, kae neʼe heʼeki tou ʼiloʼi te moʼoni. Logolā ʼe mole kovi takita metitāsio ki te ʼu ako neʼe tou maʼu mai te ʼu meʼa ʼaē neʼe hoko ʼi muʼa atu peʼe ko te manatuʼi ʼo he ʼu ʼaluʼaga neʼe kita fiafia ai, kae ʼe tonu ke tou taupau he sio fakapotopoto. Koteʼuhi ʼe feala ke mole tou toe leleiʼia totatou maʼuli ʼi te temi nei pea mo tou fakaʼamu leva ke tou toe liliu ki tokita maʼuli ʼāfea.—Lau ia 2 Petelo 2:20-22.

TE ʼU SĀKILIFISIO ʼAĒ NEʼE TOU FAI ʼI TE TEMI MUʼA

11. Koteā te manatu ʼa ʼihi ʼo ʼuhiga mo te ʼu sākilifisio ʼaē neʼe natou fai ʼi te temi muʼa?

¹¹ ʼI meʼa fakaʼofaʼofa foki, heʼe ko ʼihi ʼi tanatou fakakaukauʼi te ʼu sākilifisio ʼaē neʼe natou fai ʼi muʼa atu, neʼe natou fakahemala. Neʼe lagi feala ke kotou kau ki he ʼu ako lalahi, peʼe maʼu tuʼulaga, peʼe maʼu koloa, kae neʼe kotou fakafisi ki te ʼu faʼahi ʼaia. Tokolahi ʼi ʼotatou tehina mo tuagaʼane neʼe maʼu tanatou gāue lelei. Ohagē lā, neʼe feala pē ke maʼu honatou tuʼulaga lelei, peʼe liliu ʼo ʼiloa ʼi te fai māholo, peʼe ʼi te faiako, peʼe ʼi te faigaoʼi. Kae neʼe natou lītuʼa ki te ʼu faʼahi ʼaia. Kua fakalaka te temi, kae heʼeki hoko mai te fakaʼosi. ʼE hake koa iā koutou te manatu ʼaē peʼe feafeaʼi age lā nei mo kapau neʼe mole kotou fai te ʼu sākilifisio ʼaia?

12. Neʼe koteā te manatu ʼa Paulo ʼo ʼuhiga mo te ʼu meʼa ʼaē neʼe lītuʼa kiai?

¹² Neʼe lahi te ʼu meʼa neʼe fakafisi kiai te ʼapositolo ko Paulo ke liliu ko he tisipulo ʼa Kilisito. (Filp. 3:4-6) Neʼe koteā tana manatu ʼo ʼuhiga mo te ʼu meʼa ʼaē neʼe lītuʼa kiai? ʼE ina ʼui fēnei: “Ko te u mea aia nee hage kia au ko oku fakakoloa, kua au sio kia natou ohage ko he puli noa uhi ko Kilisito.” Heʼe koteā tona tupuʼaga? ʼE ina toe ʼui fēnei: “Kua au sio foki ki te u mea fuli ohage ko he puli noa, uhi ko te mauhiga o te iloi o Sesu-Kilisito toku Aliki, ae kua au fakafisi ai ki te u mea fuli; pea e au sio ki te u mea aena ohage ko he pela, koteuhi ke mau ia Kilisito.”a (Filp. 3:7, 8) Ohagē pē ko he tahi ʼe mavae mai he tuʼuga ʼotaʼota ʼe mole toe lāuga anai ia ki ʼana meʼa ʼaē neʼe puli, ʼo toe fēia mo Paulo neʼe mole fakahemala ia ki te ʼu faigamālie ʼaē neʼe lītuʼa kiai. Neʼe ko te ʼu meʼa vaʼiganoa ia kiā ia.

13, 14. ʼE tou lava muliʼi feafeaʼi te faʼifaʼitaki ʼaē neʼe tuku mai e Paulo?

¹³ Koteā ʼaē kā tokoni kiā tātou mo kapau ʼe tou kamata fakakaukau ki te ʼu faigamālie ʼaē neʼe tou tuku? ʼE ko te muliʼi ʼo te faʼifaʼitaki ʼaē neʼe tuku mai e Paulo. ʼO feafeaʼi? ʼO kotou fakakaukauʼi te ʼu lelei ʼe kotou maʼu ʼi te temi nei. ʼE kotou maʼu he ʼu felōgoi lelei mo Sehova pea ʼe ina ʼiloʼi takotou tauhi agatonu ʼaē kiā te ia. (Hep. 6:10) ʼE feala koa ki te mālamanei ke ina foaki mai he ʼu lelei fakasino ʼe lelei age ʼi te ʼu tapuakina fakalaumālie ʼaē ʼe tou maʼu ʼi te temi nei pea mo ʼaē kā tou maʼu anai ʼi te kā haʼu?—Lau ia Maleko 10:28-30.

¹⁴ ʼE toe talanoa ia Paulo ki he meʼa ʼe tokoni mai anai ke tou haga tauhi agatonu kiā Sehova. ʼE ina ʼui fēnei: “e au galoi te u mea i muli, kae e au mafao o sio ki te u mea i mua.” (Filp. 3:13) Kotou tokagaʼi ʼe fakamaʼuhiga e Paulo ia te ʼu faʼahi e lua, pea ʼe nā ʼaoga lualua. ʼUluaki, ʼe tonu ke tou galoʼi te ʼu meʼa ʼaē neʼe tou tuku ʼi muli, ke mole puli ai tokita mālohi mo tokita temi ʼi te tokaga fau ki te ʼu faʼahi ʼaia. Lua, ohagē ko he tahi ʼe kua ovi tana lele ki te laini fakaʼosi, ʼe tonu ke tou faiga mālohi ki te ʼu meʼa ʼaē ʼi muʼa.

15. Koteā te tapuakina ʼe tou maʼu kā tou metitāsio ki te ʼu faʼifaʼitaki ʼo te ʼu kaugana agatonu ʼa te ʼAtua?

¹⁵ ʼI te temi ʼaē ʼe tou metitāsio ai ki te ʼu faʼifaʼitaki ʼo te ʼu kaugana agatonu ʼa te ʼAtua, ʼo te temi muʼa mo te temi ʼaenī, ʼe tou maʼu ai he lotomālohi ke tou haga haʼele ki muʼa kae mole tou haga ki muli. Ohagē lā, kapau neʼe nofo pē ia Apalahamo mo Sala ʼo manatu tuʼumaʼu ki Ule, neʼe faigafua pē tanā “toe liliu ki ai.” (Hep. 11:13-15) Kae neʼe mole nā toe liliu kiai. ʼI te temi ʼaē neʼe ʼuluaki mavae ai ia Moisese mai Esipito, neʼe lahi age te ʼu meʼa ʼaē neʼe lītuʼa kiai ʼi te kau Iselaele ʼaē ki muli mai. Pea tahi ʼaē, ʼe mole talanoa te Tohi-Tapu ki he lakaga neʼe toe fakaʼamu ai Moisese ki te ʼu meʼa ʼaia. Kae ʼe fakamatala mai ʼi te Tohi-Tapu “nee sio leva ia ki te matagafua o Kilisito o hage he koloa e lahi age i te u koloa o Esipito, koteuhi nee pipiki ona mata ki te fakapale.”—Hep. 11:26.

TE ʼU AGA ʼE KOVI ʼO TE TEMI MUʼA

16. ʼE feala ke malave feafeaʼi kiā tātou ia te ʼu meʼa ʼaē neʼe tou fai ʼi muʼa atu?

¹⁶ Ko te ʼu meʼa ʼaē neʼe tou fai ʼi te temi muʼa, neʼe lagi fakatupu mamahi kiā tātou. ʼE lagi neʼe ko he agahala neʼe tou fai. (Pes. 51:5, [Pes. 51:3, MN]) Peʼe lagi neʼe ko he tokoni neʼe fai mai kiā tātou ʼe fefeka fau. (Hep. 12:11) Peʼe lagi neʼe ko he ʼaluʼaga ʼe heʼe faitotonu, peʼe mata heʼe faitotonu kiā tātou. (Pes. 55:3, [Pes. 55:2, MN]) Koteā ʼaē ʼe feala ke tokoni mai ke ʼaua naʼa tou tōkakaga fau ki te ʼu faʼahi ʼaia? Tou vakaʼi ia te ʼu faʼifaʼitaki e tolu.

17. (a) He koʼē neʼe fakaʼuhiga Paulo ia ia ki he tahi “e veliveli osi i te kau sagato fuli”? (b) Koteā ʼaē neʼe tokoni kiā Paulo ke mole ina tāʼofi tana tauhi ki te ʼAtua?

¹⁷ Te ʼu hala ʼo te temi muʼa. Neʼe fakaʼuhiga e Paulo ia ia ki he tahi “e veliveli osi i te kau sagato fuli.” (Efe. 3:8) He koʼē neʼe manatu fēia ia? ʼE ina ʼui fēnei: “Koteuhi nee au fakatagai te ekelesia o te Atua.” (1 Ko. 15:9) ʼE feala koa hakotou fakakaukauʼi te manatu ʼa Paulo ʼi te temi ʼaē neʼe felāveʼi ai mo nātou ʼaē neʼe ina fakatagaʼi ʼi muʼa atu? Koia neʼe mole tuku e Paulo te ʼu manatu ʼaia ke ina taʼomia ia ia kae neʼe tokaga tāfito ia ki te manavaʼofa ʼaē neʼe ina maʼu. (1 Tim. 1:12-16) Neʼe ʼiloga tana fakafetaʼi ʼi tana faʼafai ʼi tana minisitelio. Neʼe kau tana ʼu gāue kovi ki te ʼu meʼa ʼaē neʼe fakatuʼutuʼu e Paulo ke ina galoʼi. Kapau ʼe tou tokaga tāfito ki te manavaʼofa ʼo te ʼAtua ʼaē kiā tātou, pea ʼe mole tou tuku anai tatatou manatuʼi te ʼu aga ʼo te temi muʼa ʼaē ʼe mole feala hona fetogi ke ina fakalotovaivai tātou. Kae tou fakaʼaoga totatou mālohi ki te gāue ʼaē ʼe tonu ke tou fakahoko.

18. (a) Koteā ʼaē ʼe feala ke hoko mo kapau ʼe tou toe fia fakakaukauʼi ia he tokoni neʼe mole tou leleiʼia? (b) ʼE feafeaʼi hatatou lava fakalogo ki te ʼu palalau ʼa Salomone ʼo ʼuhiga mo te tali ʼo he tokoni?

¹⁸ He tokoni ʼe fefeka fau. ʼE feafeaʼi koa mo kapau neʼe tou toe fia fakakaukauʼi ia he tokoni neʼe mole tou leleiʼia? ʼE feala pē ke tou lotomamahi ai mo “loto gaegae.” (Hep. 12:5) Kapau ʼe tou “fakanoai” he tokoni heʼe tou fakafisi kiai peʼe tou “loto gaegae” koteʼuhi ʼe tou tali te tokoni kae ʼe mole tou fakaʼaogaʼi, ko tona fakaʼuhiga ʼe mole tou tali ke tou fimalie ai pea mo tou hikihiki ai. Koia ʼe lelei age te fakalogo ki te ʼu palalau ʼaenī ʼa Salomone: “Taofi ke mau te akonaki, aua naa ke tuku kehe ia ia; kukumi mau ia ia, koteuhi ko tou mauli aia.” (Taag. 4:13) Ohagē ko he tagata taki motokā ʼe mulimuli lelei ki te ʼu fakaʼiloga ʼo te ala, tou tali te tokoni, tou maʼuliʼi pea mo tou haʼele ki muʼa.—Taag. 4:26, 27; lau ia Hepeleo 12:12, 13.

19. ʼE tou lava faʼifaʼitakiʼi feafeaʼi ia te tui ʼaē ʼa Hapakuke pea mo ʼaē ʼa Selemia?

¹⁹ Ni ʼaluʼaga ʼe heʼe faitotonu, peʼe mata heʼe faitotonu kiā tātou. ʼE lagi ʼi ʼihi temi ʼe tou manatu tahi mo te polofetā ko Hapakuke, ʼaē neʼe kalaga kiā Sehova ʼuhi ko te agakovi, mo tana mole mahino ʼaē ki te fakagafua e Sehova ke hoko he ʼu ʼaluʼaga heʼe faitotonu. (Hap. 1:2, 3) ʼE maʼuhiga ke tou faʼifaʼitakiʼi te tui ʼa te polofetā ʼaia, ʼaē neʼe ina ʼui fēnei: “Kae, e au loto ke au fakafiafia i te Eteleno, e au loto ke au fakafiafia i te Atua o toku fakamauli.” (Hap. 3:18) Ohagē ko Selemia, kapau ʼe tou taupau “he amanaki lelei” mo tui papau kiā Sehova, te ʼAtua ʼo te faitotonu, pea ʼe tou falala ʼe ina fakatokatoka anai te ʼu ʼaluʼaga ʼaia ʼi tona temi totonu.—Tagi 3:19-24.

20. ʼE tou lava fakamoʼoni feafeaʼi ʼe tou “manatui te ohoana o Lote”?

²⁰ ʼE tou māʼuʼuli nei ʼi he ʼu temi maʼuhiga. ʼE lolotoga hoko nei ia te ʼu ʼaluʼaga fakaofoofo pea mo ʼihi atu ʼi te kā haʼu. ʼOfa pē kiā tātou takitokotahi ke tou haga haʼele fakatahi mo te kautahi ʼa Sehova. Tou fakalogo ki te tokoni Fakatohi-tapu ʼaē ke tou haga ki muʼa, kae ʼaua naʼa tou haga ki te ʼu meʼa ʼaē ʼi muli. Kapau ʼe tou fai te faʼahi ʼaia pea ʼe tou fakamoʼoni ai ʼe tou “manatui te ohoana o Lote”!

[Nota]